Zdarzenie losowe -obiektywne, realne stany świata zewnętrznego powodujące straty bądź zwiększone potrzeby finansowe u osoby w stosunku do której dane zdarzenie się realizuje. cechy:

-masowość,

-statystyczna prawidłowość,

-możliwe lecz niekonieczne

-nadzwyczajność

-subiektywnie losowe

-niezależne od woli osób poszkodowanych

Def. Prof. Łazowski (żył w okresie międzywojennym) - ubezpieczenie jest to narzedzie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek w skutek urzeczywistnienia się zdarzeń losowych w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym zagrażają te same zdarzenia.

->Podstawową zasadą- tworzenie puli wspólnego ryzyka i rozkładanie go na dużą liczbę członków tej zbiorowości.

->Cena ubezpieczenia w głównej mierze zależy od częstotliwości zdarzeń a nie od marży.

Def. Prof. Banasiński - produktem ubezpieczycieli jest ochrona ubezpieczeniowa, która dostarcza środków finansowych i umożliwia wyrównywanie zakłóceń powstałych w procesach gospodarczych poprzez restytucję zniszczonych składników majątku oraz udzielanie pomocy materialnej osobom poszkodowanym w skutek zdarzeń losowych.

->W ujęciu makroekonomicznym ubezpieczenia stanowią pewną formę gromadzenia funduszy ze źródeł rozproszonych i przeznaczanie ich na finansowanie celów rozwojowych gospodarki narodowej.

->Świadczenie ubezpieczeniowe może przyjąć 2 formy:

a)świadczenie -uszczerbek na dobrach osobistych,

b)odszkodowanie -uszczerbku na majątku ubezpieczonego, w tym OC .

-względnie inna osoba trzecia, np. nabywca ubezpieczonej nieruchomości, poszkodowany na tle ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, wierzyciel hipoteczny z tytułu ubezpieczenia obciążonej nieruchomości.

niepieniężne świadczenia ubezpieczeniowe (np.assistance, bezgotówkowa naprawa pojazdów, ubezpieczenia zdrowotne, ubezpieczenia ochrony prawnej, czyli porada prawnika z wyznaczonej kancelarii).

Umowa ubezpieczeniowa zawarta jest poprzez zgodne oświadczenia woli dwóch stron.

.

wypadek ubezpieczeniowy - to takie zdarzenie losowe, którego nastąpienie rodzi po stronie zakładu obowiązek wypłacenia świadczenia ubezpieczeniowego (zgodne z OWU).

Definicje ryzyka:

1.niebezpieczeństwo:

-potencjalne;

-będące w fazie realizacji;

-skutek niebezpieczeństwa, które się zrealizowało;

2.niepewność:

-mierzalna;

-niemierzalna sensu stricte;

3.prawdopodobieństwo;

4.możliwość;

5.dyspersja rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych. Prawdopodobieństwo wyniku innego niż oczekiwany.

Ryzyko towarzyszy decyzjom i pewnym stanom.

Ryzyko jest potocznie utożsamiane z niebezpieczeństwem, tradycyjnie z niepewnością.

.

Wyróżnia się 3 rodzaje hazardu(3 kategorie):

fizyczny moralny duchowy Ryzyko to realizacja niebezpieczeństwa przynoszącego szkodę.

W teorii ubezpieczeniowej ważny jest podział ryzyk na:

1.ryzyko czyste - wiąże się z tzw. Wariancją podwójną co oznacza, że w przypadku zrealizowania się ryzyka powstaje strata. Natomiast niezrealizowanie się ryzyka nie powoduje zysku(przysporzenia) Jest ubezpieczalne.

2. ryzyko spekulatywne(sztuczne) - zakłada tzw. Wariancję potrójną.

Ryzyko tego rodzaju nie nadaje się do ubezpieczenia.

Źródła ryzyka czystego: środowisko naturalne(np. huragany) społeczne polityczne prawne

Ryzyko czyste:

1.osobiste(osobowe) - jest to niebezpieczeństwo utraty lub ograniczenie dochodów(występuje w wieku poprodukcyjnym) ryzyko przedwczesnej śmierci(tylko przedwczesna śmierć głowy rodziny)

2.ryzyko tzw. zdrowotne - konieczność finansowania skutków choroby(leczenie, rehabilitacja)ryzyko bezrobocia koniunkturalnego

3.ryzyko extra wydatków(np. urodzenie się dziecka, wejście młodego człowieka w dorosłe życie - mieszkanie, wykształcenie)

Ryzyko własności(majątkowe):

1.ryzyko utraty bądź uszkodzenia majątku -wynikać z tzw. Straty bezpośredniej lub pośredniej2.ryzyko odpowiedzialności cywilnej - kodeks cywilny mówi, że jeżeli wyrządziłeś komuś szkodę umyślnie lub nie, to jesteś zobowiązany tę szkodę zrekompensować

W praktyce ubezpieczeniowej ryzyko jest traktowane jako jednostka statystyczna. Ryzyko to przedmiot ubezpieczenia(np. portfel ryzyk = zbiór takich jednostek statystycznych, portfel ubezpieczeniowy budynków, osób)

Cechami ilościowymi ryzyka są:

-suma ubezpieczeniowa składka -liczba wypadków i wielkość szkód

Zarządzanie ryzykiem Szeroki proces zarządzania ryzykiem, który sprowadza się do procedur towarzyszących podejmowania optymalnych decyzji gospodarczych w warunkach ryzyka.

1.faza diagnozowania ryzyka:

a)identyfikacja ryzyka b)ocena ryzyka potencjalnych strat(kwantyfikacja-oznacza poznanie natury ryzyka oraz ocenę częstotliwości potencjalnych strat, ich wielkość i dotkliwość) c)selekcja ryzyk

2.faza kontroli ryzyka

a)wybór kontroli ryzyka

b)wycena(taryfikacja)

c)wdrożenie wybranej metody

d)faza monitorowania

e)ocena efektywności metody

f)wnioski co do przyszłej metody

Metody manipulowania ryzykiem:

1)unikanie ryzyka -

2)Zatrzymanie = samodzielnie finansować:

- aktywne - świadome

-pasywne - nieświadome

1.kontrola - kontrola ryzykiem polega na próbach prewencji(np. poprawianie jakości dróg, poprawa warunków pracy) lub redukcji strat już powstałych(jest to działalność inaczej tłumiąca, np. gaszenie pożaru)

2.transfer Klasycznym przykładem jest umowa ubezpieczeniowa

3.dzielenie ryzyka pomiędzy obiekty, którym ryzyko zagraża - metoda port folio - postulat aby nigdy nie inwestować kapitału w jeden podmiot

1.pooling of risk - prowadzenie działalności w formie spółki(dzielimy się zyskami i ryzykiem)

2.repartycja strat -rozłożony na większą liczbę podmiotów

3.ubezpieczenie - jest powszechnie uznawane za optymalną metodę manipulacji ryzyk. Zawiera w sobie elementy wszystkich pozostałych metod(1-7)

Czy da się ubezpieczyć każdy rodzaj ryzyka czystego?- nie

Wymagania dotyczące ubezpieczalności ryzyka.

W teorii ubezpieczeniowej wykształcił się pewien model ubezpieczalności ryzyka. Oznacza to, że ubezpieczyciele przyjmują ryzyka, które

1)duża grupa narażenia - oznacza to, że ubezpieczenia podlegają prawu wielkich liczb, tylko wtedy kiedy jest odpowiednio duża grupa narażenia, ubezpieczyciel jest w stanie dobrze przewidzieć prawdopodobną stratę.

Z punktu widzenia praktyki ubezpieczeniowej istotny jest podział na ryzyko obiektywne i subiektywne.

Ryzyko obiektywne jest to odchylenie rzeczywistej straty od straty oczekiwanej. Dla zakładu ubezpieczeń ryzykiem nie jest sam fakt zaistnienia szkody lecz możliwy do rozpoznania i zaakceptowania margines błędu rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych. Tylko w dużej masie przypadków takie ryzyko jest dobrze rozpoznawalne.

