D. NOWOTWORY

1)Przerost i Rozrost

Przerost (hypertrophia) i rozrost (hyperplasia) związany jest z pojęciem wzrostu( możemy też do niego dołączyć akrecję /acretio/). Rozrost(hyperplasia) jest to powiększenie się tkanki, narządu na skutek zwiększenia liczby komórek poprzez podziały mitotyczne, natomiast przerost(hypertrophia) ma miejsce gdy obserwujemy zwiększenia masy lub objętości komórek (liczba bez zmian). Akrecję obserwujemy gdy zarówno ilość jak i objętość komórek jest bez zmian a tylko ilość substancji międzykomórkowej się powiększa.

Rozrost(hyperplasia) - np. w czasie rozwoju zarodkowego i w czasie życia płodowego

Przerost(hypertrophia) - np. mięśnie w czasie treningu się nie dzielą tylko zwiększają swoją objętość

Rozrost = proliferacja (hyperplasia) Przerost (hypertrophia)

Rozrost(hyperplasia) i przerost(hypertrophia) bardzo rzadko obserwujemy osobno, najczęściej te procesy w większym bądź mniejszym stopniu się uzupełniają (mimo wszystko jeden lub drugi przeważa mniej lub bardziej). Tylko gdy mamy do czynienia z tkankami zbudowanymi z komórek postmitotycznych (mięśnie szkieletowe i serce) obserwujemy tyko przerost(hypertrophie).

Przerost(hypertrophia) można podzielić na

1)hypertrophia totalis(przerost całego narządu) lub 2)hypertrophia parietalis(przerost części narząd)

1)hypertrophia vera(przerost miąższu) lub 2)hypertrophia spuria(przerost tk łącznej - np. fibroblastów)

1)hypertrophia prymaria(nie znamy przyczyny przerostu) lub 2)hypertrophia secundaria(znamy przyczynę przerostu). Hyperemia secundaria dzieli się z kolei na:

• Hypertrophia vicaria(przerost zastępczy) np. usuwamy 1 nerkę i druga się przerasta

• Hypertrophia compensaria(przerost wyrównawczy) np. przerost mięśnia sercowego gdy są opory na obwodzie

• Hypertrophia corellativa(przerost współzależny) np. po usunięciu śledziony mamy powiększenie węzłów chłonnych.

Rozrost(hyperplasia) możemy z kolei podzielić na

a) pierwotny o nieznanym pochodzeniu

b) wtórny

• powstały na skutek zniszczenia tkanki i w następstwie czego mamy gojenie się i naprawę

• powstały na skutek drażnienia( st zapalny) lub działania hormonów

• wyrównawczy np. przy hipokalcemi rozrastają się przytarczyce

• tzw. Rozrost ex vacuo - rozrost tk tłuszczowej wokół miedniczek przy zaniku nerki.

Z takiego bardziej biochemicznego podejścia to rozrost jest uzależniony od wzrostu stężenia cAMP i cGMP oraz od wielopeptydowych czynników wzrostu.

2)Metaplazja(metaplasia)

Metaplazja to przemiana - pojawiają się komórki morfologicznie i czynnościowo odmienne od macierzy. Mamy grupę komórek o danych cechach fenotypowych które są zróżnicowane i one ulegają przemianie w komórki zróżnicowane o innych cechach fenotypowych. Nie jest to mutacja bo występuje w grupie komórek i następnie przez proliferację obejmuje większe rozmiary. Spotykana jest w tkance nabłonkowej i łącznej. W przypadku tkanki łącznej ma ona charakter osteoplazji np. pojawia się tkanka kostna w bliźnie łącznotkankowej lub dochodzi do kostnienia w mięśniach (myositis ossificans). Z kolei w błonie śluzowej tchawicy czy oskrzeli powstają płytki kostne i kostnawe.

Wyróżniamy 3 rodzaje metaplazji(metaplasia):

a) bezpośrednia (m. directa) - komórki zróżnicowane przechodzą w inne komórki zróżnicowane

b) pośrednia (m. indirecta s. neopasmatica) - przejście komórek zróżnicowanych w inne zróżnicowane jest poprzedzone pojawieniem się komórek nowych, niedojrzałych

c) anaplastyczna (m. anaplastica) - komórki zróżnicowane przechodzą w mniej zróżnicowane.

