Średniówka
Przerzutnia
Ty mię ratuj, a swoją strzałą uzłoconą
Ugódź w serce, a okroć myśl nieunoszoną
Zapamiętałej dziewki, której ani skokiem
Dystych
gr. dístichon) inaczej: dwuwiersz; strofa dwuwersowa, o rymach parzystych - najmniejsza istniejąca strofa poetycka. Oba wersy dystychu charakteryzują się zazwyczaj znacznym podobieństwem pod względem składni i treści. W literaturze polskiej dwuwiersz jest rzadko spotykany jako element utworu stroficznego; częściej pojawia się w formach samodzielnych, zwłaszcza fraszkach i epigramatach.
Wiersz stychiczny -tworzy go ciąg wersów, które nie są połączone w strofy.
Wiersz stroficzny -tworzące go wersy powiązane są w strofy (zwrotki).
Tercyna
strofa złożona z 3 wersów, zwykle 11-zgłoskowych, powiązana rymami ze strofą poprzednią i następną. Użyta przez Dantego w Boskiej Komedii.
7. Sestyna
(sekstyna, sestina) to forma wiersza powstała w XIII w. w Prowansji, za jej wynalazcę uchodzi trubadur Arnaut Daniel. Zbudowana z sześciu strof sześciowersowych i jednej trzywersowej, kończącej cały utwór (nazywanej envoi bądź tornada). Motywem przewodnim całej sestyny jest sześć wybranych wcześniej wyrazów, które powtarzają się w określonej kolejności na końcach wersów w każdej ze strof.
8.Oktawa
9. Sonet
Sonet, to kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, która złożona jest z 14 wersów zgrupowanych w dwóch czterowierszach (tetrastychach), rymowanych zwykle abba abba i dwóch trójwierszach (tercynach). Pierwsza zwrotka zwykle opisuje temat, druga odnosi go do podmiotu wiersza, a tercyny zawierają refleksję na jego temat.
10. Stylistyka
to dyscyplina z pogranicza nauki o literaturze i językoznawstwa, zajmująca się opisem, analizą porównawczą, interpretacją i systematyzacją stylów językowych; także: nauka o indywidualnych formach ekspresji językowej, oraz stylach charakterystycznych dla epok.
Styl
- sposób ukształtowania wypowiedzi polegający na określonym wyborze, interpretacji i konstrukcji materiału językowego - ze względu na cel przyświecający mówiącemu.
Styl literacki to ogólna charakterystyka dzieł literackich, ich sposobu pisania. Styl może być charakterystyczny dla epoki literackiej, grupy literackiej i autora (pisarza lub poety)
Teoria trzech stylów
Teoria trzech stylów, rozróżnienie trzech rodzajów stylu: wzniosłego, średniego i prostego (lub niskiego) rygorystycznie określało ich zasięg i funkcję zgodnie z zasadami obowiązującego decorum; sformułowana w retoryce starożytnej, rozwijana w poetykach średniowiecza i renesansu, żywotna w klasycystycznej teorii poezji i wymowy XVIII w.
Stylizacja
głównych przejawów (-) intertekstualności: celowe naśladowanie w wypowiedzi realizującej określony styl niektórych istotnych właściwości stylu innego, wyraziście rozpoznawalnego jako cudzy i zewnętrzny wobec wypowiedzi. Styl ten traktowany jest jako wzorzec stylizacyjny.
Styl artystyczny
Zespół norm i środków językowych charakteryzujących ukształtowanie wypowiedzi w (-) dziełach lit. i odróżniających te dzieła od innych typów wypowiedzi. Z lingwistycznego punktu widzenia s.a. traktowany jest jako jeden ze stylów funkcjonalnych występujących w obrębie języka literackiego
Styl naukowy
Funkcjonalna odmiana języka literackiego, występująca w pracach naukowych i publikacjach popularyzujących osiągnięcia wiedzy. S.n. nie waloryzuje w zasadzie możliwości ekspresyjnych tkwiących w warstwie brzmieniowej języka, poddaje natomiast szczególnemu ukształtowaniu słownictwo i składnię. Stosuje się w nim wyrazy abstrakcyjne oraz liczne terminy, czyli słowa o ściśle określonym w danej dziedzinie nauki znaczeniu.
