CZĘŚĆ X - POSTĘPOWANIE SKARGOWE I DYSCYPLINARNE

ROZDZIAŁ I - POSTĘPOWANIE SKARGOWE.

1. Postępowanie w sprawach skarg i wniosków.

Postępowanie w sprawach skarg i wniosków jest postępowaniem administracyjnym, uregulowanym przez przepisy działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Ostatnie zmiany w tym kodeksie spowodowały konieczność zmiany przepisów wykonawczych.

W związku z tym Rada Ministrów wydała Rozporządzenie w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków.

Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (kpa) i przepisy wykonawcze nie definiują pojęcia skargi i wniosku. Nie czyni tego również doktryna administracyjna.

Potocznie pojęcie skargi definiuje się jako zażalenie, użalanie się, obwinianie kogoś, zarzucanie mu czegoś, środek prawny przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu.

Natomiast wniosek to projekt, propozycja do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy, ulepszenia pracy organów państwowych lub społecznych.

Kodeks postępowania administracyjnego określa przedmiot skargi i wniosku:

1. w myśl art. 227 kpa przedmiotem skargi może być „ ... w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe i biurokratyczne załatwianie spraw ... ”;

2. w myśl art. 241 kpa przedmiotem wniosku „ ... mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności społecznej, lepszego zaspokajania potrzeb ludzkości ... ”.

Różnica między skargą a wnioskiem polega na tym, że skarga ma zawierać krytykę działalności konkretnych organów i ich pracowników bądź krytykę niepodejmowania przez nich działań, które zdaniem wnoszącego skargę powinny być podjęte.

Wniosek zaś ma być przejawem inicjatywy obywatelskiej zmierzającej do poprawy, ulepszenia czy usprawnienia działalności organów państwowych bądź społecznych, w tym wypadku Policji.

Zgodnie z art. 222 kpa, o tym czy pismo jest skargą czy wnioskiem, decyduje nie forma zewnętrzna, np. tytuł „skarga”, ale treść samego pisma.

Wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać skargi (wnioski), zostały określone

w § 5, 6 i 8 Rozporządzenia Rady Ministrów.

W myśl ww. rozporządzenia skargi i wnioski mogą być wniesione pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu. W protokole należy zamieścić datę przyjęcia skargi lub wniosku, imię, nazwisko (nazwę) i adres zgłaszającego skargę oraz zwięzły opis czynu. Protokół podpisują wnoszący skargę lub wniosek i przyjmujący zgłoszenie. Jak wynika z powyższego wymogiem formalnym jest, aby skarga miała formę pisemną. Z § 8 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. ponadto wynika, że oprócz treści skarga lub wniosek, aby były rozpatrzone, powinny zawierać następujące dane: imię i nazwisko (nazwę) wnoszącego skargę i adres wnoszącego skargę.

Skargi czy wnioski nie zawierające ww. danych, tj. posiadające cechy anonimu, nie podlegają rozpatrzeniu w trybie postępowania skargowego. Jednak mając na uwadze fakt, że znaczna liczba informacji przekazywanych w anonimach znajduje swoje potwierdzenie w praktyce, skargi anonimowe są badane lub też przekazywane do wykorzystania służbowego przez właściwego przełożonego w celu wyeliminowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu poszczególnych elementów struktury jednostki Policji.

W myśl art. 63 Konstytucji RP każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organizacji władzy publicznej oraz organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Przepis ten określa ogólnie podmiot uprawniony do składania skarg i wniosków oraz daje delegację ustawową do określenia procedury postępowania skargowego i w sprawie wniosków. Tryb rozpatrywania petycji wniosków i skarg określa ustawa Kodeks postępowania administracyjnego.

Zgodnie z art. 221 § 1 kpa prawo do składania skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych służy każdemu. W praktyce oznacza to, że nie ma żadnych ograniczeń co do podmiotu uprawnionego do składania skarg lub wniosków. Skargę lub wniosek może złożyć każdy, bez względu na to, czy jest ubezwłasnowolniony, czy posiada pełnię praw publicznych, czy posiada polskie obywatelstwo, czy jest cudzoziemcem. Przemawia za tym powszechny charakter instytucji skarg i wniosków.