Można też wyróżnić metaplazję rzekomą (pseudometaplasia) powstałą na skutek ucisku w wyniku czego dochodzi do zmiany kształtu komórek.

PROPLZJA (pojęcie związane z metaplazją) - gdy nabłonek dojrzewa i tak dojrzewa że robi się aż za bardzo wytrzymały jak na nabłonek ( w książce jest to określone jako „przekracza zakres charakterystyczny dla danej lokalizacji ) np. rogowacenia nabłonka w niewłaściwym miejscu (leukoplakia).

3)Etiologia nowotworów

(do tego nie wiem zabardzo jak podjeść bo jest to tak rozbudowane określenie że nie jedną pracę doktorską o tym można by napisać)

Aby uporządkować stan wiedzy - nowotwór jest patologiczną tkanką rozrastającą się w nadmiarze i sposób nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, a usunięcie czynnika który wywołał proliferację nie zahamowuje rozrostu(hiperplasia). Ma zdolność do rozsiewu przez naciekanie i przerzuty. Jest to choroba aparatu genetycznego polegająca najczęściej na skutek 2-7 mutacji w obrębie DNA komórki somatycznej.

I teraz gdy mamy normalną „zdrową” komórkę w okresie wzrostu organizmu to ona ma aktywne ok. 30 genów odpowiedzialnych za proliferację tzw. c-onc (celluar oncogens). Gdy komórka jest już zróżnicowana dorosła i odpowiedzialna to większość tych genów pozostaje nieaktywna i jest określana jako protoonkogeny. W wyniku transformacji nowotworowej dochodzi do mutacji w obrębie protoonkogenów i stają się one aktywne więc komórka zaczyna się dzielić aż ją troche ponosi i wymyka się z pod kontroli i sama sobie sterem żaglem i okrętem. Może też być sytuacja odwrotna gdy mutacja będzie miała miejsce w obrębie genów odpowiedzialnych za zahamowanie rozrostu komórki (słynny gen p53) te geny określamy jako antyonkogeny. Jak się zmutuje w obrębie antyonkogenu to nie ma kto/co kontrolować rozrostu komórki i dochodzi do transformacji nowotworowej. W wyniku tych wszystkich zmian dochodzi do nabycia przez komórkę nowych cech m.in.:

a) nieśmiertelność w kom in vitro

b) zdolność do wzrostu po przeszczepieniu

c)na skutek zmian w strukturze ich błon dochodzi do zaburzenia w oddziaływaniu międzykomórkowym.

4) Związki chemiczne karcinogenne

Na wstępie należy zaznaczyć że nie ma pojedynczej przyczyny indukującej nowotwory, i ten sam czynnik może wywołać różne typy nowotworów i odwrotnie ten sam nowotwór może być wywołany przez różne czynniki.

Do czynników onkogennych zalicza się :

• czynniki genetyczne

• czynniki biologiczne

• czynniki fizyczne

• czynniki chemiczne

Te czynniki chemiczne możemy podzielić na kilka typów

- czynniki bezpośrednie jak środki alkilujące, epoksydy, laktony, metale ciężkie (Ni, Pb, Cd) - wchodzą bezpośrednio w interakcję z komórką prowadząc do transformacji nowotworowej

-czynniki określane jako pro kancerogeny - związki które dopiero w organizmie na skutek metabolizmu lub przemiany enzymatycznej ulegają przekształceniu w kancerogenny. Np. w wątrobie dochodzi do reakcji N-hydroksylacji i estryfikacji w wyniku czego powstaje z N-2-acetyloaminofluorenu N-siarczan-N-2-acetyloaminofluorenu. Enzymy odpowiedzialne za metaboliczne aktywację por kancerogenu określamy jako rodzaj cytochromu P-450 lub P-448 zlokalizowane w ER. Inne pro kancerogenny to : aminy i węglowodory aromatyczne, welowodory heterocykliczne, mitomycyna, spaliny samochodowe i dym papierosowy.

-kokancerogenny - substancje które „stymulują” pro i kancerogenny np. Olej krotonowy.

