Zwrot polityczny (zamiast wstępu)

• Autora dziwi zdanie, że „literatura ugrzęzła w mieliznach masowej wyobraźni”, zastanawiają go działania dążące do walki z ujednoliceniem życia.

• Przez nihilizm postmodernistów zauważa, że krytyka zgubiła to co najważniejsze - poczucie prawdy. (-> sama siebie podejrzewa o fałsz)

• To zagubienie połączyło wielość w „wspólnotę zagubionych”. Wiąże się to z bratnim połączeniem postmodernistów i liberałów.

• Autor ma świadomość, że uczestniczy w „kulturowej krucjacie”, która niszczy zastałe formy, przemienia nasze umysły i emocje. Nazywa to zjawisko „ZWROTEM POLITYCZNYM”

• Zwrot polityczny - „sprzeciw wobec reprodukowania znanych różnic, niezgoda na wpisywanie się w postmodernistyczną karuzelę pluralizmu kultury, bunt przeciw powolnej reformie, produkowaniu języka, który zadowoliłby wszystkich”.

• Nie ma jasnego początku tego zwrotu (wiersze Honeta, Lipszyca, Cyranowicza, proza Sieniewicza, Masłowskiej, Witkowskiego, feminizm Szczuki, teatr Klaty, Wojcieszka, itp.)

• „Zwrot polityczny unieważnił pluralizm kulturowy oparty na wierze we współistnienie wartości oraz idei w ramach demokratycznej wymiany myśli”

• „paradygmat masowy” - spaja wyobraźnie zwycięskich nihilistów (postmodernistów), zorientowany na społeczeństwo (unifikację)

• Zwrot polityczny jest jednorazowym, niepowtarzalnym gestem połączenia partykularyzmów (odrębnych części) w splot wspólnotowego życia. Zrywa z logiką „końca historii i polityki”. Spaja go gest antyliberalny i antypostmodernistyczny. Ma zmienić paradygmat: z indywidualistycznego na wspólnotowy, z liberalnego na antyliberalny, z postmodernistycznego na uniwersalistyczny.

• Dla zwrotu najważniejsze jest przywrócenie PRAWDY

Zwrot polityczny. Parametry

• W haśle „zwrot polityczny”, to słowo „polityczny” jest najważniejsze. Odnosi się do utopijnej wizji postmodernizmu o końcu polityki, obietnicy postpolitycznej.

• Co to był postmodernizm?

• Wg Andrzeja Szahaja - nurt filozoficzny i kulturowy, który powstawał w ostatnich dekadach XXw. Łączony z ponowoczesnością związaną z powstaniem społeczeństwa postindustrialnego (cywilizacji informatycznej). Produkcja przemysłowa traci na znaczeniu na rzecz pracy intelektualnej. Ponowoczesność dotyczy również zjawiska globalizacji (procesu powiązania gospodarek państw siecią wzajemnych zależności i dominacji kapitału ponadnarodowego)

• Procesy charakteryzujące ponowoczesność: 1)odejście od produkcji na rzecz konsumpcji 2)zróżnicowanie stylów życia, przekonań i światopoglądów, nawoływanie do tolerancji i dialogu 3) estetyzacja życia , prowadząca do manipulowania swoją tożsamością 4) wzrastająca tolerancja dla odmienności 5) wielokulturowość jako ideologia nawiązująca do pielęgnowania odmienności 6) dominująca pozycja mediów.

• Globalizacja - relacja między rynkiem kapitałowym a kulturą ponowoczesną

• Postradycja, postpolityka

• U. Beck, A. Giddens - Mechanika współczesnego świata: ekonomia wolnorynkowa stała się sposobem organizowania wspólnoty gospodarczej, kapitalizm zwyciężył i wchodząc na drogę globalizacji, stał się uniwersalnym językiem wymiany towarowej i usługowej”

• Polityka życia prywatnego - rezygnacja z automatycznego przyporządkowania wspólnocie (rodzinnej, religijnej); czerpanie z repertuaru światopoglądów, wartości odpowiadających indywidualnej potrzebie. Elementy polityki życia: ekologia, polityka ciała, feminizm

• Posttradycja- faza następująca po utracie atrakcyjności przez tradycyjne warianty tożsamości indywidualnej i zbiorowej. Procesy globalne oddziałują na tożsamość jednostek i na odwrót - jednostki oddziałują na przebieg zdarzeń w skali globalnej.

• Postpolityka - wynikła ze zmierzchu utopii w dyskursach politycznych, braku alternatywy względem demokracji. Interesy grupowe nie będą reprezentować partie polityczne, ale „subpolityka” (społeczeństwo obywatelskie, ruchy społeczne)

• Podsumowanie czym był postmodernizm - „moment rozwoju społeczeństw Zachodu, na który składały się cztery podstawowe czynniki: globalizacja, dialogowo-konsumentalny model demokracji, dominacja liberalizmu filozoficznego, stanowisko postpolityczne.

