8. Polska odrodzona 1918 - 1939
Dnia 11 listopada 1918 r. do Warszawy przybył J. Piłsudski, przejął władzę cywilną i wojskową, powołał pierwszy rząd, któremu podporządkowały się ośrodki władzy w Krakowie, Lublinie, Poznaniu i Cieszynie. Równolegle z procesem odbudowywania administracji i unifikacji państwa trwała walka o przywrócenie polskiego stanu posiadania. Na południu, pomimo wcześniejszej umowy (5.11.1918), Czesi zaatakowali Śląsk Cieszyński, wyparli Polaków z Zaolzia, a międzynarodowa konferencja w Spa (lipiec 1920 r.), przyznała Czechosłowacji sporne terytorium wraz z 100 tysięczną mniejszością polską. Na południowym wschodzie, granicę pomiędzy Polską a ówczesną Ukraińską Republiką Ludową ustalono na rzekach Zbrucz i Horyń. Granica wschodnia została ustalona po wojnie polsko - radzieckiej, a kończący spór traktat ryski (18. 03. 1918) nakreślił jej przebieg na linii Dzisna - Dokszyce - Słucz - Ostróg - Zbrucz. Polska uznała państwo litewskie w lipcu 1920 r., a w październiku tegoż roku, gen. L. Żeligowski zajął Wileńszczyznę, którą przyłączono do Polski. O kształcie polskiej granicy północnej zadecydował traktat wersalski przyznając Polsce 121 km dostępu do morza poprzez Pomorze Wschodnie; Gdańsk otrzymał status wolnego miasta; w wyniku plebiscytów - Warmia, Mazury i Powiśle pozostały przy Prusach Wschodnich. Na zachodzie: Wielkopolskę przywróciło Polsce powstanie wielkopolskie (grudzień 1918 - styczeń 1919); Na Górnym Śląsku Polacy nie uznali wyników plebiscytów, chwycili za broń i po trzech powstaniach wywalczyli sześć powiatów górnośląskich.
Jeszcze przed ostatecznym ustaleniem granic państwa, w marcu 1921 r. sejm ustalił konstytucję, w myśl której Polska ukształtowała się jako republika burżuazyjno - demokratyczna; władzę ustawodawczą sprawował dwuizbowy sejm (555 osób), władzę wykonawczą - rząd i prezydent, władzę sądowniczą - niezawisłe sądy, obywatele otrzymali prawo wyborcze równe, tajne, powszechne, bezpośrednie i proporcjonalne, oraz gwarancję podstawowych swobód obywatelskich. Proces unifikacji i odbudowy zjednoczonego państwa był niezwykle trudny, ze względu na zniszczenia wojenne, konieczność pokonywania odmienności politycznych i gospodarczych, jakimi obciążone były poszczególne zabory. Od samego początku toczyła się ostra walka polityczna w parlamencie pomiędzy tworzącymi go ugrupowaniami, utrudniając skuteczne działanie. Antagonizmy polityczne, podsycane przez narodowców, doprowadziły do zabójstwa w 1922 r. pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej Gabriela Narutowicza. Trudnościom gospodarczym przeciwstawił się w 1923 r. premier W. Grabski. Wprowadził reformę monetarną, powołał Bank Polski i rozpoczął prace nad budową portu w Gdyni, dzięki czemu polski handel zagraniczny został uniezależniony od opanowanego przez Niemców Gdańska. W r. 1925 przeprowadzono kolejną reformę uwłaszczeniową zakładającą dobrowolną parcelację majątków powyżej 180 ha, na kresach powyżej 300 ha, a w majątkach uprzemysłowionych powyżej 700 ha przy pełnym odszkodowaniu dla właścicieli. W wyniku reformy własność chłopska powiększyła się o 13 %, co jednak nie spełniało oczekiwań społecznych. Młodemu państwu polskiemu nie sprzyjała też sytuacja międzynarodowa: w r. 1925 (Locarno) Francja, za cenę gwarancji własnej granicy wschodniej, pozostawiła otwartą sprawę rewizji polskiej granicy zachodniej. W tym samym czasie rozpoczęła się polsko-niemiecka wojna celna i spór o pocztę z niemieckim władzami Wolnego Miasta Gdańska. Trudnościom politycznym spowodowanym wadliwie funkcjonującym system demokracji parlamentarnej, postanowił przeciwdziałać J. Piłsudski dokonując w maju 1926 r. zamachu stanu i wprowadzając tzw. rządy sanacji czyli uzdrowienia państwa. Pierwszym posunięciem były tzw. nowele sierpniowe, które zwiększały zakres władzy prezydenta i utworzenie w 1928 r. Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, a w 1937 Obozu Zjednoczenia Narodowego - rodzaju forum politycznych wspierających rządy sanacji. W 1935 r. wprowadzono nową konstytucję, która dawała szerokie uprawnienia prezydentowi, wybieranemu w powszechnych wyborach na 7 lat. Prezydent mianował rząd, zwoływał i rozwiązywał sejm, dysponował prawem veta wobec ustaw sejmowych, zachował prawo wydawania dekretów z mocą ustawy, mianował najwyższych urzędników: prezesa NIK, prezesa Sądu Najwyższego oraz Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych; prezydent nie ponosił odpowiedzialności konstytucyjnej.
Pierwsze lata stabilizacji gospodarczej w odrodzonym państwie zniweczył światowy kryzys gospodarczy, który w Polsce zaczął się od spadku cen na produkty rolne, co wywołało bezrobocie, ograniczenie płac, brak popytu na towary, spadek produkcji przemysłowej do 60%, zahamowanie inwestycji i odpływ kapitałów zagranicznych. Państwo przeciwdziałało kryzysowi poprzez stosowanie dumpingu na rynku międzynarodowym i windowaniu cen w kraju, co pozwalało utrzymać dodatni bilans handlowy; organizowało roboty publiczne, przejmowało zakłady o szczególnym znaczeniu dla gospodarki. W 1937 r., w widłach Wisły i Sanu rozpoczęto budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego - kompleksu przemysłowego, istotnego dla obronności kraju.
Pomimo prób ułożenia stosunków z sąsiadami (pakt o nieagresji z ZSRR w r. 1932 i z Niemcami w 1934) w stosunkach międzynarodowych wystąpiły objawy kryzysu wywołane ekspansywną polityką hitlerowskich Niemiec. Po zaborze Czechosłowacji we wrześniu 1938 r. Niemcy przystąpiły do ofensywy dyplomatycznej przeciwko Polsce, żądając oddania Gdańska i zgody na budowę eksterytorialnej autostrady łączącej Niemcy z Prusami wschodnimi. Polska odrzuciła propozycje niemieckie, a Wielka Brytania i Francja udzieliły nam gwarancji na wypadek wojny. Dnia 1 września 1939, o godzinie 4.45 niemiecki pancernik Schleswig - Holstein rozpoczął ostrzał Westerplatte. Był to początek II wojny światowej.
--------------------------------------------------------------------------------