2. Przyjęcie skargi lub wniosku.

W myśl art. 253 kpa, przyjmowanie skarg i wniosków powinno odbywać się w ustalonych dniach i godzinach. Kierownicy jednostek Policji lub wyznaczeni przez nich zastępcy zobowiązani są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków co najmniej raz w tygodniu. Informacje o dniach i godzinach przyjęć w sprawach skarg i wniosków powinny być wywieszone w miejscu widocznym w biurach przepustek lub przy wejściach do jednostek Policji. Raz w tygodniu przyjęcia powinny odbywać się po godzinach pracy. W praktyce, ze względu na ciągłość urzędowania jednostek Policji skargi i wnioski są przyjmowane o każdej porze dnia.

Przyjmowanie i koordynowanie rozpatrywania skarg powierza się wyodrębnionej w tym celu komórce organizacyjnej lub imiennie wyznaczonemu pracownikowi. Będą to z reguły komórki skarg i wniosków lub pracownicy inspektoratów komendantów jednostek Policji.

3. Ochrona prawa skarżącego.

Skarżącemu przysługuje ustawowa ochrona prawna. W myśl art. 225 § 1 kpa nikt nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku albo z powodu dostarczenia do publikacji materiału o znamionach skargi lub wniosku, pod warunkiem działania w granicach prawem dozwolonych. § 2 ww. artykułu zobowiązuje organy państwowe, w tym i Policję, organy jednostek samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych do przeciwdziałania hamowaniu krytyki i innych działań ograniczających prawo obywateli do składania skarg i wniosków czy przekazywania do publikacji informacji o znamionach skargi czy wniosku. Wywierający wpływ na skarżącego czy wnioskodawcę może ponieść w takiej sytuacji odpowiedzialność karną z art. 231, 245 lub 246 kk.

Niekiedy jednak zdarza się, że skarżący lub wnioskodawca dopuści się przekroczenia granic prawem dozwolonych. Sytuacja taka może wystąpić w przypadku, kiedy skarżący (wnioskodawca) przekaże do publikacji materiały zawierające dane objęte ochroną o tajemnicy państwowej lub w przypadku pomówienia, którego skarżący dopuścił się świadomie. Następuje wtedy zniesienie ochrony prawnej skarżącego lub wnioskodawcy.

4. Postępowanie dowodowe.

Organ administracji publicznej, w tym i Policja, w myśl art. 77 § 1 kpa jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Jako dowód w postępowaniu administracyjnym w rozumieniu art. 75 § 1 kpa należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Przepis ten odnosi się także do postępowania skargowego.

Dowodami mogą w nim być:

1. dokumenty urzędowe,

2. sporządzone uwiarygodnione odpisy,

3. kserokopie dokumentów prowadzonych w jednostce Policji lub przez samego policjanta, np. z notatnika służbowego, książki służby, książki wydarzeń, rejestru osób zatrzymanych,

4. zeznania świadków,

5. opinie biegłych, np. opinie sądowo - lekarskie,

6. oględziny.

Ponadto w postępowaniu skargowym niezbędne jest także uzyskanie wyjaśnień policjanta, pod którego adresem zostały skierowane zarzuty. Może to nastąpić w formie oświadczeń lub notatek służbowych. Jednakże należy pamiętać, że z czynności mających istotne znaczenie dla wyjaśnienia sprawy należy sporządzić protokół. Dlatego też w szczególnie uzasadnionych wypadkach (wyczerpanie środków dowodowych i konieczność wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów) policjanta należałoby przesłuchać w charakterze świadka. Wynika to z art. 86 kpa, który wskazuje, że do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadka. W związku z tym należy pamiętać o wynikających z tego powodu pouczeniach.

Policjant - strona w takim wypadku powinien być pouczony o prawie wynikającym z art. 83 § 2 kpa do odmowy odpowiedzi na niektóre pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub osoby mu bliskie na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Należy też pamiętać o uprzedzeniu o odpowiedzialności karnej za złożenie nieprawdziwych zeznań lub zatajenie prawdy wynikającym z art. 233 § 1 kk.

