CZĘŚĆ III - KWALIFIKACJA PRAWNA WYBRANYCH PRZESTĘPSTW
I WYKROCZEŃ.

Funkcjonariusz Policji spotyka się w służbie z różnego rodzaju przejawami naruszeń przepisów. Charakteryzują się one zróżnicowanym stopniem społecznej szkodliwości i wyczerpują ustawowe znamiona przestępstw bądź wykroczeń. Dokonanie oceny stanów faktycznych tych zdarzeń niekiedy sprawia trudności i często konsekwencją może być błędna decyzja i związane z tym naruszenie przepisów prawa. Dlatego też wybranie do omówienia przestępstw i wykroczeń zostanie wykorzystana posiadana wiedza..

ROZDZIAŁ I - Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.

1. Art. 148 kk - zabójstwo.

Przepis chroni życie ludzkie, które stanowi wartość nadrzędną, dlatego zabójstwo zalicza się do najcięższych zbrodni.

§ 1 - to typ podstawowy zabójstwa. Jest to zbrodnia, która polega na umyślnym pozbawieniu człowieka życia.

Podmiotem może być każdy człowiek zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej.

Termin „zabija” użyty w art. 148 § 1 kk oznacza dowolną czynność sprawcy, skierowaną umyślnie na pozbawienie życia człowieka, bez względu na rodzaj użytego środka (pistolet, trucizna, nóż itp.) i techniki wykonania (uduszenie, utopienie, zastrzelenie itp.). Zabójstwo z reguły jest popełnione działaniem sprawcy. W wyjątkowych wypadkach może być popełnione także zaniechaniem, pod warunkiem że na sprawcy ciążył obowiązek prawny do określonego działania, które, gdyby sprawca go nie zaniechał, uchroniłoby ofiarę od śmierci (np. matka karmiąca dziecko popełnia zabójstwo przez zaniechanie, gdy umyślnie zaprzestanie karmić niemowlę).

§ 2 i 3 - to tzw. zabójstwo kwalifikowane, zwane również morderstwem, które ze względu na wagę popełnionej zbrodni, szczególną motywację, sposób działania, skutek lub uprzednie skazanie sprawcy za zabójstwo, zwiększają naganność czynu i powodują surową odpowiedzialność karną.

§ 4 - to typ uprzywilejowany zabójstwa, popełniony pod wpływem silnego wzburzenia (zabójstwo w afekcie). Ponadto do tego typu zalicza się:

• zabójstwo noworodka (matka, która zabija dziecko w okresie porodu i jego przebiegu (art. 149 kk),

• zabójstwo z litości (art. 150 kk) tzw. eutanazja, przy której muszą wystąpić dwa znamiona tj.: żądanie ofiary i współczucie sprawcy wobec jego ofiary,

• zabójstwo dziecka poczętego (art. 152 kk), czyli sprawca dokonuje wbrew przepisom ustawy przerwania ciąży. Odpowiedzialności nie podlega kobieta, której dokonywany jest zabieg, a jedynie osoba, która takiego zabiegu dokonuje. Odpowiada również lekarz, który wykonuje zabieg wbrew ustawowym warunkom dopuszczalności przerwania ciąży.

Strona podmiotowa tego przestępstwa polega na umyślności w obu zamiarach tj. zarówno na zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym.

Między działaniem lub zaniechaniem sprawcy a skutkiem musi zachodzić związek przyczynowy. Dla istoty zabójstwa nie jest wymagane, aby skutek śmiertelny był natychmiastowym następstwem działania - byleby był wynikiem zachowania się sprawcy. Pobudki działania sprawcy są obojętne dla bytu przestępstwa, mają natomiast znaczenie dla wymiaru kary.

Okrucieństwo - świadome wyrządzenie ofierze przez sprawcę cierpienia fizycznego lub psychicznego ponad to, co jest konieczne do spowodowania śmierci.