1)Wymóg aby strata była losowa i niezamierzona

2)Aby strata była mierzalna definitywnie i wymierna w znaczeniu finansowym

3)Aby strata możliwa do zrealizowania się nie dotykała zbyt wielu jednostek w tym samym czasie

4)Aby składka ubezpieczeniowa skalkulowana w oparciu o ekonomiczne podstawy

Plusy:

-Nieograniczona podaż usług

-Względna taniość -Powszechność -Łatwość dostępu

-Szybkość kompensacji

-Pewność kompensacji -Bezkonfliktowość --Kontrola sądów

Minusy:

-Nieubezpieczalność niektórych ryzyk

-Sporadycznie „drogie” ryzyka -Ograniczona pojemność zakładów ubezpieczeń

-Potencjalna groźba upadłości zakładów

-Dyktat warunków ubezpieczeniowych (OWU)

-Mała transparentność (OWU) - niezrozumiałość

-Sporadyczna przewlekłość likwidacyjna

-Długotrwałe i kosztowne procesy sądowe

Ubezpieczeniu nie podlegają zdarzenia pomyślne, a także negatywne wynikające z normalnego zużywania się rzeczy(np. amortyzacja), które powstają z winy, zaniedbania ubezpieczonego, i zdarzenia pewne.

Def. Amerykańskiej Komisji ds. Ubezpieczeń

Ubezpieczenie polega na ograniczeniu strat losowych poprzez przeniesienie ryzyka na wyspecjalizowany podmiot, czyli zakład ubezpieczeń, który zgadza się wypłacić określone świadczenia finansowe w przypadku zajścia określonych zdarzeń losowych.

Z def. wynikają 4 główne cechy ubezpieczeń:

-Dzielenie lub dystrybucja strat

-Finansowanie strat losowych

-Transfer ryzyka

-Wyrównywanie zakłóceń powodowanych zdarzeniami losowymi

1) - dzielenie strat jest sednem ubezpieczenia. Jest to rozkładanie strat poniesionych przez niewielu na całą grupę. W ramach ubezpieczenia strata rzeczywista jest zastępowana stratą przeciętną, dzięki działaniom prawa wielkich liczb. Stąd wniosek, że ubezpieczenie umożliwia nie tylko dzielenie strat na grupę ale i przewidywanie przyszłych strat. Typy ubezpieczeń:

Typy historyczne:

-Przedkapitalistyczny(prototypyubezpieczeń)

-Kapitalistyczny

-Socjalistyczny(ubezpieczenie oparte na własności państwowej, ubezpieczenie obowiązkowe z mocy ustawy)

Typy ekonomiczne

-Pomocy wzajemnej(Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych)

-Publicznoprawny

-Handlowy(komercyjny), zakłady ubezpieczeń są zorganizowane w formie S.A.

Ubezpieczenia w formie publicznoprawnej działa na zasadzie albo ubezpieczenia handlowego, albo wzajemnego. Cechą charakteryzującą ten typ jest to, że ubezpieczenie jest dokonywane przez przedsiębiorstwa państwowe albo samorządowe bądź związki korporacyjno - zawodowe uwzględniające w swojej działalności interes ogólnospołeczny

Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych

KUKE to też agenda rządowa powołana do promowania eksportu. Eksport jest narażony na większe ryzyka niż inna działalność(np. ryzyko polityczne,

Funkcje i klasyfikacja ubezpieczeń

Ubezpieczenia pełnią dwojaką funkcję:

a)społeczną - polega na zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego oraz stabilizowanie warunków działania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

b)ekonomiczną - w ramach tej funkcji wyróżniamy:

-funkcja ochronna(kompensacyjna) - wyrównywanie zakłóceń powstających w procesie społeczno-gospodarczym w skutek zdarzeń losowych

-funkcja finansowa - gromadzenie środków w ramach funduszy ubezpieczeniowych i rezerw, które dzięki inwestycjom mogą być wykorzystywane dla rozwoju przedsiębiorstw i całej gospodarki

- funkcja stymulacyjna - strumienie środków pieniężnych pochodzących ze składek przekształca się w strumienie wydatków inwestycyjnych

-funkcja redystrybucyjna - firmy ubezpieczeniowe dostarczają i użyczają kapitału innym podmiotom, stąd wzrost funduszy ubezpieczeniowych przekłada się na większe środki w obiegu, np. w systemie bankowym, a przez to łatwiej osiągają kredyty

-funkcja prewencyjna - zakłady ubezpieczeniowe oddziaływują na zmniejszanie liczby i rozmiarów szkód losowych

-funkcja wychowawcza - ubezpieczenia wyrabiają przewidywanie przyszłości i systematycznego oszczędzania

-ubezpieczenia życiowe pełnia jeszcze funkcję oszczędnościową - celem ubezpieczenia jest nazbieranie pieniędzy na określony cel na przyszłość w życiu człowieka, np. emerytura

-funkcja fiskalna - ubezpieczenia poprzez system podatkowy dostarczają dochodu państwu

Podział ze względu na różne kryteria:

-Dywersyfikacja ryzyka:

1)Bezpośrednie (ubezpieczenie)

2)Pośrednie(reasekuracja)

Typ interesu:

1)Wartości majątkowe:

a)istniejące

b)przyszłe - np. ubezpieczenie kredytu(dotyczy kredytu, który nie zostanie spłacony w przyszłości) lub przyszły ewentualny zysk ale w określonych warunkach(awarii, kradzieży)

ujemne - majątek zostanie pomniejszony z powodu OC

2)Niemajątkowe - dobra osobiste

-Stopień oznaczoności ubezpieczonego:

1)Imienne

2)Bezimienne

3)Na rzecz tego, kogo dotyczy

-Liczba ryzyk:

1)Ubezpieczenie pojedynczego ryzyka

2)Ubezpieczenie scalone

3)Ubezpieczenie blokowe

4)Ubezpieczenie all risk

-Liczba zakładów:

1.Ubezpieczenia koasekuracji - dotyczą ubezpieczeń majątku na dużą skalę, klient sam dzieli sobie majątek do ubezpieczenia, np.

2.Ubezpieczenia kolektywne - 3 firmy przystępują razem

3 kategorie ryzyk:

1.ubezpieczeniowe - to co klient celuje na firmę

2.ubezpieczyciela - ryzyko firmy

3.ubezpieczającego się - iż ubezpieczyciel może zbankrutować

1.długoterminowe, np. renty i emerytury

2.krótkoterminowe, np. zasiłki chorobowe, macierzyńskie

3.świadczenia jednorazowe- odszkodowania powypadkowe, zasiłek pogrzebowy, zasiłki z tytułu urodzenia czy adopcji dziecka

ubezpieczenia od bezrobocia. W Polsce nie ma go,. Na pograniczu są jeszcze ubezpieczenia zdrowotne.

Charakterystyka ubezpieczeń osobowych:

- zdarzeń negatywnych jak i pozytywnych

-ryzyko do osoby -celem umowy zapewnienie wypłaty świadczeń ubezpieczonemu lub osobom uprawnionym

- zwykle charakter nieodszkodowawczy

- suma ubezpieczeniowa jest równoznaczna z kwotą planowaną do wypłaty i w zasadzie nie jest limitowana. abstrakcyjnie, Uzależniona głównie od możliwości opłacania składek.

ubezpieczenia zdrowotne i chorobowe obejmują

Według firmy ubezpieczeniowej NW to takie zdarzenie, którego bezpośrednią przyczyną jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną niezależną od woli ubezpieczonego w następstwie którego ubezpieczony doznał trwałego uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub utraty życia. Najczęściej NW traktują jako nagłą śmierć, udar.

W przypadku trwałego inwalidztwa orzeczenie o wysokości świadczenia dokonywane jest przez lekarza zatrudnionego przez firmę ubezpieczeniową na podstawie tabeli norm trwałego uszczerbku oraz przedłożonych dokumentów

Ubezpieczenia NNW mogą być sprzedawane:

-indywidualnie (dział 2)-jako opcje rozszerzające do produktów działu 1-w pakietach ubezpieczeń, np. komunikacyjnych-grupowo

Ubezpieczenia na życie

Typy i rodzaje ubezpieczeń na życie:

1. czas trwania a.terminowe b.bezterminowe

2. rodzaj zdarzenia: a.na wypadek śmierci

b.na wypadek dożycia określonego wiekuc.mieszane

3. charakter :a.ochronne b.oszczędnościowe c.mieszane 4 liczbę ubezpieczonych osób: a.indywidualne b.grupowe 5.podział na ubezpieczenia: a.klasyczne - nie m możliwości zmian w umowie b.uniwersalne - z możliwością zmian

Cechą która odróżnia ubezpieczenia na życie od pozostałych jest tworzenie rezerwy matematycznej.- składka ponad uśrednione ryzyko(w tym przypadku ryzyko śmierci).

W początkowym okresie trwania umowy klient nadpłaca. Będzie to rezerwa matematyczna, tworzona ona jest do punktu przecięcia - ryzyko jest większe od składki. Rezerwa ta jest inwestowana przez zakład ubezpieczeń i na rachunek zakładu ubezpieczeń. Zyski z rezerwy matematycznej mają pokryć późniejsze niedobory. Rezerwa matematyczna jest własnością klienta, tzn. że klient gdy rezygnuje, to jemu ta rezerwa się należy.

