Koncepcje wychowawcze
**Koncepcja Korczaka <koncepcje_wychowawcze.htm>**Koncepcja Kamińskiego <koncepcje_wychowawcze.htm>**Koncepcja Freineta <koncepcje_wychowawcze.htm>**
W zalozeniach róznych koncepcji pedagogicznych poszukuje sie uzasadnien, uogólnien i twierdzen. Stanowia one podstawe dalszych poszukiwan innowacyjnych w zakresie pedagogiki wychowania. W usprawnianiu pracy z dziecmi i mlodzieza, moga pomóc nauczycielom i wychowawcom koncepcje J. Korczaka, A. Kaminskiego, C. Freineta.
KONCEPCJA JANUSZA KORCZAKA
Janusz Korczak byl z zawodu lekarzem, wychowawca z powolania. Wiekszosc zycia poswiecil dzieciom w wieku 7-14 lat z Domu Sierot i Naszego Domu w Warszawie. Pozostawil wartosciowy dorobek pedagogiczny i pisarski, który bylby bogatszy gdyby nie jego bohaterska i tragiczna zarazem smierc. Zginal w obozie koncentracyjnym z swoimi podopiecznymi.
Chcial by przestrzegano niezbywalnych praw dzieci takich jak:
prawo do szacunkuprawo do radosnego dziecinstwa prawo do wspóldecydowania o wlasnym losieprawo do posiadania i tajemnicprawo do niepowodzenKorczak w ten sposób nakazal kazdemu wychowawcy liczenia sie z godnoscia dziecka i wyznaczyl dzieciom role wspóltwórców wlasnego losu.
Mysla przewodnia jego koncepcji jest troska o rozwój samorzadnosci dzieci i mlodziezy. Prawidlowy rozwój samorzadnosci wypatrywal w dzialaniu samorzadu zakladowego i szkolnego oraz jego organów tj. Sad kolezenski, rada samorzadowa i sejm dzieciecy oraz plebiscyt zyczliwosci i niecheci.
SAD KOLEZENSKI - w sklad wchodzilo 5 wychowanków, tworzac zespól sedziowski i wychowawca jako sekretarz. Zespól sedziowski opieral sie w orzekaniu wyroków na kodeksie stworzonym przez Korczaka. Kodeks skladal sie z 100 paragrafów, z których tylko kilka bylo skazujacych. Sad odbywal sie raz w tygodniu bez stron zainteresowanych. Sedziami mogli byc wychowankowi, którzy nie byli uczestnikami, w którejs ze spraw. Podczas jednego posiedzenia rozpatrywano kilkanascie ze spraw. Skargi mozna bylo podawac na samego siebie i na doroslych. Ostateczna decyzje podejmowano przez glosowanie. Takie prawo mial tylko sklad sedziów. Wyroki oglaszano w gazetce i na tablicy. Dokonywano zestawien okresowych którymi zajmowal sie sekretarz.
RADA SAMORZADOWA - do chwili powolania sejmu dzieciecego byla organem ustawodawczym, a pózniej wykonawczym. Zajmowala sie zaspokajaniem potrzeb zyciowych i kulturalnych wychowanków. Jej szczególnym zadaniem bylo powolywanie “komisji problemowych”. Obradowala raz w tygodniu, zlozona z 10 uczniów i 1 wychowawcy, który byl przewodniczacym i sekretarzem.
SEJM DZIECIECY - organ wybitnie ustawodawczy. Do jego najwazniejszych zadan nalezalo:
zatwierdzanie i uchylanie decyzji podjetych przez rade samorzadowa.podejmowanie uchwal dot. swiat i innych wydarzendecyzja o wydaleniu z zakladu i przyjmowaniu nowychSkladal sie z 20 poslów, kandydat na posla musial uzyskac 4 glosy. Sejm obradowal raz w roku pod przewodnictwem Korczaka.