Pod wpływem silnego wzburzenia - stan psychiczny, w którym przeżycia emocjonalne górują nad przeżyciami intelektualnymi. Stan silnego wzburzenia jest najczęściej wynikiem nagłej, gwałtownej reakcji na czynniki zewnętrzne.

Człowiek - żywa istota urodzona przez kobietę, niezależnie od ułomności fizycznych i upośledzenia psychicznego.

2. Art. 156 - 157 kk - uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia.

Przestępstwa polegające na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu zbliżone są rodzajowo do przestępstw przeciwko życiu. Różnią się jedynie rozmiarem skutku. Ze względu na zagrożenie karą czyn ten należy traktować jako występek.

Uszkodzenie ciała - naruszenie ciągłości tkanek, które polegać może zarówno na zewnętrznym zranieniu, jak i sięgającym w głąb ciała (złamanie kości), w tym na obrażeniach narządów wewnętrznych (pęknięcie narządu wewnętrznego).

Rozstrój zdrowia - zakłócenie funkcji organizmu, tzn. choroby o charakterze czynnościowym, które mogą wynikać z zadanego urazu, jak i mieć charakter bezurazowy (np. spowodowanie szoku psychicznego).

Kodeks przewiduje:

• ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156),

• średni uszczerbek na zdrowiu (art. 157 § 1)

• lekkie uszczerbek na zdrowiu (art. 157 § 2)

Ciężki uszczerbek na zdrowiu ma miejsce, gdy uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia stają się kalectwem albo chorobą fizyczną lub umysłową a mającą cechy trwałości.

Średni uszczerbek na zdrowiu występuje w sytuacji, gdy uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia nie zagrażają życiu i naruszają czynności narządów ciała na okres powyżej 7 dni.

Lekki uszczerbek na zdrowiu ma miejsce wtedy, gdy uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia naruszają czynności narządów ciała na okres poniżej 7 dni.

Wszystkie wymienione wypadki uszczerbku na zdrowiu są karalne zarówno wtedy, gdy są umyślne, jak i wtedy, gdy są nieumyślne.

Ściganie czynu z art. 157 § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7, dni odbywa się z oskarżenia prywatnego.

W myśl § 5 ściganie średnich przestępstw popełnianych na szkodę osób najbliższych odbywa się także na wniosek pokrzywdzonego. Natomiast ciężki uszczerbek na zdrowiu określony w art. 156 jest typem przestępstwa kwalifikowanego, kiedy następstwem czynu określonego
w § 1 jest śmierć człowieka.

3. Art. 158-159 kk - bójka i pobicie.

Czyny te ze względu na zagrożenie karą stanowią występek.

Bójka - to czynne starcie trzech lub więcej osób wzajemnie zadających sobie uderzenia (naruszenie nietykalności cielesnej), z których każda występuje w zajściu w podwójnej roli - atakującego i broniącego się.

Pobicie - to czynna napaść dwu lub więcej osób na inną osobę lub osoby, gdy występuje wyraźny podział na napastników i napadniętych.

Różnica między bójką a pobiciem polega na tym, że w bójce wszyscy jej uczestnicy są sprawcami przestępstwa i występują w podwójnej roli, zarówno atakujących, jak i broniących się w pobiciu zaś mamy wyraźny podział ról na atakujących, sprawców przestępstwa i pokrzywdzonego (pokrzywdzonych), który jest przedmiotem ataku.

Udział w bójce to także podawanie narzędzi, przetrzymywanie ofiary, zgaszenie światła, zamknięcie drzwi pomieszczenia itp. Odpowiedzialność uczestników bójki lub pobicia ma charakter odpowiedzialności wspólnej (zbiorowej).

Strona podmiotowa przestępstwa polega na umyślności w zamiarze bezpośrednim, i ewentualnym, jednakże następstwa sprawca nie ogranicza swoim działaniem (śmierć). Wyróżnia się:

• typ podstawowy przestępstwa:

• art. 158 § 1 kk - naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

• typ kwalifikowany

• art. 158 § 2 kk - ze względu na skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

• art. 158 § 3 kk - ze względu na skutek śmierci człowieka,

• art. 159 kk - ze względu na użycie w czasie bójki i pobicia środka w postaci broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu.