Wcześniej jak zerwie się umowę to nic się nie należy klientowi. Nazywa się to wartość wykupowa(wartość odstąpiona).powstaje ona po tych 2,3 latach, gdy wycofa się po tym okresie, tzn. gdy firma ma już wartość wykupową, to klientowi należy się część rezerwy matematycznej pomniejszoną o koszty akwizycji i administracyjne.

Wartość polisy - kwota stanowiąca sumę zebranych składek wraz z premią nadzwyczajną..

Mogą być jeszcze opcje na okoliczność utraty pracy z powodów koniunkturalnych,

a)przy produktach z wyakcentowaną opcją ochronną, albo sumę ubezpieczeniową albo wartość zgromadzonego kapitału, b)Przy produktach z wyakcentowaną opcją inwestycyjną sumę ubezpieczeniową + wartość zgromadzonego funduszu. .

Produkty egzotyczne powiązane z indeksami azjatyckimi. na okres 2,5 roku. Zakres ochrony: śmierć, NNW, całkowita niezdolność do pracy w skutek wypadku. Część kapitałowa powiązana jest z rynkami wschodnio - azjatyckimi. Produkt ten posiada wartość wykupową. Produkt ten nie podlega podatkowi od zysku kapitałowymi.

Stosunkowo nowym produktem ubezpieczeniowym o charakterze inwestycyjnym są grupowe ubezpieczenia na życie pracowników powołane ustawą o PPE jako dobrowolna forma oszczędnościowa na emeryturę. Produkty te zawierane i finansowane są przez pracodawców. Ich główny cel to oszczędność. W przypadku przedwczesnej śmierci pracownika uposażeni dostają jedynie równowartość wniesionych składek. Fundusze tworzone w ramach PPE podlegają zaostrzonym rygorom bezpieczeństwa. Możliwe kierunki lokat zostały zawężone do tych najbardziej bezpiecznych. Za zaletę tej formy uważa się niższe opłaty administracyjnie niż w OFI.

Renta - w sensie ekonomicznym to seria regularnych wypłat należnych z tytułu przekazania środków finansowych lub majątku rzeczowego. Renty oferują instytucje finansowe, w tym także zakłady ubezpieczeniowe.

grupa 2 - ubezpieczenia posagowe i zaopatrzenia dzieci

wyróżniamy 2 rodzaje:

1.ubezpieczenia w których ubezpieczonym jest rodzic albo inny tzw. Zaopatrujący zaś uposażonym jest dziecko. Celem jest nazbieranie pieniędzy na określony moment w życiu młodego człowieka, np. ukończenie 18 lat, rozpoczęcie studiów.

Gdy rodzic umrze Uposażony nic nie traci.

2.ubezpieczonym i uposażonym jest dziecko. Cel jest ten sam. Gdyby rodzic zmarł, wówczas produkt przestaje istnieć. Jeżeli dziecko zanim wejdzie w okres pełnoletności i ulegnie wypadkowi, jest ubezpieczone i może liczyć na wypłatę renty.

Produkty ubezpieczeń majątkowych.

Przedmiotem są zarówno wartości istniejące jak i wartości przyszłe, których spodziewa się uzyskać ubezpieczony, a także zobowiązania, które na skutek określonych zdarzeń losowych mogą powstać → ubezpieczenie OC.

Klasyfikacja ubezpieczeń majątkowych

- przedmiotu ubezpieczanego: a) majątku rzeczowego b) sensu stricte, czyli finansowe c) OC

cechy ubezpieczeń majątkowych:

1) tylko zdarzeń negatywnych

2) w stosunku do majątku 3 charakter świadczenia odszkodowawczego 4)suma ubezpieczeniowa w oparciu o wartość mienia

charakterystyka ubezpieczeń majątku rzeczowego

Główne ryzyka objęte ubezpieczeniem to: kradzież z włamaniem, rabunek, wandalizm, awaria maszyn, itp.

Wartość ubezpieczenia - wyrażona w jednostkach pieniężnych rzeczywista(rynkowa) wartość ubezpieczenia.

zasady odszkodowania wedle której kompensacja finansowa uszczerbku na mieniu ma być pełna, ale nie powinna prowadzić do wzbogacania się ubezpieczonego,

w przypadkach spornych wartość ubezpieczenia może określić rzeczoznawca.

W określonych przypadkach ubezpieczyciele ograniczają swoją odpowiedzialność do tzw. limitów odszkodowawczych. Limity te stosowane są w co najmniej 3 przypadkach:

1)kiedy ubezpieczone mienie znajduje się na terenach szczególnie zagrożonych 2) ubezpieczenie all risk. Trudno obiektywnie oszacować wysokość potencjalnych szkód.

3)Zakład oferuje ubezpieczenie kosztów lub utraty zysków i nie może precyzyjnie określić wartości przyszłych szkód.

Wyróżniamy franszyzy:

a)integralną(warunkową) - kwotowo określona wartość szkód bagatelnych, które nie są kompensowane.

b)potrącalna(bezwarunkowa) - określona kwotowo bądź procentowo część szkody, którą się zawsze potrąca z odszkodowania; zwana też redukcyjną. Np. 1%→w przypadku każdego należnego odszkodowania, firma wypłaci nam o 1% mniej. Franszyzę redukcyjną spotyka się w ramach towarów narażonych na ubytek. Celem tej franszyzy jest wyeliminowanie odszkodowań na ubytki naturalne, które nie mają charakteru zdarzenia losowego.

Wyróżniamy karencję:

a)umowną - wynikającą z umowy

b)ustawową - od końca następnego dnia od zawarcia umowy

Materialny - okres odpowiedzialności

OC - odpowiedzialność odszkodowawcza prawny obowiązek naprawienia szkody lub krzywdy.

Szkoda uszczerbek na majątku. krzywda - uszczerbek na dobrach osobistych

OC za szkody zasadach:1 winy 2 ryzyka

W świetle k cywilnego wyróżnia się 3 typy OC:

1)odpowiedzialność deliktowa - opiera się za zasadzie winy

2)odpowiedzialność kontraktowa - jest to następstwo szkód wynikających z niewykonania lub nienależnego wykonania zobowiązania. Może się opierać na zasadzie winy lub/i ryzyka

3)odpowiedzialność mieszana

ubezpieczenie OC ma chronić ubezpieczonego przed finansowymi konsekwencjami wyrządzenia komuś szkody.

cechy odróżniające ubezpieczenia OC od ubezpieczeń majątku rzeczowego:

Rodzaje ubezpieczeń OC:

1 nawiązywania stosunku prawnego a. obowiązkowe b.dobrowolne

2 rodzaj reżimu odpowiedzialności a.ubezpieczenie zobowiązań wynikających z tytułu czynów niedozwolonych

b.ubezpieczenie zobowiązań z tytułu niewykorzystania lub nienależytego wykonania kontraktu

3.ze względu na kryterium mieszane:

a.ubezpieczenie OC grup zawodowych

b.ubezpieczenie OC za produkt (regulowane ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych)

W ubezpieczeniach obowiązkowych przepisy prawne ustalają minimalne sumy gwarancyjne. Np. za szkody osobowe - 1500 000 euro na 1 zdarzenie bez względu na liczbę ofiar, szkody rzeczowe - minimalny limit 300 000 euro na zdarzenie

Charakterystyka ubezpieczeń finansowych

Dotyczą ochrony strat wywołanych u różnych wierzycieli z powodu niedotrzymania określonych w umowie należności, czyli wierzytelności.

Cechy -opierają się na analizie indywidualnych przypadków - charakter jednostkowy i często podlega negocjacji-Nie są taryfikowane składki ubezpieczeniowe, to znaczy że są ustalone indywidualnie -Źródła ryzyka tkwi bardziej w procesach ekonom lub politycznych niż w losowych

-Silny związek z sektorem bankowym, np. co do metod oceny ryzyka; przyjmowanie prawnych zabezpieczeń- weksel, hipoteka; windykacja wypłaconych należności -Każda umowa poprzedzona szczegółową analizą kondycji ekonomiczno- finansowych dłużnika -Zawieranie takich umów wymaga wysokich kompetencji kadr

-Monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy

-Łączenie funkcji ubezpieczeniowej z funkcją doradczą -Nie ma SU ani SG. Jego odpowiednikiem są limity kredytowe

Funkcje ubezpieczeń finansowych:

-funkcja prewencyjna - polega na selekcji dłużników -funkcja kompensacyjna -funkcja stymulacyjna -bodziec do rozwoju niektórych dziedzin gospodarki, np. ubezpieczenia transakcji eksportowych -funkcja usługowa -dostarczają pewnych informacji .

