SKÓRA

FUNKCJE:

1. ochrona org - bariera dla bakterii i grzybów

2. narząd zmysłowy - eksteroreceptory

3. termoregulacja - gruczoły potowe (ochładzanie) oraz włosy (pomagają w zatrzymywaniu ciepła)

4. usuwanie zbędnych metabolitów (barwniki, mocznik, Na+ i Cl-) - gruczoły potowe

5. synteza wit D z 7-dehydrocholesterolu przy UV

NASKÓREK

-kom naskórka (keratynocyty) posiadają antygeny powierzchniowe i receptory dla cytokin SALT

Część rozrodcza (Malpighiego)	Warstwa podstawna 1 pokład	Kom walcowate	*dobrze wybarwiające się, owalne jądro	*liczne podziały mitotyczne *dostraczanie materiału budulcowego do regeneracji naskórka *zakotwiczone w bł podst półdesmosomami
		Warstwa kolczysta Kilka - 20 pokł.	Kom wieloboczne	*duże koliste jądra *filamenty cyrokeratyny w cytopl tworzą tonofilamenty	*połączone desmosomami (kolczyste wypustki na powierzchni po rozerwaniu desmosomów)
	Część zrogowaciała naskórka	Warstwa ziarnista 2-6 pokł.	Kom ziarniste	*ziarnistości keratohialiny w cytopl (ciałka Odlanda)
		Warstwa jasna (świecąca)	Kom płaskie	*słabo wybarwiające się jądro kom *płynna keratohialina w jednorodnej cytoplazmie *słabo zaznaczone organella
		Warstwa zrogowaciała	Kom płaskie powierzchowne	*brak jąder *keratyna (sub rogowa) w cytopl

SALT - na wszystkich kom naskórkach (keranocytach) znajdują się antygeny powierzchniowe i receptory dla wielu cytokin.

INNE KOM NASKÓRKA

Komórki Langerhansa	-każda warstwa naskórka -szczególnie w w. kolczystej -górne pokłady skóry właściwej w okolicach drobnych naczyń krw.	*nieregularne *wyraźne jądro *jasna cytopl *ciałka Birbecka - kształt rakiety tenisowej, funkcja nieznana	-rozpoznawanie antygenu -prezentowanie kom immunologicznie kompetentnym
Komórki Merkla	-wewnątrznabłonkowe	*owalne lub kuliste *słabo barwiące się jądro *jasna cytopl *liczne pęcherzyki neuroendokrynne	-receptory dotyku -liczba zmniejsza się z wiekiem
Melanocyty	-w. podstawna naskórka -górne pokłady skóry właściwej -szczególnie w miejscach wystawionych na działanie UV	*nieregularne *wyraźne jądro *jasna cytopl	-produkcja melaniny z tyrozyny -gromadzenie melaniny w melanosomach -aktywuje melanotropina -hamują glikokortykoidy *w każdej rasie 1200melanocytów/mm3; zabarwienie zależy od aktywności melanocytu i od ilości melanosomów

SKÓRA WŁAŚCIWA

• WARSTWA BRODAWKOWATA

• Tk łączna włóknista

• Tworzy brodawki skóry (uwypuklenia w kier naskórka)

• Kom tk łącznej + kom langerhansa + melanocyty

• Liczne włókna kolagenowe i elastyczne (ilość maleje z wiekiem)

• Kom mięśniowe gładkie; samodzielne i napinające włos

• Kom mięśniowe poprzecznie prążkowane

• WARSTWA SIATECZKOWATA

• Tk łączna włóknista

• Gruczoły potowe, łojowe, włosy

• Grube włókna kolagenowe i elastyczne (otaczają naczynia krw i nerwy)

TKANKA PODSKÓRNA

• Tk łączna wiotka

• Zmienna liczba kom tłuszczowych, może tworzyć podściółkę tłuszczową

UNACZYNIENIE:

• Duże tętnice podskórne tworzą dwie sieci tętnicze (+ towarzyszące żylne)

1. Sieć tętnicza na granicy tkanki podskórnej

2. Sieć tętnicza na granicy warstwy brodawkowatej i siateczkowatej skóry właściwej

PRZYDATKI SKÓRY

• GRUCZOŁY POTOWE

• Brak na: czerwieni wargowej, wew powierzchnia napletka, żołędzi

• Najliczniejsze na: podeszwach stóp, wew pow dłoni, czole, pod pachami

• Pot = woda + Na+ + Cl- + mocznik + barwniki + metabolity

• Ochładzają skórę

• Małe (ekrynowe)