Art. 159 podaje termin „używa”, czyli należy tu rozumieć czynienie użytku z niebezpiecznego przedmiotu, atakowanie nim, usiłowanie zadawania ciosów, nawet jeśli nie spowodowałoby to żadnego skutku.

4. Art. 160 kk - narażenie życia lub zdrowia na niebezpieczeństwo.

Przestępstwo to polega na tym, że sprawca w wyniku jakiegokolwiek działania lub zaniechania działania naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Niebezpieczeństwo musi być realne i bezpośrednie.

• art. 160 § 2 kk - obejmuje postać kwalifikowaną w stosunku do postaci z § 1 ze względu na narażenie na niebezpieczeństwo takiej osoby, w stosunku do której sprawca ma obowiązek troszczenia się (obowiązek rodziców wobec dzieci, obowiązki pielęgniarki w szpitalu),

• art. 160 § 3 kk - obejmuje przypadek mniejszej wagi ze względu na nieumyślność.

W myśl § 5 przestępstwo określone w § 3 ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego.

5. Art. 161 kk - narażenie na zarażenie wirusem HIV, inną chorobą zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu

Przestępstwo to polega na tym, że osoba, która wiedząc, że jest nosicielem wirusa HIV, poprzez działanie lub zaniechanie, w sposób umyślny stwarza realne, bezpośrednie zagrożenie zarażenia tym wirusem innej osoby. Odpowiedzialność za ten czyn ogranicza się do czynu umyślnego w celu zaniechania. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

ROZDZIAŁ II - Przestępstwa i wykroczenia przeciwko mieniu

oraz bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji.

1. Przestępstwa przeciwko mieniu.

1.1. Art. 278 kk - kradzież.

Kradzież jest typową i najczęściej w praktyce występującą postacią zaboru. Polega na zabraniu cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Warunkiem jest, aby sprawca działał z zamiarem trwałego pozbawienia właściciela możności dysponowania mieniem. Kradzież jest dokonana w chwili zaboru i objęcia władztwa nad rzeczą.

Zabór - działanie polegające na wyjęciu cudzej rzeczy spod władztwa innej osoby władającej nim i przeniesienie go we władztwo sprawcy zaboru.

§ 1 - dot. rzeczy ruchomej,

§ 2 - dot. bezprawnego uzyskania programu komputerowego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (to tzw. „piractwo komputerowe”),

§ 3 - jest typem uprzywilejowanym ze względu na wypadek mniejszej wagi,

§ 5 - dot. kradzieży energii elektrycznej, czyli osoba korzysta z energii, pomijając licznik, oraz karty bankomatowej uprawniającej właściciela konta do podjęcia z bankomatu pieniędzy.

Kradzież może być dokonana tylko z zamiarem bezpośrednim.

Zabór dokonany nie w celu przywłaszczenia, ale z zamiarem krótkotrwałego użycia przedmiotu będzie wykroczeniem z art. 127 kw, natomiast krótkotrwałe użycie pojazdu to przestępstwo z art. 289 kk.

Jeśli wartość skradzionej rzeczy nie przewyższa 250 zł, czyn nie stanowi przestępstwa, lecz wykroczenie z art. wykroczenie z art. 119 kw.

Przestępstwo kradzieży, ścigane jest w trybie publiczno-skragowym, jeśli natomiast kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej. Tryb ścigania - na wniosek pokrzywdzonego.

1. Art. 279 kk - kradzież z włamaniem.

Kradzież z włamaniem - zachodzi wtedy, gdy sprawca zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia w wyniku usunięcia przeszkody materialnej, będącej częścią konstrukcji pomieszczenia zamkniętego lub specjalnym zamknięciem tego pomieszczenia (przeszkodę taką można usunąć zarówno przed, jak i po dokonaniu kradzieży).

