KONSTYTUCJA MARCOWA A KWIETNIOWA
Pierwszą widoczną oznaką stabilizacji w II Rzeczypospolitej Polskiej było ustalenie jej konstytucji. Nad projektem ustawy pracowano przez przeszło rok przy czym na tok obrad komisji sejmowej znaczny wpływ miały elementy prawicowe, zmierzające do ograniczenia podstaw demokracji burżuazyjnej w Polsce. Tak więc 17 marca 1921r ukończono głosowanie nad pierwszą po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej konstytucją. Konstytucja ta
Uchwalona była przez Sejm Ustawodawczy Rzeczpospolitej Polskiej.
Konstytucja marcowa składała się z 7 rozdziałów i 126 artykułów. Stwierdzała że:” władza zwierzchnia w Rzeczpospolitej Polskiej należy do Narodu., ale dzieliła się ona na władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Organami narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej- Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości- niezawisłe sądy”, czyli sądy były niezależne a sędziowie nieusuwalni. Konstytucja marcowa wprowadzała wyższość władzy ustawodawczej nad wykonawczą. Prezydenta wybierały na siedem lat obie izby parlamentu- Sejm i Senat, zwane Zgromadzeniem narodowym, na wspólnym posiedzeniu. Prezydent miał być odpowiedzialny przed Trybunałem Stanu. Sejm mógł także odwołać każdego ministra lub gabinet rządowy w całości, gdyż rząd podlegał Sejmowi. Natomiast ani rząd ani prezydent nie miał prawa rozwiązać Sejmu i Senatu przed upływem pięcioletniej kadencji. Wybory do sejmu były powszechne , tajne, bezpośrednie, równe i proporcjonalne. Czynne prawo wyborcze do Sejmu przysługiwało wszystkim obywatelom państwa, którzy ukończyli 21 lat, do Senatu- od 30 lat; bierne prawo wyborcze do Sejmu- od 25, a do Senatu od 40 lat.
Konstytucja marcowa gwarantowała także ochronę życia, wolności i sumienia oraz równość wszystkich obywateli wobec prawa, niezależnie od pochodzenia, narodowości, rasy i wyznania.
Sformułowania konstytucji marcowej miały charakter demokratyczno- liberalny.
Ustawa konstytucyjna z marca 1921 roku była przedmiotem niesłychanie ostrych ataków ze strony obozu sanacyjnego, przede wszystkim samego Piłsudskiego, który uważał iż prezydent ma bardzo małe uprawnienia. Dlatego też ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1935r.,uchwalona przez Sejm 23 marca 1935r, podpisana przez prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej I. Mościckiego 23 kwietnia miała całkiem inny charakter niż konstytucja marcowa.. Konstytucja ta w przeciwieństwie do marcowej na pierwszy plan wysuwała nie naród, lecz państwo. Czołowe i nadrzędne miejsce w państwie zajmował prezydent, sprawujący niepodzielną władzę państwową. Był on najwyższym i najważniejszym organem władzy. Prezydenta wybierano na siedem lat w głosowaniu powszechnym. Kandydatów na urząd prezydenta zgłaszało Zgromadzenie Elektorów i ustępujący prezydent. Społeczeństwo nie miało możliwości wysunięcia swojego kandydata.
Konstytucja kwietniowa dawała prezydentowi szerokie uprawnienia: mianował premiera i ministrów według własnego uznania, bez uzgadniania z Sejmem, zwoływał i rozwiązywał Sejm i Senat, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, decydował o wojnie i pokoju, zawierał i ratyfikował umowy z innymi państwami, obsadzał wyższe urzędy państwowe i miał prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy. Konstytucja kwietniowa ustalała także ,że posłów na Sejm wybiera się w głosowaniu powszechnym, tajnym, równym i bezpośrednim .Czynne prawo wyborcze mieli obywatele po 24 roku życia, bierne prawo od 30 lat. Wiek nie był tak zróżnicowany jak w konstytucji marcowej.
Konstytucja kwietniowa likwidowała wiele zdobyczy i uprawnień społecznych, całkowicie odchodziła od tradycji demokratyczno- liberalnej, a wysuwała idee tzw. dobra państwa i silnej władzy wykonawczej. Spośród obywateli państwa wyodrębniała elitę tzw. najlepszych synów. Nakazywała ona oceniać ludzi według wartości wysiłku i zasługi na rzecz dobra powszechnego.
Naród w przeciwieństwie do zapisów konstytucji marcowej, został pozbawiony władzy zwierzchniej w państwie na rzecz prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W myśl ustawy zasadniczej z kwietnia 1935r w porównaniu ze stanem z marca 1921r, uległy zwiększeniu kompetencje Senatu, a ograniczenia Sejmu.
Obywatele państwa według konstytucji kwietniowej mieli obowiązek podporządkowania się interesom państwa , takie stwierdzenie pozwalało manipulować prawem i ograniczać prawa wolnościowe obywateli. Jednak w różnych częściach konstytucji zostały zagwarantowane odstawowe prawa i obowiązki obywateli przejęte z konstytucji marcowej( ich rozrzucenie w pewnym sensie osłabiało je i nie tworzyło zwartej i jasnej dla wszystkich całości).
Jak widać w tych dwóch konstytucjach było więcej różnic niż podobieństw. A nawet można powiedzieć że różniły się prawie we wszystkim.
Główne różnice w obu konstytucjach polegały na sprawowaniu władzy wykonawczej( w kwietniowej prezydent miał większe prawa niż w konstytucji marcowej), ustawodawczej( w konstytucji marcowej sejm miał większą inicjatywę, natomiast w konstytucji kwietniowej rola sejmu została ograniczona), sądownicza( w konstytucji marcowej władza należała do niezawisłych sędziów, a w kwietniowej do niezawisłych sądów). Główna różnica w konstytucji marcowej i kwietniowej była także w prawach wyborczych.