PLEBISCYT ZYCZLIWOSCI I NIECHECI - polega na wzajemnym ocenianiu sie wychowanków, oceny zglaszano za pomoca kartek plebiscytowych oznaczonych + (lubie go), - (nie lubie go), lub 0 (nie znam go). Mial pomóc w ocenianiu swych kolegów. Pelnil funkcje diagnostyczna i wychowawcza. Pozwalal orientowac sie w stosunkach miedzy uczniami. Odbywal sie co rok, dzieki niemu nadawano miana obywatelskie (towarzysz, mieszkanie i obojetny mieszkaniec). Nowo przybyly byl nowicjuszem. Tym, którzy otrzymali miano obojetnego mieszkanca lub uciazliwego przybysza przyslugiwalo prawo do rehabilitacji. Dodatnie miana wiazaly sie z przywilejami a ujemne z ograniczeniami. Plebiscyt stosowano równiez wobec wychowawców. Za niskie oceny musial zrezygnowac z pracy.
Korczak widzial celowosc wydawania gazetki i przywiazywal do tego ogromna wage. Uczy sumiennego
wywiazywania sie z przyjetych zobowiazan, uczy planowej pracy, smialosci w wypowiadaniu przekonan, reguluje i kieruje opinia spoleczna. Wydawal ja komitet redakcyjny.
ZAKLADY - sposób oddzialywan wychowawczych. Dotyczyly przezwyciezenia zlych sklonnosci lub manier oraz nabywania dobrych nawyków czy upodoban. Zawierane w obecnosci nauczyciela przez ucznia samego z soba. Dzieci zakladaly sie, ze beda sie lepiej uczyc, zachowywac itp.; Wychowawcza zapisywal deklaracje dzieci i po uplywie czasu zglaszal ostateczny wynik co nie podlegalo kontroli. Zakladom mówiacym, ze wychowanek bedzie stopniowo sie poprawial przypisywano duza wartosc wychowawcza.
Koncepcje wychowania Korczaka wzbogacaja takie formy wychowawcze jak:
pelnienie dyzurów wypisywanie listy przeprosin i podziekowannagradzanie w postaci pocztówek pamiatkowychWartosc koncepcji Korczak tkwi w gloszonym i praktykowanym przez niego humanizmie, pozwalajacym uwazac kazde dziecko za wartosciowego czlowieka, który zasluguje na taki sam szacunek.
KONCEPCJA ALEKSANDRA KAMINSKIEGO
Koncepcja Kaminskiego wykorzystuje doswiadczenia harcerstwa w pracy dydaktyczno wychowawczej szkoly.
Twórca ruchu zuchowego w Polsce i Szarych Szeregów. Staral sie isc uczciwa droga, robic swoje wbrew przeciwnosciom, nie ulegac naciskom, zawierac kompromisy.
Metoda, która sie jakis czlowiek zainteresowal, zrozumial, ogrzal swym sercem i ozywil wyobraznia powstaje ozywienie sie martwej konstrukcji: metoda staje sie wówczas czynnikiem twórczym. Skutecznosc procesu dydaktycznego zalezy w glównej mierze od osobowosci nauczyciela. Zyczliwosc nauczyciela cenil Kaminski wyzej niz wiedze fachowa i przygotowanie metodyczne. Docenial przygotowanie nauczyciela do pracy pedagogicznej.
Inne cechy jakie przypisywal nauczycielowi to: pogoda ducha, okazywanie zaufania uczniom. Przywiazywal wage do osobistego przykladu nauczyciela do pracy pedagogicznej, czyli takie jego zachowanie jakie oczekuje od uczniów. Taki nauczyciel moze liczyc na sukces w procesie wychowawczo - dydaktycznym.
W ramach swojej koncepcji sugeruje cztery sposoby przeprowadzania lekcji. Zabawy dydaktyczne, zajecia w grupach, lista umiejetnosci i swoista atmosfera wychowawcza.