Włamanie zachodzi wówczas, gdy pomieszczenie jest zamknięte w taki sposób, który uniemożliwia normalne wejście i wskazuje na wolę zabezpieczenia tego pomieszczenia przed dostępem innych osób.

Pokonując zabezpieczenie pomieszczenia sprawca włamania niejednokrotnie uszkadza mienie (zamek, drzwi, okno). Należy to do istoty włamania i nie powoduje dodatkowej odpowiedzialności. Jeżeli jednak wartość uszkodzonego mienia przewyższa w znacznym stopniu wartość skradzionego mienia lub sprawca wznieca pożar w celu zatarcia włamania - odpowiada za dwa przestępstwa.

Przestępstwo kradzieży z włamaniem wymaga zamiaru bezpośredniego. Tryb ścigania publiczno-skargowy, tj. z urzędu lub na wniosek, jeżeli czynu dopuściła się osoba najbliższa dla pokrzywdzonego. Dla bytu tego czynu nie ma znaczenia wartość cudzej rzeczy ruchomej.

1.3. Art. 280 kk - rozbój.

Rozbój jest typem przestępstwa złożonego. Jest ono skierowane zarówno przeciwko mieniu, jak i stanowi zamach na osobę, jej nietykalność, zdrowie i wolność. Ponieważ celem działania sprawcy jest zabór mienia w celu przywłaszczenia, zaś zamach na osobę stanowi środek prowadzący do realizacji celu.

Zamach na osobę będzie polegał na używaniu:

• przemocy, czyli siły przewyższającej siłę ofiary,

• groźby natychmiastowego użycia przemocy,

• doprowadzenie osoby na skraj bezbronności lub stanu nieprzytomności.

Istotą przestępstwa jest to, że sprawca w pierwszej kolejności swoje działanie kieruje na osobę, czyli jej nietykalność, wolność, zdrowie i życie a następnie na mienie swojej ofiary.

Dla bytu tego przestępstwa wartość mienia jest nieistotna.

§ 2 tego artykułu to postać kwalifikowana ze względu na:

• użycie przez sprawcę rozboju broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu lub środka obezwładniającego,

• sprawca działa w sposób bezpośrednio zagrażający życiu,

• sprawca działa wspólnie z inna osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem. W tym wypadku sprawca podlega surowszej odpowiedzialności karnej.

Rozbój jest to czyn zabroniony, zagrożony w § 1 jako przestępstwo występku, a w § 2 jako zbrodnia. Tryb ścigania - z urzędu

1.4. Art. 281 kk - kradzież rozbójnicza.

Jest to postać kradzieży kwalifikowana przez to, że jej sprawca używa przemocy lub groźby jej natychmiastowego użycia bezpośrednio po dokonaniu zaboru w celu utrzymania skradzionych rzeczy w swoim posiadaniu.

Przez użycie przemocy należy rozumieć przełamanie oporu przy użyciu siły fizycznej skierowanej przeciwko każdej osobie odbierającej sprawcy skradzioną rzecz. Należy pamiętać, że przemoc może być skierowana nie tylko wobec pokrzywdzonego, ale również wobec innej osoby np. ścigającej sprawcę. Dla bytu przestępstwa nie jest istotna wartość mienia. Kradzież rozbójnicza jest przestępstwem umyślnym, które popełnić można jedynie w zamiarze bezpośrednim, przy czym w odniesieniu do zaboru jest to przestępstwo kierunkowe. Tryb ścigania - z urzędu.

1.5. Art. 282 kk - wymuszenie rozbójnicze.

Przestępstwo to należy kwalifikować jako występek i jest to przestępstwo publiczno-skargowe ścigane z urzędu. Wymuszenie rozbójnicze jest przestępstwem skierowanym przeciwko mieniu, a jednocześnie przeciwko osobie. Polega na zmuszeniu innej osoby, za pomocą przemocy, groźby - do rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, lub zaprzestania działalności gospodarczej. Celem działania sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowe, a więc może być popełnione tylko umyślnie w zamiarze bezpośrednim. Typowym przestępstwem z art. 282 kk jest tzw. wymuszanie haraczy i porwanie dla okupu.

