STRES jest niespecyficzną reakcją organizmu na wszelkie niedomaganie (sytuację trudną). Stres jest reakcją na pewnie bodziec - stresor. Stres jest reakcją psychofizjologiczną ponieważ istnieje ścisły związek pomiędzy ciałem a psychiką. Reakcja stresowa obejmuje szeroki zbiór reakcji prowadzących do pobudzenia psychologicznego.
Rodzaje stresu: termiczny, uraz, zakażenie, zmęczenie fizyczne i psychiczne.
Nacisk otoczenia wywiązujący stres powodują, że uaktywniają się gruczoły nadnerczy, wytwarzają adrenalinę i noradrenalinę; centra mózgowe przetwarzają informacje. Pojawia się również wegetatywny podzespół stresu, czyli czynności zapobiegawczo-obronne (regeneracja), uaktywnia się układ sercowo-naczyniowy, uaktywnia się układ wydzielniczy.
W stanie stresu dominuje ukł sympatyczny, efektem czego jest rozpad. Ukł parasympatyczny jest ukł hamowania, dominuje wtedy kiedy człowiek śpi. Efektem jest budowa, regeneracja. Wzrost aktywizacji ukł sympatycznego powoduje: wzrost poziomu cukru, wzrost poziomu mocznika, spadek poziomu insuliny (czujemy się senni). Parasympatyczny ukł działa odwrotnie.
W stanie stresu można wyróżnić 3 fazy:
faza alarmowa - czyli ogólna mobilizacja organizmu będąca sygnałem, że działa czynnik szkodliwy,
faza odporności - zostają uruchomione mechanizmy przystosowawcze, umożliwiające przeciwdziałanie sytuacji stresowej,
faza wyczerpania - powodująca spadek odporności fizycznej i psychicznej, przede wszystkim wówczas, gdy stres jest zbyt silny lub długotrwały.
Stres fizjologiczny jest zbiorem reakcji zmierzających do przezwyciężenia czynnika szkodliwego.
Stres psychologiczny wiąże się z koncepcją stresu fizjologicznego. W stresie psychologicznym następuje wzrost poziomu aktywizacji, wzrost pobudzenia emocjonalnego o charakterze negatywnym, czyli takie które powodują dezorganizację zachowania człowieka. Prawidłowe reakcje psychologiczne w stanie stresu to takie, które zmierzają do przezwyciężenia stresu.
Pozytywne i negatywne skutki stresu.
W trudnych warunkach zachowania ludzi nie są jednakowe i z niejednakową łatwością wytrzymują oni napięcie emocjonalne wytworzone przez daną sytuację. Stąd też mówi się o indywidualnej tolerancji czy też odporności na stres.
Tolerancja stresowa jest to zdolność człowieka do wytrzymywania flustracji bez uciekania się do nieadekwatnych form reagowania.
Próg tolerancji to najniższy stopień obciążenia stresowego, przy którym już zachowanie człowieka ulega dezorganizacji.
Obserwuje się, ze w trudnych sytuacjach życiowych u jednego człowieka łatwiej dochodzi do dezorganizacji niż u drugiego. Przypuszczalnie odporność na stres wyznaczana jest przez pewne wrodzone fizjologiczne i nabyte cechy ukł nerwowego oraz przez trening i sytuacje społeczne w jakich uczestniczy człowiek.
Na podstawie badań stwierdzono, że słaby typ ukł nerwowego znacznie łatwiej ulega dezorganizacji niż typ silny. Słaba kora mózgowa reaguje na silniejsze bodźce nie pobudzeniem lecz hamowaniem obronnym, czyli człowiek poddaje się.
Ponadto bardzo duże znaczenie w podwyższeniu progu tolerancji odgrywa trening w trakcie różnych sytuacji stresowych. Np. dzieci nadmiernie rozpieszczane lub nadmiernie chronione przez rodziców nie mają okazji do wypracowania odpowiednich technik związanych z pokonywaniem trudności, sytuacji trudnych.
Pewną rolę w determinacji stopnia na stres odgrywa poziom sprawności umysłowej. Człowiek mniej sprawny umysłowo łatwo będzie ulegał dezorganizacji ponieważ napotyka na większe trudności w wykonywaniu działań, nabywaniu nowych doświadczeń.