HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
II ROK WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY ODDZIAŁ ANALITYKI MEDYCZNEJ
Osoba odpowiedzialna za program prowadzenia przedmiotu:
dr hab. med. Krystyna Pawlas, prof. nadzw.
Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu:
Katedra i Zakład Higieny AM
II rok, semestr : zimowy (III)
Wymiar godzinowy przedmiotu: ogółem: 30 godzin
Wykłady: 10 godzin
Ćwiczenia i seminaria: 20 godzin
Forma zakończenia przedmiotu: EGZAMIN.
Tematyka wykładów:
Definicja, przedmiot i funkcje epidemiologii. Zadania epidemiologii - charakterystyka i podział epidemiologii, cele i zadania działalności epidemiologicznej, terminologia epidemiologiczna. Pomiar stanu zdrowia populacji. Podstawowe wiadomości ze statystyki. Epidemiologia (cele i zadania, metody badań). Typy badań epidemiologicznych. Epidemiologia chorób zakaźnych. Epidemiologia chorób niezakaźnych. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w Polsce. Epidemiologia HIV / AIDS. Zakażenie szpitalne - rozprzestrzenianie oraz sposoby zapobiegania. Epidemiologia wybranych chorób niezakaźnych. Bioterroryzm.
Tematyka seminariów:
Środowisko bytowania (zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby, normy czystości, mikroklimat wnętrz, charakterystyka środowiska optymalnego, zagrożenia mikrobiologiczne). Człowiek w środowisku. Rodzaje i źródła zanieczyszczeń środowiska. Skutki zdrowotne skażenia środowiska bytowania i środowiska pracy. Środowisko pracy (bezpieczeństwo, stres i następstwa reakcji stresowej, wysiłek fizyczny i fizjologiczny koszt pracy). Środowisko mieszkaniowe (skażenie chemiczne i biologiczne, promieniowanie). Czynniki szkodliwe w laboratoriach analitycznych. Higiena pracy w laboratoriach. Ocena ryzyka i zasady ustalania normatywów higienicznych. Biomonitoring. Choroby zawodowe, środowiskowe i cywilizacyjne - definicja i ich profilaktyka. Choroby cywilizacyjne - charakterystyka ważniejszych schorzeń cywilizacyjnych, choroby zawodowe i pozazawodowe (para zawodowe), choroby spowodowane wpływem środowiska bytowania, charakterystyka ważniejszych schorzeń środowiskowych. Żywienie i żywność - substancje obce w żywności i zanieczyszczenia żywności. Woda do picia. Promocja zdrowia i rola służby zdrowia w promocji zdrowia. Założenia Narodowego Programu Zdrowia.
Podręczniki podstawowe:
Marcinkowski J.T. (red): Podstawy higieny, wyd. VOLUMED Wrocław 1997
Kolarzyk E.: Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka - dostępny w Internecie
Jabłoński L.: Podstawy epidemiologii ogólnej i profilaktyki, wyd. I. Lublin 1981
Jędrychowski W.: Podstawy epidemiologii, wprowadzenie i metody oraz materiały ćwiczeniowe, wyd. N. Kraków 1993
Podręczniki uzupełniające:
Karski J.B.: Promocja zdrowia, Sanmedia, Warszawa 1994
Kryteria zdrowotne środowiska, T. I55.: Biomarkery i ocena ryzyka. Pojęcia i zasady., Inst. Med. Pracy. Łódź 1995
Semczuk W.: Toksykologia - wyd., PZWL, Warszawa 1994
Choroby cywilizacyjne - wybrane problemy. Cz. 1 i 2. Ossolineum, Wrocław 1991
Gurniński M. (red): Ekologiczne zagrożenia człowieka, Ossolineum, Wrocław 1989
Organizacja pracy i higieny w zakładach leczniczych, PZWL, Warszawa 1982
Brzeziński Z.J., Szamotulska K.: Epidemiologia kliniczna, PZWL, Warszawa 1997
Jethon Z., Grzybowski A. (red): Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa, PZWL, Warszawa 2001
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE:
Środowisko człowieka - definicja środowiska i jego składowe, główne problemu biocenotyczne w środowisku człowieka, współzależności biotyczne i abiotyczne w środowisku człowieka, charakterystyka środowiska optymalnego. Definicja zdrowia i możliwości oceny, mierniki zdrowia, pojęcie ryzyka, schemat oceny ryzyka, rodzaje norm, podstawy interpretacji norm.
Środowisko bytowania - źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby. Ważniejsze grupy chemicznych zanieczyszczeń oraz normy stężeń. Drogi wnikania zanieczyszczeń do organizmu, mechanizmy obronne przed wnikaniem ksenobiotyków, ich dystrybucja i metabolizm, „narząd krytyczny”, wydalanie. Główne mechanizmy uszkodzeń substancjami chemicznymi: mechanizmy powstawania uszkodzeń pod wpływem metali ciężkich, pestycydów, dioksan i furanów, azbestu i sztucznych włókien mineralnych, tlenków siarki, tlenków azotu, ozonu i smogu. Mechanizm oddziaływania i skutki promieniowania mikrofalowego i radiowego, pola elektromagnetycznego, promieniowania cieplnego, promieniowania widzialnego, promieniowania laserowego, promieniowania ultrafioletowego, promieniowania jonizującego na organizm człowieka. Charakterystyka hałasu oraz słuchowe i poza słuchowe efekty hałasu. Skutki działania wibracji.
