Idea "nizaczmienia" w Dworzaninie polskim Łukasza Górnickiego
Łukasz Górnicki (1527-1603) był wybitnym twórcą renesansowym. Wydał Dworzanina w 1566 roku, była to adaptacja wzoru włoskiego wydanego w 1528 roku dialogu Il Cortegiano pióra wybitnego pisarza i humanisty Baldassare Castiglionego. Dzieło było w pewnym stopniu emanacją kultury późnego renesansu włoskiego, kreował w realiach polskich obraz tworzącej się w połowie wieku elity intelektualnej i dla tej elity był utworzony. Jest przykładem europejskiej literatury parenetycznej (propagującej dany wzorzec osobowy). Górnicki w Dworzaninie zamieścił w pierwszej jego części, rodzaj obrony języka polskiego i jego czystości, a właściwie niemal traktat o pochodzeniu, właściwościach, sposobach wzbogacania języka, o stylu mówienia, jaki dworzaninowi przystoi i ustrzeże od zbędnej afektacji ("wydwarzania"). Uwagi o języku polskim wygłaszane w utworze dotykały problemu estetyki humanistycznej, jaką jest rozwijana przez Castiglionego kategoria wdzięku (grazia), któremu powinna towarzyszyć skrywająca wysiłek pozorna niedbałość (sprezzatura). Górnicki ów wdzięk określa jako "przystałość", a dla terminu sprezzatura udanie tworzy słowo "nizaczmienie". Z polskiego dzieła wyłania się polski dworzanin, człowiek odznaczający się "przytałością" przyprawioną odrobiną "nizaczmienia", który potrafi rozmawiać, a nie tylko posługiwać się polskim językiem, w sposób piękny, docenia walory rozmowy, ustrzegając się zbytniego "trefnowania" w facecjach.