Narkomania
Narkomania jako jeden z najdotkliwszych przejawów patologii społecznej wzbudza zainteresowanie szerokich kręgów społeczeństwa i elit politycznych. Zjawisko to obrosło legendami i przesądami, wkomponowane w określoną strukturę, otoczone jest lękiem przed popadnięciem w nałóg. Nie ma państwa, które nie borykało się z tym problemem. Śmiało można powiedzieć, że dotychczas nie została sformułowana żadna definicja słowa narkomania, która by w sposób pełny i kompleksowy zawarła wszystkie aspekty tego zjawiska. Każda z dziedzin nauki czy też prawa konstruuje pojęcie narkomanii na swój własny użytek, a co się z tym wiąże, każda buduje pojęcie narkomanii skupiając się tylko na niektórych aspektach tego zjawiska. Katalog środków, których stosowanie może doprowadzić do uzależnienia zdaje się powiększać w nieubłaganym tempie. Wraz ze wzrastającą liczbą uzależnionych lub też bezpośrednio zagrożonych uzależnieniem, wzrasta liczba przestępstw związana z narkotykami. Powstała nowa kategoria przestępców zajmujących się wyrobem, przemytem i handlem narkotykami ma ogromną skalę. Ponadto trudna sytuacja materialna państwa stwarza dogodne warunki do poszukiwania źródeł szybkiego zysku, a wśród nich również zarobkowania na handlu narkotykami. Długoletnie zaniedbania w dziedzinie zwalczania narkomanii spowodowały, że szerokie rzesze Polaków nadal upatruje większe zło w samych narkomanach, a nie dostrzegają groźby stwarzanej przez handlarzy i producentów narkotyków.
Na przełomie XX wieku wraz z postępem technologicznym i początkiem laboratoryjnej produkcji alkaloidów, opium i kokainy, narkomania otrzymała nowe wymiary masowości i epidemicznego sposobu rozprzestrzeniania się. Ekspansja transportu i handel międzynarodowy zmniejszyły odległości i naturalne bariery między narodami. Plaga narkomanii nie ominęła żadnego państwa. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 1997 roku szacowała liczbę osób używających narkotyki na 60 milionów. Największą, bo 30 milionową grupę stanowią "konsumenci" konopi indyjskich, z których jest wytwarzana marihuana i haszysz, 1,6 mln stanowią osoby uzależnione od kokainy, 1,7 mln to osoby uzależnione od opium, a 700 tyś od heroiny. Wzrost produkcji narkotyków powoduje spadek cen rynkowych a to z kolei przyczynia się do większej dostępności narkotyku dla większych grup społecznych.
Stopniowy rozwój zjawiska odurzania się nastąpił na początku lat 70-tych, głownie wśród młodzieży. Wiązało się to z nowymi przejawami życia społeczno-kulturowego, nowe ideologie, zwłaszcza hippisowska, akceptowały zażywanie różnych środków odurzających i psychotropowych jako "wyzwalacze umysłów". W latach 70-tych nastąpił też okres "narkomanii lekowej". Głównymi źródłami narkotyków były wówczas apteki, szpitale i zakłady produkujące środki odurzające. Zdobywano je za pomocą kradzieży lub fałszując recepty. Prawie każdy narkoman nauczył się wytwarzać preparaty z maku (mleczko, makiwara, kompot) na potrzeby własne i kolegów. Zaczęły zanikać wśród młodzieży zażywającej narkotyki idee hippie a odurzanie się stało się celem samym w sobie i sposobem na życie.
Na początku lat 90-tych, wraz z otwarciem się Polski na Zachód, rodzima narkomania zaczęła upodabniać się do standardów światowych. Zwiększyło się spożycie klasycznych narkotyków, a rynek międzynarodowy został zdominowany przez produkowaną w Polsce amfetaminę. Przestępczość związana z narkotykami nabrała cech przestępczości zorganizowanej. Pojawiły się narkotyki tzw. autorskie, takie jak Ekstaza, Fantazja, UFO. Niepokojącym faktem jest obniżanie się dolnej granicy wieku osób biorących narkotyki. Granica ta wynosi 9-10 lat, czyli narkotyki zażywają dzieci szkół podstawowych (Centrum Metodologiczne Pomocy Psychiczno-Pedagogicznej MEN "Zanim w szkole będzie źle" Warszawa 1996)
Rodzaje narkotyków
Według światowej organizacji zdrowia narkomania nie jest chorobą jednolitą, lecz szeregiem rozmaitych jednostek diagnostycznych ze wspólnym mianownikiem, którym jest narkotyk w szerokim pojęciu. Eksperci WHO w 1957r. określili narkomanię jako "stan okresowego lub chronicznego zatrucia, wywołanego powtarzalnym wprowadzaniem narkotyku". Za narkotyk uważa się każdą substancję pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, która wprowadzona do organizmu może zmodyfikować jedną lub kilka funkcji i w wyniku powtarzalnego zażywania doprowadzi do powstania zależności psychicznej lub fizycznej.