Formy organizacyjno - prawne zakładów ubezpieczeń

Czynności ubezpieczeniowe są to wszelkie czynności wykonywane przez zakłady ubezpieczeń w związku ze swoją działalnością statutową. W sensie prawnym, ustawa o ubezpieczeniach wyodrębnia dwie grupy czynności :

II.czynności, które zakład może zlecać innym

-likwidacja szkód -wypłacanie odszkodowań lub innych świadczeń; -ocena ryzyka -prowadzenie postępowań regresowych i windykacyjnych w stosunku do wierzytelności wynikających z zawartych umów; -lokowanie środków zakł ubezp;

-czynności prewencyjne.

Za czynności pokrewne do czynności ubezpieczeniowych: zarządzanie funduszami inwestycyjnymi, emerytalnymi, aktywami, prowadzenie doradztwa finansow i inwestycyjnego.

W dziale II mamy tylko jeden zakład ubezpieczeń reasekuracji 0 Polskie Towarzystwo Reasekuracji S.A.

Charakterystyka ubezpieczeniowej spółki akcyjnej

Przepisy prawa nakładają na ubezpieczeniowe spółki akcyjne szereg szczególnych obwarowań, co powoduje, że jej działanie jest trudniejsze niż spółki niefinansowej. Te szczegółowe obwarowania są zawarte w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. Są to rygory:

a)zwiększone wymagania kapitałowe (dział I - kapitał założycielski 800 tys. euro; -dział II -od 200 tys. od 400 tys. euro; b)akcje imiennec)założycielami osoby niekaralne dające rękojmię należytego wykonywania d)środki na kapitału założycielskiego nie mogą pochodzić z kredytu lub pożyczek; e)kapitał zakładowy w całości wkładem pieniężnym przez wpisem do KRS f) przekroczenie odpowiednio 20%, 33% lub 50% ogólnej liczby głosów lub udziałów w kapitale zakładowym powiadomić o tym organ nadzoru;

g podlegają szerszemu nadzorowi, obok Komisji Rewizyjnej, Komisji Nadzorczej podlegają nadzorowi organów państwowych,

Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW)

Cechy TUW: - -są to zrzeszenia osób, które maja wspólny cel - zaspokajanie potrzeb w zakresie ochron ubezpieczeń; -zasada wzajemności - każdy członek TUW staje się automatycznie ubezpieczony i każdy ubezpieczony staje się członkiem TUW;

-cel non - profit (celem nie jest maksymalizacja zysku); -członkowie finansują działalność i odpowiadają za losy tego towarzystwa;- współdecydują o polityce i strategii

stanowią jednolitej grupy, są różnorodne.

Klasyfikacja TUW:

II.Mechanizm pobierania składek:

1)TUW -y o stałej składce,

2)TUW -y o zmiennej składce;

Różnice między nimi: pierwsze pobierają składkę jak spółki: z góry, za cały okres ubezpieczenia, w niezmiennej wysokości; w przypadku drugich zaś składka płacona jest jak gdyby zaliczkowo.

III.Zakres działalności:

a)przedmiotowy:

- TUW -y rolnicze,

b)geograficzny:

- TUW -y miejskie,

TUW -y duże:

1.Podstawą ich działalności są takie same przepisy, jak spółek (ustawa o działalności ubezpieczeniowej, kodeks spółek handlowych);

2.Statut zawierany w formie aktu notarialnego i zatwierdzany przez organ nadzoru;

3.Osobowość prawną nabywają z chwil wpisu do KRS;

4.Jeśli statut nie stanowi inaczej, każdy ubezpieczony jest jednocześnie członkiem TUW -u;

5.Statut może przewidzieć ubezpieczanie osób niebędących członkami w wysokości maks. 10% składki brutto;

1.Mają zmniejszone o ¼ wymagania kapitałowe, w dziale I - kapitał 600 tys. euro, w dziale II - od 15 tys. do 300 tys. euro;

2.Przestrzega wszystkich wymogów bezpieczeństwa i norm ostrożnościowych przewidzianych dla spółek akcyjnych;

3.Założycielami TUW mogą być różnego rodzaju organizacje, fundacje, instytucje, podmioty gospodarcze, które nie muszą później ubezpieczać swojego majtku.

Małe TUW -y:

1.Status nadaje organ nadzoru po spełnieniu następujących warunków: prowadzi ograniczony zakres swojej działalności (mała liczba członków, niskie sumy zawieranych ubezpieczeń lub niewielki terytorialny zasięg działania), jeli roczny przypis składki nie przekracza 5 mln euro;

2.Może ubezpieczać tylko swoich członków;

3.Musi to być określony, zdefiniowany krąg członków (np. zawód, teren);

4.Ma uproszczone niektóre zasady działania;

5.Brak obowiązku tworzenia kapitału zapasowego;

6.Wadą jest to, że nie mogą prowadzić reasekuracji czynnej, nie mogą oferować ubezpieczeń OC, ubezpieczeń finansowych i gwarancji ubezpieczeniowych;

7.Jeśli przekroczą składkę ubezpieczeniową 5 mln euro, to automatyczne z mocy prawa kontynuują działalność jako duże TUW -y.

W dziale I mamy dwa TUW -y:

• TUW Rejent - life - ubezpiecza notariuszy (rejent - notariusz);

• Macjf - życie TUW.

Captive - jest to zależne towarzystwo ubezpieczeniowe

Klasyfikacja Captive:

na wielkość:1)Papierowy Capitve - rodzaj funduszu samoubezpieczenia;2)Mały Captive - pokrywa niewielkie ryzyka i jest zarządzany przez specjalistyczne firmy;3)Pełnowymiarowy Capitve - ma własną strukturę władzy i jest niezależny od rynku ubezpieczeniowego i reasekuracyjnego, nie podlega nadzorowi

1)Captive czysty 2)Captive otwartego rynku Ze względu na pełnione funkcje:

1)Captive ubezpieczeniowy 2)Captive reasekuracyjny

Ze względu na lokalizację:1) (onshore),2) (offshore)

Aktuariusz Zadania:

-Ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,

-Kontrolowanie aktywów stanowiących pokrycie tych rezerw,

-Wyliczanie tzw. Marginesu wypłacalności,

-Sporządzanie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń danego zakładu,

-Ustalanie składników majątkowych zaliczanych do środków własnych,

-Informowanie urzędu nadzoru o wykrytych ewentualnych prawidłowościach.

Od 1999r. działalność zagranicznych firm za pośrednictwem tzw. Głównego oddziału. musi być zgoda urzędu nadzoru. Działa na podstawie przepisów prawa polskiego i statutu. podlega wpisowi do KRS. Żeby uzyskać zezwolenie musi ten oddział spełniać wszelkie wymagania stawiane podmiotom polskim.

Czym różni się oddział zagraniczny od firmy z podmiotem zagranicznym? Firma typu Alians - spółka , która ma wydzielony kapitał i nim dysponuje, za oddział bierze odpowiedzialność kraj macierzysty. Zakłady spoza unii muszą wnosić tzw. Kaucję jako zabezpieczenie przyszłych zobowiązań. Kaucja ta jest zaliczana na poczet środków własnych. Środki własne głównych oddziałów mają być lokowane w Polsce.

UFG -1995r. jest to instytucja quazi-ubezpieczeniowa, nie będąc zakładem ub wypłaca niektóre świadczenia. Jego rola wiąże się z zabezpieczeniem interesów ubezpieczeniowych i poszkodowawczych. Zadaniem wypłacanie odszkodowań i świadczeń osobom uprawnionym z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych pełne→ za szkody na mieniu i osobie wypłaca wtedy, gdy sprawca szkody nie dopełnił obowiązku ubezpieczenia. ograniczone→ za szkody tylko na osobie. Wypłaca tylko wtedy, gdy sprawca nie został zidentyfikowany, np. zbiegł z miejsca wypadku.

zaspokojenie roszczeń osób uprawnionych do odszkodowań bądź świadczeń w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń lub ogłoszenia likwidacji przymusowej:

udzielanie zwrotnej pomocy finansowej zakładom przejmujący portfel ubezpieczeń obowiązkowych od zakładów zagrożonych upadłością a środki własne tego zakładu nie zapewniają pełnej wypłacalności.

prowadzenie rejestru umów ubezpieczeń OC kierowców oraz udzielanie informacji dotyczących uczestników i okoliczności zdarzeń.

pobiera opłaty za niedopełnienie obowiązku zawierania umów obowiązkowych.

