Pedagogika opiekuńcza - wykład
Pedagogika opiekuńcza - jest to dział pedagogiki zajmujący się działalnością opiekuńczą prowadzoną przez instytucje opieki całkowitej lub częściowej oraz przez stowarzyszenia i organizacje skupiające dzieci i młodzież.
Nie jest subdyscypliną samodzielną. Odwołuje się nie tylko do badań własnych lecz również do dorobku pedagogiki społecznej i specjalnej.
Głównym jej zadaniem jest tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży.
Opieka jest konieczna w przypadku sieroctwa, schorzeń somatycznych, zaburzeń psychofizycznych, deficytów wychowawczych, problemów egzystencjalnych czy nałogów.
Opieka - konieczna aktywność podmiotu wobec asymetrycznie od niej zależnego podmiotu, polegająca na bezinteresownym zaspokajaniu ponadpodmiotowych potrzeb, zarówno w sferze samostanowienia jak i samozachowania. Jest ona ciągła i stała.
Potrzeby ponadpodmiotowe to te spośród całości potrzeb jednostki, których nie są one zdolne (przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie) samodzielnie zaspokajać i regulować.
Potrzeby są różnorodnie klasyfikowane:
- Hierarchia potrzeb Maslowa,
- Obuchowskiego - klasyfikacja potrzeb indywidualnych:
Nawykowe,
Nałogowe,
Chorobowe,
Utrwalone dążenia i pragnienia,
Trwałe zainteresowania.
- Klasyfikacja potrzeb dzieciństwa Marii Tyczkowej:
Przywiązania (bliskiego, fizycznego)
Stymulacji zmysłowej i społeczno-uczuciowej,
Stałości otoczenia (zwłaszcza osobowego),
Wzrostu i rozwoju,
Znaczenia i ważności,
Aktywności przedmiotowej (zabawowej) w środowisku
Oparcia,
Relacji partnerskich,
Poczucia własnej tożsamości i wartości,
Eksperymentowania w pełnieniu różnych ról społecznych.
Współczesna rodzina
Przyczyny problemów współczesnej rodziny:
- emigracja zarobkowa,
- emancypacja rodziny małej (życie bez dziadków),
- zanik relacji sąsiedzkich,
- postęp naukowo-techniczny.
Stymulowana rozwojem cywilizacji współczesnej indywidualizacja jest kluczem do rozumienia przemian współczesnej rodziny.
Cechą kultury indywidualizmu jest człowiek osamotniony. Często są to osoby starsze, ale coraz częściej mówi się o osamotnieniu małego dziecka.
Drugim oprócz indywidualizacji ważnym zjawiskiem współczesnego życia rodzinnego jest wzrost wymagań co do jego jakości. Dawniej kładziono większy nacisk na instytucjonalny aspekt rodziny i jej funkcję opiekuńczą. Obecnie, życie małżeńskie ma sens gdy daje pełną satysfakcję współmałżonkom.
Przeobrażenia rodziny dotykają jej następujących funkcji:
- funkcja seksualna ^
- funkcja materialno-ekonomiczna ^
- kontrolna v
- socjalno-wychowawcza (opiekuńcza) v
- emocjonalno-ekspresyjna ^ v - nie możemy jej realizować nigdzie indziej, ale mamy coraz mniej możliwości realizowania jej w rodzinie.
Szkoła
Szkoła jest instytucją edukacyjną, ale ma też zapisane w statucie inne funkcje: wychowawczą i profilaktyczną. Są one prowadzone z mniejszym lub większym powodzeniem. Szkoła pełni lub powinna pełnić również funkcję opiekuńczą. Powinna spełniać następujące funkcje opiekuńcze:
- zapewnienie warunków higieny zdrowia i bezpieczeństwa (funkcja podstawowa), zarówno wychowankom jak i pracownikom.
- funkcję kompensacyjną - kompensacja funkcji rodziny (niedostatków opieki rodzicielskiej)
- funkcję korekcyjno-rewalidacyjną - polega ona na korygowaniu deformacji i deficytów rozwojowych.
- funkcję wspomagania hiperstandardowego - rozwijanie humanistycznych zdolności i zainteresowań,
- funkcję wspomagania standardowego - pomaga w osiąganiu powodzenia szkolnego,
- funkcję atmosferotwórczą - stwarza dodatnią atmosferę życia.
W obecnie funkcjonującym programie szkolnym wyróżniamy: program nauczania, program wychowawczy i program profilaktyczny.
Program opiekuńczy
Dużą rolę w sprawowaniu funkcji opiekuńczej w szkole odgrywają:
- pedagog szkolny lub psycholog,
- wychowawcy klas,
- świetlica szkolna,
- biblioteka - kiedyś bibliotekarka opiekowała się również świetlicą. Często dzieci zamiast w świetlicy przebywały w bibliotece.
Wskaźniki dobrze realizowanej funkcji opiekuńczej szkoły:
Stopień identyfikacji ze szkołą, samopoczucie w niej,
Bezpieczeństwo w szkole,
Posiadanie w każdej chwili osób, na które można liczyć.
