Cytologia ginekologiczna 11.10.2007

1. Cel cytologii ginekologicznej - wykrywanie zmian przednowotworowych i nowotworowych

1. materiał do badania pobieramy z tarczy szyjki macicy z uwzględnieniem strefy przejściowej, stosując odpowiednią szczoteczkę

2. właściwe pobranie materiału jest nieodzownym warunkiem uzyskania rozmazu odpowiedniej jakości

2. Rak szyjki macicy

1. drugi co do częstości występującym nowotworem i kobiet do 45 r.ż.

2. co roku atakuje 4 tys. Polek, połowa z nich umiera (bo zgłosiła się do lekarza zbyt późno)

3. dziennie zabija 5 Polek

4. 50% Polek chorujących na raka szyjki macicy nigdy nie robiło cytologii

5. jest nazywany „cichym zabójcą”, choroba może rozwijać się latami nie dając żadnych objawów

3. Skrining raka szyjki macicy

1. kobiety od 25 r.ż. do 59 r.ż.

2. rozpoczęcie badań profilaktycznych powinno rozpocząć się w 3 lata po rozpoczęciu współżycia

3. kobiety młodsze niż 25 - letnie - badanie cytologiczne raz do roku

4. Badanie przesiewowe

1. test przeprowadzony u osób zdrowych, który pozwala na wczesne wykrycie i leczenie choroby

2. nie diagnozuje choroby, wskazuje tylko na jej istnienie

3. przynosi korzyści ekonomiczne i społeczne, gdy choroba jest ważnym problemem populacji

4. zastosowanie testu nieinwazyjnego i taniego

5. istnienie testu u dużej czułości (zdolność do potwierdzenia choroby) i specyficzności, wykrywający stadia przedrukowe

5. Rozmaz cytologiczny odpowiedni do oceny powinien zawierać:

1. komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego

2. komórki ze strefy przejściowej

3. komórki endocervix

6. Etapy badania cytologicznego:

1. opisanie szkiełka podstawowego (ołówek!)

2. pobranie materiału w gabinecie

3. utrwalenie (alkohol etylowy 96%, cytofix - w aerozolu, zapach lakieru do włosów)

4. wypełnienie skierowania do badania:

• nazwisko, imię, płeć chorego

• PESEL

• lekarz kierujący (telefon)

• oddział

• płatnik

• dane kliniczne

• data ostatniej miesiączki (nawet jeśli była dawno temu - kobiety starsze)

• rozpoznanie 0 podejrzenie kliniczne

5. przesłanie rozmazów ze skierowaniem do Zakładu Patologii

6. odbiór w Zakładzie Patologii

7. barwienie preparatów metodą Papanicolau

8. ocena preparatów przez patologa lub cytologa

9. wypisanie wyniku

10. archiwizowanie preparatów i dokumentacji

7. Przygotowanie pacjentki do badania cytologicznego

1. wymaz pobieramy między 10 a 18 dniem od pierwszego dnia ostatniej miesiączki

2. pacjentka 48 godzin przed pobraniem wymazu nie powinna używać tamponów i leków dopochwowych

3. unikać stosunku na 48 godzin przed pobraniem wymazu

8. Podstawowe definicje

1. entocervix - zewnętrzna część szyjki macicy, pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym (paraepidermalnym)

2. endocervix - kanał szyjki macicy, wysłany błoną śluzową pokrytą jednowarstwowym nabłonkiem gruczołowym produkującym śluz i tworzącym rozgałęzione zagłębienia w ścianie kanału szyjki (gruczoły endocervix)

3. strefa przejściowa - strefa pograniczna między nabłonkiem gruczołowym i paraepidermoidalnym, znajdująca się bądź w obrębie tarczy szyjki, bądź w kanale na różnych głębokościach

• w tej okolicy najczęściej rozpoczyna się atypowy rozrost nabłonka

• pobieranie materiału do badania cytologicznego ze strefy przejściowej ma zasadnicze znaczenie w profilaktyce raka szyjki macicy

4. ectropion - „wynicowanie” nabłonka cylindrycznego z kanału szyjki macicy na zewnątrz, na tarczę szyjki

• w rozmazach cytologicznych: zwiększona liczba komórek cylindrycznych i komórek metaplastycznego nabłonka płaskiego

• stan ten jest nazywany nadżerką gruczołową (erosio glandularis) - w badaniu ginekologicznym objawia się zaczerwienienie wokół ujścia kanału szyjki macicy)

nadżerka prawdziwa (erosio vera) - polega na ubytku nabłonka tarczy szyjki macicy, która może wystąpić w różnych stanach zapalnych

metaplazja płaskonabłonkowa - zastępowanie nabłonka gruczołowego kanału szyjki macicy przez komórki rezerwowe, różnicujące się w kierunku nabłonka wielowarstwowego płaskiego; fizjologicznie zjawisko to występuje zazwyczaj w strefie przejściowej w okolicach ujścia zewnętrznego kanału szyjki

dysplazja - nieprawidłowe dojrzewanie komórek, morfologicznie przejawiające się:

• zaburzeniami ich kształtu i ułożenia

• powiekszeniem i nieprawidłową budową jąder komórkowych (pleomorfizm, nieregularne zarysy, gruboziarnista chromatyna jądrowa)

W zależności od nasilenia wyróżnia się:

• dysplazję małego stopnia CIN 1 (kontrola np. za 3, 6 mies.)

• dysplazję średniego stopnia CIN 2 (większe komórki; pobranie wycinku!)

• dysplazję dużego stopnia CIN 3 (rak przedinwazyjny = brak naciekania)

9. HPV - infekcja wirusowa (wirus brodawczaka ludzkiego)

Typ 16 i 18 - mogą prowadzić do procesu nowotworowego, bez objawów

2

---