Pojęcie i istota pośrednictwa:

Specyfika działalności ubezpieczeniowej powoduje, że większość produktów ubezpieczeniowych sprzedaje się przez pośredników. Według dyrektyw UE pośrednictwo oznacza pewne czynności związane z prezentacją, informacją, składaniem ofert lub wykonywaniem prac przygotowawczych do zawierania umów ubezpieczeniowych lub udział w administrowaniu i wykonywaniu takich umów. W świetle przepisów unijnych wyróżnia się:

1)pośredników zależnych od firmy ubezpieczeniowej - podmiot prowadzi działalność dla 1 zakładu lub kilku zakładów ale gdy oferowane produkty nie są wzajemnie konkurencyjne. Odpowiedzialność za usługi takich pośredników ponoszą zakłady, których reprezentują. Zależność pośredników od zakładów jest zróżnicowana:

a.pośredników negocjujących - zadaniem jest skontaktowanie stron

b.pośredników pełnomocników - zawieranie umów w imieniu zakładów

2)niezależni od zakładów - sami ponoszą ryzyko handlowe. Klient może znaleźć tu prawie każdy produkt finansowy(oprócz polis, kredytów, funduszy inwestycyjnych, rachunków i kart bankowych). Klienci mogą liczyć na kompleksową obsługę.

W krajach anglosaskich wiodącą rolę pełnią doradcy prawno-finansowi, którzy dystrybuują produkty finansowe, co do których mają przekonanie.

W polskich realiach nie do końca mamy spójność z przepisami unijnymi. W Polsce pośrednictwo uregulowane jest ustawą z dnia 22 maja 2003 o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Wyróżnia się:

a) agentów ubezpieczeniowych - odpowiada pośrednikowi zależnemu

b) multiagentów - odpowiada pośrednikowi niezależnemu

c) brokerów ubezpieczeniowych lub reasekuracyjnych - pośrednicy w pełni niezależni

Agent i jego kompetencje:

W polskim ustawodawstwie wyodrębniono czynności agencyjne oraz działalność agencyjną.

Czynności agencyjne prowadzone są w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń. Mogą je wykonywać wyłącznie osoby fizyczne, które spełniają określone wymogi:

-niekaralność,

-min średnie wykształcenie,

-wyszkolenie przez zakład ubezpieczeń, min 150 godzin,

-zdany egzamin na agenta przed przedstawicielami zakładu ubezpieczeń.

Działalność agencyjna - organizowanie i nadzorowanie czynności agencyjnych wykonywanych przez innych agentów. Jest to działalność usługowa, ale nie jest to działalność ubezpieczeniowa. Definicja ustawowa agenta opiera

się na 3 kryteriach:

1)agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonującym swoją działalność w oparciu o prawo o działalności gospodarczej. Może nim być osoba fizyczna lub prawna, np. SA, ZOO, a także osoba nie mająca osobowości prawnej(tylko w formie spółki cywilnej nie wolno)

2)przedsiębiorca ten musi mieć zawartą umowę agencyjną z wybranym zakładem ubezpieczeń

3)przedsiębiorca ten musi być wpisany do rejestrów pośredników ubezpieczeniowych. Rejestr ten prowadzi organ nadzoru w wersji elektronicznej.

Dopuszcza się, że czynności agencyjne mogą być wykonywane jako działalność uboczna - pośrednicy turystyczni, dealerzy samochodowi, pracownicy banków.

Zgodnie z naszą ustawą wyróżnia się:

-agentów pomocników - tylko negocjują,

-agentów pośredników - posiadają pełnomocnictwo do zawierania umów na rzecz i w imieniu zakładów.

Za ewentualne szkody wyrządzone przez agenta w związku z jego działalnością odpowiada zakład ubezpieczeń na rzecz którego agent pracuje.

Nadzór nad działalnością agentów sprawują zakłady ubezpieczeń.

Na jednolitym rynku ubezpieczeniowym agent, który ma uprawnienia w którymkolwiek państwie członkowskim może wykonywać swoją działalność na terenie całej wspólnoty.

Multiagent - ma zawarte umowy agencyjne jednocześnie, kilka umów w zakresie tego samego działu ubezpieczeń. Podlega wówczas obowiązkowemu ubezpieczeniu OC za szkody związane z jego działalnością. Ma obowiązek samodzielnego zawierania takiego ubezpieczenia. W przypadku niedopełnienia takiego obowiązku - kara 1000 euro na rzecz budżetu państwa.

Broker - pośrednik niezależny, który trudni się zawodowo pośredniczeniu w zawieraniu umów ubezpieczeniowych na zlecanie klientów, głównie instytucjonalnych ale też i indywidualnych. Może nim być osoba fizyczna lub prawna posiadająca zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów ubezpieczeniowych, który to rejestr prowadzi organ nadzoru. Nadzór nad działalnością brokerów prowadzi organ nadzoru. Z tytułu swej działalności podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu OC. Działają w imieniu swojego klienta. Nie mogą pozostawać w żadnych stosunkach umownych z zakładami ubezpieczeń, tzn., że nie mogą być członkami organu zakładu, akcjonariuszami imiennymi. Broker może wykonywać swoje czynności tylko za pośrednictwem osoby fizycznej, które spełniają określone warunki:

-niekaralność,

-zdały egzamin przed komisją egzaminacyjną dla brokerów

Działalność brokerska może dotyczyć pośrednictwa w wąskim lub szerokim znaczeniu.

Wąski zakres:

-broker może zbierać oferty od różnych zakładów, porównywać je i doradzać klientowi w kwestii doboru produktu jak i wyboru ubezpieczyciela. Taka porada ma być na piśmie,

-brokerzy mogą pośredniczyć przy zawieraniu umowy,

-powinni pozostawać w stałym kontakcie ze swoim klientem, informując go na bieżąco o terminach regulowania składek, terminach kończących umowę, itd.,

-mogą reprezentować klienta przy likwidacji szkód,

-mogą przekazywać zakładowi ubezpieczeń składki o ile taka czynność została im zlecona

w szerokim znaczeniu:

-brokerzy mogą zarządzać ryzykiem swojego klienta, a więc analizować i oceniać ryzyko,

-analizować dotychczasowy stan ubezpieczeń,

-oceniać możliwości w zakresie zatrzymania ryzyka przez klienta,

-budować i planować programy ubezpieczeniowe dla klienta,

-konstruować zapytania ofertowe do towarzystw ubezpieczeniowych.

Za te wszystkie usługi realizowane przez brokera, klient nie musi go wynagradzać. Brokerzy są wynagradzani przez firmę, z którą skontaktują klienta. Wynagrodzenie brokera nazywa się kurtaż, agenta - prowizją.

W Polsce aktualnie rozwija się tzn. pośrednictwo niezależne, czyli tworzą się duże firmy brokerskie(np. firma expander - pośrednik finansowy; helion)

Dzięki nowelizacji kodeksu cywilnego(weszła w życie 5 lutego 2005) agenci i brokerzy mogą reprezentować swoich klientów w sądach w sprawach dotyczących zawartych umów ubezpieczeniowych.

Innowacyjne sposoby sprzedaży ubezpieczeń:

Jednym ze sposobów dotarcia do klienta jest porozumienie dystrybucyjne z bankami - przybierają zwykle formę umowy 2-stronnej na podstawie której strony wzajemnie udostępniają sobie kanały dystrybucji.

Bancassurance - gdy bank udostępnia swoje kanały

Assurbanking - firmy ubezpieczeniowe dystrybuują produkty banku

W Polsce częściej banki dołączają produkty ubezpieczeniowe do swojej oferty i sprzedają je przez własną sieć. W ten sposób klienci banków stają się klientami firm i wszystkie strony osiągają korzyści dzięki efektowi synergii popytowej.

Allfinanz - w 1 instytucji firma może kupić wiele produktów.

Banki podpisują porozumienia dystrybucyjne z OFE.

OFI - TFI - banki

Do innowacyjnych sposobów należy:

- sprzedaż przez Internet - dotyczy produktów standardowych, czyli prostych, nieskomplikowanych. U nas dopiero się rozwija, klienci się dopiero przyzwyczajają

- sprzedaż przez telefon(furora link4- specjalizuje się ubezpieczaniem komunikacyjnych)

- współpraca firm ubezpieczeniowych z siecią placówek poczty polskiej. W 2000r. powołana została spółka dystrybucyjna pod nazwą „pocztowa agencja usług finansowych SA”. W katalogu usług tej spółki znajdują się: sprzedaż ubezpieczeń na życie, akwizycja na rzecz funduszy emerytalnych, sprzedaż ubezpieczeń majątkowych, sprzedaż niektórych produktów bankowych.