Ponadto policjant, na którego złożono skargę jako strona:

• może składać wnioski dowodowe (art. 78 kpa),

• powinien być zawiadomiony o miejscu i czasie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem przeprowadzenia dowodu (art. 79 § 1 kpa),

• ma prawo brać udział w przeprowadzeniu ww. dowodów i może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia (art. 79 § 2 kpa).

Gdy są wymagane w sprawie wiadomości specjalne, można zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii (art. 84 kpa).

W razie potrzeby można przeprowadzić też oględziny (art. 85 kpa).

5. Zakończenie postępowania skargowego.

Ostatnim etapem postępowania skargowego jest sporządzenie sprawozdania podsumowującego i zawiadomienie skarżącego o sposobie załatwienia sprawy.

Sprawozdanie podsumowujące powinno zawierać następujące elementy:

1. wyszczególnienie zarzutów w skardze,

2. rodzaj i zakres czynności wyjaśniających,

3. opis i analizę prawną,

4. wnioski i ewentualne terminy ich realizacji.

Sprawozdanie zatwierdza:

• komendant powiatowy (miejski) Policji lub upoważniony przez niego zastępca, gdy skargę rozpatruje komenda powiatowa (miejska) Policji,

• w komendzie wojewódzkiej Policji - naczelnik wydziału, w którym prowadzono postępowanie,

• w przypadku gdy sprawę przesyła się do Komendy Głównej Policji lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, wnioski powinien akceptować komendant wojewódzki Policji.

O sposobie załatwienia skargi należy w myśl art. 237 § 3 kpa powiadomić skarżącego. Zawiadomienie takie powinno zawierać (art. 238 § 1 kpa):

• oznaczenie organu, od którego pochodzi,

• wskazanie sposobu załatwienia skargi,

• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska osoby upoważnionej do załatwienia skarg (w przypadku Policji odpowiedź podbija swoją pieczątką i parafuje kierownik jednostki).

W powiadomieniu o odmownym załatwieniu skargi obowiązkowo należy podać uzasadnienie faktyczne i prawne.

6. Terminy załatwienia skarg i wniosków.

W myśl art. 237 kpa organ administracji publicznej w tym i Policja jest zobowiązany do załatwienia skargi bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca.

W przypadku gdy skargę lub wniosek złożą w imieniu własnym lub przekażą w imieniu innej osoby posłowie na Sejm, senatorowie i radni, o sposobie jej załatwienia powinni być powiadomieni w terminie czternastu dni. Wyżej wymienione osoby powinny być powiadomione w tym samym terminie o stanie rozpatrzenia skargi, gdy załatwienie wymaga zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień.

W przypadku niezałatwienia skargi w terminie rozpatrujący skargę jest zobowiązany powiadomić o tym strony, podając przyczyny zwłoki oraz nowy termin załatwienia sprawy

(art. 36 § 1 kpa). Na niezałatwienie sprawy w terminie służy zażalenie do organu wyższego stopnia. Organ ten w przypadku uznania zażalenia za zasadne jest zobowiązany wyznaczyć nowy termin załatwienia skargi, zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych zaniedbań oraz podjąć środki mające na celu zapobiegnięcie naruszaniu terminów załatwiania spraw. Należy pamiętać, że policjant, który z nieuzasadnionych przyczyn nie dopełnił obowiązku powiadomienia stron o niemożności terminowego załatwienia skargi lub nie załatwił jej w dodatkowym terminie ustalonym na zasadzie art. 38 kpa, ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną lub inną, przewidzianą w przepisach prawa, np. majątkową.

7. Ochrona prawna pomawianego policjanta.

W praktyce występują sytuacje, gdy skarga nie zawiera prawdziwych informacji o zaistniałym zdarzeniu, którego dotyczy. Skarżący świadomie kieruje na policjanta pomówienia z chęci dokuczenia mu, zaszkodzenia bądź osłabienia jego aktywności zawodowej. Wówczas obowiązkiem prowadzącego postępowanie dowodowe jest odpowiednie udokumentowanie tego faktu.