Czynniki chemiczne dokonują transformacji na poziomie molekularnym łącząc się kowalencyjnie z DNA(bardzo lubiana jest guanina), RNA i białkami odgrywającymi rolę w procesach wzrostu komórki. W jądrze za związanie kancerogennych odpowiadają metionina, cysteina, tryptofan czy tyrozyna a także kwaśne białka niehistonowe.

Kancerogenność określamy za pomocą testu Amensa - mamy Salmonella thyphiridium z mutacją w wyniku czego jest ona (His^- nie syntezuje sobie histydyny), i jak dodamy (pro)kancerogen i on wywoła mutację w obrębie His^- to powstanie Salmonella z His⁺ i taka salmonella będzie rosnąć na pożywkach bez histydyny. Za pomocą tego testu zidentyfikowano ok. 90% znanych kancerogenów.

5) Charakter raków

Nowotwory można podzielić na łagodne (neoplasma benignum) oraz złośliwe (neoplasma malignom).

Słynna tabelka:

Cechy	Neoplasma benignum	Neoplasma malignum
Szybkość wzrostu	Powolny	Szybki
Otorebkowanie	Jest	Nie ma
Naciekanie tkanek	Nie ma	Jest
Wznowa pooperacyjna	Nie ma	Jest
Wnikanie do naczyń	Nie ma	Jest
Przeżuty	Nie ma	Są
Budowa histologiczna	Podobna do tkanki prawidłowej	Zróżnicowana ( z cechami anaplazji*)
Wpływ na ustrój	Brak/nieuchwytny	Wyraźny - niekorzystny
Zmiany wsteczne	Rzadko	Często

*Anapazja - pojawiają się kom nie mające cech zróżnicowania. Cała energia idzie na podziały.

Nowotwory złośliwe można podzielić na 4 stopnie złośliwości na podstawie oceny anaplazji.

Stopień złośliwości Procent komórek niezróżnicowanych

I 0-25

II 25-50

III 50-75

IV 75-100

O tym mówił dr Dzimira na 1 ćw z raków jak pytał ogólnie o raka;

Określenie stopnia złośliwości wg systemu TNM gdzie T - tumor (guz pierwotny) N - noduli (okoliczne węzły chłonne) M - metastases(przeżuty). Liczby dodawane do T określają wielkość guza, N zajęcie okolicznych węzłów chłonnych a przy M obecność lub brak przerzutów.

T1 - średnica do 2cm T2- średnica od 2 do 5cm T3- średnica powyżej 5cm T4 - nacieka okoliczne tkanki

N0 - nie powiększone węzły N1-powiększone,ruchome N2-powiększone,nieruchome N3-przeżut w węźle

M0 -brak przerzutu M1-obecność przerzutu

6) Rak in situ

Rak przedinwazyjny, carcinoma in situ, rak O^o - to rozrost komórek o cechach nowotworu złośliwego, ale ograniczony jedynie do obszaru nabłonka. Na całej grubości składa się z niezróżnicowanych/ mało zróżnicowanych różnokształtnych komórek. Komórki te mają hiperchromatyczne jądro z grudkami chromatyny ułożonymi chaotycznie. Pojawiają się mitozy typowe i atypowe. Rak in situ nie daje przerzutów ale jak będzie nie leczony to zacznie naciekać czyli przerwie błonę podstawną i osiągnie status w pełni rozwiniętego raka złośliwego.

Komórki nabłonka

Rak in situ

Błona podstawna Zrobił się w pełni rozwinięty nowotwór złośliwy.

7)nowotwory mieszanie - tutaj z kolei nie ma jakiegoś jednego rozdziału w książce któryby mówił coś więcej o nowotworach mieszanych więc to są jakieś zlepki różnych rzeczy.