Nadzór ubezpieczeniowy

Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Należy również odróżnić nadzór ubezpieczeniowy od nadzoru właścicielskiego, który sprawuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.

Jest formą ingerencji państwa w sferę działalności prywatnych właścicieli. Nadzorca jest wyposażony w dodatkowe instrumenty takie jak nakazy, zakazy czy polecenia. Nadzór sprawowany jest nad całym rynkiem finansowym.

Nadzór ubezpieczeniowy sprawowany jest we wszystkich krajach gospodarki narodowej. Nadzór nad rynkiem finansowym może przybierać 3 rozwiązania modelowe:

1.model tradycyjny oparty na fragmentaryzacji, tzn. oddzielny dla każdego rodzaju instytucji finansowych,

2.model nadzoru zintegrowanego lub nadzór skonsolidowany nad rynkiem finansowym, czyli tak zwany super nadzór. Argumenty za super nadzorem: dzisiejsze instytucje finansowe w większości krajów działają jako grupy kapitałowe, czyli konglomeraty, stąd poswatała potrzeba ujednolicenia nadzoru państwowego. Nadzór oparty na 1 instytucji występuje w wielu krajach UE, a także poza nią. Najwcześniej super nadzór wprowadzono pod koniec lat 80-tych w Norwegii, Kanadzie i Danii, pod koniec lat 90-tych w Japonii i Islandii. Na początku lat 2000 w wielu krajach: w Wielkiej Brytanii, Austrii, Niemczech, Irlandii, Belgii, Finlandii, a także w krajach transformujących, m.in. w Słowacji, Estonii, Malcie. W Polsce planowane jest wprowadzenie takiego super nadzoru na 1 stycznia 2007 roku.

3.model nadzoru skoordynowanego. Oparty jest on na fragmentaryzacji, ale uzupełniony systemem współpracy i koordynacji pomiędzy nadzorcami rynków cząstkowych. Nadzór nad instytucjami finansowymi chroni dobra publiczne(bezpieczeństwo funkcjonowania całego rynku) i prywatne(środki powierzone przez klientów).

Przesłanki:

-zakłady ubezpieczeń to instytucje zaufania publicznego

-ubezpieczający, czyli klient ma słabszą pozycję przetargową

-ubezpieczający reprezentują niższy potencjał majątkowy niż ubezpieczyciel

-w dużej mierze klienci mają przymus ubezpieczeniowy

-zakład ubezpieczeń nie do końca obracają swoimi środkami finansowymi

Nadzór ubezpieczeniowy polega na:

1)wydawaniu zezwoleń i koncesji na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

2)na kontroli gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń

3)podejmowaniu działań mających zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku ubezpieczeniowego, rzetelną ochronę ubezpieczonych a także ochronę rynku przed wstrząsami i nieuczciwą konkurencją

można powiedzieć, że nadzór jest kluczem stabilności i bezpieczeństwa rynku finansowego oraz wiarygodności funkcjonujących na nim podmiotów.

Wyróżniamy 3 systemy nadzoru:

1.system nadzoru publikacyjnego- najbardziej liberalny, bo polega na tym, że zakłady mają obowiązek publikowania szczegółowych danych finansowych, zaś ocena tych danych spoczywa na samych zainteresowanych, czyli klientach

2.system koncesyjno-normatywny lub finansowy lub model anglosaski. Tutaj organ nadzoru sprawdza stan gospodarki finansowej, wydaje koncesje i może je cofnąć

3.system nadzoru materialnego, zwany też kontynentalnym- najbardziej rygorystyczny, surowy, bo mieści w sobie 2 wcześniejsze i dodatkowo pozwala nadzorcy w ingerencję w działalność poszczególnych firm w takie sprawy jak: OWU, weryfikować zasady budowania składek, ingerować w politykę lokacyjną firmy, w politykę reasekuracyjną, w politykę fuzji, itp.

System nadzoru w Polsce

Nadzór w Polsce nad rynkiem finansowym został oparty na modelu tradycyjnym ze znamionami skoordynowanymi. Występują powiązania personalne pomiędzy urzędami.

KNUiFE działa od roku 2002, powstała z połączenia PUNU+PNFE

Koszty nadzoru pokrywają podmioty nadzorowane

Zadania stojące przed KNUiFE:

-podejmowanie działań mających na celu zapewnienie zgodności działalności zakładów ubezpieczeń i innych podmiotów

-kontrola działalności i stanu majątkowego podmiotów nadzorowanych

-podejmowanie innych zadań określonych prawem

kompetencje komisji dotyczą:

-wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

-wydawanie zgody na powoływanie członków zarządów

-wydawanie zgody na połączenia i dzielenie zakładów ubezpieczeniowych

-wydawanie zgody na przeniesienie portfela ubezpieczeń- tzn. cofając zezwolenie 1 podmiotowi trzeba zabezpieczyć klientów, ich umowy. Są one przenoszone do innej firmy.

-Wydawanie zezwolenia na objęcie większych pakietów akcji

-Wydawanie decyzji o likwidacji przymusowej zakładów ubezpieczeń lub PTE

-Ustanowienie zarządów komisarycznych

-Występowanie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zakładów ubezpieczeń czy PTE

Komisja składa się z 8 członków, w tym z przewodniczącego, którego powołuje premier i 2 wiceprzewodniczących, 1 asygnuje minister finansów, zaś 2 minister do spraw zabezpieczenia społecznego. Ponadto członkami komisji są: przewodniczący KPWiG, a także przedstawicie urzędu ochrony konkurencji. Natomiast z głosem doradczym na posiedzeniu KNUiFE występuje rzecznik ubezpieczonych a także główny inspektor nadzoru prezydenta.

Nadzór ubezpieczeniowy w Polsce ma znamiona nadzoru materialnego i jest oceniany jako bardzo restrykcyjny niż w większości krajów UE, gdzie jest nadzór finansowy. W UE nie ma jednolitego nadzoru. Tendencja jest taka, aby odchodzić od modelu materialnego na rzecz finansowego. Nadzór ubezpieczeniowy w Polsce faktycznie składa się z wielu warstw:

1.jest to nadzór zinstytucjonalizowany

2.występują tzw. Instytucje wspomagające nadzór główny i tymi instytucjami są: rzecznik ubezpieczonych, UFG

3.kontrolę nad tymi instytucjami sprawują: biegli rewidenci, aktuariusze, organizacje konsumenckie, media, audytorzy, pracownicy naukowi

4.nadzór wewnętrzny, czyli korporacyjny

Tendencje na polskim i światowym rynku ubezpieczeniowym

Na koniec 2005r. na rynku polskim funkcjonowało 69 krajowych zakładów ubezpieczeniowych w tym 1 oddział główny zakładu zagranicznego.

W dziale 1-szym - 32 zakłady, w dziale 2-gim - 37 zakładów.

Zainteresowanie rynkiem polskim wyraziło 300 zakładów z UE, z tego 84% w dziale 2-gim.

7krajowych zakładów ubezpieczeń zainteresowanych jest działalnością poza Polską, głównie w Europie Środkowo-Wschodniej. Większość tych krajowych zakładów ubezpieczeń wyposażona jest w kapitał zagraniczny.

90% zakładów to S.A., 10% to TUW-y.

Na koniec 2005r. na rynku polskim zebrano 31 mld składek, z tego 16 mld zł zostało wypłacone jako odszkodowania i świadczenia.

Aktywa zakładów ubezpieczeniowych wynoszą 90 mld zł. To około 10% aktywów sektora finansowego. Największy udział w sektorze finansowym bo aż 74% ma sektor bankowy.

Wynik finansowy netto wyniósł na koniec 2005r. 5,2 mld zł. Sektor ubezpieczeniowy jest liczącym pracodawcą. Obecnie zatrudnia ok. 100 tys. Pracowników, z tego ponad 80 tys. To pośrednicy, agenci.

31 mld składek, z czego 15,3- dział 1-szy,

15,7- dział 2-gi.

Na świecie jest: w Polsce: a było

Dział 1: 60% 50% 40% - zbliżają nas te tendencje do światowej tendencji

Dział 2: 40% 50% 60%

Dynamika przyrostu składek w Polsce jest dość wysoka. Jest większa niż średnio w świecie. W dziale 1 o 20% się zwiększyła, w 2-gim o 5%. Taka duża dynamika w dziale 1 spowodowana jest reformą systemu ubezpieczeń prywatnych. Skłania ludzi do poszukiwania indywidualnych kont( polisy lokacyjne zwane antypodatkowe).

