Andrzej Undziłło
Kl. IIIB
Analiza i interpretacja sonetu
Kazimierza Przerwy- Tetmajera
pt. "Idą błękitne..."
"Lubię sonetu trudną, misterną budowę:
zda mi się, że mi kawał marmuru odkuto,
w którym swobodnie rzeźbić może moje dłuto
w rozmiarach wiecznie jednych kształty coraz nowe..."
"O sonecie" K. Przerwa- Tetmajer
Analizowanym przeze mnie utworem jest sonet Kazimierza Przerwy- Tetmajera, pt. „Idą błękitne”. W wierszu tym poeta zastosował klamry kompozycyjne. Każda z nich otwiera się, jak również zamyka anaforą- „Idą błękitne, ciche, zamyślone...” i dlatego utwór można podzielić na trzy części: pierwsza strofa, druga strofa oraz trzecia i czwarta, tworzące jedną klamrę. Po przeanalizowaniu ostatniej z nich dowiadujemy się jaki typ liryki zastosowano oraz „Co” lub „Kto” w utworze IDZIE. Jest to liryka bezpośrednia, choć została ona bardzo starannie ukryta. Świadczy o tym drugi wers ostatniej strofy: „...nasze rozkochane dusze...”. Cały sonet jest sytuacją wyznania oraz monologiem lirycznym. Podmiot liryczny w sposób bardzo zmyślny wyznaje pewnej osobie swą miłość: „...Idą [...] ku sobie nasze rozkochane dusze...”. Teraz dopiero można zrozumieć ową anaforę- „Idą” to personifikacja odnosząca się do dusz, natomiast „błękitne, ciche, zamyślone” to epitety je określające. Są to epitety metaforyczne, mające na celu uplastycznienie Idących. Owe dusze „idą ku sobie jak przez wikliny ponadbrzeżne, jak światła słoneczne zwody”, czyli brną ku sobie mimo wszelkich przeciwności, co z kolei świadczy o wielkim uczuciu między nimi. Podkreślone to jeszcze zostaje użyciem epitetu „rozkochane” (np. do czerwoności), który posiada dużo większą moc niż epitet „zakochane”. Buduje to pewną atmosferę wiersza. Opisanych jest w nim wiele miejsc, poprzez które idą dusze. Są to „...milczące skrysztalone tonie...” i „...góry w szafirów oponie...”. Neologizmu „skrysztalone” użyto w celu uzyskania efektu dotyku. Wraz z tym wrażeniem nastrój budują również inne efekty: dźwiękowe- „ciche dusze”, „milczące tonie” oraz „jak z dali fletów dwa dźwięki pastusze”, zapachowe- „powiewne jak wonie”. Przedstawione powyżej środki artystyczne, których w utworze jest całe bogactwo, to epitety i porównania. One najlepiej służą impresjonistycznym efektom wrażeń zmysłowych. Odczucia te są ze sobą harmonijnie połączone, zastosowano synestezję. Oprócz wrażeń, w sonecie można mówić o czymś na kształt epickiego świata przedstawionego. Odnaleźć można: miejsce akcji (omówione wyżej lokacje), czas akcji, bohaterów. Wiersz „dzieje się” nad „milczącymi skrysztalonymi toniami” oraz w górach. Jest zimowa noc- śnieg, przy pełni księżyca- „w miesięcznym seledynie”. Sytuacja romantyczna. W takim świecie IDĄ owe dusze „ku sobie”, co symbolizuje akt szukania się, zbliżania się do siebie- mimo wszystkich przeciwności losu- „jak przez wikliny ponadbrzeżne”.
Sonet K. Przerwy- Tetmajera nazwałbym „bardzo skomplikowanie wyrażonym wyznaniem miłosnym”. Jest to utwór o charakterze romantycznym, nastroju bardzo spokojnym. Jego adresatka na pewno miała powód do dumy!