Są zbudowane zarówno z utkania nowotworowego pochodzenie nabłonkowego jak i mezenchymalnego. Mogą być zarówno łagodne jak i złośliwe. Przykładami mogą fibrolipoma czy fibroosteoma gdzie obok utkania łącznotkankowego spotykamy tkankę tłuszczową czy kostną. I odwrotnie w przypadku tłuszczaka możliwe jest pojawienie się komórek charakterystycznych dla włókniaka i mamy wówczas do czynienia z lipofibromą. Często w jądrach i płucach może pojawić się chondroadenoma czyli nowotwór wywodzący się z tkanki mezenchymalnej(chondroma). Jednym z najbardziej charakterystycznych nowotworów mieszanych jest fibrosarcoma czyli włókniak mięsakowa ty - bogaty w fibroblasty i fibrocyty oraz włókna siateczkowe (ubogi w wł kolagenowe). Komórki włókniaka mięsakowatego charakteryzują się różnią się od normalnych fibroblastów zdolnością do różnicowania się czyli zatrzymują się na bardzo wczesnym etapie jakiegokolwiek różnicowania. Dzielą się jak szalone przy czym często powstają atypowe formy kariokinetyczne.

Typ: złośliwy ale późno daje przeżuty

Umiejscawiają się w: podskórzu, tkance łącznej międzymięśniowej, podwięziach, kościach czasem w śledzionie czy nerce.

Na przekroju przypomina mięso rybie.

Mamy do czynienia w obrazie mikroskopowym z licznymi mniej lub bardziej wrzecionowatymi komórkami, ułożonymi dość gęsto ale powstają też wolne przestrzenie między nimi. Jądra wykazują atypie.

Innym dość popularnym nowotworem jest tłuszczakomięsak(liposarcoma) występująca między innymi u kotów przez wirusa mięsaka lub FLV. Dzielimy go na 3 typy:

a) tłuszczakomięsak dobrze zróżnicowany - komórki owalne lub nieforemne, cytoplazma ma wiele kropli lipidów. Pleomorficzne jądro z jąderkiem.

b)tłuszczakomięsak śluzowaty (myxoid liposarcoma) - małe wrzecionowate komórki + lipocyty i lipoblasty. Zrąb zawiera mukopolisacharydy oraz mało wł. kolagenowych

c)tłuszczakomięsaki pleomorficzne - komórki różnokształtne plus komórki wielojądrzaste olbrzymie. Mało komórek z kroplami tłuszczu.

8)włókniak miękki(fibroma molle)

Pochodzenie: nowotwory mezodermalne i mezenchymalne

Typ: nowotwór niezłośliwy

Umiejscowienie: Może być wszędzie ale bardzo często w podskórzu, z tym że nie zawsze jest to lity (okonturowany) twór bardzo często różnokształtny. Może tworzyć w bł. śluzowej postać polipa(fibroma polyposum) lub postać uszypułowaną (fibroma pendulum).

Miąższ: Fibroblasty i fibrocyty o różnym chaotycznym ułożeniu, które wytwarzają różną ilość substancji międzykomórkowej. Dominują w niej wł. kolagenowe nad sprężystymi i srebrochłonnymi. Włókna te mogą ulegać zwyrodnieniu szklistemu. Ze względu na ilość komórek wyróżniamy:

• włókniaka miękkiego - dużo komórek mało włókien

• włókniaka twardego - dużo włókien mało komórek

Włókniak może ulec zmianom w postaci:

• zwapnienia (fibroma calcificans)

• skostnienie (fibroma ossificans)

• skamienienie (fibroma petrificans)

• szkliwienie (fibroma hyalineum)

• ześluzowacienie (fibroma myxomatosum)

• obrzękowi (fibroma oedematosum)

• mogą się w nim tworzyć torbiele (fibroma cysticum)

Możemy także spotkać obok utkania łącznotkankowego także - tkankę tłuszczową fibrolipoma

tkankę śluzową fibromyxoma tkankę kostną fibroosteoma tkankę gruczołową fibroadenoma

9)Tłuszczak(lipoma)

Pochodzenie: nowotwory mezodermalne i mezenchymalne

Typ: nowotwór niezłośliwy (postać złośliwa w formie liposarcomy )

Umiejscowienie: podskórze, krezka, otrzewna czasami spotykany w narządach wewnętrznych.

Występuje często jako: lipomyxoma, lipochondroma, lipo fibroma, lipoosteoma

Rośnie wolno i posiada cienką torebkę czasem tworzy szypułę(lipoma pendulans).