Dział 1:

W Polsce dominują ubezpieczenia na życie o charakterze ochronnym(na wypadek śmierci)stanowiły one 45%- z tendencją malejącą. Na 2-gim miejscu są ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym. Ich udział to 37% z tendencją rosnącą, 3-cie miejsce- ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe 16,5%(opcja dodatkowa do ubezpieczeń życiowych), posagowe- 1% i nie cieszą się ubezpieczenia rentierskie- 0,2%.

Dział 2:

Niezmiennie dominują ubezpieczenia komunikacyjne(autokasko i OC) -63%, inaczej niż w UE, bo tam ok. 30%, Włochy- 50%. Dlatego taki duży udział, bo częściowo obowiązkowe jest to ubezpieczenie.

Majątkowe ubezpieczenia - ok.18%, z lekką tendencją malejącą

Wypadkowe i chorobowe, które są nabywane samodzielnie - ok. 6%z lekką tendencją rosnącą

OC różnych zawodów - ok.5% z lekką tendencją rosnącą

Ubezpieczenia finansowe - ok. 4,5%

4% to pozostałe.

Koncentracja rynku

Ma ona oligopolistyczną strukturę, czyli jest duża koncentracja na tym rynku. Z jednej strony wygląda, że jest dużo firm, ale tak naprawdę na rynku liczy się parę firm. Na 5 firm przypada 75% rynku.

W dziale 1-szym największy udział ma PZU na Zycie S.A.- 38%, tendencja malejąca(mierzymy rynek składką pozyskaną),

2 miejsce comercial union - 15%

3 miejsce apliko life - ok. 10%

4 miejsce aegon

5 mijsce nacionale Niderlandy

6 miejsce alians

7 miejsce generalli

8 miejsce warta

Również koncentracja dotyczy działu 2-go:

1 miejsce PZU S.A.-48-49%

2 miejsce warta - ok. 12%

3 miejsce Hestia - 6-7%

4 miejsce alians - ok.6%

5 miejsce samopomoc - ok.4%

Cechy polskiego rynku:

-relatywnie niski popyt na ubezpieczenia, bo dochody realne Polaków nie są zbyt wysokie, bezrobocie jest dość duże, niezbyt duże tempo wzrostu PKB)

-świadomość ubezpieczeniowa określona jest jako niska

świadomość → uświadomienie sobie potrzeby ubezpieczeniowej

wiedza ubezpieczeniowa → znajomość przepisów prawnych

-odbiegające od standardów wskaźniki. Rozwój rynku mierzymy za pomocą współczynnika gęstości ubezpieczeń - to wartość składki brutto przypisanej na 1 mieszkańca. W Polsce ok. 200$ łącznie, w Japonii ok. 3000$, USA 1600$, Australia 1000$, Kanada 700$

Wielka Brytania: 2600$ na życiowe, 1200$ na majątkowe

Francja: 1400$ życiowe, 700$ majątkowe

Niemcy: 700$ życiowe, 900$ majątkowe

Z krajów Europy Środkowowschodniej:

Słowenia: 125$ życiowe, 440$ majątkowe

Czechy: 100$ życiowe, 170$ majątkowe

Węgry: 90$ życiowe, 100$ majątkowe

Współczynnik penetracji ubezpieczeń - udział składki przypisanej brutto w PKB. W Polsce max 3,25.

1,55% dział 1

1,69% dział 2

W Japonii to 9%, USA- 4,5%, w Kanadzie 2,8%

Europa:

Wielka Brytania: 10,5% Szwajcaria: 5%

Szwajcaria: 8,5% na życie Wielka Brytania: 5%

Francja:6% Niemcy: prawie 4% majątkowe majątkowe

Niemcy: 3% Francja: 3%

Tendencje w świecie

-Największym rynkiem ubezpieczeniowym jest rynek amerykański. Generuje się ponad 40% składek światowych. Drugie miejsce ma Europa zachodnia - 30% składek światowych, trzecie miejsce Japonia - ok.20%.

Rynek ubezpieczeń życiowych rozwija się dynamicznie niemal na całym świecie. Jest to konsekwencja reform systemów emerytalnych. Systemy: podatkowe, fiskalne sprzyjają ubezpieczeniom życiowym.

-Rozwój nowych kanałów dystrybucji( bankasurance) sprzyja tendencji światowej

-Ciągłe doskonalenie produktów

-Obserwuje się w świecie stagnację ubezpieczeń majątkowych

-Nierównomierny rozwój; rozwój ubezpieczeń skorelowany jest z rozwojem gospodarczym. Kraje wysokorozwinięte mają wysoki poziom rynku ubezpieczeniowego.

-Nasycenie rynku wysokorozwiniętych i ekspansja firm z tych krajów na rynki rozwijające się

-Koncentracja - firmy ubezpieczeniowe powiększają swoje kapitały. Dzieje się tak dzięki wzmożonym procesom fuzji i przejęć

-Konsolidacja - forma współpracy, łączenia się firm, np. firmy reasekuracyjne przejmują firmy ubezpieczeniowe.

Nierównomierny rozwój nie dotyczy tylko świata, ale też UE. W UE działają firmy trojakiego rodzaju:

1.narodowe - ograniczają swoją działalność do terytorium danego państwa (55%)

2.europejskie - gotowość chęć działania na całym rynku (40%)

3.zagraniczne - spoza UE, np. amerykański (5%)

Na rynku europejskim najważniejsze znaczenie mają: Alians, Axle, Zurich

Ostatnio rozwija się strategia współpracy firm z całego sektora finansowego. Nazywa się to allfinanz - „wszystko pod 1 dachem”. W ramach tej strategii wyróżniamy 2 nurty:

1.bancassurance - banki są inicjatorem współpracy z firmami ubezpieczeniowymi i chcą wykorzystać efekt synergii popytowej i rozszerzać zakres świadczonych usług. Oferują swoje okienka do sprzedaży produktów ubezpieczeniowych.

2.assurfinance - firmy ubezpieczeniowe wychodzą poza świadczenie tradycyjnych usług ubezpieczeniowych i za pośrednictwem własnej sieci, np. agentów oferują sprzedaż swoim klientom dodatkowych usług, np. pożyczki mieszkaniowe lub samochodowe, zarządzanie aktywami, emitują karty bankomatowe, świadczą usługi typu assistance, a nawet pośrednictwo w obrocie nieruchomościami.

Przyczyny działań innowacyjnych w sektorze finansowym:

-liberalizacja

-deregulacja przepisów

-globalizacja

-zmiany w otoczeniu ekonomicznym banków i towarzystw ubezpieczeniowych

-rozwój technologii informatycznych

przyczynami bezpośrednimi są:

a)demograficzne przyczyny

b)zmiany preferencji oszczędzania gospodarstw domowych- klienci odchodzą od lokat bankowych na rzecz bardziej ryzykownych i zyskownych form, np. giełdy, fundusze inwestycyjne, ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe

c)zmiany wymagań co do sposobu oferowania usług finansowych

W świecie ok. 30% klientów ma pieniądze w bankach

Struktura w Polsce:

dominującym źródłem powielania naszych oszczędności są lokaty bankowe - 46,5%

Gotówka pod ręką - ok. 12%

OFE włącza się w oszczędzanie - ok. 90 mld zł.(18%), więcej niż w OFI, bo w OFI jest ok. 50 mld zł., co stanowi 10,6%

Inwestycje w papiery wartościowe - 8,7%

Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe - pozostałe, czyli ok. 4%

Podstawy ekonomiki zakładów ubezpieczeń

Aktywa zakładów ubezpieczeń można sprowadzić do 3 grup:

1)aktywa finansowe

2)wartości niematerialne i prawne

3)nieruchomości

Dominującym składnikiem są aktywa finansowe - do 85% sumy bilansowej całości majątku. Należą do nich środki pieniężne, należności, różne instrumenty finansowe.

Patrząc na źródła finansowania wyróżniamy: kapitały własne oraz obce źródła finansowania do których zaliczamy zobowiązania podporządkowane a także rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów oraz pozostałe rezerwy i fundusze specjalne.

Kapitały własne w dojrzałych zakładach wynoszą od 10-13%, a składają się z:

-kapitału zakładowego

-kapitału zapasowego

-kapitałów rezerwowych tworzonych dobrowolnie z zysków, z zysku niepodzielonego z roku bieżącego

Rola kapitałów własnych nie jest jednakowa. Oznacza to, że w okresie tworzenia firmy ubezpieczeń pierwszoplanową rolę odgrywa kapitał zakładowy. W późniejszym etapie funkcjonowania zakładu, rolę pierwszoplanową przejmuje kapitał zapasowy, bo on decyduje o wypłacalności zakładu. W dojrzałych firmach kapitał zapasowy przewyższa kapitał zakładowy.

