Przyczyny reformacji:
-Głęboki upadek moralny duchowieństwa
-Sprzedaż odpustów
-Handel relikwiami
-Łączenie w jednym ręku przez dostojników kościelnych kilku stanowisk, co uniemożliwiało skuteczną pracę duszpasterską, za to przynosiło duże dochody
-Gromadzenie majątków przez duchowieństwo
-Słabe wykształcenie duchownych
-Rozprzestrzenianie się w Europie myśli humanistycznej Renesansu, narastający sceptycyzm wobec głoszonych dotąd doktryn
-Wielkie odkrycia geograficzne zmieniają sposób postrzegania przez człowieka świata
-Chęć zagarnięcia dużych majątków kościelnych przez szlachtę i władców
-Opór chłopów i mieszczan przeciwko dziesięcinie
-Walka o władzę polityczną
-Wzrastająca władza papieża, biskupów, księży (duchowieństwa)
-Korupcja szerząca się wśród duchowieństwa
-Język łaciński ograniczał liczbę osób czytających i interpretujących Biblię.
-Kościół cieszył się wielkimi przywilejami (np. własne sądownictwo)
-Wyższe duchowieństwo usiłowało odgrywać ważną rolę polityczną (np. w Polsce prymas w czasie bezkrólewia pełnił funkcję głowy państwa)
-Obsadzanie członków rodziny godnościami kościelnymi


Skutki reformacji:
-Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich (np. ewangeliczno-augsburski, czyli luterański; Kościół kalwiński, anabaptyści, anglikanie itd.) od Kościoła katolickiego
-Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki
-Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich
-Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej
-Biblia w języku narodowym
-Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego)
-Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego
-Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie
-Podział polityczny i religijny Niemiec

---