Istnieje wiele różnych klasyfikacji środków narkotycznych, ja jednak przyjmę podział akceptowany przez ONZ i Interpol (A. Łatka "Narkotyki. Podstawowe rodzaje i opis" Główny Urząd Ceł Warszawa 1993).Zgodnie z nim narkotyki dzielą się na:
- środki działające opóźniająco na centrum układu nerwowego
- środki pobudzające centrum układu nerwowego
- środki wywołujące zaburzenia w centrum układu nerwowego
Środki działające opóźniająco na centrum układu nerwowego
- opium i jego pochodne, morfina, heroina, kompot
- syntetyki z morfiny i środki morfinopodobne
- leki uspokajające hipnotyczne
Opiaty to narkotyki pochodzenia roślinnego (mak lekarski) oraz syntetyczne środki przeciwbólowe. Najpopularniejszym z tej grupy narkotykiem jest heroina. Heroina w ostatnich latach doskonale opanowała polski rynek, nie wspominając już o "polskiej heroinie", czyli kompocie, który ma swoich zwolenników od kilkudziesięciu lat. Wstrzyknięcie heroiny powoduje natychmiastową intensywną reakcję przyjemnego samopoczucia i euforii. Kolejno następuje faza relaksu, odprężenia, zobojętnienia, która trwa od 2 do 6 godzin. Odczucia te są mniej intensywne w przypadku palenia i inhalowania. Kilkukrotne użycie heroiny powoduje silne uzależnienie zarówno psychiczne jak i fizyczne. Po kilkukrotnym przyjmowaniu użytkownik nie może się bez niej obejść. Szkodliwe następstwa uzależnienia to zaburzenia ze strony układu oddechowego, krążenia, wydalniczego, często także zarażenie się HIV czy śmierć. Heroina jest ostatnim stadium narkomanii, które zaczyna się od tzw. miękkich narkotyków
Środki pobudzające centrum układu nerwowego
- liście krzewu kokainowego, kokainę
- crach
- amfetaminę
- inne substancje pobudzające
Amfetamina jest bardzo popularnym narkotykiem wśród młodzieży szkolnej a także studentów czy osób dążących do sukcesu, kariery. Powoduje ona podniecenie, stan samozadowolenia, wysokiej samooceny, łączy się z nadmierną rozmownością, pobudliwością, jednoczesnym rejestrowaniu wielu bodźców. Narkotyk ten znosi poczucie zmęczenia i senności, zwiększa koncentrację, pobudza seksualnie. Po ustaniu pobudzenia występuje trwający znacznie dłużej okres wyczerpania, przygnębienia, zaburzeń wegetatywnych. Po dłuższym przyjmowaniu powoduje bezsenność, impotencję, depresję nerwową, psychozę paranoidalną. Zażywanie amfetaminy powoduje życie na tzw. większych obrotach jednak prowadzi to nieuchronnie do wyniszczenia organizmu oraz poważnych zaburzeń psychicznych.
Środki wywołujące zaburzenia w centrum układu nerwowego
- kanabis (konopie indyjskie)
- LSD
- Mesholina
- środki wziewne
- inne
Konopie indyjskie są najbardziej na świecie rozpowszechnioną rośliną służącą do produkcji narkotyków. Z konopi otrzymuje się marihuanę, haszysz, olej haszyszowy. Najważniejszym składnikiem konopi indyjskich jest Delta tetrahydrocarnnabind (Delta 9 THC) który ma działanie psychotropowe. Marihuana zazwyczaj jest palona w formie skrętów, zmieszana z tytoniem. Odczucia po zażyciu tego narkotyku podobne są do odczuć przy upojeniu alkoholowym.
