Pacjenci z antyspołecznym zaburzeniem osobowości

Źli czy obłąkani?

Patients with antisocial personality disorder

CAPT John R. Cusack, MC, USN Kathleen R. Malaney, MD

Preview

Selfish, manipulative, irresponsible, and deceptive persons may have antisocial personality disorder. What causes this disorder, and how can primary care physicians best deal with patients who have it? Is psychotherapy likely to be of benefit? The authors address these and other questions, providing a detailed clinical picture of the condition.

Kiedy personel medyczny jest zbul­wersowany gwałtownością pacjenta lub jego jawnymi krętactwami, na­leży wziąć pod uwagę antyspołeczne zaburzenie osobowości. Z 11 rodza­jów zaburzeń osobowości opisanych w trzecim, poprawionym wydaniu Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-III-R) (1), antyspołeczne zaburzenie osobowoś­ci (tabela 1) najściślej wiąże się z wybuchowym i kryminalnym za­chowaniem. Zaburzenie to zostało bardzo dobrze zbadane i udokumen­towane; nie jest to przypadkowe, gdyż osoby z tym zaburzeniem czę­sto wchodzą w konflikt z policją i wymiarem sprawiedliwości.

Pacjenci z antyspołecznym zabu­rzeniem osobowości są znani pra­cownikom nocnych zmian w czasie ostrych dyżurów. U tych pacjentów obraz kliniczny pozostaje w cieniu ich skłonności do oszustwa, alkoholi­zmu, stosowania narkotyków, popeł­nionej napaści fizycznej lub seksual­nej, pragnienia omijania prawa, co po­woduje potrzebę natychmiastowej in­terwencji psychiatrycznej lub prawnej.

Definicje

Osobowość jest wyrazem specyficz­nych cech umysłowych oraz sposo­bów zachowań pozwalających uznać osobę za jedyną w swoim rodzaju. Zaburzenie osobowości powstaje w przypadku dominacji utrwalonych

wzorców niedostosowanego i nieela­stycznego zachowania.

Zaburzenia osobowości należą do najczęstszych problemów spotyka­nych przez psychiatrów. Pacjenci zgłaszają różnorodne pretensje doty­czące trudności społecznych i zawo­dowych. Rzadko, jeśli w ogóle, wi­dzą w sobie źródło własnych niepo­wodzeń. Wolą uważać, że trudności wynikają z zewnętrznych okolicz­ności, pecha lub nieporozumień. Po­za sobą, a nie w sobie, ciągle dostrze­gają wady i konieczność zmiany. Nie mogą dostosować się do społe­czeństwa i ciągle irytują otoczenie. U podłoża takiej postawy leżą długo­trwałe trudności w nawiązaniu więzi międzyludzkich.

Wywiad u ludzi z osobowością antyspołeczną ujawnia stałe zacho­wania antyspołeczne: napastliwe wo­bec innych, agresywne i sprzeczne z prawem. Termin „antyspołeczne zaburzenie osobowości" nie jest sy­nonimem przestępczości, chociaż 75% przestępców spełnia kryteria te­go rozpoznania (2).

DSM-III-R wyróżnia antyspołecz­ne zaburzenie osobowości i antyspo­łeczne zachowanie się ludzi doros­łych (3). To ostatnie obejmuje działa­nia nielegalne, jak kradzieże i handel narkotykami. Jakkolwiek zachowanie takie nie jest wyrazem zaburzenia umysłowego, może stać się przed­miotem leczenia. Każde z tych rozpoznań oznacza jednakową odpowie­dzialność wobec prawa za popełnio­ne czyny, jednak kryteria antyspołecz­nych zaburzeń osobowości są bar­dziej pejoratywne i ściślej określone.

Podstawową cechę antyspołeczne­go zaburzenia osobowości stanowi układ nieodpowiedzialnego i anty­społecznego zachowania, począwszy od dzieciństwa lub wczesnego wieku młodzieńczego aż do dorosłości (1). Zachowanie charakteryzuje się egoi­stycznym i niekontrolowanym wy­rażaniem emocji poprzez działania doprowadzające daną osobę do nieu­stannych konfliktów ze społeczeń­stwem. Dochodzi do zaburzenia wszystkich podstawowych aspektów życia: więzi rodzinnych, przyjaźni, edukacji, układów seksualnych, służby wojskowej, finansów, zatru­dnienia i małżeństwa. Osoby z takim zaburzeniem nieustannie szukają zwolnienia z podstawowych obo­wiązków życiowych.

Prawdopodobieństwo wystąpie­nia antyspołecznego zaburzenia oso­bowości jest 4 do 7 razy większe u mężczyzn, z których wielu żyje w ubóstwie w miejskich slumsach (2). Częstość występowania ocenia się na 2 do 3%, przy czym najwięk­sze nasilenie stwierdza się w okresie młodzieńczym. Wczesne objawy za­grożenia antyspołecznym zaburze­niem osobowości przejawiają się za­burzeniami uwagi połączonymi z nadruchliwością, nieposłuszeń­stwem i zaburzeniami zachowania. Często zdarzają się niepowodzenia szkolne, wydalenia ze szkoły, podpa­lenia i ucieczki z domu.

Najbardziej impulsywne i niebez­pieczne zachowania zwykle wystę­pują przed 45 rokiem życia. Jeżeli dana osoba przeżyje ten okres, wów­czas tendencja do niekontrolowanej przemocy gwałtownie się obniża (4). Nadal jednak utrzymuje się skłonność

ANTYSPOŁECZNE ZMIANY OSOBOWOŚCI

• VOL 2/NR 3/1993 MEDYCYNA PO DYPLOMIE

---