ZABAWY DYDAKTYCZNE - sa próba urozmaicenia zajec lekcyjnych i stanowia jedna z glównych form ujawniania sie rzeczywistych zainteresowan uczniów. Polegaja na zaproponowanej im doraznej czynnosci ludyczno - dydaktycznej, majacej na celu wzmozenie procesu uczenia sie. Zalecal róznego rodzaju zabawy w pracy dydaktycznej. Zalecal przechodzenie od zabaw prostych do zlozonych, od zabaw o tematyce konkretnej do zabaw o tematyce abstrakcyjnej, od zabaw luznych do zabaw organizowanych wg.; scisle okreslonych regul, od zabaw motorycznych, nasladowczych do zabaw odwolujacych sie do sztuki wiedzy, techniki.
Podaje liczne przyklady zabaw jakie mozna stosowac na lekcji polskiego, matematyki, biologii, geografii i wychowania fizycznego. Zobowiazuje w ten sposób nauczycieli do kierowania sie kilkoma wskazówkami wychowawczymi i organizacyjnymi by zabawy:
byly organizowane z umiarem i tylko we fragmentach lekcji, kiedy beda ku temu uzyteczne pod wzgledem dydaktyczno wychowawczym. nie byly synonimem nieladu i chaosubyly stosowane dopóki budza ciekawosc i zainteresowaniebyly prowadzone z inicjatywy uczniów i zgodne z ich pomyslaminie wywolywaly checi nadmiernego wspólzawodnictwanie byly zbiezne z zabawami jakimi uczniowie spotykaja sie na zbiórkach harcerskich i zuchowychodzwierciedlaly zainteresowania dzieci i doroslych.ZAJECIA W GRUPACH - to kolejny sposób odpowiednio zorganizowanego toku lekcyjnego - polega na wspólpracy uczniów. Dobieraja sie oni dowolnie w 6 osobowe zastepy. Podzial ten moze sie odbywac w rózny sposób: uczniowie dobieraja sie w grupy i wybieraja grupowych badz tez wybieraja grupowych a pózniej dobieraja sie w grupy. Grupowych zmienia sie co jakis czas by dac mozliwosc pokierowania zespolem innym.
Kazda z wybranych w ten sposób grup ma do spelnienia zadania o charakterze organizacyjnym (dyzury), dydaktycznym (aktywny udzial w lekcjach zespolu), i wychowawczym (dbalosc o higiene).
W klasach 1-4 zespoly sa zalazkiem samorzadu klasowego. Grupowi tworza rade grupowych pelniaca kierownicze funkcje powstalego samorzadu. Na zebraniach samorzadu z nauczycielem omawia sie sprawy wiazane z klasa oraz zadania organizacyjno - wychowawcze. Kaminski jest przeciwny organizowaniu samorzadu o wiekszej autonomii i klasy na róznym poziomie nauczania. Twierdzi, ze jest to przedwczesne i szkodzi rozwojowi psychicznemu uczniów klas 1-4.
LISTA UMIEJETNOSCI - traktuje sie to nie jako wyróznienie lecz jako dowód posiadanej przez ucznia sprawnosci. Za jej pomoca dazy sie do wykrycia uzdolnien i zamilowan uczniów. W klasach nizszych zaleca sie stosowanie tego tylko na matematyce i polskim. W klasach wyzszych obejmuje sie lista wszystkie zainteresowania co stwarza mozliwosc wybrania dalszej szkoly.
Zaproponowana lista umiejetnosci zawierala wielki wybór umiejetnosci umyslowych, artystycznych, technicznych i spolecznych. Wpisanie na liste towarzyszy przekonanie, ze w zyciu potrzebne sa nie tylko wiadomosci ale takze umiejetnosci. Lista taka obejmuje w klasach starszych umiejetnosci szkolne i amatorskie. Uczniowie powinni wykazac sie umiejetnosciami z róznych dziedzin.