W sprawozdaniu kończącym postępowanie powinien on, w zależności od sytuacji, wyszczególnić wnioski dotyczące skierowania materiałów postępowania wyjaśniającego do prokuratury, z wnioskiem o wszczęcie postępowania przygotowawczego, przeciwko pomawiającemu policjanta o przestępstwo fałszywego oskarżenia z art. 234 kk lub o zapewnienie przez kierownika jednostki pełnej pomocy prawnej policjantowi, który zdecyduje się skierować sprawę do sądu w trybie prywatnoskargowym w przypadku przestępstwa zniesławienia z art. 212 kk. Pomoc powinna obejmować w miarę potrzeby opracowanie prywatnego aktu oskarżenia, redagowanie dalszych pism procesowych, np. opracowanie wniosków dowodowych, reprezentowanie policjanta w sądzie.

ROZDZIAŁ II - POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE.

1. Odpowiedzialność dyscyplinarna.

Zgodnie z treścią art. 132 ustawy o Policji, zwanej dalej ustawą, odpowiedzialność dyscyplinarna jest niezależna i biegnie równolegle do postępowania karnego za wykroczenie i cywilnego.

Postępowanie dyscyplinarne jest to działalność jego uczestników mająca na celu realizację norm prawa materialnego dla określenia sytuacji prawnej obwinionego.

Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania wyróżnień oraz przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego w stosunku do policjantów wskazuje na następujące cele tego postępowania:

1. ustalenie, czy zachodzą okoliczności uzasadniające odpowiedzialność dyscyplinarną policjanta,

2. wszechstronne wyjaśnienie okoliczności i przyczyn popełnienia przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej, którą stanowić może czyn policjanta popełniony w czasie służby lub podczas wykonywania zadań lub czynności służbowych, polegający na zawinionym niewykonaniu obowiązków wynikających z ustawy, przepisów wykonawczych lub rozkazów i poleceń wydawanych przez uprawnionych przełożonych, wyjątkowo także może to być czyn popełniony przez policjanta poza czasem służby albo czynności służbowych, jeżeli przepis szczególny przewiduje odpowiedzialność dyscyplinarną,

3. orzeczenie kary współmiernej do zaistniałego przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej.

Podstawę wszczęcia postępowania dyscyplinarnego stanowi uzasadnione przypuszczenie popełnienia przez policjanta przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej. Uzasadnione przypuszczenie jest oparte na uznaniu przełożonego dyscyplinarnego.

Inicjować wszczęcie postępowania dyscyplinarnego mogą:

1. wniosek bezpośredniego przełożonego policjanta,

2. polecenie wyższego przełożonego,

3. wniosek sądu honorowego, wniosek sądu lub prokuratora albo organu uprawnionego do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego lub organu uprawnionego do nakładania kar porządkowych, bądź organu uprawnionego do stosowania grzywny w celu przymuszenia.

Podkreślić należy, że w takich sytuacjach policjant ponosi wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną. Praktyka wskazuje jednak, że sądy często nakładają kary porządkowe na policjantów, którzy nie stawiają się na wezwania. Należy zwrócić się wtedy do sądu o uchylenie kary porządkowej, co będzie skutkować powiadomieniem właściwego komendanta wojewódzkiego. Jeżeli natomiast policjant swoje niestawiennictwo usprawiedliwił, to słuszne wydaje się orzeczenie o uniewinnieniu.

Wyjaśnienia wymagają pojęcia „przewinienie” i „naruszenie dyscypliny służbowej”.

Przewinieniem jest czyn zabroniony w postaci przestępstwa lub wykroczenia, którego popełnienie skutkuje wszczęciem postępowania dyscyplinarnego.

Pojęcie „naruszenie dyscypliny służbowej” jest nieostre i może budzić problemy interpretacyjne. Najogólniej można je określić jako zawinione niewykonanie obowiązków wynikających z ustawy, przepisów wykonawczych lub rozkazów i poleceń uprawnionych przełożonych. Wyjątkowo może to być również czyn popełniony poza czasem służby lub niezwiązany z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych, jeżeli przepisy szczególne przewidują odpowiedzialność dyscyplinarną.

