Łączniki-dwustronne; jako płytki zębate lub pierscienie zaglebione w obu powierzchniach stykających się elementow, które sa dociśnięte za pomoca sruby ściągającej. Jednostronne- niesymetryczne- zagłębione sa w płaszczyźnie styku elem. drewnianego. Stosowane sa w płaszczyźnie drewno-stal. Laczniki sa kategorii A,B,C,D. Plytki kolczaste: z blachy lub plaskownika, z wytloczonymi kolcami z jednej lub dwoch stron. Systemy konstrukcyjne- prefabrykacje elem. , łatwość montażu, krotkie terminy realizacji, niskie koszty. Plytki takie liczymy na: rozciaganie ze sciskaniem i scinaniem +docisk kolcow.
Ochrona przed korozja biologiczna i ogniem:
Impregnacja- nasycenie drewna srodkami zabezpieczającymi przed szkodliwym dzialaniem grzybow, owadow, wody i ognia.
Metody: wgłębne-
próżniowo-cisnieniowa- wprowadzenie drewna do autoklawu, wytworzenie cisnienia w komorze, wtlaczanie impregnatu pod cisnieniem, wytworzenie podcisnienia i osuszenie drewna. Zalety: zabezpiecza w 100% w czesci bielastej, możliwość zabezpieczenia drewna o duzej wilgotności i zamrozonego, krotki czas, dlugie skladowanie drewna.
prozniowa- wprowadzenie drewna do autoklawu, wytworzenie podcisnienia w komorze i usuniecie powietrza z wnętrza komory przy uzyciu pompy próżniowej, napelnienie zbiornika ciecza imp. i wyrównanie cisnien z atmosferycznym,
iniekcji-do zwalczania larw owadow, preparat wprowadzany za pomoca strzykawki do otworow wylotowych, oblozenie elem. folia
powierzchniowe-
smarowania/natrysku- 3-4krotne nanoszenie preparatu za pomoca pedzla, szczotki, tamponu lub metda natryskiwania; Zapenia nasycenie drewna srodkiem do gl. 3-10cm, co stanowi dobre, dlugotrwale zabezpieczenie przed krótkotrwałym zawilgoceniem
kapieli- elem. umieszcza się w wannach z wodnym roztworem impregnatu. W zależności od rodzaju, stężenia, temp. roztworu i przekroju elem. dobierany jest czas. Rozroniemy kapiel zimna(15-20st), goraca(50-60st) oraz goraco-zimna(poczatkowo50-60,pozniej 15-20 w tym samym roztworze)
chemiczne srodki ochrony drewna- Grupa A-zabezpieczajace przed korozja biol. Grupa B-zwalczajace i zabezpieczajace przed wtornym porazeniem drewna
-srodki oleiste- na bazie toksycznych olejow naturalnych lub syntetycznych jako ciecze w formie gotowej do uzycia
-srodki solne- na bazie soli nieorg. iI stosowane jako wodne roztwory o roznym stężeniu(10-30%), sa najczęściej stosowane
-rozpuszczalnikowe- subst. biobojcze rozpuszczone w lekkich rozpuszczalnikach organicznych (fenole, naftowe, benzynowe)
-koncentraty wodorozpuszczalne- produkowane jako rozpuszczalne koncentraty plynne, zawieraja biocydy
-inne- suche impregnaty, srodki dekoracyjno-impregnujace
Materialy drewnopodobne
-sklejka-produkowana w arkuszach ze sklejonych fornitow drzewnych w temp. i pod cisnieniem. Układ włókien w poszczególnych warstwach jest różny, a liczba fornirow jest nieparzysta. (3 odmiany- suchotrwala, polwodoodporna, wodoodporna)
-plyty pilśniowe-twarde, w okleinie i porowate. Z odpadow tartacznych, z drewna rozlupnionego iglastego, kory, maczki drzewnej itp. Prasowanie w temp. i pod cisnieniem
-plyty wiorowe- produkowane z wiórów drzewnych sklejonych klejami syntetycznymi w temp. i pod cisnieniem. W okleinach lub bez
-plyty osb- produkowane ze sprasowanych prostokątnych wiórów plaskich klejonych klejami fenolowo-mocznikowo-formaldehydoymi. Wlokna w warstwach przecinaja się pod katem prostym.