Środowisko pracy - rodzaje zagrożeń. Normowanie zagrożeń w pracy. Praca nocna i zmianowa - charakterystyka obciążenia psychicznego, charakterystyka reakcji stresowych, biologiczne podstawy powstawania uzależnień. Zagrożenie czynnikami fizycznymi. Toksyczne zagrożenia w miejscu pracy, biologiczne zagrożenia w miejscu pracy. Zasady higieny pracy w laboratorium.
Żywienie i żywność - zapotrzebowanie kaloryczne, wartość odżywcza pożywienia, źródła zanieczyszczeń żywności, skutki zdrowotne zanieczyszczeń żywności, podstawy organizacji technologii żywienia, rodzaje nieprawidłowego żywienia.
Promocja zdrowia - strategia promocji zdrowia. Narodowy Program Zdrowia, podstawowe zagrożenia zdrowotne i czynniki sprzyjające utracie zdrowia, działania kształtujące zdrowie, profilaktyka fazy I, II i III, styl i jakość życia.
Choroby cywilizacyjne - charakterystyka ważniejszych schorzeń cywilizacyjnych, choroby zawodowe i pozazawodowe (para zawodowe), choroby spowodowane wpływem środowiska bytowania, charakterystyka ważniejszych schorzeń środowiskowych - przewlekły zespół zmęczenia, przewlekłe nieswoiste schorzenia układu oddechowego, schorzenia związane z budownictwem, wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna, zespół „długu czasowego”, wpływy środowiskowe a kancerogeneza, biomarkery i ich znaczenie w ocenie ryzyka.
Zdrowie a środowisko - zdrowie jednostki i zdrowie społeczności (populacyjne), definicje zdrowia, mierniki zdrowia, pojęcie ryzyka, czynniki ryzyka, metody oceny ryzyka, pojecie normy, rodzaje norm, podstawy interpretacji norm.
Zadania epidemiologii - charakterystyka i podział epidemiologii, cele i zadania działalności epidemiologicznej, terminologia epidemiologiczna, charakterystyka procesu epidemicznego, mechanizmy oddziaływania na człowieka i populację czynników epidemicznych, przenosiciele zakażenia i czynniki przenoszące oddziaływania niezakaźne, metody zapobiegania procesom epidemicznym, szczepienia ochronne, kwarantanna i jej skuteczność.\
Typy badań epidemicznych - źródła informacji o stanie zdrowia populacji, mierniki stanu zdrowia populacji, mierniki uszkodzeń subklinicznych, strategia badań epidemiologicznych, badania opisowe, badania analityczne - przekrojowe, seryjne, prospektywne, retrospektywne (kohortowe), kontrolne przypadków, typu follow-up, badania doświadczalne - monitorowanie, nadzór epidemiczny; podstawy wnioskowania o przyczynowości.
Epidemiologia chorób zakaźnych - drogi szerzenia sie wybranych chorób zakaźnych. Charakterystyka i znaczenie epidemiologiczne chorób wysoko zakaźnych (szczególnie niebezpiecznych). Ważniejsze programy zwalczania chorób zakaźnych w świecie. Normy prawne dotyczące chorób zakaźnych. Zadania nadzoru sanitarno - epidemiologicznego w zapobieganiu chorobom zakaźnym, specyfikacja postępowania przeciwepidemicznego w ważniejszych chorobach zakaźnych. Bioterroryzm.
Epidemiologia chorób niezakaźnych - terminologia epidemiologiczna, charakterystyka czynników ryzyka, metody oceny czynników ryzyka i etapy postępowania, podstawowe zasady postępowania, podstawowe zasady profilaktyki wybranych przewlekłych chorób niezakaźnych. Kierunki działań prewencyjnych i wychowawczo - zdrowotnych oraz ich skuteczność. Specyfikacja postępowania przeciwepidemicznego w ważniejszych chorobach przewlekłych niezakaźnych. Epidemiologiczne zadania w zagrożeniach zanieczyszczeniami chemicznymi środowiska.
Sytuacja epidemiczna Polski - struktura demograficzna Polski: ruchy ludnościowe, dynamika przyrostu naturalnego i jego perspektywy, starzenie się populacji, znaczenie urbanizacji, podstawowe zagrożenia na tle sytuacji ogólnoświatowej, charakterystyka struktury zachorowań i umieralności, specyfikacja i trendy zmian ważniejszych epidemiologicznie schorzeń zakaźnych i przewlekłych chorób niezakaźnych, zagrożenia epidemiologiczne w rejonach degradacji ekologicznej.