DIALOG
(gr. dialogos, dialegein - rozmowa, rozmawiać)
W najogólniejszym sensie rozmowa mająca na celu wzajemną konfrontację i zrozumienie poglądów, także współdziałanie w poszukiwaniu prawdy, obronie wartości ogólnoludzkich oraz współpracy dla sprawiedliwości i pokoju. W odróżnieniu od monologu zakłada uznanie godności i wolności każdego człowieka oraz jego prawa do wyrażania własnych poglądów. Uważany za podstawową metodę-środek, regulującą stosunek Kościoła do świata, dla pełnienia misji ewangelizacyjnej oraz współpracy w różnych dziedzinach ludzkiego
życia i działania. Wedle Konstytucji Gaudium et spes, pojęcie dialogu należy odnosić głównie do sfery życia społecznego, jako wyraz wzajemnego otwarcia się na siebie wielu ludzkich zbiorowości, zróżnicowanych pod względem światopoglądowym, religijnym, w celu wspólnego poszukiwania prawdy i stworzenia odpowiednich warunków życia.
U podstaw nauczania społecznego Kościoła nt. dialogu leżą trzy założenia: 1) ideał rodziny ludzkiej jako cel wszelkich dążeń ludzi dobrej woli; 2) ograniczoność ludzkiego uczestnictwa w prawdzie; 3) wspólne dążenie do pełnej prawdy. Założenie pierwsze wyklucza wszelką inicjatywę budowania lepszego świata podważającą zasady sprawiedliwości i miłości społecznej. Szczególnego zaś znaczenia nabiera tu idea braterstwa i solidarności, przekraczająca wszelkie partykularyzmy. Drugie założenie zwraca uwagę na cząstkowość ludzkiego poznania. W celu ogarnięcia pełni prawdy musi nastąpić wzajemna wymiana poglądów i doświadczeń. Oba założenia prowadzą konsekwentnie do trzeciego, które postuluje jednoczenie się w celu wspólnego poszukiwania prawdy i dobra. Dróg ku temu prowadzących jest wiele: dyskusje światopoglądowe, prace badawcze, dobroczynne przedsięwzięcia, modlitwa, usuwanie przeszkód prawnych, kontakty kulturalne, turystyka, mass media itp. W ramach dialogu powinno się podejmować najbardziej palące problemy współczesności, budzić powszechną troskę o prawa osoby ludzkiej, małżeństwa i rodziny, wspólnoty ludzkiej i aktywności w świecie (KDK, 53-62), podejmować kwestie społeczno-polityczne i gospodarcze (KDK, 63-76). Szczególnym przedmiotem dialogu Kościoła ze światem jest współpraca w dziele integralnego rozwoju jednostek, grup, a zwłaszcza rodziny, narodów i całej ludzkości oraz realizacja sprawiedliwości w płaszczyźnie społeczno-zawodowej, narodowej i międzynarodowej.
Uwrażliwienie ludzkiej świadomości na potrzebę wielopłaszczyznowego dialogu wyraził Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra i Pacem in terris. Od tamtej pory dialog stał się nie tylko wątkiem całego nauczania społecznego Kościoła, ale także metodą jego praktycznego postępowania. Szczególne znaczenie ma tu pontyfikat Jana Pawła II. W dzisiejszym pluralistycznym i często konfliktowym świecie nie ma innej metody uzgadniania partykularnych interesów, jak tylko metoda dialogu. Świadomy tego San Paweł II tak swoją postawą, jak i działalnością przyczynia się do pogłębiania atmosfery dialogu w poszczególnych krajach i na całym świecie.
(Słownik Katolickiej Nauki Społecznej, Ks. prof. dr hab. W.Piwowarski (red.), W-wa 1993, s.39-40)