2. Uczestnicy postępowania dyscyplinarnego.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 19 grudnia 1997 r., zwane dalej rozporządzeniem dyscyplinarnym, określa następujących uczestników postępowania dyscyplinarnego:

1. organ wszczynający postępowanie (§ 7 rozporządzenia dyscyplinarnego), tj. przełożony właściwy w sprawach dyscyplinarnych (Komendant Główny Policji, komendant wojewódzki, ewentualnie stołeczny, komendant powiatowy, ewentualnie miejski, komendant WSPol w Szczytnie, komendanci szkół policyjnych),

2. prowadzący postępowanie (§ 13 rozporządzenia dyscyplinarnego), wyznaczony przez przełożonego w postanowieniu o wszczęciu, który powinien być w stopniu co najmniej młodszego aspiranta, jednak nie niższym od stopnia obwinionego albo zajmujący co najmniej równorzędne z posiadanym przez obwinionego stanowisko, mający przygotowanie do prowadzenia postępowania,

3. obwiniony - policjant, wobec którego zachodzi uzasadnione przypuszczenie popełnienia przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej,

4. inne osoby, np. świadkowie, biegli, obrońca.

Obrazowo prezentuje to poniższy schemat.

Rozporządzenie określa katalog uprawnień obwinionego:

• prawo do zgłaszania wniosków dowodowych,

• prawo do ustanowienia obrońcy, którym może być wskazany przez obwinionego policjant, reprezentujący go w granicach udzielonego na piśmie pełnomocnictwa lub adwokat (radca prawny),

• prawo do odmowy składania wyjaśnień,

• prawo do składania wniosku o wyłączenie prowadzącego postępowanie z przyczyn określonych w § 13 ust. 3 rozporządzenia dyscyplinarnego,

• prawo do składania zażaleń na postanowienia wydane w toku postępowania, jeżeli rozporządzenie przewiduje zaskarżalność,

• prawo do składania wniosku o uzupełnienie postępowania dowodowego,

• prawo do składania odwołania od orzeczenia dyscyplinarnego oraz prawo wnoszenia skargi do NSA na orzeczenie kończące postępowanie dyscyplinarne.

Inne uprawnienia i obowiązki wynikają odpowiednio z przepisów kpa.

Szerszego omówienia wymaga prawo do zgłaszania wniosków dowodowych.

Wniosek dowodowy jest żądaniem obwinionego zgłoszonym na piśmie prowadzącemu postępowanie dla przeprowadzenia konkretnego dowodu. Prowadzący rozstrzyga o losie wniosku, może go bowiem przyjąć i przeprowadzić postępowanie lub odmówić uwzględnienia w drodze postanowienia, jeżeli:

• okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,

• dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności lub nie da się przeprowadzić,

• przeprowadzenie dowodu byłoby sprzeczne z prawem.

Na postanowienie o odmowie uwzględnienia wniosku dowodowego zażalenie nie przysługuje i można je skarżyć dopiero w odwołaniu.

1. Przebieg postępowania dyscyplinarnego.

Postępowanie dyscyplinarne przebiega według określonych etapów. Przedstawia je poniższy schemat.

Oczywiście nie wszystkie z nich w każdym postępowaniu wystąpią.

3.1 Czynności wyjaśniające.

Czynności wyjaśniające są podejmowane przed wszczęciem postępowania, jeżeli informacje o przewinieniu lub naruszeniu dyscypliny służbowej budzą wątpliwości co do popełnienia czynu, jego kwalifikacji prawnej, osoby sprawcy.

Czynności wyjaśniających nie prowadzi się w przypadku nie usprawiedliwionego niewykonania przez policjanta polecenia sądu lub prokuratora w wyznaczonym terminie lub zakresie, gdy sąd lub prokurator zażąda od przełożonego wszczęcia przeciwko policjantowi postępowania dyscyplinarnego.