Definicje: Drewno- czesc przekroju miedzy rdzeniem a miazga
Rdzen- fizjologiczna os pnia, zlozona z tkanki miekkiszowej
Twardziel wewn.- ciemniejsza strefa drewna, nie zawiera żywych komorek. Nie spelnie funkcji fizjol., nie przewodzi wody, tworzy się z trzyrdzeniowych warstw
Biel- zywa tkanaka drewna o jasnej barwie, pelni funkcje przewodzenia wody, soli min., od korzeni do korony, gromadzi subst. Zapasowe Sloje roczne- przyrost drewna przez podzial kom. miazgi, zdolność podzialu przez caly okre zycia Miazga- tlanka tworcza tworzaca nowe sloje bielu(do wewnątrz) oraz nowe warstwy lyka(do wewnątrz), gdzy przestaje być czynna drzewo umiera Kora- wytworzona przez miazge, okrywa pien od zewn. Sklada się z lyka i tkanki lykowej Korek- przyrosty roczne, zabezpiecza drzewo przed wahaniami temp., chroni przed grzybami i owadami Korowina- zewn. Warstwa kory, z czasem luszczy się i odpada Promienie rdzeniowe-przewodza subst. pokarmowe
Drewno: Elem. budowy anatomicznej: naczynia, cewki, wlokna drzewne. Kom. miekkiszowe, przewody żywiczne
Sklad chemiczny: wegiel, wodor, tlen, azot, subst. min.:potas, sod, wapn, magnez, siarka, fosfor, krzem; podstawa subst. org. sa węglowodany(90-95%masy):celuloza, lignina, hemicelulozy; inne składniki:zywice, tluszcze, barwniki, garbniki Wl. fizyczne:barwa:6 barw(od jasnożółtej do brazowej); polysk: zwiazane z twardością drewna i gladkoscia powierzchni; zapach: zywicy-iglaste, garbnikow-lisciaste; rysunek: zespol widocznych elem. budowy anatomicznej (sloje roczne, promienie rdzeniowe, wlokna) Wady drewna: obniżają przydatność techniczna i uzytkowa; Seki- pozostałości po galeziach, naleza do głównych wad drewna, zmniejszaja wytrzymałość, utrudniaja obróbke; Pęknięcia- powstaja na skutej rozerwania tkanki miedzy włóknami; Sinizna-zmiana barwy w wyniku dzialania grzybow, obnizenie wartości estetycznych i technicznych, nie wytrzymałości; Porazenie przez owady i grzyby; Wady budowy anatomicznej- skret włókien, nierównomierne szerokości słojów, nadmierne pecherze żywiczne Tarcica- sortyment drzewny powstaly w wyniku przetarcia drewna okrągłego na pilarkach ramowych, tasmowych lub tarczowych; dzieli się na:nieobrzynana: obrobione sa 2 powierzchnie, obrzynana: obrobione 4 placzszyzny i krawędzie oraz czolo elem.