Zakłady ubezpieczeń mają obowiązek odpisywania z zysku min 8% na kapitał zapasowy dopóki jego wartość nie przekroczy ½ kapitału zakładowego.

W zakładach ubezpieczeń szczególną rolę odgrywają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, które są elementem obcych źródeł finansowania. Potrzeba ich tworzenia wynika z konieczności ustalania rzeczywistych zobowiązań ubezpieczycieli, a konieczność praktyczna wynika wprost z obowiązującego prawa.

W ramach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wyróżniamy 3 grupy:

1.rezerwy związane ze składką

a)rezerwa składek(dział2)- jest to inaczej składka przypadająca na przyszłe okresy sprawozdawcze. Zwana jest także przeniesieniem składek lub składką niezarobioną. Rezerwę tę tworzy się proporcjonalnie do okresu na jaki składka jest przypisana lub do ryzyka przewidywanego w następnych okresach. Rezerwy tworzy się by uwiarygodnić przychody. Odpowiednikiem tej rezerwy w dziale 1 jest rezerwa ubezpieczeń na życie(stanowi 80% wszystkich rezerw).

b)rezerwa na ryzyko niewygasłe(dział2)- jest uzupełnieniem rezerwy składek. Tworzona jest wówczas, gdy współczynnik szkodowości osiąga lub przekracza 100%. Taka dodatkowa rezerwa ma służyć pokrywaniu przewidywanych świadczeń ubezpieczeniowych w przyszłości, która nie pokryłaby ta podstawowa rezerwa składek.

c)rezerwa na wyrównanie szkodowości(dział2)- ma wyrównać wahania współczynnika szkodowości. Jest to rezerwa ustawowa tworzona na bazie analizy wahań współczynnika szkodliwości w co najmniej 5-letnim okresie

d)rezerwa ubezpieczeń na życie - dział 1

e)rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający - dział 1

2.rezerwy związane z odszkodowaniami( w obydwu działach te same):

a)rezerwa szkód- zasadność tworzenia tych rezerw powstaje w sytuacji, kiedy szkody zaistniały w okresie obrachunkowym, ale nie zostały w tym okresie wypłacone należne odszkodowania i świadczenie, bo nie zakończono jeszcze procesu likwidacji szkód. Rezerwę tę tworzy się w wysokości odpowiadającej przewidywanej wielkości przyszłych wypłat. Jest to zasadniczy rodzaj rezerwy w dziale 2-gim.

b)rezerwa na skapitalizowaną wartość świadczeń rentowych z ubezpieczeń życiowych i OC- tworzone są wówczas, gdy z umów ubezpieczeń wypadkowych i ubezpieczeń OC powstaną świadczenia okresowe w formie rent. Rezerwy te ustala się indywidualnie przy zastosowaniu metod statystyczno-matematycznych

3.rezerwy mieszane:

c)rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych

d)rezerwy na zwrot składek

e)inne rezerwy przewidziane w statucie, np. rezerwa na szkody sporne czy rezerwy na szkody katastroficzne

Rola i znaczenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Rola rezerw jest bardzo ważna, wynika to z wielu przesłanek:

-rezerwy te przyczyniają się do ustalenia realnej i rzeczywistej wysokości wyniku finansowego za dany okres sprawozdawczy, bo ich tworzenie odbywa się w ciężar kosztów, a ich rozwiązywanie powoduje zwiększanie zysków,

-mechanizm rezerw umożliwia wewnętrzną kontrolę operacji finansowych, a także obliczanie zysku dla potrzeb podatkowych

-rezerwy te stanowią instrument służący badaniu wypłacalności ubezpieczyciela, dlatego też prawidłowość naliczania rezerw ma bardzo duże znaczenie

metody tworzenia rezerw:

metoda indywidualna- oddzielnie dla każdej umowy lub zgłoszonej szkody

1)metoda ryczałtowa- tworzenie rezerw zbiorczo dla całego portfela ubezpieczeń

3.metoda aktuarialna- ustalanie rezerw przy wykorzystywaniu metod matematyki i statystyki ubezpieczeniowej

obliczanie rezerw w dziale 1 może być dokonywane wyłącznie przez aktuariusza, w dziale 2 aktuariusz ma obowiązek potwierdzić prawidłowość ich rozliczania, a jego opinia stanowi załącznik do sprawozdania finansowego

klasyfikacja przychodów zakładów ubezpieczeń

wyróżniamy 3 grupy przychodów:

1)przychody techniczne:

a)przychody z tytułu składek

b)pozostałe przychody techniczne

2)przychody z działalności lokacyjnej(lub inwestycyjnej):

a)przychody z udziałów akcji

b)przychody z pozostałych lokat

c)dodatni wynik ze sprzedaży lokat

d)dodatni wynik z rewaloryzacji majątku

3)pozostałe przychody operacyjnej:

a)przychody z innych operacji finansowych

b)rozwiązywanie innych rezerw niż techniczno-ubezpieczeniowe

c)likwidacja środków trwałych

d)otrzymywane darowizny

e)powstałe dodatnie różnice kursowe

Klasyfikacja kosztów:

1)koszty techniczne:

a)odszkodowania i świadczenia wypłacone

b)premie i rabaty udzielony klientom

c)zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości

d)koszty działalności ubezpieczeniowej, czyli koszty akwizycji i administracji

e)pozostałe koszty techniczne

2)koszty związane z działalnością lokacyjną:

a)koszty utrzymania nieruchomości

b)ujemny wynik z rewaloryzacji lokat

c)ujemny wynik ze sprzedaży lokat

d)pozostałe koszty działalności lokacyjnej, np. koszty manipulacyjne w bankach

3)pozostałe koszty operacyjne:

a)koszty innych operacji finansowych

b)likwidacja środków trwałych

c)utworzenie innych rezerw niż techniczno- ubezpieczeniowych

d)odpisanie należności przedawnionych, umorzonych lub nieściągalnych

e)powstanie ujemnych różnic kursowych

f)przekazane darowizny

ogólny schemat tworzenia rachunku wyników

- dla działu 2:

Normy ostrożnościowe

Generalnie można badać płynność w oparciu o kapitały obciążone ryzykiem(USA) lub w oparciu o margines wypłacalności(UE).

W Polsce zgodnie z dyrektywami unijnymi funkcjonują następujące instrumenty kontroli:

-min kapitał gwarancyjny- te kapitały, które muszą być wniesione w momencie zakładania. Ma być stały.

-margines wypłacalności(MW)- określa najniższy dopuszczalny prawem poziom środków własnych wynikających z rozmiarów prowadzonej działalności. Przy obliczaniu MW bierze się pod uwagę 3 czynniki:

1.wysokość składki przypisanej brutto z okresu poprzedniego

2.przeciętną roczną wartość odszkodowań i świadczeń brutto

3.współczynnik reasekuracyjny

składka przypisana brutto- przed reasekuracją

składka przypisana na udziale własnym- składka po uwzględnieniu udziału po reasekuracji.

Reasekuracja polega na dzieleniu się ryzykiem.

Wysokość MW wyznacza się 2-krotnie, a z otrzymanych wartości przyjmuje się wartość wyższą. Przy wyznaczaniu MW na bazie składki jest to w przybliżeniu wartość 17% składki przypisanej brutto. Przy wyznaczaniu MW na bazie odszkodowań przyjmuje się, że jest to ok. 25%. Jako obowiązujący MW przyjmuje się wartość większą. Następnie tę wartość koryguje się o współczynnik reasekuracyjny, nie więcej jednak niż o 50%. Tak obliczony MW oznacza, że kapitały własne zakładu nie powinny być niższe od tej wartości.

-kapitał gwarancyjny- jest to ok. 1/3 MW. Organ nadzoru kontroluje wskaźnik pokrycia marginesu wypłacalności.

Wskaźnik pokrycia MW środkami własnymi:

W= (środki własne/MW)*100%

W>300%→firma bardzo dobra

300>W>200→sytuacja dobra

200>W>100→dostateczna sytuacja

100>W>KG(=33,3%)→zagrożona sytuacja

W<33%→sytuacja zła- organ nadzoru wkracza do firmy, każe przedstawić sobie plan podniesienia kapitałów własnych; gdy nie ma szans nowy zarząd jest wprowadzany, jest to tzw. Zarząd komisaryczny.

-max zaangażowanie się ubezpieczyciela w stosunku do pojedynczego ryzyka. To zaangażowanie nie może przekroczyć 25% sumy kapitałów własnych i rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

-obowiązek pokrywania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto lokatami- w pasywach są rezerwy, a w aktywach mogą być równe bądź większe rezerwom.

3

---