Warunkiem wpisu na liste jest poddanie sie specjalnej próbie sprawdzenia swych umiejetnosci. Dokonuje tego nauczycie wobec calej klasy lub na osobnosci. Moga byc komisje zlozone z 2-3 uczniów lub w warunkach domowych z 4-5 doroslych. Zdobycie umiejetnosci nie wplywa na oceny szkolne.
SWOISTA ATMOSFERA WYCHOWAWCZA - stworzenie takiej jaka panuje na zbiórkach harcerskich. Zródlem i przejawem jej sa panujace stosunki miedzy nauczycielami i uczniami. Sytuacja taka jest mozliwa gdy nauczyciel obdarza uczniów zyczliwoscia, jest lubiany i szanowany oraz sklonny do udzielenia im pochwaly, aprobaty, uznania niz nagany. Pozwala sie porozumiewac uczniom z nauczycielem i miedzy soba a takze swobodnie poruszac po klasie.
W koncepcji Kaminskiego oprócz róznych mozliwosci wykorzystania w pracy dydaktyczno - wychowawczej niektórych doswiadczen harcerstwa czolowe miejsce zajmuje samorzad.
Stworzona przez niego koncepcja jest podporzadkowana scisle okreslonym przez niego wartosciom moralnym. Dzielnosc stawial na pierwszym miejscu. Czlowiek wg.; Kaminskiego dzielny w pracy zawodowej, w zyciu codziennym, w gospodarowaniu i poczynaniach spolecznych - powinien stac sie idealem.
Obok dzielnosci preferowal takze optymizm, czyli sklonnosc do przewidywania szczesliwego biegu wydarzen, spogladania z wiara w przyszlosc, i perfekcjonizm wyrazajacy sie w trwalym dazeniu do doskonalenia osobowosci, nabywania sprawnosci i ksztaltowania uczuc wyzszych.
KONCEPCJA CELESTYNA FREINETA
Koncepcja Freineta w literaturze wystepuje pod nazwa “Nowoczesna Szkola Francuska Technik Freineta”. Zalozenia koncepcji Freineta w duzej mierze zawdzieczamy bezposrednim doswiadczeniom pedagogicznym, jakie zdobywal od roku 1935 w wybudowanej kosztem wielu wlasnych wyrzeczen niewielkiej szkole w Vence.
Osobowosc jego koncepcji polega na stanowczym przeciwstawianiu tradycyjnym metodom nauczania i wychowania tzw. Technik szkolnych lub inaczej mówiac technik freinetowskich, nazwanych przez ich twórce metodami naturalnymi. Istote ich stanowi zdobywanie doswiadczen po omacku. Uczniowie mieli zdobywac tak jak nauczyli sie chodzic i mówic w dziecinstwie, a wiec w sposób naturalny. Nalezy zrezygnowac z wywierania nadmiernego wplywu na uczniów, zbyt czestego ich instruowania i narzucania im swojego zdania a takze rezygnacji ze zbyt licznych klas i nauczycieli pozbawionych optymistycznej wiary w zycie. Skutecznosc tej metody to zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji, konsekwentne realizowanie idei samorzadnosci i odpowiednie wyposazenie klas szkolnych.
SWOBODNA EKSPRESJA - to komunikowanie innym wlasnych uczuc i mysli, wyrazanie siebie - swych przezyc, motywów, zainteresowan, potrzeb a takze ujawnienie swych uzdolnien lub talentów i calego bogactwa osobowosci. Jest swoista interpretacja i przetwarzaniem. Stanowi wymowna ceche twórczej dzialalnosci jednostki. Moze przejawiac sie w formie slownej, muzycznej, plastycznej, ruchowej i manualnej. Chodzi w niej mniej wiecej o to by pomóc kazdemu dziecku udoskonalac jego wlasne srodki ekspresji, ale nie przez wdrazanie go do zubozajacego nasladownictwa, lecz przez poglebienie tego wszystkiego, co przyczynia sie do rozwoju jego osobowosci.
