CYTODIAGNOSTYKA (CYTOLOGIA)
Jest metodą diagnostyczną wprowadzoną w 1941 roku przez Papanicolau. Opiera się na fizjologicznej właściwości złuszczania się komórek nabłonkowych, szczególnie nabłonka wielowarstwowego płaskiego pokrywającego pochwę i część pochwową szyjki macicy. W mniejszym stopniu cecha ta dotyczy nabłonka gruczołowego kanału szyjki i trzonu macicy. Ponieważ nabłonek ten jest wrażliwym regulatorem czynności hormonalnej, dlatego obraz cytologiczny może być różny w zależności od wieku kobiety i jej przeszłości onkologicznej.
W zależności od typu obserwowanych komórek, ustala się stopnie cytologiczne:
Prawidłowe komórki nabłonkowe; w zależności od fazy cyklu można zaobserwować niewielką liczbę krwinek białych.
Odczyn zapalny wyraża się zmianami w komórkach nabłonkowych, obecnością znacznej liczby krwinek białych, limfocytów, histiocytów. Do grupy tej zalicza się zmiany regeneracyjne - obecność komórek metaplastycznych.
Obecność komórek dysplastycznych.
Występują pojedyncze komórki atypowe.
Występują liczne komórki atypowe.
W zależności od rozpoznania cytologicznego określa się dalsze postępowanie:
I i II stopień, ujemny w sensie onkologicznym, wymaga tylko okresowej kontroli lub leczenia zachowawczego,
III, IV i V stopień są wskazaniem do dalszej diagnostyki.
Jeżeli cytolog kwalifikuje komórki jako stopień III a , opisując zmiany zapalne, należy po odpowiednim leczeniu skontrolować rozmaz. Ponowny wynik nieprawidłowy jest wskazówką do podobnej oceny jak w wyższych stopniach cytologicznych. Pobiera się wówczas wycinki celowane, wykonuje się również skrobanie kanału szyjki.
ZALECENIA:
Każda kobieta raz w roku powinna poddać się badaniu cytologicznemu.
Pierwsza cytologia powinna być wykonana ok. 18 roku życia lub po rozpoczęciu współżycia seksualnego.
Jeżeli kobieta pozostaje pod stałą i regularną opieką lekarską i od długiego czasu nie stwierdzono żadnej patologii, może wykonać cytologię raz na 2 lata.
Stwierdzenie stanów patologicznych szyjki macicy, np. nadżerki, częstych stanów zapalnych lub dysplazji, jest wskazaniem do wykonywania badania nawet co 6 miesięcy.
Badanie powinno być wykonane w I fazie cyklu.
Kobieta przed planowanym badaniem cytologicznym nie powinna:
wykonywać irygacji w ciągu 24 godzin,
odbywać stosunków płciowych w tym samym czasie,
zakładać gałek dopochwowych na tydzień przed badaniem,
być badana ginekologicznie bezpośrednio przed pobraniem wymazu.
Nieczytelne rozmazy cytologiczne obserwuje się, jeśli zostały wykonane podczas intensywnego procesu zapalnego, czy też jego leczenia (globulki dopochwowe) lub w czasie krwawienia z narządów płciowych.
Problemy interpretacyjne mogą wystąpić także w sytuacji zmian atroficznych na szyjce (niedobór estrogenów, starość).
Należy ponadto brać pod uwagę pewne błędy techniczne podczas uzyskiwania materiału, utrwalania i barwienia.