ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE.

Autorkiczny rozwój we współczesnym świecie w zasadzie jest niemożliwy, bo żaden kraj nie dysponuje wszystkimi zasobami surowcowymi, nie dysponuje wszystkimi strefami klimatycznymi, żaden kraj nie posiada rozwoju technologicznego we wszystkich dziedzinach na poziomie światowym. Większość krajów posiada odmienne struktury gospodarcze. Większości rynków narodowych jest zbyt mała do rozwijania produkcji w optymalnej skali.

Optymalna skala - łączne koszty stałe i zmienne przypadające na jednostkę produkcji przypadają na najniższym poziomie.

Handel zagraniczny - obejmuje wymianę towarów i usług między rozpatrywanym krajem a jego otoczeniem zewnętrznym. Handel zagraniczny jest pojęciem węższym od wymiany międzynarodowej, która obejmuje wymianę towarów i usług, przepływ kapitału, migrację siły roboczej i transfer myśli naukowo - technicznej.

Sens ekonomiczny handlu zagranicznego polega na uzupełnieniu brakujących dóbr oraz wykorzystaniu absolutnych i względnych różnic kosztów produkcji określonych towarów w kraju i za granicą.

Handel zagraniczny obejmuje eksport i import.

Eksport - sprzedaż towarów i usług za granice i wywozie ich z kraju.

Import - kupno towarów i usług za granica i przywiezienie ich do kraju.

Eksport netto - to różnica między eksportem a importem. Może przyjmować wielkości dodatnie i ujemne.

Ujemny eksport oznacza, że dochód do podziału w ujęciu rzeczowym jest większy ponieważ korzystamy z oszczędności reszty świata.

Dodatni eksport netto oznacza że dochód do podziału w ujęciu rzeczowym jest mniejszy i zagranica korzysta z naszych oszczędności.

W ramach importu wyróżniamy tzw. import niezbędny. Jest to import tych towarów, których nie można wytworzyć w kraju lub ich wytworzenie ze względu na wysokie koszty jest niemożliwe, a które są konieczne do prowadzenia reprodukcji społecznej.

Eksport niezbędny to ta część eksportu która służy pozyskaniu środków na finansowanie importu niezbędnego.

W zależności od charakteru oddziaływania na gospodarkę wyróżnia się import substytucyjny i komplementarny.

Substytucyjny - zamienny

Komplementarne - uzupełniają

Import komplementarny uzupełnia produkcję krajową, a import substytucyjny (konkurencyjny) zastępuje produkcję krajową.

W zależności od rodzaju zaspakajanych potrzeb wyróżnia się import zaopatrzeniowy, inwestycyjne i konsumpcyjny.

Wyniki handlu zagranicznego znajdują odzwierciedlenie w bilansie handlowym. Bilans handlowy obejmuje wpływy z eksportu i wydatki na import towarów danego kraju w określonym czasie. Całość płatności danego kraju zagranicą obejmuje bilans płatniczy. Bilans płatniczy składa się z bilansu rachunków obrotów bieżących oraz z bilansu obrotów kapitałowych.

Handel zagraniczny w gospodarce pełni ważne funkcję. W zależności od sposobu oddziaływania handlu zagranicznego na gospodarkę wyróżnia się zasobotwórczą i efektywnościową funkcję handlu zagranicznego.

Zasobotwórcza funkcja handlu zagranicznego przyczynia się do zwiększenia zasobów. Np. zapewnieniu importu niezbędnego, powiększenia rozmiarów dochodu do podziału, zwiększenia akumulacji inwestycji i konsumpcji.

Efektywnościowa funkcja handlu - zapewnie poprawę relacji między efektami a nakładami. np. poprzez dostarczanie lepszych jakościowo środków i technologii, możliwość osiągnięcia skali i specjalizacji. Umożliwia rozszerzenie asortymentów produktów i poprawę warunków równowagi, zapewnia korzystniejsze warunki transformacji zmiany struktur gospodarczych. Przyczynia się do poprawy efektywności inwestycji. Wykorzystanie przewag pod względem kosztów absolutnych i względnych. Mobilizuje krajowych producentów do poprawy jakości i podniesienia efektywności produkcji.

