Aleksandra Dudzińska
II rok DLE
Biologiczna potrzeba snu w różnych okresach życia i najczęstsze zaburzenia snu.
Sen jest to stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości i bezruch. Dobowe zapotrzebowanie na sen jest cechą indywidualną. najwięcej snu potrzebują noworodki 15-20 godzin, niemowlęta od 3-23 miesiąca 13-14 godzin, dzieci 2-9 lat 10-11 godzin, młodzież 8-9 godzin, dorośli 6-8. Zapotrzebowanie na sen jest cechą wrodzoną. Wskaźnik umieralności jest najniższy u osób śpiących 7-8 godzin na dobę.
Sen dzieli się na dwie fazy: sen o wolnych ruchach gałek ocznych (skrót: NREM) ; inne nazwy: sen powierzchniowy, sen płytki, sen wolnofalowy, oraz sen o szybkich ruchach gałek ocznych (skrót: REM ); inne nazwy: sen paradoksalny, sen głęboki. W tej fazie występują najczęściej marzenia senne. Za dwie najbardziej ogólne funkcje snu można uznać konserwację i regenerację.W czasie snu zmienia się częstotliwość fal mózgowych. Z pewnością podczas snu do równowagi wraca poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina, noradrenalina, zużytych podczas codziennych czynności, a receptory postsynaptyczne mogą odzyskiwać optymalny poziom wrażliwości. Sen i marzenia senne pomagają mózgowi oczyścić się z nagromadzonych w ciągu dnia niepotrzebnych, bezużytecznych informacji. Marzenia senne mogą także służyć do zredukowania fantazji i natręctw. Uporczywą dolegliwością dla wielu osób są zaburzenia snu, przyczyn tego typu zaburzeń należy szukać zarówno w biologii, jak i psychologii, najczęstsze z nich to:
Zaburzenia nastroju
Utrudnione skupienie uwagi
Doświadczenia na szczurach pokazały, że kilka tygodni deprywacji snu prowadzi do ich śmierci.
Bezsenność, (z łac.:) insomnia - zaburzenie związane z trudnościami w zasypianiu lub kontynuowaniu snu. Kryterium diagnostycznym bezsenności jest skrócenie fazy snu połączone z obiektywną sennością lub subiektywnym poczuciem zmęczenia występującymi w ciągu dnia. Brak zmian samopoczucia w ciągu dnia wskazuje na zmniejszone zapotrzebowanie na sen. Najczęstszymi przyczynami psychicznymi są zaburzenia lękowe i depresja. Jeśli bezsenność nie jest uwarunkowana stanem zdrowia, diagnozuje się bezsenność pierwotną. Przyczynami zaburzenia zasypiania i kontynuowania snu mogą być też np. alkohol oraz napoje zawierające kofeinę, a także niewłaściwa higiena snu. Do pozostałych głównych przyczyn bezsenności należy zmniejszenie się w czasie starzenia się ilości produkowanej i uwalnianej melatoniny. Bezsenność o takim podłożu leczy się stosując syntetyczny hormon (melatoninę).
Hipersomnia- zaburzenie snu przejawiajace się nadmierną sennością. Początek hipersomni przypada zwykle na późną fazę wieku pokwitania lub wczesną dojrzałość. Sen podstawowy wydłuża się do kilkunastu godzin na dobę, jednak, podobnie jak drzemki w ciągu dnia, nie usuwa poczucia zmęczenia. Z nadmierną sennością współwystępuja niekiedy zaburzenia świadomości towarzyszące przebudzeniu. W odróżnieniu od narkolepsji senność w hipersomni jest możliwa do przezwyciężenia.
Narkolepsja - zespół chorobowy (dziedziczny, ryzyko zachorowania wśród krewnych jest około 10 razy większe niż w populacji ogólnej) objawiający się niepohamowanymi, napadowymi stanami senności, trwającymi zwykle około 10 - 20 min, najczęściej spowodowany silnymi emocjami (np. radość, strach, podniecenie). Takich ataków jest zazwyczaj kilka w ciągu dnia (średnio co 2-3 godziny). Przyczyny choroby są nie do końca znane. Prawdopodobnie, powodem zasypiania w ciągu dnia jest brak fazy REM podczas snu dobowego, której braki są nadrabiane podczas ataków narkoleptycznych. Odczuwane jest to jako sen na jawie. Odpowiednia terapia może pomóc w ograniczeniu ataków do jednego dziennie z uwzględnieniem pory w której ma on mieć miejsca. Narkolepsji towarzyszą tak zwane porażenia senne: w okresie przejścia od snu do czuwania prze kilkanaście minut występuje całkowita niezdolność do ruchu i mowy oraz omamy wzrokowe o przerażającej treści. Bardzo często osoby cierpiące na narkolepsje podczas ataku snu w ciągu dnia wszystko słyszą, a gdy mają otwarte oczy - widzą, lecz z powodu porażenia mięśni (katapleksja) nie mogą się poruszać. Narkoleptyka w trakcie ataku nie wolno budzić, gdyż ponowny atak może mieć miejsce znacznie szybciej.
Bezdech w czasie snu- to oddechowe zaburzenie snu polegające na tym, że dotknięta nim osoba przestaje oddychać podczas snu. Gdy to się zdarzy poziom tlenu we krwi spada, wydzielane są hormony sygnalizujące stan alarmowy, co powoduje, że śpiący budzi się, zaczyna oddychać, a potem zasypia ponownie. Bezdech w czasie snu występuje często u wcześniaków.
Bibliografia:
Sadowski B. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005
Maśliński S. Ryżewski J. Patofizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002