Miąższ: Zbudowany jest z mniej lub bardziej dojrzałej tkanki tłuszczowej, w której obserwujemy obecność lipoblastów(prekursorzy lipocytów), komórki wielojądrzaste oraz komórki o niezupełnie wykształconych kroplach lipidu w obrębie cytoplazmy. Same lipocyty sprawiają wrażenie powiększonych.

Zrąb: tkanka łączna, której pasma otaczają chaotycznie przebiegające naczynia krwionośne. Zrąb dzieli nowotwór na zraziki. Często dochodzi to obrzęku zrębu (lipoma oedematosum)

Tłuszczaki dzielimy na

a) twarde (lipoma durum) gdy miąższ>zrąb

b)miękkie (lipoma mole) gdy miąższ<zrąb

c)oleiste (lipoma oleosum) gdy tworzą się jamki wypełnione lipidami

Tłuszczak może ulec zmianom w postaci:

• zwapnienia (lipoma calcificans)

• skostnienie (lipoma ossificans)

• skamienienie (lipoma petrificans)

• szkliwienie (lipoma hyalineum)

• ześluzowacienie (lipoma myxomatosum)

• obrzękowi (lipoma oedematosum)

• mogą się w nim tworzyć torbiele (lipoma cysticum)

10)Chrzęstniak(chondroma)

Pochodzenie: nowotwory mezodermalne i mezenchymalne

Typ: ma tendencje do dawania przerzutów więc raczej jako klasyfikowany jako złośliwy

Umiejscowienie: kościec, jama nosowa, tchawica i płuca. Może się rozwijać z zawiązków embrionalnych tkanki chrzęstnej np. w nerce.

Miąższ: Zbudowany z chrząstki szklistej rzadziej włóknistej z nieregularnym rozmieszczeniem jamek chrzęstnych (mają często po 2 chondroblasty bez cech atypii, są też większe oraz mają ciemno wybarwione jądro). Istota międzykomórkowa jest jednolita i może nie tworzyć jamek wokół chondroblastów.

Zrąb: Obfity i skąpo unaczyniony.

Jest to guz twardy, kolisty, biały o opalizującym połysku. Dzielimy go na

1. Chrzęstniaka okołokostnego (ecchondroma) - tworzy się pod okostną zewnętrzną i ma więcej komórek niż chrzęstniak wewnątrzkostny. Bardzo często w jego utkaniu mamy ogniska kostnienia, wapnienia i śluzowacenia,

2.Chrzęstniak wewnątrzkostny (enchondroma)- rośnie do wnętrza jamy szpikowej przez co dochodzi do „rozszerzenia kości”. Jest dobrze ograniczony tkanką łączną z naczyniami ale nie jest to zawsze to samo co torebka. Może dawać wznowy pooperacyjny lub/i przeżuty (często w obrębie kości długie).

3.Kostniakochrzęstniak(osteochondroma) - w obrębie chrząstki pojawia się tkanka kostna i widać dużo istoty gąbczastej przez to myli się z osteomą.

4.Chrzęstniak zarodkowy (chondroblastoma benignum) - zbudowany z komórek okrągłych i wielokątnych, czasami między nimi są komórki typu ciał olbrzymich. Mogą one się ze sobą stykać lub może między nimi być zrąb przypomijący istotę podstawową chrząstki. Mamy między komórkami ogniska wapnienia i martwicy. Niszczy kość ale nie daje wznowy.

5.Chrzęstniak mięsakowaty (chondrosarcoma) - tworzy się jako nowotwór pierwotny rzadziej z chrzęstniaka czy z kostaniakochrzęstniaka. Komórki są jedno, dwu lub nawet wielojądrowe, przy czym to jądro jest zawsze atypowe - powiększone, hiperchromatyczne, nieregularne. Gdy nie jest to jeszcze w pełni dojrzały nowotwór to wokół wsyp chrzęstnych pojawiają się niedojrzałe komórki chrzęstne wokół których mogą być pola subst. śluzowatej. W obrębie utkania nowotworu widać ogniska wapnienia, kostnienia i torbiele. Daje przeżuty drogą n. krwionośnych m.in. do płuc.

---