PODTYP: TRACHEATA (TCHAWKOWCE)

GROMADA: MYRIAPODA (WIJE)

1. Budowa zewnętrzna:

• ciało zbudowane z głowy i tułowia

• głowa:

• dobrze odgraniczona, jednolita

• zawiązuje się z: arkronu, segmentu czułkowego, wstawkowego, żuwaczkowego, szczęk I i szczęk II

• zaopatrzona w parę czułków i trzy lub dwie pary przysadek gębowych

• przysadki gębowe:

• żuwaczki u skąponogów i dwuparców są członowane, u reszty nieczłonowane

• szczęki nieczłonowane, u większości zbudowane z części podst., na której osadzone są żuwaczka zewn.(może wyst. głaszczek) i wewn.

• tułów:

• 10 - 180 segmentów o znacznej homonomii

• wyst. odnóża lokomocyjne ale nie koniecznie na wszystkich segmentach

• ostatni segment - telson jest pozbawiony odnóży

2. Budowa wewnęrzna:

• układ nerwowy - prymitywny, segmentalny

• narządy zmysłów: para oczu prostych lub ich liczne skupienia. Niektóre pareczniki mają oczy złożone. Drobne wije są ślepe.

• układ krwionośny - u drobnych i wyst. U mających układ serce jest długie

• układ oddechowy - u drobnych form nie wyst.

• układ wydalniczy - oprócz cewek Malpighiego u niektórych wyst. szczątkowe gruczoły szczękowe.

3. Rozmnażanie i rozwój:

• głównie rozdzielnopłciowe

• samice wyłącznie jajorodne

• u większości z jaj wylęgają się larwy z niepełną liczb segmentów a rozwój jest anamorficzny.

RZĄD: CHILOPODA (PARECZNIKI)

1. Budowa zewnętrzna:

• ciało grzbieto - brzusznie spłaszczone, podzielone na głowę i tułów

• głowa:

• oczy proste, u nielicznych złożone lub ich brak

• w pobliżu oczu narząd Tomosvary'ego

• czułki wieloczłonowe, nitkowate

• żuwaczki jednoczłonowe, gryzące

• szczęki: I z płatami żującymi i głaszczkami, II zrośnięte z wargą dolną, służą do przytrzymywania pokarmu

• tułów:

• segmentacja homo - lub heteronomiczna

• od 15 - 171 par odnóży

• pierwsza para odnóży jest duża, na końcu zaopatrzona w pazury, w których znajdują się ujścia gruczołów jadowych. Ich biodra są zrośnięte ze sternitem i nakrywają przysadki gębowe. Nazywane są szczękonóżami, ale nie odpowiadają szczękonóżom innych stawonogów.

• ostatnia para odnóży ma znaczenie czuciowe lub obronne i jest wydłużona

• ostatnie trzy segmenty: przedpłciowy, płciowy oraz telson nie mają odnóży.

2. Budowa wewnętrzna:

• pokrycie ciała:

• oskórek cienki, elastyczny, zróżnicowany na płytki: intersternity i intertegrity , pleuryty szczególnie cienkie

• liczne mięśnie podłużne

• gruczoły analne i biodrowe

• układ oddechowy - przetchlinki wyst. na całym tułowiu za wyjątkiem segmentu ze szczękonóżami i telsonu. Oddychają tchawkami.

• układ krwionośny - serce ciągnie się przez cały tułów, para ostiów w każdym segmencie

• układ wydalniczy - cewki Malpighiego

3. Rozmnażanie i rozwój:

• rozdzielnopłciowe

• samice jajorodne

• prawie wszystkie samce produkują spermatofory, które przenoszą w gonopodach

• rozwój larw jest epimorficzny (wylęg larw z pełną liczbą segmentów) lub anamorficzny

Scolopendra cingulata (skolopendra paskowata)

Lithobius forficatus (drewniak widłakowiec)

Występuje w Polsce.

RZĄD: DIPLOPODA (DWUPARCE)

1. Budowa zewnętrzna:

---