• Budowa cewkowa

• Cz wydzielająca (gruczołowa) - kłębek z nabł walcowatym

• Kom mioepitelialne pomagają w wydostaniu się wydzieliny

• Cz wyprowadzająca - nabł dwuwarstwowy sześcienny przy przejściu do naskórka - kom naskórka

• Duże (apokrynowe lub zapachowe)

• Duże, rozgałęzione gruczoły

• Wydzielina wydostaje się do mieszka włosowego

• Początek aktywności z chwilą osiągnięcia dojrzałości płciowej

• Najliczniejsze: pod pachami, w pachwinach, brodawki sutkowe, przedsionek nosa, okolice zew narządów płciowych, przewód słuchowy zew

• GRUCZOŁY ŁOJOWE

• Towarzysza mieszkom włosowym

• Pęcherzykowe pojedyncze lub rozgałęzione

• Gruczoł wielopokładowy (holokrynowy)

• Na obwodzie warstwa rozrodcza (małe kom bez wydzieliny w cytopl)

• Średnica i zawartość kropli wydzielniczych zwiększa się w miarę zbliżania do światła przewodu

• Przewody wyprowadzające uchodzą do mieszka włosowego

• Komórki mięśniowe gładkie pomagają wydostaniu się wydzieliny

• Łój = estry gliceryny z kwasem oleinowym

• Łój zabezpiecza przed utratą wody i zachowuje pH = 5,4 skóry

• GRUCZOŁ MLEKOWY

• 12-20 zrazików stożkowych (wierzchołki schodzą się w brodawce sutkowej)

• Każdy ze zrazików ma własny przewód odprowadzający; przewody śródzrazikowe międzyzrazikowe przewód wspólny mleczny uchodzi na brodawce w postaci otworu mlekonośnego

• Są podzielone na drobne zraziki przez tk łączną wiotką

• W zrazikach pęcherzyki gruczołowe z nabł sześciennym lub walcowatym (w czasie laktacji)

• Gruczoł apokrynowy

• PAZNOKCIE

• Korzeń - leży głęboko w skórze właściwej; macierz miejsce wzrostu

• Trzon - spoczywa na powierzchni skóry (łożysku paznokcia)

• Warstwy: walcowata, kolczysta, zrogowaciała

• Warstwa rozrodcza: walcowata i kolczysta przekształcają się w warstwę zrogowaciałą z dużą zawartością keratyny twardej

• Ochrona mechaniczna opuszki

• WŁOSY

• Cała skóra za wyjątkiem: odbytu, dłoni, stóp, ujść narządów moczowo-płciowych, czerwieni wargowej

• Średnica 0,05-0,5mm

• Włos = cz wolna + korzeń

• Cebulka włosa (cz korzenia) - część szczytowa macierz

• Brodawka łącznotkankowa włosa wpukla się w cebulkę; zawiera nacz krw i zakonczenia nerwowe

• Korzeń włosa:

• Włos właściwy = rdzeń + kora + powłoczka przekrój korzenia pomiędzy cebulka a naskórkiem

• Pochewka włosa wew

• Pochewka włosa zew

• Torebka włosa

• Rdzeń włosa

• Kom wieloboczne

• Wyraźne jądro

• Kora włosa

• Liczne pokłady kom wrzecionowatych

• Koncentrycznie układają się długą osią równolegle do długiej osi włosa

• Ziarna pigmentu

• Keratyna twarda

• Powłoczka włosa

• Bardzo cienka

• Jedna warstwa kom zrogowaciałych (martwych)

• Ułożone dachówkowo

• Keratyna twarda

• Pochewka wew

• Powłoczka pochewki

• Warstwa nabłonkowa ziarnista

• Warstwa nabłonkowa jasna

• Obie warstwy zawierają keratohialine

• Pochewka zew

• Warstwa rozrodcza

• Kilka do kilkunastu pokładów kom kolczystych

• Jedna warstwa walcowatych

• Torebka włosa

• Duża ilość włókien tk łącznej

• Przyczepia się mięsień napinacz włosa

• Gruczoły łojowe pomiędzy korzeniem, naskórkiem i mięśniem

• Cykliczna aktywność

• Anagen okres wzrostu, liczne podziały mitotyczne i namnażanie się kom macierzy cebulki

