Notatka z J. Wallerstein „Koniec świata jaki znamy”.
8. Zmiana społeczna? Zmiana jest bezustanna. Nigdy nic nie ulega zmianie.
Zmiana jest bezustanna - to przekonanie definiuje współczesny świat.
Nigdy nic nie ulega zmianie - to powracający motyw uniwersalistycznego etosu naukowego.
Oba te stwierdzenia odzwierciedlają preferencje normatywne. Oceny krótkich okresów - najlepiej chwytaja ogrom zmian, ale jednocześnie wiele zostaje niezmienione.
10 tyś. lat temu - istniały struktury w wiele bardziej egalitarne, w których ludzie znacznie mniej pracowali - czyli obecny okres to, według pewnych badaczy, regres.
Wallerstein: potrzeba budowy solidnego studium empirycznego w oparciu o szersze ramy intelektualne.
Oświecenie - matka współczesnych nauk społecznych. Społeczności ludzkie są rozumne i mogą pozytywnie zmienia swój świat. Nauka społeczna jest wiec studium nad zmiana społeczną. Badacze społeczni analizują więc bezpośrednie zmiany w celu dążenia do lepszego społeczeństwa.
Ale z oświecenia można też wysunać inny wniosek - że skoro jest coś takiego jak racjonalność świata mozna konstruować twierdzenia podobne do praw.
W tych dwóch powyższych podejściach trudność - co ze zmianą społeczną?
Bo z twierdzenia druiego wynika, że nic nigdy nie ulega zmianie. Czyli studium nad zmianą społeczną to badanie odchyleń od dtanurównowagi.
Wallerstein: żadne z tych twierdzeń nie może być przyjęte w tej formie.
Społeczeństwo - w czasach rewolucji francuskiej dowiedziono, że życie społeczne składa się z 3 sfer - państwa, rynku i społeczeństwa obywatelskiego - każda z nich ma własne reguły. To wynika z twierdzeń, że struktury społeczne ewoluowały.
Wallerstein: te 3 sfery są splecione i mają wspólne reguły. Świat współczesny nie jest inny niż poprzednie okresy.
Właściwa jednostak analizy rzeczywistości społecznej - system historyczny, zbudowany wokół aktualnego społecznego podziału pracy. A historyczny, bo się rozpoczął, rozwinął i upadł. O ile mówi się o systemie - „to nic się nie zmienia”. A przymiotnik historyczny - „zmiana”.
Przykład systemu historycznego: kapitalizm gospodarczy, Cesarstwo rzymskie.
Kwestia genezy, struktury systemu i jego końca - trzy niezależne sparwy.
Upadek jednego powoduje rodzenie się nastepnego.
Zmiana była fundamentalna, przy upadku systemu feudalnego - stwierdzenie, że nic się zmienia, jest wiec nieadekwatne.
Kwestia druga - struktura systemu, procesy społeczne ulegają nieustannym fluktuacjom, są zatem zmiany.
Procesy we wszechświecie można wyjaśnić i traktować jako uporządkowane, mimo, że są niezdeterminowane.
4 trendy:
deruralizacja
eskalacja (gwałtowna) społecznych kosztów z powodu eksternalizacji kosztów przez przedsiębiorstwa
demokratyzacja systemu światowego, upadek ruchów kontestacyjnych
Czyli jesteśmy świadkami upadku systemu światowego.
Zmiana społeczna - gdy jeden typ systemu historycznego zastępowany jest odmiennym.
Wallerstein: szczegóły wciąż ulegają zmianie, ale cechy, które definiują system wciąż pozostają te same.
Nie ma linearnego trendu - postepu. Nasz system historyczny to pierwszy system obejmujący cały glob.
13. Rozkwit i przyszły koniec analizy systemów światowych.
Analiza (nie teoria - na to jeszcze za wcześnie) systemów światowych ukształtowała sie w latach 70 XX wieku. Przed latami 50 brak zintegrowanej na całym świecie socjologii. Badania terenowe - do lat 50.
Dowodzenie, że warunki w Trzecim Świecie są takie same i odmienne jednocześnie, jest trudne, lecz za pomocą twierdzenia, ze istnieją stadia, przez które społeczeństwa przechodzą - tzw. teoria modernizacji, że wszystkie społeczeństwa przechodzą przez okreslone stadia, czyli te gorzej rozwinięte dążą do stanu, w którym są te lepiej rozwinięte.
Zalety i wady tej teorii. Wallerstein nie jest jej zwolennikiem.
Analiza systemów światowych - założenia:
Globalność - części systemu światowego to częsci świata i nie sposób ich analizować oddzielnie.
Historyczność - istotny element rozumienia.
Unidyscyplinarność - żeby całościowo podchodzić, nie dzielić procesów na ekonomiczne, polityczne i społeczno - kulturowe
Holizm - wynika z 3 poprzednich - przemyslenie podziału na naukę i humanistykę
Globalizmu nie należy rozumieć jako globalizacji, historyczności jako historii, unidyscyplinarności jako multidyscyplinarności oraz holizmu jako ogólnego wykształcenia.
Koniec analizy systemów światowych może nastapić, ponieważ istnieją pewne sprzeczności - ponieważ jest krytyką, a ta nie może trwać wiecznie i nie buduje, a oczyszcza. Droga krytyki i krytyka krytyki - to może oznaczac, że problem jest wiekszy.