Czynności wyjaśniające należy ukończyć w terminie 30 dni od daty ich podjęcia.

3.2 Wszczęcie postępowania.

Postępowanie dyscyplinarne zostaje wszczęte z dniem wydania postanowienia o wszczęciu postępowania i przedstawienia policjantowi zarzutów.

Postanowienie takie powinno zawierać:

• oznaczenie wydającego postanowienie, obwinionego z podaniem imienia, nazwiska, stopnia i stanowiska,

• datę wydania,

• powołanie podstawy prawnej,

• opis zarzucanego czynu wraz z jego kwalifikacją prawną,

• wyznaczenie policjanta prowadzącego postępowanie,

• uzasadnienie,

• pouczenie,

• podpis wydającego postanowienie z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego wydającego postanowienie.

Nie wszczyna się postępowania dyscyplinarnego:

1. jeżeli czynności wyjaśniające nie potwierdziły zaistnienia przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej,

2. po upływie przedawnienia wszczęcia, a więc po upływie 90 dni od dnia otrzymania przez właściwego przełożonego wiadomości o popełnieniu przewinienia lub naruszeniu dyscypliny służbowej (art. 135 ust. 1 ustawy - przedawnienie ścigania),

3. po upływie 1 roku od dnia popełnienia czynu, o którym mowa wyżej policjantowi nie można wymierzyć kary (art. 135 ust. 2 ustawy - przedawnienie karalności), z tym, że jeśli ww. czyn stanowi jednocześnie przestępstwo, przedawnienie karalności następuje dopiero z upływem z upływem okresu przedawnienia karalności przestępstwa ( art. 135 ust. 3 ustawy ).

4. w razie śmierci policjanta,

5. jeżeli w tej samej sprawie zapadło prawomocne orzeczenie lub toczy się postępowanie dyscyplinarne.

Można nie wszczynać postępowania (za wyjątkiem żądania sądu lub prokuratora) gdy:

1. policjant złożył pisemne zgłoszenie niezwłocznego wystąpienia ze służby,

2. w wyniku czynności wyjaśniających ustalono, że czyn policjanta ma charakter mniejszej wagi (w szczególności, gdy policjant nie przewidywał możliwości naruszenia dyscypliny służbowej, choć mógł i powinien przewidzieć),

3. właściwy przełożony uzna za wystarczające przeprowadzenie rozmowy dyscyplinującej.

3.3 Postępowanie dowodowe.

Postępowanie dowodowe i jego wyniki stanowią podstawę orzekania.

Z każdej czynności dowodowej sporządza się zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenia dyscyplinarnego oraz art. 67-72 kpa - protokół. Materiały przekazane przez sąd, prokuratora i inne uprawnione organy są włączane do akt postępowania. Prowadzący postępowanie ma obowiązek przesłuchać w charakterze obwinionego policjanta, któremu doręczono postanowienie o wszczęciu. Zbiera materiał dowodowy i podejmuje czynności niezbędne do wyjaśnienia sprawy, w szczególności przesłuchuje świadków, zleca przeprowadzenie stosownych badań. Zapoznaje obwinionego z aktami postępowania i uzupełnia je, jeżeli uwzględni ewentualny wniosek w tej sprawie. Jeżeli zebrany materiał dowodowy uzasadnia przedstawienie policjantowi innego zarzutu wydaje się postanowienie o zmianie lub uzupełnieniu zarzutów.

Po zgromadzeniu materiału dowodowego i zapoznaniu z nimi obwinionego prowadzący wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania dowodowego i sporządza sprawozdanie.

Postępowanie dowodowe powinno być zakończone w ciągu 1 miesiąca od daty wszczęcia.

Przełożony właściwy do rozpoznawania sprawy w drugiej instancji może wydać postanowienie o przedłużeniu postępowania dowodowego do 2 miesięcy. Komendant Główny Policji w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przedłużyć termin na czas oznaczony powyżej 2 miesięcy.

Sposób obliczania terminów następuje według art. 57 kpa.