• Sztuki lat 90. wobec ponowoczesności (cechy sztuki ponowoczesnej)

• Indywidualizm - skupienie na biografii i prywatności (wiersze Świetlickiego i Podsiadły, proza Pilcha i Stasiuka, literatura feministyczna i gejowska)

• Polityka ciała - ciało jako podmiot, który fascynuje sztukę (literatura feministyczna, prace Z. Libery, A. Żmijewskiego)

• Wielokulturowość - pielęgnowanie odmienności, różnic kulturowych, etnicznych, językowy, wyznaniowych (Paweł Huelle, E. Tkaczyszyn-Dycki, O. Tokarczuk)

• Synkretyzm akceptowanych przekonań religijnych i wiar - szczególne zainteresowanie duchowością (W. Bonowicz, W. Wencel, J. Pilch, O. Tokarczuk)

• Szczególne miejsce tematyki feministycznej - ważne bo obejmował dekonstrukcje nowoczesnego kodeksu i zarazem budowanie tożsamościowej inności

• Tolerancja dla odmienności - „odmieniec” jako podmiot kulturowej analizy (otwierał dyskurs wielokulturowości, feminizmu i homoseksualizmu)

• Dominująca pozycja mediów i kreowanych przez nie wizji świata - zainteresowanie kulturą masową jako emblematem nowoczesnej wspólnoty (Świetlicki, D. Foks, Szczuka)

• Filozofia postmodernistyczna - dekonstrukcja, postmodernistyczna historiografia, koncepcja symulakryczności świata, niereferencjalności języka (A. Bart, A. Burzyńska, A. Sosnowski, D. Foks)

• Dzień dobry ideologio

• Pod koniec lat 90. Pojawia się potrzeba konserwatyzmu, spowodowana wyczerpaniem się ponowoczesności. Niepohamowany indywidualizm zrodził potrzebę konserwatywnego spoiwa (religii, rodziny, narodu)

• Zaistniał konflikt między konserwatyzmem a progresywizmem ponowoczesności. Poradziła sobie z nim „ideologia”. Wytworzyła mechanizmy wstrzymujące wywrotowy potencjał rzeczywistości.

• Pojęcie ideologii - przez postmodernistów traktowane jest jako bodziec intelektualny przy analizie rzeczywistości, natomiast przeciwnicy postmodernizmu widzą w nim dowód na konstrukcje ponowoczesności i możliwość jej obalenia.

• Zwrot polityczny

• Jest to moment w którym udało się określić ramy ponowoczesności, przypisać jej cechy ideologii i rozpocząć akt kreacji nowego porządku.

• Na przełomie wieku XX i XXI kultura odrzuciła większość ponowoczesnych cech (indywidualizm, biografizm, prywatność), uznała je za ideologiczne. Wytworzono światopogląd opozycyjny. Zwrot polityczny był pierwszym ruchem ponowoczesnym

• Zwrot polityczny w krytyce i sztuce

• Krytyka: Milczenie owieczek. Rzecz o aborcji Kazimiery Szczuki - model krytyki interwencyjnej (literatura jest determinowana przez sytuacje społeczną i polityczną). Podobnie jest w przypadku Homo niewiadomo Błażeja Warkockiego.

• Krytyka poezji - trzy koncepcje poezji: 1) koncepcja literatury obywatelskiej - pakt liryki z historią w duchu herbertowskim 2)wykorzystanie cultural studies do badania poezji - traktowanie wierszy jako analizy społeczeństw i estetyki życia 3)awangardowa koncepcja formo treści - łączenie estetyki z socjologią.

• Zwrot polityczny dokonał się na wszystkich polach artystycznej ekspresji. Jego cechą było określanie warunków ideologii i opozycyjność do ponowoczesności

• Chronologia zwrotu politycznego:

- odwrót pod koniec lat 90. od paradygmatu poezji indywidualistycznej

- ruch prozy zaangażowanej w zagadnienia publiczne i społeczne (Masłowska, Sieniewicz)

- pojawienie się teatru społecznego i interwencyjnego (Klata, Szybki Teatr Miejski)

- przekształcenie się sztuki krytycznej w sztukę polityczną (A. Żmijewski)

• Cechy zwrotu politycznego:

- Wspólnotowość, dyskurs publiczny - indywidualizm zastąpiony przez wspólnotę.

- jednia, zamiast różni - odrzucenie afirmacji różnic, odmienności, odkrycie unifikacyjnego charakteru ideologii

- polityka, estetyka polityczna - polityka jako kategoria organizująca antyponowoczesną wyobraźnię; traktowana jako kategoria opisująca całość relacji międzyludzkich

- materializm, intelektualizm - rezygnacja z ponowoczesnych wariantów duchowości; język nauki i filozofii zamiast metafizyki

- performatywność - akt mowy jako środek pośredniczący między artystą a odbiorcą

- subiektywność - odróżniona od indywidualizmu

- prawda - wiedza, która nie jest dana, ale do której się dąży

- nowy uniwersalizm - istnienie wartości wspólnych dla wszystkich.

• Zwrot polityczny jest faktem, głosem przeciwstawiającym się indywidualistycznej ideologii współczesności. Jest śladem myślenia o kształcie rzeczywistości, jaki powinna przybrać, śladem nadziei na uniwersalny porządek.

---