Styl urzędowy
Funkcjonalna odmiana języka literackiego realizowana w wypowiedziach obsługujących dziedzinę zinstytucjonalizowanych kontaktów społecznych, a więc w różnego rodzaju instrukcjach, zarządzeniach, przepisach, pismach urzędowych, podaniach do władz itp. Styl ten odznacza się dużym stopniem konwencjonalizacji i schematycznością języka.
Styl autora
Zespół zasad i środków językowo-stylistycznych charakteryzujący dzieła określonej jednostki twórczej i będący wykładnikiem jej indywidualnej inicjatywy w sposobie korzystania z możliwości oferowanych przez system językowy
Styl epoki
- zespół norm i środków językowych charakteryzujących sposób ukształtowania wypowiedzi wspólny utworom powstałym w danym okresie lit. S.e. jest zawsze rezultatem rekonstrukcji tych właściwości stylu dzieł literackich, które pozwalają ok.
Styl dzieła literackiego
- zespół zasad i środków językowych nadających dziełu lit. indywidualne piętno jako dziełu sztuki i decydujących o sposobach realizowania przez nie funkcji estetycznej oraz innych właściwych mu funkcji. S.d.l. wyznaczany jest przez założenia stylu autora, ale jednocześnie kształtuje się pod ciśnieniem możliwości danego języka narodowego należność do pewnej epoki
Styl publicystyczny
Funkcjonalna odmiana języka literackiego, styl stosowany w środkach masowego przekazu (prasie, radiu, telewizji). Ze względu na duże zróżnicowanie tematyczne, szeroki zakres zadań stawianych przed wypowiedziami tego typu oraz różnorodność stosowanych form s.p. ma wiele odmian
Styl kwiecisty
Odmiana stylu ozdobnego (styl retoryczny), realizowana jako pokaz sztuki słowa, ostentacyjnie odmienna od mowy potocznej i spontanicznej, charakteryzująca się nadużywaniem figur retorycznych traktowanych jako środki upiększające, mające zadziwić odbiorcę i sprawić mu przyjemność. Według retorycznej (-) teorii trzech stylów zaliczany do stylu średniego.
Styl retoryczny
Styl wykształcony w gatunkach oratorskich ((-) oratorstwo), oddziałujący jako wzór na inne dziedziny twórczości językowej, zwłaszcza na (-) język poetycki. Opisywany i poddany normatywnej kodyfikacji w klasycznych traktatach z zakresu (-) retoryki i (-) poetyki. Najważniejsze cechy stylu retorycznego
Tropy
- w gregoriańskiej liturgii kościelnej, szczególnie w X-XI w., retoryczne uzupełnienia składające się z krótkich zwrotów lub też bardziej rozbudowane (czasem formułowane w językach narodowych), poprzedzające łaciński tekst oficjalny, kanoniczny, lub następujące po nim. Pierwszym polskim tropem do litanijnego Kyrie eleison była Bogurodzica.
Epitet
- wyraz (najczęściej jest nim przymiotnik) określający rzeczownik: "wieczna miłość", "piękny widok" ,"mały człowiek". Ma on wpływ na znaczenie wyrazu, do którego się odnosi: poszerza je bądź zacieśnia, czasami nadaje inny nieco odcień lub określa stosunek wypowiadającego do danego przedmiotu lub zjawiska.
Porównanie
- uwydatnienie jakichś właściwości opisywanego zjawiska przez wskazanie na jego podobieństwo do innego zjawiska. P. jest dwuczłonową konstrukcją semantyczną sprzęgniętą wewnętrznie za pomocą wyrażeń: jak, jako, jak gdyby, na kształt, podobny, niby itp. Oba człony odznaczają się przy tym pewną wspólną cechą semantyczną
Metafora
inaczej przenośnia - językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, po to, aby pokazać ich podobieństwo lub analogię np. "od ust sobie odejmę", lub "podzielę się z wami milczeniem".
W ogólniejszym sensie, w rozumieniu nurtu myślenia zwanego strukturalizmem, metafora to zgrupowanie pojęć, przedmiotów według podobieństwa, np.
zbiory części mowy, np. zbiór przysłówków
26. Oksymoron
(z gr. oksýmōron, od oksýs ostry i mōros głupi), antylogia, epitet sprzeczny - figura retoryczna. Tworzy się go poprzez zestawienie wyrazów o przeciwstawnych, kłócących ze sobą znaczeniach. Najczęściej składa się z rzeczownika i określającego go przymiotnika (np."gorący lód", "żywy trup"), albo z czasownika i określającego go przysłówka (np."śpieszyć się powoli").