Kokcydioza drobiu: E.tenella i E.necatrix (ostry przebieg w każdym wypadku).


E.acervulina, E.maxima, E.burnetti (przebieg przewlekły).


E.mitis, E.mivati (raczej patogenne).
Inne: E. hagani, E. praecox.

Miejsce: E.tenella - jelito ślepe, E.burnetti - jelito ślepe, prostnica, stek, pozostałe - w jelicie cienkim. (E. necatrix w czesci srodkowej jelita cienkiego)
E.tenella - owalne oocysty, nie wysporulowane, zawierają mikropyle i ciałko szkliste. Okres sporulacji 48h. wymiary 22×19µm. zarażenie wysporulowaną oocystą. Rozwój w jelicie ślepym. 3 pokolenia schizogonii. Okres prepatentny (od zarażenia do wydalenia pierwszej oocysty) 6-8 dni. Bardzo silnie patogenne kokcydia, wywołują ostry przebieg choroby. Najgroźniejsze jest drugie pokolenie schizontów (2-5 dzień) - właściwości żerne - uszkadzają enterocyty. Najczęściej u kurcząt w wieku 3 tyg.-3 miesiące. Osowiałość, nastroszenie piór, brak apetytu, krwawe biegunki, śmierć po kilku dniach. U starszych kur przebieg przewlekły, wyniszczający, spadek masy ciała. Objawy sekcyjne charakterystyczne - krwotoczne zmiany ścian jelit.


Zwalczanie - chemioprofilaktyka:
Ptaki są zwykle bezbronne wobec najgroźniejszych kokcydiów.


1° → w kale nie są wydalane oocysty, brak zmian;


2° → w kale oocysty, ale sekcyjnie brak zmian;

3° → w kale oocysty, sekcyjnie już lekkie zmiany nieżytowe jelit.


Duży wpływ ma tu utrzymanie i warunki higieniczne. Jeśli nawet jest do 60 tys. oocyst/1g kału, a warunki zoohigieniczne są dobre, to nie ma problemu z kliniczną kokcydiozą (odpowiednia obsada na 1 m2, odpowiednia wentylacja, oświetlenie, dezynfekcja). Ważna jest dezynfekcja przed każdą nową obsadą zwierząt (Incivac, OO-Cide). Rasy prymitywne są odporne na kokcydiozę, ale krzyżując - od razu spadek przyrostów. Dlatego stosuje się kokcydiostatyki:


Profilaktyczne:

1. Preparaty arsenowe: oporność natury genetycznej - zmiana DNA pasożyta; albo oporność o charakterze odwracalnym - zmiany biochemiczne (np. zmiany przepuszczalności błon, systemu oddychania, itp.). przy tej drugiej można zmienić środek np. na 6 miesięcy i wrócić do starego;


2. Nitrozwiązki (Nikarbasin);


3. Chinolony (Decogninat);


4. Klopidol i Klopidol + Metylobenzoquat


5. Robenidyna (Cycostat)
; nie stosować u kur niosek

6. Antybiotyki jonoforowe (polietery): Monenzyna (Elancoban); Lasalocid (Avatec); Salinomycyna (Sacox); Maduramycyna amonu (Cygro), Narazyna, Semduramycyna, Arprinocyd, Nikarbazyna, Diklazuril; Sa to produkty fermentacji grzybów z rodzaju Streptomyces. Bardzo wysoka skuteczność, słaba jeszcze oporność;
Narazyny i Salinomycyna nie podajemy indykom, a Nikarbazyny u niosek.