WILGOTNOŚĆ DREWNA - woda w drewnie:a) kapilarna ( wolna) - we wnętrzu komórek , b) higroskopijna- przyłączona do ścian komórkowych, c) chemiczne związana- w związkach chemicznych drewna . Wzór : W = ( Gw-Go) / Go *100% gdzie Gw- masa drewna w stanie wilgotnym kg , Go- w stanie suchym . WILGOTNOŚĆ RÓWNOWAŻNA - ( stan równowagi higroskopijnej) - poziom wilgotności drewna w danych warunkach środowiska zewnętrznego ( temperatury i wilgotności), drewno nie pobiera wilgoci z otoczenia, ani jej nie oddaje , - na otwartej przestrzeni 12-20% tzw. Stan powietrzno-suchy , - stan nasycenia 28-30% (największa wilgotność drewna przy wilgotności względnej powietrzna.WADY DREWNA-
a) nieprawidłowości budowy oraz niektóre cechy naturalne i uszkodzenia, obniżające przydatność techniczna i użytkowa drewna b) sęki- pozostałości po gałęziach, należą do głównych wad drewna gdy zmniejszają jego wytrzymałość, utrudniają obróbkę
c) pęknięcia powstają w wyniku rozerwania tkanki drzewnej pomiędzy włóknami
d) wady budowy anatomicznej -skręt włókien, nierównomierna szerokość słojów rocznych, nadmierne pęcherze żywiczne
e) porażenia przez grzyby- występują zarówno w drzewach, po ich ścięciu i drewnie użytkowanym.,
f) wady zabarwienia - polegające na zmianie jego naturalnej barwy g) uszkodzenia drewna wywołane przez owady
KLASA DREWNA - cecha jakości drewna odpowiadająca wartości wytrzymałości charakterystycznej na zginanie. KLASY WYTRZYMAŁOŚCI DREWNA DRZEW IGLASTYCH: C14,16,18,20,22,24,27,30,35,40,45,50 . KLASY WYTRZYMAŁOŚCI DREWNA DRZEW LIŚCIASTYCH: D30,35,40,50,60,70 . W przypadku krajowego drewna iglastego, przyjmuje się następujące klasy drewna konstrukcyjnego litego o wilgotności 12% : C18,C22,C27,C30,C35,C40
TWARDOŚĆ DREWNA - określa opór, jaki stawia drewno przy wciskaniu obcego ciała. Do wyznaczania twardości: - metoda Janki , - metoda Brinella. KLASY TWARDOŚCI DREWNA METODĄ BRINELLA: 1) bardzo miękkie- topola, świerk
2) miękkie-brzoza, jawor, lipa, sosna 3) średnio twarde- orzech, sosna czarna 4) twarde- grusza, dąb 5) bardzo twarde - buk, cis, dąb bezszypułkowy.PODATNOŚĆ K ŁĄCZNIKÓW - jest to relacja między wzajemnym przesunięciem elementów łączonych a obciążeniem działającym na złącze. Istotny wpływ na podatność złącza ma rodzaj łączników i gęstość drewna. Najbardziej podatne są złącza z nawierconymi otworami na śruby, sworznie i gwoździe, następnie złącza na gwoździe wbijane bez nawierconych otworów, zszywki, pierścienie( wkładki). Najmniejszą podatność wykazują złącza klejone. Łączniki mogą współpracować tylko wtedy, gdy ich podatność jest jednakowa. Między łącznikami o zbliżonej podatności istnieje tylko częściowa współpraca. Wzór: Ku= 2/3 * Kser gdzie Kser- chwilowy moduł podatności odniesiony do płaszczyzny ścinania jednego łącznika, w stanie granicznym użytkowalności . Jednostka kN/mm.