• Katagen ustanie podziałów

• Telogen wypadnięcie włosa, odpoczynek kom macierzystych

• Różne włosy różne okresy; włos czaszki 3 lata, rzęsa 3-4msce

• Barwa włosa

• Pigment w korze włosa pochodzący z melanocytów w macierzy cebulki

• Puste przestrzenie wypełnione powietrzem w martwych kom (dużo w siwych)

ODDECHOWY

NABŁONEK ODDECHOWY - migawkowy wielorzędowy

(drogi oddechowe oprócz błony węchowej, narządu przylemieszowego, oskrzelików)

• Kom z brzeżkiem migawkowym

• Najliczniejsze

• Migawki gęsto upakowane

• Ruch migawek przesuwa śluz z cząsteczkami pyłu

• Kom kubkowe

• Liczne

• Wydzielnicze

• Śluz

• Kom macierzyste - pula regeneracyjna kom nabłonka

• Kom szczoteczkowe

• Chemoreceptory

• Synteza neuroprzekaźnika tlenku azotu

• Kom dokrewne (ziarniste)

• Kom neuroendokrynowe APUD

• Produkcja homrmonów peptydowych

• Ciałka neuroepitelialne - skupiska kom neuroendokrynowych u noworodków i dzieci

• Kom Langerhansa - prezentują antygen

JAMA NOSOWA

• Przedsionek

• Pokryty skórą z włosami, gruczołami łojowymi i potowymi

• Przy przejściu do jamy naskórek staje się cieńszy, a przydatki zanikają

• OKOLICA ODDECHOWA

• Nabł wielorzędowy z kom kubkowymi

• Blaszka właściwa błony śluzowej z gęstą siecią naczyń krwionośnych

*anastomozy tętniczo-żylne regulują przepływ krwi

*gruczoły cewkowo-pęcherzykowe - liczne i rozgałęzione

• Błona podśluzowa - sploty żylne i nerwowe

• Małżowiny nosowe - w blaszce właściwej znajdują się sploty żylne zimno nabrzmienie zwężenie przewodów nosowych

• OKOLICA WĘCHOWA - nabł wielorzędowy z kom:

• Węchowe

• Neurony dwubiegunowe

• Wrzecionowaty kształt

• Zajmują całą wysokość nabłonka

• Dendryt - pęcherzyki węchowe (maczugowate) z nieruchomymi rzęskami węchowymi

• Akson - bezmielinowy w blaszce właściwej łączy się z innymi aksonami w pęczki nerwowe „nici węchowe” nici węchowe uzyskują osłonkę i dochodzą do opuszki węchowej mózgu

• Podporowe

• Walcowate

• Zajmują całą wysokość nabłonka

• Mikrokosmki

• Podstawne

• Stożkowate

• 
  Kom rezerwowe i regeneracyjne dla kom podporowych i węchowych

NARZĄD PRZYLEMIESZOWY (JACOBSENA)

• U podstawy chrzęstnej nosa

• Dwie symetryczne, rurkowate, ślepo zakończone uwypuklenia nabłonka do błony śluzowej

• Słabiej rozwinięty niż u zwierząt

• Funkcja sensoryczna

• Stymulacja powoduje zmianę parametrów fizjologicznych regulowanych przez AUN i oś podwzgórzowo-przysadkową

KRTAŃ

• Chrząstki

• Szkliste: tarczowata, pierścieniowata, nalewkowate

• Sprężyste: nagłośniowa, klinowate, różkowate

• Mięśnie szkieletowe - regulacja napięcia fałd głosowych regulacja wysokości dźwięku

• Błona śluzowa i więzadła

• Trzy fałdy błony śluzowej trzy więzadła: nalewkowo-nagłośniowe, głosowe rzekome, głosowe

• Nabł wielowarstwowy płaski: przednia cz nagłośni i górna tylna, struny głosowe (na pograniczu wielow płaskiego a oddechowego występuje wielow walcowaty

• Gruczoły surowiczo-śluzowe

TCHAWICA

• Nabł oddechowy z grubą błoną podstawną

• Blaszka właściwa - tk łączna wiotka (luźna)

• Liczne włókna sprężyste tworzą blaszkę sprężystą na granicy bł śluz a podśluz

• Błona podśluzowa = błona włóknisto-chrzęstna

• 15-20 niepełne pierścienie z chrząstki szklistej

• Chrząstki połączone są ze sobą tk łączną włóknistą

• Ramiona chrząstek połączone są ze sobą więzadłem włóknisto-kolagenowym z włóknami sprężystymi i kom mięśni gładkich (mięsień tchawiczy)