Opieka
OPIEKA
Zwierzęca Ludzka Transcendentna
(opieka nad (ta, którą świadczą ludzie) (opieka istoty nadrzędnej -
potomstwem) wymiar duchowy - Bóg i
wartości)
Międzyludzka Opieka ludzi nad ich Opieka ludzi nad światem
wytworami biologicznym
Pedagogika opiekuńcza skupia się przede wszystkim na opiece międzyludzkiej.
Opieka międzyludzka to ponadczasowa, specyficzna działalność, aktywność generowana przez następujące czynniki:
określone niezdolności (dziedziczne, wrodzone, nabyte) do względnie samodzielnego życia, samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb,
nieodwołalną konieczność zachowania życia ludzkiego w wymiarze gatunkowym i jednostkowym, życie ludzkie jest nadrzędną wartością,
Asymetryczna zależność - może jest ktoś bardziej bezbronny, zależny
Potrzeby ponadpodmiotowe - te spośród potrzeb, których nie jesteśmy w stanie samodzielnie zaspokoić.
Cechy opieki międzyludzkiej:
Zaspokajanie ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego,
Ciągłość opieki,
Bezinteresowna opieka,
Stosunek opiekuńczy - to określony układ ról, pozycji i zależności pomiędzy opiekunem i podopiecznym,
Odpowiedzialność opiekuna za podopiecznego,
Nie można identyfikować opieki z pomocą.
Opieka jest opartym na odpowiedzialności, ciągłym i bezinteresownym zaspokajaniem przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego, nawiązanym w stosunku opiekuńczym.
Kategoria opieki - to określona, specyficzna, dwuaspektowa postać opieki powstająca w wyniku integralnego powiązania jej z inną dziedziną życia.
Kategorie opieki:
Opieka rodzinna - polega na zaspokajaniu potrzeb: biologiczno-socjalnych, akceptacji, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, pozytywnego oddźwięku psychicznego, uznania, wyłączności, ekspresji emocjonalnej, stabilizacji, intymności, pomocy i oparcia, dobrej perspektywy, budowania postaw allocentrycznych (skupienie się na innych, nie na sobie) i altruizmu.
Opieka społeczna - sprawowana jest przez społeczeństwo, jego siłami i środkami, poprzez powołane do tego celu instytucje opiekuńcze. Przejawia się w społecznej świadomości ludzi
Opieka moralna - osadzona jest w odczuciach i świadomości ludzi, przejawia się w pozytywnym bądź negatywnym stosunku do konkretnych przejawów opieki w życiu codziennym.
Opieka prawna - prawne uznanie i zagwarantowanie należnych świadczeń opiekuńczych.
Opieka wychowawcza - wychowawczy sens opieki, opiekuńczy sens wychowania.
Funkcje opieki - skutki jej sprawowania
Funkcja homeostatyczna - równowaga zaspokojenia ponadpodmiotowych potrzeb zmierzające do przywrócenia i utrzymania biopsychicznej równowagi.
Funkcja egzystencjalna - obejmuje respektowanie niezbywalnych autotelicznych wartości życia podopiecznego, podtrzymywanie jego życia w godziwej jakości, stymulowanie rozwoju, powodowanie zadowolenia z życia.
Funkcja regulacyjna - regulowanie i rozbudzanie potrzeb, musi ona wygaszać „niezdrowe” pragnienia.
Funkcja usamodzielniająca - wykształcenie umiejętności i sprawności w zakresie samodzielnego zaspokajania i regulowania własnych potrzeb.
Funkcja socjalizacyjna - opiekując się uczymy opieki, socjalizujemy środowisko.
Podstawowe swoistości aksjologii opieki (wartości opieki)
Wartości właściwe - opieka polega na realizowaniu wartości allocentrycznych.
Wartości instrumentalne,
Wartości subiektywne i obiektywne.
Hospicjum
Opieka hospicyjna (hospes - gość) - ideą jej jest taka opieka nad podopiecznym, aby był on traktowany jak ktoś wyjątkowy (gość).
Hospicjum - izby gościnne zapoczątkowane w 1879 przez Irlandzkie Siostry Miłosierdzia. Dopiero w 1967 r. Cicely Anders założyła pierwsze hospicjum z zasadami opieki hospicyjnej.
Zasady opieki hospicyjnej
Leczenie objawowe - nie leczy się przyczyny lecz łagodzi jej dolegliwości, opieka psychiczna i duchowa - patrzenie na człowieka holistyczne - całościowo.
Pacjent traktowany jest jak osoba a nie jednostka chorobowa.
Opieka nad rodziną chorego.
Opieka prowadzona jest przez pracowników wzajemnie siebie wspierających - lekarz, pielęgniarka, ksiądz, psycholog, wolontariusze.
Ma charakter ciągły, niezależnie czy pacjent przebywa w domu, czy w szpitalu.
Personel hospicyjny jest do dyspozycji w każdej chwili.