BUDOWA MAKROSKOPOWA DREWNA - a) rdzeń - fizjologiczna oś pnia, złożona z tkanki miękiszowej ( komórek wypełnionych powietrzem i treścią plazmatyczną) b) twardziel - wewnętrzna strefa drewna, ciemniejsza, nie zawiera żywych komórek. Nie spełnia funkcji fizjologicznych i nie przewodzi wody ( drewno twarde) -wilgotność 30-60%
c) biel - żywa tkanka drewna o jasnej barwie, pełni funkcje przewodzenia wody, soli mineralnych od korzeni do korony, gromadzi substancje zapasowe np. cukry i skrobie d) Słoje roczne - przyrost drzewa przez podział komórek miazgi, zachowującej zdolność podziału przez cały okres życia drzewa. TARCICA - sortyment drzewny powstały w wyniku przetarcia drewna okrągłego na pilarkach ramowych, pilarkach taśmowych lub tarczowych. TARCICA POD WZGLĘDEM OBRÓBKI : 1) tarcica nieobrzynana - obrobione są dwie powierzchnie równoległe, krawędzie nieobrobione, jednokrotne przetarcie na trakach
2) tarcica obrzynana - obrobione cztery płaszczyzny i krawędzie oraz czoło elementu. KLASYFIKACJA TARCICY POD WZGLĘDEM RODZAJU DREWNA: 1 ) iglasta: świerkowa, sosnowa, jodłowa, modrzewiowa 2) liściasta: dębowa, bukowa, jesionowa, wiązowa BUDOWA MIKROSKOPOWA DREWNA - 1) komórka- podstawowy element budowy, tworzy tkanki 2) budowa drewna: - tkanka przewodząca( naczynia i cewki wczesne), - wzmacniające( włokna drzewne, cewki późne), - spichrzowa( promienie drzewne, miękisz drzewny), - okrywająca - kora, - twórcza- miazga 3) elementy budowy anatomiczne:
- naczynia, -cewki, - włokna drzewne. - komórki miękiszowe, - przewody żywiczneSKŁADNIKI DREWNA : pod względem chemicznym tworzą złożone substancje organiczne zbudowane głównie: węgla ok. 49,5% , wodoru 6,3% , tenu 43% , azotu 0,1% , substancji mineralnych tj. potas, sód, wapń, magnez . Podstawową substancją organiczną są węglowodany: - celuloza( błonnik) ,budulec ścian komórkowych, - lignina ( ok. 30% masy) , związki aromatyczne. Inne składniki: żywice, tłuszcze, barwniki, garbniki . KOROZJA-procesy zmian właściwości materiałów w wyniku fizycznego chemiczngo lub fizykochemicznego oddziaływania środowiska. KOROZJA BIOl.- procesy niszczenia drewna i mat. drewnopochodnych przez czynniki korozji biologicznej tj. grzyby domowe, pleśnie, owady i bakterie. OWADY POD WZGLĘDEM SZKODLIWOŚCI
Grupa1-najgroźniejsze gat. powodujące największe uszkodzenia w elemencie .występującym .w drewnie suchym i o podwyższonej wilgotności, cechują się dużą łatwością rozprzestrzeniania. Grupa2 - gat. powodujące lokalne duże uszkodzenia, wyst. gniazdowo zwykle w drewnie o podwyż. wilgotności. Grupa3-gat.mało szkodliwe kończące swój cykl rozwojowy nie powodują wtórnego porażenia drewna PODZIAŁ GRZYBÓW POD WZGL. SZKODLIWOŚCI: Grupa1-gat. najgroźniejsze o zdolności szybkiego i silnego rozkładu drewna i mat. drewnopochodnych, łatwości rozprzestrzeniania w obiektach. Oddziaływają korodująco na mury ceglane i beton np. grzyb domowy właściwy, piwniczny ,domowy biały, kopalniany.
Grupa2- gat. o gniazdowym charakterze wyst. powodują silny ale lokalny i wolniejszy rozkład elem. drewnianych w obiektach. Bardzo groźne dla elementów kontr.na otwartej przestrzeni np. grzyb słupowy, podkładowy, wroślak rzędowy. Grupa3-gat.powodujące słaby powierzchniowy rozkład drewna, wyst. na drewnie o wysokiej wilgotności np. grzyb składowy, powłocznik gładki.