• Gruczoły śluzowo-surowicze - produkcja lizozymu

DRZEWO OSKRZELOWE

• Oskrzela główne - jak tchawica

• Oskrzela płatowe i segmentowe

• Szkielet z płytek chrzęstnych szklistych połączonych tk łączną włóknistą = warstwa chrzęstno-włóknista

• Błona śluzowa jak w tchawicy + warstwa mięśniowa REISESSENA pomiędzy blaszką właściwą a błoną podśluzową

• Mięśnie te kurczą się pod wpływem: włókien przywspółczulnych n błędnego (mediatory: histamina serotonina, sub drażniące)

• Dodatkowo poszerzają się naczynia krw i wzmagają produkcję śluzu

• Blaszka właściwa i błona podśluzowa - pojedyncze grudki chłonne

• Oskrzeliki

• Średnica < 1mm

• Brak chrząstek

• Brak gruczołów

• Nabłonek: wielowarstw walcowaty jednowarstw walcowaty jednowarstw sześcienny + + kom oskrzelowe Clara - produkcja białek surfakantu i białek przeciwzapalnych

• Blaszka właściwa - cienka, zastąpiona przez blaszkę sprężystą z wł elastycznymi

• Warstwa mięśniowa - nieciągła; krata nożycowa przeplatana tk łączną

• Warstwa włóknista - liczne włókna sprężyste; przymocowuje oskrzelik do otoczenia

• Oskrzeliki końcowe

• Jeszcze ciągła ściana

• Nabł jednowarstw sześcienny z nieciągłym brzegiem migawkowym

• Liczne kom oskrzelikowe

• Oskrzeliki oddechowe

• Strefa przejściowa drzewa w pęcherzyki płucne

• Ściana nieciągła

• Odcinki zredukowanej ściany poprzedzielane pęcherzykami płucnymi

• Końcowe odcinki przewody pęcherzykowe lejek płucny

• Woreczki pęcherzykowe = ślepe rozszerzenia przewodów pęcherzykowych zbudowanych z pęcherzyków płucnych

PĘCHERZYKI PŁUCNE

• Wymiana tlenu i CO2

• Oddzielone przegrodą międzypęcherzykową

• Kontaktują się porami międzypęcherzykowymi KOHNA

• Światło pęcherzyków wyściela nabłonek

• Pneumocyty I

• Płaskie kom

• 40% składu kom pęcherzyków, 90% powierzchni wew pęcherzyka

• Szybki transport gazów

• Pneumocyty II

• Kom ziarniste / przegrodowe / duże

• 60% składu kom pęcherzyków

• Ziarna wydzielnicze - tworzą koncentryczne lub równoległe układy - gęste elektronowo blaszki fosfolipidowe z białkami = ciałka blaszkowate

• Wydzielina na drodze egzocytozy

• Na zew wydzielina najpierw tworzy kratową strukturę (mielinę tubularną) rozprzestrzenienie na wew powierzchni pęcherzyka warstwa aktywna powierzchniowo (surfakant)

• Surfakant podlega wymianie - usuwany jest przez makrofagi, pneumocyty II, pneumocyty I

• Stanowią pulę rezerwową na pneumocytów I

• Pneumocyty III

• Kom pęcherzykowe / szczoteczkowe

• Chemoreceptory

BARIERA KREW POWIETRZE pomiędzy naczyniem włosowatym a pęcherzykiem - 0,5-1μm

• Surfakant

• Wypustka cytoplazmatyczna pneumocytu I

• Połączona błona podstawna nabłonka pęcherzyka i śródbłonka naczynia

• Wypustka cytoplazmatyczna kom śródbłonka

PRZEGRODA MIĘDZYPĘCHERZYKOWA

• Tk łączna + naczynia włosowate = tk śródmiąższowa

• Fibryle kolagenowe + włókna sprężyste + wł srebrnochłonne + wł nerwowe AUN + mastocyty + + limfocyty + makrofagi + kom śródmiąższowe

OPŁUCNA - z tk łącznej błoniastej + od strony jamy opłucnej nabł jedn płaski

Gruczoły surowicze Bowmana (pod nabł węchowym) - wydzielina rozpuszcza sub zapachowe i opłukuje powierzchnie receptoryczne

---