REALIZOWANIE IDEI SAMORZADNOSCI - polega na organizowaniu róznorodnej dzialalnosci dzieci i mlodziezy z ich zainteresowaniami. Przejawia sie ono w ukladaniu tygodniowych planów pracy. Cotygodniowej ocenie podlegaja takze zachowanie i czystosc uczniów. Samorzadna dzialalnosc uczniów przejawia sie takze w zebraniach ogólnych. Samorzadnosc rozwijana w szkole Freineta przejawia sie tym, ze uczniowie rzeczywiscie czuja sie wspólorganizatorami najwazniejszych dziedzin zycia i pracy szkolnej.
ODPOWIEDNIE WYPOSARZENIE KLAS SZKOLNYCH - warunek zastosowania skutecznego metod naturalnych - polegalo na tym, ze uczniowie posiadali bogaty zestaw róznego rodzaju pomocy naukowych: encyklopedie, globusy, atlasy, albumy, filmy, mapy. Niezbednym wyposazeniem byla maszyna do pisania, srodki audiowizualne i powielacz. Role wazna pelnila drukarnia szkolna sluzaca do powielania tekstów ukladanych przez uczniów. Teksty zastepowaly podreczniki. Najlepszym miejscem pracy ucznia wg.; Freineta sa bogato wyposazone klasy - pracownie i warsztaty.
Skutecznosc stosowania metod naturalnych w procesie nauczania i wychowania upatrywano takze w duzym stopniu w docenianiu i liczeniu sie zarówno z zainteresowaniami czy upodobaniami uczniów jak równiez ich potrzebami, w tym zwlaszcza samorealizacji i aktywnosci. Podkreslano uwolnienie uczniów w czasie zabawy i od leków, niepokojów a szczególnie przykrych przezyc spowodowanych autokratycznych sposobów kierowania klasa i szkola. Ostrzegal by nie podazac za zainteresowaniami czy kaprysami uczniów.
Sposród metod naturalnych czyli freinetowskich na uwage szczególna zasluguja:
opracowywanie swobodnych tekstów sporzadzanie gazetek prowadzenie korespondencji miedzyszkolnejOPRACOWYWANIE SWOBODNYCH TEKSTÓW - odwolywanie sie do spontanicznej i swobodnej ekspresji slownej uczniów czy pisemnego wypowiadania sie przez nich na dowolne tematy, zwiazane z zyciem w srodowisku. Tekst zredagowany odpowiednio mógl sluzyc w korespondencji miedzyszkolnej. Mógl sluzyc równiez jako pomoc naukowa.
GAZETKA SZKOLNA - byly uwienczeniem wczesniej wydrukowanych i opracowanych swobodnych tekstów. Naczelnym redaktorem byl nauczyciel. Oprócz gazetki szkolnej obiegowej propagowal gazetke scienna. Naniesione na gazetke spostrzezenia uczniów byly omawiane na “spóldzielni klasowej”
KORESPONDENCJA MIEDZYSZKOLNA - polegala na wymianie swobodnych tekstów, jak i gazetek szkolnych, listów indywidualnych i zbiorowych, albumów tematycznych, fotografii itp.; Byla takze w formie dzwiekowej za pomoca nagran na tasmie magnetofonowej.
Byly takze techniki swobodnej ekspresji plastycznej, muzycznej, tanca i teatru. Waznym elementem koncepcji Freineta byla ksiazka zycia klasy, ucznia bedace rodzajem kroniki; fiszki autokorektywne, zestawy zadan z ortografii, gramatyki, matematyki; fiszki dokumentacji zródlowej, stanowiace rodzaj kartoteki poglebionej wiedzy zgromadzonej w klasie przez nauczyciela i uczniów.
Oryginalnosc jego koncepcji polega przede wszystkim na postulowanym zdobywaniu doswiadczenia po omacku i propagowaniu róznych technik szkolnych w tym zwlaszcza techniki swobodnej ekspresji.