3.4 Zawieszenie postępowania dyscyplinarnego.

Przełożony, który wszczął postępowanie dyscyplinarne obligatoryjnie zawiesza je do czasu zakończenia postępowania karnego, jeżeli czyn zarzucany jest przedmiotem postępowania i nie stanowi naruszenia dyscypliny służbowej, z wyjątkiem przypadku, gdy popełnienie przez policjanta czynu jest oczywiste i uniemożliwia pozostawienie go w służbie.

Można zawiesić postępowanie, gdy zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania dyscyplinarnego, np. poważna choroba obwinionego.

Zawieszenie następuje poprzez wydanie postanowienia, na które służy zażalenie do wyższego przełożonego. Zawieszenie wstrzymuje bieg terminów określonych przez rozporządzenie dyscyplinarne.

Po ustaniu przyczyn wydaje się postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania.

3.5 Umorzenie postępowania dyscyplinarnego.

Postępowanie dyscyplinarne może zakończyć się obligatoryjnym umorzeniem poprzez wydanie postanowienia, jeżeli:

• nastąpiło przedawnienie wszczęcia postępowania lub wymierzenia kary dyscyplinarnej,

• nie potwierdziło się zaistnienie przewinienia lub naruszenie dyscypliny służbowej,

• nastąpiła śmierć policjanta,

• w tej samej sprawie zapadło prawomocne orzeczenie lub toczy się postępowanie dyscyplinarne.

Fakultatywne umorzenie może nastąpić w razie:

• długotrwałej choroby obwinionego,

• złożenia przez niego pisemnego zgłoszenia niezwłocznego wystąpienia ze służby, jeśli postępowanie dotyczy czynu, za który policjant ponosi jedynie odpowiedzialność dyscyplinarną.

3.6 Wydanie orzeczenia.

Jeżeli postępowanie dowodowe doprowadziło do wszechstronnego zbadania sprawy i nie wystąpiły przeszkody natury faktycznej, postępowanie dyscyplinarne wchodzi w fazę orzekania.

Przełożony dyscyplinarny przy wydawaniu orzeczenia jest związany zasadami wymiaru kary, musi więc wziąć pod uwagę:

• charakter przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej i jego skutki,

• pobudki działania,

• okoliczności popełnienia czynu,

• stopień nasilenia złej woli,

• następstwa ujemne dla służby,

• dotychczasowe wyniki w służbie,

• zachowanie obwinionego poza służbą,

• inne istotne okoliczności w sprawie zarówno łagodzące, jak i obciążające.

Na zaostrzenie wymiaru kary mają wpływ:

1. popełnienie przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej w stanie po użyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka,

2. popełnienie przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej przez policjanta w czasie prowadzonego przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego lub w czasie wykonywania kary dyscyplinarnej, w okresie próby określonej przez orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary lub warunkowego umorzenia postępowania karnego,

3. poważne skutki czynu z niskich pobudek,

4. popełnienie przewinienia lub naruszenia dyscypliny służbowej wobec podwładnego, wspólnie z nim lub na jego szkodę.

Artykuł 134 Ustawy o Policji określa katalog kar dyscyplinarnych:

1. upomnienie,

2. nagana,

3. surowa nagana,

4. nagana z ostrzeżeniem,

5. ostrzeżenie o niepełnej przydatności do służby na zajmowanym stanowisku,

6. wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe,

7. obniżenie stopnia,

8. ostrzeżenie o niepełnej przydatności do służby,

9. wydalenie ze służby.

Przełożony dyscyplinarny na podstawie całokształtu okoliczności, zebranego w sprawie materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad oceny czynu, nie później niż w ciągu 7 dni od daty zamknięcia postępowania dowodowego wydaje orzeczenie dyscyplinarne. Rodzaje orzeczeń zawiera poniższy schemat.

Elementy orzeczenia zostały określone w § 26 rozporządzenia dyscyplinarnego; najistotniejsze w nim jest rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie faktyczne i prawne.

Kara dyscyplinarna wydalenia ze służby nie może być stosowana w razie skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, a wobec policjanta pełniącego funkcję z wyboru w związku zawodowym w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, może być stosowana tylko za zgodą Komendanta Głównego Policji, po zasięgnięciu opinii związku.

