Pyt. 12 (ogólne) Koncepcja wychowania personalistycznego
Personalizm to nie tylko jeden z kierunków współczesnej filozofii, ale także radykalny nurt
w naukach o wychowaniu, który afirmuje każdy podmiot, zaangażowany w proces socjalizacji, kształcenia i wychowania, jako osobę. Pojęcie „personalizm” wywodzi się z grec. prosopon - osoba, łac. persona - osoba, perso-nalis - osobowy i dotyczy tych prądów i nurtów w teoriach edukacyjnych, które jednoznacznie eksponują w swoich poglądach osobę jako istotę autonomiczną, jej godność
i rozumność. Elementem konstytutywnym dla personalizmu jest również afirmowanie zdolności osoby do miłości oraz samoświadomości jako podstawy jej aktów rozumnych i wolnych. Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowatrzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych czy animalnych, struktur ekonomicznych czy społeczno-politycznych.
Wincenty Okoń w Słowniku Pedagogicznym przedstawia następującą definicję personalizmu:
Personalizm (łac. persona - godność, osoba) - nazwa różnych kierunków filozoficznych
i pedagogicznych przyjmujących za podstawę swoich teorii swoiście rozwijaną problematykę osobowości ludzkiej. Dotyczy ona m.in. pojęcia osobowości, jej roli w świecie współczesnym, warunków rozwoju, stosunku człowieka do jego wytworów, do techniki pracy, kultury, sztuki i życia społecznego. Przy tym kierunki idealistyczne - np. personalizm katolicki, m.in. J. Maritain - za najwyższą wartość doczesną przyjmują dobro człowieka rozpatrywane w oderwaniu od jego świata, kierunki zaś bliższe marksizmowi rozpatrują osobowość człowieka w jego związkach ze światem.
W wymiarze strukturalnym osoba posiada ontologiczną dwupłaszczyznowość to znaczy, że jest jednością dwóch bytów: materialnego i duchowego, tworząc psychofizyczną i substancjalną jedność, spełniając i integrując się w czynie. Człowiek staje się osobą w całej pełni, kiedy uczestniczy w życiu innych osób, angażuje się dla innych, obdarza sobą innych, jest kimś dla drugich.
Teoria wychowania personalnego jest nastawiona na wychowanie Ja-człowieka jako osoby ludzkiej wedle prawa naturalnego. Metodę oraz, przedmiot tej teorii da się ująć w formule: wychowanie naturalne Ja-człowieka jako osoby ludzkiej sprowadza się do wydobywania na jaw tego, co w wychowanku-CHOWANE, w tym moralnych, wolitywnych oraz intelektualnych cnót moralnych. Efektem tych działań jest:
pobudzenie i zdynamizowanie duchowych władz umysłowo-zmysłowych osoby ludzkiej,
wydobycie z ukrycia istotności duchowych, które współtworzą uświadomioną wiedzę wychowanka o jego możliwościach moralnych i intelektualnych, poznawczych
i kreatywnych oraz wolitywnych i decyzyjnych.
Celem wychowania personalnego jest umożliwienie wychowankowi wydobycia na jaw jego przyrodzonych wartości, determinujących przede wszystkim: sferę emocjonalną, sferę moralną, sferę intelektualną i sferę wolitywną. Teoria wychowania personalnego stanowi pierwotny i naturalny składnik pedagogiki, nakierowany na dobro osoby.
Wg K. Górskiego wychowanie personalistyczne ukazane jest jako trudny proces życiowego dorastania do podmiotowości, znaczony ustawicznymi narodzinami na coraz wyższym poziomie rozwoju swojej osobowości.
Brak jest jednak w naszym kraju współczesnych rozpraw, pozwalających na właściwe przypisanie określonej teorii wychowania do personalizmu pedagogicznego. Należy bowiem wyraźnie rozróżniać personalizm jako postawę interpersonalną, wyrażającą się pełnią szacunku, uznaniem praw i godności drugiej osoby oraz troską o jej rozwój, a personalizm filozoficzny czy zaangażowany światopoglądowo, dla których pojęciem podstawowym jest pojęcie osoby ludzkiej. W tej ostatniej kategorii wyróżnia się: personalizmy naturalistyczne, odwołujące się do ewolucjonizmu przyrodniczego i psychicznego kierowanego stałymi prawami determinizmu i personalizmy spirytualistyczne (duchowne), które eksponują absolutną wolność ducha ludzkiego i jego wewnętrzne zadania doskonalenia samego siebie w pełnym urzeczywistnianiu wartości absolutnych.
LITERATURA:
Okoń W.: Słownik pedagogiczny. Warszawa 1975
Śliwerski B: Współczesne teorie i nurty wychowania.
Damski F. (red.): Personalistyczna filozofia wychowania.