M. Przylipiak
Kino stylu zerowego
Płynność i ciągłość
- płynność i ciągłość w filmie osiąga się poprzez scenografię, kostiumy, ujednolicenie koncepcji estetycznej filmu i poprzez sprawny „przezroczysty” montaż
- montaż jest środkiem brutalnym, ale dzisiaj go nie dostrzegamy, tylko dlatego że nawykliśmy do oglądania przejść montażowych i uważamy je za coś normalnego
- w modelu klasycznym montaż powinien zostać na tyle oswojony, aby swoją brutalnością nie niszczył iluzji rzeczywistości
- Dawniej jednym ze sposobów na zmiękczenie cięć był montaż miękki, który jest sposobem techniczny. Stosowane były m. in. przenikania, ściemnienia, rozjaśnienia czy na początku często stosowanych roletek (Roletka polega na tym, że przez ekran przesuwa się linia, która jakby, „ściera” istniejący obraz i odsłania nowy. Stosowany najczęściej w przejściach z jednego miejsca akcji do drugiego lub przy zmianie czasu akcji
- Ale wewnątrz scen możliwości zastosowania montażu miękkiego były ograniczone, dlatego trzeba było wymyślić coś innego. W ten sposób powstał montaż przezroczysty, czyli niewidoczny
- zasady montażu w filmie klasycznym są takie aby jak najlepiej zachować płynność i ciągłość
1 montaż na ruchu
W ujęciu następnym postać konturuje ruch zaczęty w ujęciu poprzednim. Sugestia ciągłości jest tak silnma,że widzowie często nie zauważają przejść montażowych, ale i również niezgodności w sąsiadujących ujęciach. Lepiej jest ciąć nie na samym momencie ruchu, ale jego „micropauzy”. (ruch ręki cięcie odwraca się). Można także nałożyć na siebie kilka klatek z sąsiadujących ujęć, aby ta sama fraza ruchu znalazła się na końcu pierwszego ujęcia i na początku drugiego. Widz tego nie dostrzeże, a my osiągniemy wzmocnioną ciągłość obrazu. Dodatkowo można zgrać rytm montażu z rytmem dźwięku w danej scenie.
2 montaż oparty na punkcie widzenia
Postać patrzy na coś poza kadrem, w drugim ujęciu widzimy to na co patrzy. To nie koniecznie musi być spojrzenie, może to byś słuch lub po prostu coś innego nakierowującego naszą uwagę. Istotne jest napięcie wytworzone pomiędzy tym co znajduje się w kadrze, a tym co istnieje poza nim. Zainteresowanie widza tym co znajduje się poza kadrem jest tak duże, że nie zauważy przejścia montażowego, natomiast zauważy natychmiast brak tego przejścia, który stanowi zarówno pogwałcenie nawyków percepcyjnych, jak i zawód sprawiony ciekawością odbiorcy.
3 Przejścia analityczne i syntetyczne
Przejścia analityczne to te od planu ogólnego do mniejszego np. zbliżenie, dokonane w ten sposób, że ujęcie drugie pokazuje wycinek pierwszego. Przejścia syntetyczne są odwrotne - od planu bliskiego do dalszego. Jeżeli w obrazie panuje ruch to obydwa przejścia są wariantami montażu na ruchu
4 Stałe frazy montażowe
Niektóre przejścia montażowe w kinie klasycznym stały się nie widzialne dla widza z powodu ich częstego stosowania. Są to takie przejścia, jak: fraza ujęcie - przeciwujęcie, montaż równoległy oraz tzw. „sekwencja montażowa”
A - ujęcie - przeciwujęcie - najczęściej stosowany do pokazania dialogów, bardzo dokładnie opisana jest ta technika w książce Zygmunta Duśa „Podstawy montażu filmowego”
B - montaż równoległy - została ta technika już wspomniana w tekście „Język Filmu” Jerzego Płażewskiego. Najczęściej montaż ten stosowany jest do ujęć akcji, pościgów, ogólnie scen dynamicznych
C - sekwencja montażowa - pełni rolę skrótu czasowego. Np. widzimy moment wykonania zdjęcia, gotowe zdjęcie, maszyny rotacyjne drukujące gazetę z fotografią, gazeciarzy rozbiegających się po mieście, ludzi kupujących gazetę czytających. Przejścia te często łagodzono za pomocą montażu miękkiego.
5 Rytm montażu
Przezroczystości montażowej służyło odpowiednie uformowanie rytmu montażowego, tj. podporządkowanie długości trwania ujęcia zawartego w nim ładunkowi dramatycznego. Aby podkreślić ważną sytuację, lub dramatyczne wydarzenia, żeby widz zorientował się w jego zawartości przedłużamy ujęcie. Czym dramatyczniejsza scena tym dłuższe ujęcie, ale nie tak długie by nie stracić zainteresowania widza.
Na pewno płynność i ciągłość montażowa wymaga przestrzegania kierunków ruchu na ekranie o czym dokładnie pisze Zygmunt Duś „Podstawy montażu filmowego”.
Dzisiaj widz przyzwyczajony jest do opowiadania skrótem i nie rażą go gwałtowne przejścia montażowe. Pomogła w tym na pewno telewizja, gdzie występuje swobodne przejście z jednego programu do następnego i jest to czymś zupełnie normalnym.
Płynność i ciągłość przestają stanowić „jedenaste przykazanie”, bezwzględnie przestrzeganą regułą, a stają się tym czym w gruncie rzeczy zawsze były - jedną z wielu możliwości. Możliwością - dodajmy - wciąż szeroko wykorzystywaną, np. w serialach telewizyjnych, ale również w większości fabularnych filmów kinowych.