3.7. Postępowanie odwoławcze.

Od orzeczenia dyscyplinarnego o wymierzeniu kary policjantowi służy odwołanie do wyższego przełożonego. Należy je wnieść w terminie 7 dni od daty doręczenia za pośrednictwem przełożonego, który orzekał w pierwszej instancji. Jeżeli orzeczenie o wymierzeniu kary wydał Komendant Główny Policji, odwołanie nie przysługuje. Jednakże obwiniony może zwrócić się do Komendanta Głównego Policji z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Przełożony, który wydał skarżane orzeczenie, przesyła odwołanie w terminie 7 dni, załączając akta osobowe i akta postępowania dyscyplinarnego. Wyższy przełożony orzekając w postępowaniu odwoławczym, opiera się na ustaleniach faktycznych pierwszej instancji. Może także zlecić uzupełnienie postępowania przełożonemu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

W postępowaniu odwoławczym można zaskarżone orzeczenie:

• utrzymać w mocy albo

• uchylić w całości lub części i w tym zakresie uniewinnić obwinionego albo wymierzyć inną karę albo

• uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia albo

• uchylić i przekazać sprawę sądowi honorowemu albo

• umorzyć postępowanie odwoławcze.

W postępowaniu odwoławczym nie można wymierzyć kary surowszej niż orzeczona w zaskarżonym orzeczeniu, chyba że wymierzona kara rażąco narusza prawo lub interes służby.

Na orzeczenie kończące postępowanie dyscyplinarne policjantowi przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej. Skargę wnosi się bezpośrednio do sądu w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Osoby fizyczne mogą działać osobiście lub przez pełnomocników.

Skarżący może cofnąć skargę. Sąd nie jest związany granicami skargi, nie może jednak wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu.

Sąd uwzględniając skargę:

1. uchyla orzeczenie dyscyplinarne w całości albo części,

2. stwierdza nieważność,

3. stwierdza niezgodność z prawem.

Sąd orzeka wyrokiem, który staje się prawomocny.

Po uprawomocnieniu się orzeczenia dyscyplinarnego przełożony właściwy w sprawach osobowych wykonuje orzeczenie. Może poinformować o jego treści wszystkich policjantów podległej jednostki lub komórki organizacyjnej. Orzeczenie dyscyplinarne podlega włączeniu do akt osobowych. Wykonanie kary dyscyplinarnej (patrz § 36 rozporządzenia) polega na wytknięciu niewłaściwego postępowania lub wydania decyzji stosownej do treści orzeczenia.

Kary dyscyplinarne po upływie czasu określonego w rozporządzeniu dyscyplinarnym, § 37 ust. 2 ulegają zatarciu, które polega na uznaniu kary za niebyłą, usunięciu z akt osobowych orzeczenia oraz uczynieniu nieczytelnym zapisu o karalności.

W sprawach nieuregulowanych rozporządzeniem zastosowanie mają przepisy kpa.

Kodeks postępowania administracyjnego ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. (tekst jednolity; Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. Nr 5 poz. 46)

Red. G. Karaś i St. Płowucha, Przyjmowanie, rozpatrywanie i załatwianie skarg i wniosków w Policji, KGP - WSPol. 1997 r., s. 9.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. „w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dziennik Ustaw Nr 5 poz. 46)

§ 3 rozporządzenia z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków.

art. 231 kk. - nadużycie władzy ( przekroczenie lub niedopełnienie obowiązków, art. 245 kk. - użycie groźby lub przemocy wobec świadka. Art. 246 kk. - wymuszanie zeznań, informacji.

165

Uczestnicy postępowania dyscyplinarnego

Organ wszczynający postępowanie

Prowadzący postępowanie

Obwiniony

Inne osoby, np.: świadkowie, biegli

Etapy postępowania dyscyplinarnego

czynności wyjaśniające

wszczęcie postępowania

postępowanie dowodowe

zawieszenie postępowania

umorzenie postępowania

wydanie orzeczenia

postępowanie odwoławcze

---