7. Halofuginon;


Terapeutyczne:

8. Sulfonamidy (Sulfametazyna, Sulfaguanidyna) - szybko narasta odporność, Sulfonamidy + Trimetoprim, Sulfonamidy + Diawerydyna

9. Taltrazuril (Baycox) - podawane do wody, więc dłużej przyjmowane przez chore ptaki.

10. Amprolium, Amprolium + Etopabat, Amprolium + Sulfachinoksalina

Immunoprofilaktyka:

1. Coccivac (USA);
w paszy lub Spraycox

2. Immucox (Kanada) - ma środek dyspersyjny powodujący równomierne rozejście oocyst w wodzie;


3. Paracox (Wlk. Brytania) - wszystkie 7 gat.;
 w paszy

4. Livacox (Czechy); w wodzie do picia

5. CoxAbic (Izrael); w iniekcji

Aby uzyskać pełną odporność patków wystarczy 400 oocyst/ptaka. W szczepionce jest ok.400-500. 7 dni przed i po nie dawać kokcydiostatyków. 2 godz. przed podaniem zamknąć dopływ wody - potem wodę z rozpuszczoną szczepionką. W idealnych warunkach zoohigienicznych.
W szczepionce Paracox - osłabienie kokcydiów przez 118 pasaży na zarodkach; lub metoda selekcyjna - zarażanie kurcząt - potem pobieranie oocyst z 1 dnia patentnego i dalszych → krótszy okres cyklu (1 cykl schizogonii wypada), a bardziej immunogenna.
Livacox D - 2 gat. - E.tenella, E.acervulina.
Livacox T - 3 gat. - E.tenella, E.acervulina, E.maxima.
Livacox podaje się brojlerom między 5-9 dniem. Szczepionkę można też stosować u kur niosek - odporność 4-5 miesięcy, miesięcy także przechodzi na jaja - kurczęta mają ją 3 tyg.
E.tenella i E.necatrix są wysoce patogenne, ale bardzo słabo immunogenne - musi być ok. 5 kontaktów z Ag, by osiągnąć odporność.


Programy profilaktyczne na fermach:


- przemienny - zmiana kokcydiostatyków co 1 cykl; starter - 1, finisher - 2;


- rotacyjny - zmiana kokcydiostatyków co dłuższy czas (np. 6 miesięcy).

Kokcydioza indyków: E.adenoides (najgroźniejsza), E.meleagrimitis, E. meleagridis, E. dispersa, E.gallopavonis.


Miejsce: E. adenoides i E. meleagridis j. ślepe, końcowy odcinek j. cienkiego i prostnica, E. meleagrimitis j. cienkie, E. dispersa środkowy odcinek jelita cienkiego, skrajnie wybroczyny, E. galapavonis prostnica.

Kokcydioza perlic: E.gorakophuri, E.openieri, E.numidae.


Kokcydioza gęsi: E. kotlani, E.anseris, E.nocens, E.truncata, Tyzzeria parvula.

Miejsce: E. kotlani troche ślepych i prostnica, E.anseris i E.nocens j. cienkie od połowy do prostnicy, E.truncata, Tyzzeria parvula j. cienkie od połowy do prostnicy.

Kokcydioza kaczek: E.danailovi, Tyzzeria perniciosa, Wenyonella philiplevinei

Miejsce: E.danailovi jelito cienkie od połowy do prostnicy, Tyzzeria perniciosa j. cienkie do połowy, Wenyonella philiplevinei cienkie, troche ślepych i prostnica.

Kokcydioza bażantów: E. colchici, E. duodenalis, E. dispersa.

Kokcydioza gołębi: E. labbeana, E. columbarum.

Występuje jeszcze kokcydioza królików.

E.truncata - lokalizuje się w kanalikach nerkowych gęsi (tez kaczek) uszkadzając nabłonek. Zarażenie per os. Z krwią do nerek. Tam schizo- i gametogonia. Cysty z moczem do kloaki - tam z kałem na zewnątrz. U młodych (do kilku tyg.) - śmiertelność 100%. Osowiałość, brak apetytu, nastroszenie, chwiejny chód, nawet porażenia.
Sekcyjnie - nerka obrzękła z szaro-żółtymi ogniskami wielkości główki szpilki.

---