*Gatunek literacki definiowany jest jako pewna liczba reguł kompozycyjnych, stylistycznych, często również i tematycznych, dotyczących budowy i wyposażenia językowego, a także (niekiedy) treściowego tekstów literackich, Opis gatunku literackiego nie ma charakteru klasyfikacyjnego, lecz typologiczny, dzięki czemu opis taki może uwzględnić na przykład wierszowy kształt wypowiedzi bądź prozatorski, jedno- lub wielowątkowość, problematykę erotyczną bądź tyrtejską, a nawet cechę tak ogólną, jak długość czy krótkość utworu, Wielostronny i wieloaspektowy opis pozwala na skompletowanie zespołu cech, czyli stworzenie modelu, wobec którego pojedyncze utwory literackie uzyskują charakter mniej lub bardziej oryginalny.
*Rodzaj literacki definiujemy jako zbiór reguł dotyczących budowy dzieła literackiego, stosowanie których odróżnia je od innych dzieł literackich, respektujących reguły odmienne. Może mieć też inne znaczenie: dzieła, klas dzieł literackich zbudowana w zgodzie z określonymi regułami rodzajowymi. O przynależności do jednego z trzech rodzajów literackich: liryki, epiki, dramatu, orzekamy na podstawie przede wszystkim jakości podmiotu literackiego. Teksty w których świat przedstawiony stanowi pretekst do wyrażania przeżyć i odczuć podmiotu mówiącego, nazywamy liryką. W utworach należących do epiki i liryki spotykamy się zatem z taką sytuacją, że świat przedstawiony kreowany jest w aktach mówienia, opowiadania i jako taki świat ten zawsze nosi piętno podmiotu literackiego, jako sposobu patrzenia i relacjonowania, a sam podmiot dokumentuje swoje istnienie mówieniem.
*Przedmiotem genologii są rodzaje, gatunki literackie oraz ich odmiany, rozumiane jako pewne typy ukształtowane w procesie historycznoliterackim, które zasadnie można wyróżnić w ogromnym bogactwie i różnorodności tekstów. Zaklasyfikowanie utworu do pewnego gatunki jest ważne dla jego właściwego odczytania. Propozycji na uporządkowanie-klasyfikację gatunków mieliśmy w historii poetyki sporo i to od czasów najdawniejszych: Platona i Arystotelesa, Zasady klasyfikowania dzieł literatury pięknej zmieniają się wraz ze zmianami świadomości estetycznej i w miarę jak pojawiają się coraz to nowe formy gatunkowe, Utwory literackie bardzo często, jeśli nie najczęściej, odznaczają się cechami przynależnymi do rozmaitych typów i podtypów: gatunków czystych jest zapewne mniej od mieszanych, Genologia nie wypracowała ogólnie akceptowanych kryteriów podziału ba rodzaje literackie, zaś podział na gatunki i ich odmiany bardzo często ma charakter najzupełniej umowny, Od dawien dawna stosuje się w genologii podział utworów na trzy rodzaje literackie: lirykę, epikę i dramat, i podział był mniej więcej adekwatny, aż do czasu, Romantyzm stworzył dzieła w sposób ewidentny, synkretyczne, posiadające cechu dwu i trzech rodzajów, to znaczy, „liryzował” epikę i dramat, liryce nawał cechy epickie i dramatyczne, a dramat musiał tym samym dzielić cechy rodzajowe liryki i epiki, naturalną konsekwencją tego stanu rzeczy, było, że w refleksji teoretycznoliterackiej pojawiły się nowe pojęcia: liryczność, epickość i dramatyczność, co oznaczało, że rodzaje literackie przekształciły się w kategorie estetyczne, estetyczno-kostrukcyjne utworów literackich, współczesna poetyka buduje system pojęć genologicznych opierając się na Saussure'owskiej teorii języka, aplikując ją w prosty i naturalny do swoich potrzeb, w takim ujęciu tekst utworu literackiego ma się do gatunku i rodzaju literackiego, jak tekst do systemu językowego, zatem gatunek jest gramatyką literatury, zespołem norm konstrukcyjnych, które aktualizują poszczególne utwory, analogia genologii i systemu językowego jest pełna, z takim jednak zastrzeżeniem, że owa gramatyka genologiczna ma jakby dwa piętra: gatunkowe i rodzajowe. Stosunek kategorii literackości, niedostrzeżony dotąd problem genologiczny, rozumianej jako sposób organizowania znaczeń, do klasycznych kategorii genologicznych, które wyprowadzone są z dzieła literackiego, rozumianego jako skończona wypowiedź.
* Genologia- dziedzina poetyki, której przedmiotem badań są rodzaje literackie, gatunki literackie, ich odmiany i przekształcenia. Bada ich cechy strukturalne, rolę w komunikacji literackiej, ewolucję w toku procesu historyczno-literackiego. Nazwa wprowadzona przez P. Van Tieghema w 1920, w Polsce przyjęta po II wojnie światowej. Jednakże już Arystoteles jako pierwszy zgłębiał w "Poetyce" problemy genologiczne. Również w późniejszych poetykach, zwanych normatywnymi, można odnaleźć ślady badań genologicznych, które jednak ograniczały się do wskazań: czym jest lub czym nie jest dany rodzaj czy gatunek literacki.
gatunki liryczne - rodzaj literacki: liryka
anakreontyk
ballada
elegia
epicedium
epitafium
fraszka
hymn
lament
limeryk
oda
pieśń
plankt
poemat liryczny
satyra
sielanka
sonet
tren
gatunki epickie - rodzaj literacki: epika
apokryf
bajka
baśń
dziennik
epos
esej
exemplum
fabliaux
facecja
felieton
kronika
legenda
mit
obrazek
opowiadanie
pamiętnik
parabola
poemat epicki
powiastka filozoficzna
powieść
przypowieść
nowela
gatunki dramatyczne - rodzaj literacki: dramat
dialog
dialog filozoficzny
dramat
intermedium
komedia
misterium
monodram
moralitet
skecz
tragedia
tragifars
Odmiana gatunkowa, podgatunek, zespół reguł określających strukturę utworów w obrębie gatunku literackiego. Kryteria wyodrębniania odmian gatunkowych są rozmaite: tematyczne (np. powieść fantastyczna, psychologiczna itd.), morfologiczne (np. sonet francuski różniący się od sonetu włoskiego), historyczne (np. dramat romantyczny, naturalistyczny itd.).
Podział na odmiany gatunkowe uwarunkowany jest w dużym stopniu rozwojem gatunku literackiego.