Można je podzielić na fazy:
1.podniecenie i euforia
2.ekstaza, sny na jawie, stan błogości
3.opadanie emocji, stan depresji
Zjawiskom tym towarzyszą utrata koordynacji ruchów, wzmożona wesołość. Systematyczne zażywanie marihuany czy haszyszu może powodować halucynacje, stany lękowe, zaburzenia pamięci, zaburzenia pracy serca, zanik systemu obrony immunologicznej organizmu. Przyjmowanie narkotyków sporadycznie, okresowo lub przez dłuższy okres czasu jednoznacznie prowadzi do uzależnienia. Czas po jakim organizm uzależni się od narkotyków zależny jest od psychiki oraz cech własnych organizmu "biorącego". W zależności od tego wyróżnia się terminologię: ostre zatrucie, przyzwyczajenie, nadużywanie, lekomania, toksykomania i narkomania (B.Popielski "Sądowo lekarskie zagadnienie narkomanii" Wrocław 1993r.)
Przyczyny narkomanii
W narkomanii wyróżnić można dwie ogólne przyczyny uzależniania się: początkowe, w których dominuje ciekawość, moda, namowa, naśladownictwo oraz motywy późniejsze, gdzie podstawowe znaczenie jest nadane przymusowi, uzależnieniu i głodowi narkotycznemu (T.Cekiera "Toksykomania" PWN Warszawa 1985r.). B.Hołyst (B.Hołyst "Narkomania" Problemy prawa i kryminologii) następująco ujmuje przyczyny narkotyzowania się:
1) przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym
- konflikty i nieporozumienia
- trudna sytuacja rodzinna
- błędy wychowawcze rodziców
2) przyczyny tkwiące w środowisku szkolnym
- niepowodzenia w nauce
- kłopoty związane ze szkołą
- metody wychowawcze szkoły
3) przyczyny tkwiące w środowisku rówieśniczym
- wzorowanie się na rówieśnikach
- namawianie przez osoby odurzające się
- chęć poprawy kontaktów rówieśniczych
- poszukiwanie akceptacji]
- chęć zaimponowania
4) przyczyny tkwiące w społeczeństwie
- brak dostatecznej wiedzy na temat narkomanii
- przypadkowy kontakt ze środkiem odurzającym
- brak możliwości atrakcyjnego spędzenia czasu wolnego
- protest przeciwko rzeczywistości
- przyczyny polityczne
5) przyczyny tkwiące w sferze funkcjonowania osobowości
- zaspokojenie wiedzy poznawczej
- przymus (jako skutek nałogu)
- reakcje ucieczkowe
- kryzys egzystencjalny
- niedojrzałość
- poczucie odrzucenia
- poszukiwanie wolności
- skutek porażek życiowych
Na narkomanię można patrzeć między innymi jako na problem socjologiczny oraz psychologiczny. W literaturze socjologicznej narkomania jest oceniana jako odpowiedź na lęki i problemy egzystencjalne, pozostające w ścisłym związku z brakiem rozpoznania celu i sensu życia, kryzysu współczesnej cywilizacji technicznej, czy wreszcie istnienie typu osobowości mających predyspozycje do zażywania narkotyków. Natomiast w literaturze psychologicznej autorzy najczęściej poszukują przyczyn narkomanii w defektach osobowości jednostki powstałych często w następstwie patologicznie funkcjonujących układów rodzinnych. Zażywanie narkotyków można uogólniając podzielić na:
- marihuanę bierze się z ciekawości, dla przyjemności lub przeżycia
"trochę radości, na jaką człowiek może sobie pozwolić"
- środki psychostymulujące dla "łatwiejszego uczenia się", zwiększenia
zapału do pracy lub dodania sobie odwagi
- środki halucynogenne dla osiągnięcia głębszego zrozumienia siebie i
otaczającego świata
Skutki nadużywania narkotyków
Nałogowe przyjmowanie środków odurzających powoduje nieodwracalne zmiany w organizmie człowieka. Nadużywanie środków odurzających prowadzi do uzależnienia uniemożliwiającego bytowania bez stałego ich zażywania i zwiększania dawek. Większość środków prowadzi do zaburzeń w sferze charakteru i psychiki, powoduje osłabienie woli, zanik odpowiedzialności, osłabienie krytycyzmu, zmienność nastroju, objawy otępienia, spadek sprawności umysłowej, nadmierne stany pobudzenia, ogólne rozdrażnienie i chwiejność emocjonalną, a także tendencje samobójcze. Narkomania oprócz szkodliwego działania na organizm człowieka jest także chorobą społeczną. Powoduje zanikanie poczucia wartości społecznych. Obniża morale jednostki, czyniąc ją nieprzystosowaną społecznie. Niesie to nie bezpieczeństwo dla rodzin i przyszłego pokolenia. Fakt założenia rodziny przez osoby uzależnione nie powoduje powstrzymania się nich od brania narkotyków. Jest to szczególnie szkodliwe dla dziecka wychowującego się w takiej rodzinie. Narkomania powoduje też wiele problemów w sferze ekonomiczno-społecznej. Współczynnik aktywności zawodowej uzależnionych jest o 20% niższy od generalnie branej populacji. Od momentu powstania uzależnienia proces uspołecznienia jest zatrzymany lub zwolniony. Słabe i powierzchowne uspołecznienie uniemożliwia nawiązywanie bliższych kontaktów z osobami spoza subkultury "narkomańskiej". Narkoman ufa tylko narkomanowi. Narkomania jako choroba jest szkodliwa więc nie tylko na organizm i psychikę osoby uzależnionej ale także jest szkodliwa społecznie.