Podstawą ustalenia międzynarodowej specjalizacji są różnice w kosztach wytwarzania. Wyróżnia się następujące teorie to wyjaśniające:

1. Teoria korzyści absolutnych - zakłada że podstawą ustalenie specjalizacji są bezwzględne różnice w kosztach wytwarzania.

2. Teoria korzyści komparatywnych - podstawą ustalenie specjalizacji są nie bezwzględne a względne różnice w kosztach wytwarzania czyli co relatywnie w danym kraju opłaca się produkować przy założeniu braku możliwości przenoszenia zasobów czynników wytwórczych między krajami. Teoria kosztów komparatywnych (porównawczych) dowodzi, że jest możliwa współpraca krajów o bardzo zróżnicowanym poziomie technologicznym nawet wtedy jeśli jeden kraj posiada absolutną przewagę wydajności pracy w produkcji każdego z dóbr.

3. Teoria obfitości zasobów - źródłem wystąpienia wymiany międzynarodowej jest relatywne zróżnicowanie krajów w wyposażeniu w zasoby, które użyte w procesach gospodarowania stają się czynnikiem wytwórczym. Relatywnie lepsze wyposażenie w określone zasoby prowadzi do ukierunkowanego rozwoju możliwości produkcyjnych w tych dziedzinach w których występuje obfitość zasobów np. kraje posiadające duże zasoby kapitałów lub siły roboczej będą się specjalizowały w wytwarzaniu dóbr odpowiednio kapitałochłonnych i pracochłonnych.

Ocena wyników handlu zagranicznego - można prowadzić od strony warunków produkcji (pomocna teoria kosztów komparatywnych i absolutnych) oraz od strony warunków wymiany „terms of trade” (TOT = warunki wymiany) TOT mierzą ile zagranicznych dóbr można otrzymać za jednostkę produktu krajowego. Mogą być rozpatrywane w ujęciu cenowym (wartościowym) oraz wolumenowym (ilościowym).

W ujęciu cenowym TOT wyraża stosunek względnych zmian średnich cen towarów eksportowanych do względnych zmian średnich cen towarów importowanych w danym okresie w stosunku do okresu porównywalnego.

• Pe₁ - średnie ceny w eksporcie w roku bieżącym

• Pe₀ - średnie ceny w eksporcie w roku bazowym

• Pi₁ - średnie ceny w imporcie w roku bieżącym

• Pi₀ - średnie ceny w imporcie w roku bazowym

• Jeżeli w ujęciu cenowym TOT > 1 oznacza to korzystną sytuację dla danego kraju. Ceny w eksporcie zmieniały się bardziej korzystnie niż w imporcie.

• Jeśli TOT < 1 oznacza to niekorzystną sytuację dla danego kraju. Ceny w eksporcie zmieniały się mniej korzystnie stosunku do zmian cen w imporcie.

• Jeśli TOT = 1 oznacza, że warunki wymiany nie uległy zmianie.

W ujęciu wolumenowym przy założeniu zrównoważenie obrotów po stronie eksportu i importu w ujęciu wartościowym TOT oznacza stosunek względnych zmian ilości towarów eksportowanych do względnych zmian ilości towarów importowanych w danym okresie w stosunku do okresu porównywalnego.

• Qe₁ - wielkość eksportu w roku bieżącym

• Qe₀ - wielość eksportu w roku bazowym

• Qi₁ - wielkość importu w roku bieżącym

• Qi₀ - wielkość importu w roku bazowym

• Jeśli wskaźnik TOT > 1 oznacza to sytuację niekorzystną dla danego kraju

• Jeśli TOT < 1 oznacza sytuacje korzystną dla danego kraju

• Jeśli TOT = 1 oznacza że warunki wymiany nie uległy zmianie.

Dla kogo TOT jest korzystny to oznacza że ten kraj rozwija się kosztem tego kraju dla którego TOT jest niekorzystny. Wobec tego TOT jest jednym z podstawowych czynników makroekonomicznych stosowanych w ocenie rezultatów gospodarki.

---