ZAGROŻENIA CZYN.BIOLOGICZNYMI TYPÓW BUDOW.: -bud. drewniane (grzyby domowe1,2,3grupy; owady)
-bud. murowo-drewniane (grzyby domowe1grupy;owady;pleśnie) -bud. uprzemysłowione-(pleśnie,bakterie) CECHY PORAŻONEGO DREWNA : - zmiany struktury ( ubytek masy, spękanie) - zmiana składu chemicznego ( zabarwienie ciemne, jasne, niejednolite) - zmiana właściwości fizycznych ( barwa, zapach, gęstość) Wytrzymałość na ściskanie porażonego drewna w ciągu 6 miesięcy może spaść do 5 % OWADY Występują w drewnie litym (elem. więźby, stolarka, meble) niszczą drewno w sposób mechaniczny drążąc kanały larwalne i wygryzając otwory wylotowe. Cykl rozwojowy: jajeczka (skł. w szczelinach i pęknięciach drewna); larwy(dokonują niszczenia strukt. drewna), poczwarka przekształca larwy w postać doskonałą owada postać doskonała wygryza otwór wylotowy i po okresie godowym wtórnie poraża drewno. WARUNKI ROZWOJU: -wilgotność 14-70% , temp.22-28C martwe drewno iglaste i liściaste PLEŚNIE- zbudowane ze strzępków tworzą grzybnię zew. związaną z Podłożem na głęb.0,5-1,0mm;nie wykształca sznurów. zarodniki wytwarzane na grzybni. Grzybnia początkowo biała, puszysta później szara i brunatna, potrzebuje niewiele pokarmu. GRZYB DOMOWY BIAŁY Występuje zwykle na elementach więźby dachowej na stropach, podłogach, atakuje też na zewnątrz
Warunki rozwoju: wilgotność 35-45%, temp. ok. 27 * , grzybnia początkowo śnieżnobiała , puszysta, cienkie białe sznury
Spowoduje spękania pryzmatyczne.GRZYB PIWNICZNY- W elementach przy ziemi - cienkie ciemne sznury elastyczne - warunki rozwoju 30-40% wilgotności, temp 23*, hamująco wpływa światło na jego rozwój
Drewno pęka w pryzmach, staje się kruche i ścieralne na proszek. GRZYB SŁUPOWYRozwija się w drenie iglastym
- wilgotność 40 %- temp. 20-30 *- grzybnia biała, pomarańczowo żółta, ma charakter zamszowy.Rozwija się wew. Światło hamuje jego wzrost. Można go spotkać na więźbie dachowej, na belkach stropowych, na belkach murów pruskich
OCHRONA DREWNA PRZED KOROZJĄ BIOLOGICZNĄ ;impregnacja-nasycenie drewna środkami zabezpieczającymi przed szkodliwym działaniem grzybów, owadów, wody i ognia.(metody impregnacji; 1 wgłębna próżniowa- ciśnieniowa, próżniowa, iniekcji)II powierzchniowa ( metoda kapieli, natrysku, smarowania.)Metoda kapieli -elementy drewniane umieszczane są w wannach z wodnym roztworem impregnatu. CHEMICZNE ŚRODKI OCHRONY DREWNA - preparaty stałe, ciecze, rzadziej gazy klasyfikowane do 2 grup. Grupa A) o działaniu zabezpieczającym przed korozją biologiczną. Grupa B) o działaniu zwalczającym i zabezpieczającym przed wtórnym porażeniem drewna. 1.oleiste- toksyczne oleje naturalne lub syntetyczne( np. Imprex-y i antoz, zwalczajace i zabezpieczające przed grzybami domowymi, pleśniami i owadami, sinizną).
2.środki solne- na bazie soli nieorganicznych i stosowane jako wodne roztwory o stężeniu 10-30%(soltox, Intox - przed grzybami plesniami i owadami). 3.Śr.rozpuszczalnikowe ( fenole, naftaleny, frakcje naftowe i benzynowe) 4.koncentraty wodorozcieńczalne - stężone koncentraty płynne zawierające biocydy. 5. Inne preparaty- suche impregnaty, pasty, środki dekoracyjno.