10 sposobów, żeby pomóc dziecku nie sięgnąć po narkotyki
Nigdy nie jest za wcześnie i nigdy nie jest za późno na to, aby porozmawiać z dziećmi o narkotykach. Należy jednak pamiętać, że aby rozmawiać, trzeba mieć przynajmniej podstawową wiedzę na temat uzależnień, szczególnie w sytuacji, kiedy nastolatek ma już za sobą próby "inicjacji narkotycznej".
1.Ustal z całą rodziną jasne dla wszystkich zasady używania w domu leków i innych używek. Raz ustalone reguły powinny obowiązywać niezależnie od okoliczności.
2.Jeżeli widzisz potrzebę rozmawiaj z dzieckiem na temat uzależnień. Wyjaśnij mu, na czym polegają konsekwencje i skutki zażywania narkotyków i innych środków odurzających na młody organizm. Rozmawiaj rzeczowo i spokojnie nie okazując zniecierpliwienia, nie koloryzuj, nie moralizuj i nie praw kazań.
3.Daj dobry wzór do naśladowania. Twoje postępowanie uczy dziecko jak
żyć.
4.Buduj silne więzi rodzinne, zachęcaj do szczerych rozmów na temat jego
problemów. Staraj się być lojalny i nie zdradzaj tajemnic.
5.Rozmawiaj z nim na temat różnych sposobów, jakimi może być nakłanianie do wzięcia narkotyku.
6.Naucz je, jak powinno postępować w sytuacji wywierania na nie presji,
w celu wzięcia narkotyku.
7.Zachęcaj do zapraszania przyjaciół do domu.
8.Rozmawiaj z nim na temat jego potrzeby bycia akceptowanym w grupie.
Wymieńcie dobre i złe przykłady na zdobywanie sobie popularności.
9.Sprzyjaj i pomagaj mu rozwijać poczucie własnej wartości, niezależności
i odpowiedzialności. Zachęcaj do kształtowania zainteresowań, które stać się mogą jego hobby.
10.Miej poczucie odpowiedzialności za własne dziecko i nie pozostawaj obojętnym na los innych dzieci.
Alkoholizm
Alkoholizm jest podobnie jak narkomania chorobą, która swoim działaniem
obejmuje nie tylko organizm alkoholika ale także jego życie społeczne. WHO definiuje alkoholików jako osoby spożywające alkohol u których występuje fizyczne i psychiczne uzależnienie oraz różnego rodzaju zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym, międzyludzkim oraz choroba ta wymaga leczenia. Bezpośrednią przyczyną alkoholizmu jest samo długotrwałe spożywanie alkoholu. Organizm i psychika po pewnym czasie uzależnia się od alkoholu. Pośrednią przyczyna alkoholizmu jest między innymi traktowanie alkoholu jako niezbędnego elementu życia społecznego, samotność, niemożność rozwiązania swoich problemów życiowych i szukanie w alkoholu ucieczki od rzeczywistości. Uzależnienie dzieli się na dwie fazy ściśle związane ze sobą. W pierwszej fazie alkoholizmu człowiek przyzwyczaja się psychicznie i niemożność spożycia alkoholu powoduje obniżenie sprawności społecznej. W drugiej fazie organizm przyzwyczaja się do alkoholu i kiedy uzależniony nie spożyje wymaganej ilości alkoholu, która zwiększa się pod wpływem tzw. tolerancji alkoholowej, występuje u niego drżenie kończyn, intensywne pocenie się, niepokój, itd. Alkohol szkodliwie wpływa na wątrobę (marskość wątroby czyli niezdolność do oczyszczania naszego organizmu ze szkodliwych substancji), nadmierne rozszerzanie się tętnic, odwodnienie, wrzody żołądka, zaburzenia w układzie nerwowym objawiające się zachwianiem ruchu, mowy.