1.6. Art. 284 kk - przywłaszczenie.

Artykuł wprowadza odpowiedzialność za przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej lub cudzego prawa majątkowego.

Przywłaszczenie to postępowanie z cudzą rzeczą (wartości nie mniejszej niż 250 zł), jak z własną, wbrew woli właściciela (posiadacza).

Różnica między kradzieżą (art. 278 kk) a przywłaszczeniem polega na tym, że przy kradzieży sprawca najpierw dokonuje zaboru cudzej rzeczy, aby nią zawładnąć, a przy przywłaszczeniu nie dokonuje zaboru, gdyż rzecz znalazła się w inny sposób w posiadaniu sprawcy, np. została mu użyczona, powierzona, doręczona przez pomyłkę itp.

Przywłaszczenie jest przestępstwem materialnym i ogólnospołecznym, które można popełnić umyślnie i jedynie w zamiarze bezpośrednim.

Tryb ścigania publiczno-skargowy:

• z urzędu,

• na wniosek pokrzywdzonego, gdy jest on osobą najbliższą dla sprawcy.

§ 2 - kwalifikowany typ przywłaszczenia - sprzeniewierzenie

Sprzeniewierzenie polega na przywłaszczeniu mienia powierzonego sprawcy, np. oddanego na przechowanie, oddanego w komis.

Szczególną postacią przywłaszczenia jest plagiat, którego przedmiotem nie jest rzecz, lecz wytwory myśli człowieka i związane z tym prawa.

Gdy wartość przywłaszczonej rzeczy nie przekracza 250 zł czyn stanowi wykroczenie z art. 119 kw.

1.7. Art. 286 kk - oszustwo.

Czyn zabroniony kwalifikowany jako występek. Oszustwem jest doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez:

• wprowadzenie jej w błąd albo

• wyzyskanie błędu lub

• niezdolności do należytego rozumienia przedsiębranego działania.

Odpowiedzialności z art. 286 kk, podlega tylko osoba, która dokona oszustwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Wprowadzenie w błąd polega na wywołaniu u innej osoby przeświadczenia o pewnym stanie rzeczy, nie odpowiadającym rzeczywistości (np. kłamliwe zapewnienie, fałszywe oznaczenie rzeczy, fałszywy dokument itp.).

Wyzyskanie błędu ma miejsce w sytuacji, gdy sprawca samego błędu nie wywołał, ale świadomie wykorzystuje już mylne wyobrażenie innej osoby o rzeczywistym stanie rzeczy.

Wyzyskanie nienależytego pojmowania przedsiębranego działania - w tym przypadku sprawca nie korzysta z błędu pokrzywdzonego, lecz wykorzystuje świadomie jego niezdolność do zrozumienia podejmowanych czynności, co może wynikać z choroby pokrzywdzonego lub wyłączenia świadomości spowodowanego np. niedojrzałością psychiczną.

§ 2 - nowy typ przestępstwa polegający na żądaniu korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie skradzionej rzeczy np. żądanie okupu za zwrot skradzionego samochodu. Przestępstwo to jest dokonane z chwilą, gdy żądanie dotrze do pokrzywdzonego bez względu na to, czy sprawca otrzyma korzyść majątkową, czy też nie.

W § 3 przewidziano uprzywilejowany typ przestępstwa z uwagi na wypadek mniejszej wagi.

Oszustwo we wszystkich postaciach ścigane jest z urzędu z wyjątkiem sytuacji, gdy pokrzywdzoną jest osoba najbliższa.

Z artykułu tego nie będzie ponosił odpowiedzialności sprawca oszustwa ubezpieczeniowego (art. 298 kk).

1.8. Art. 288 kk - niszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy.

Przepis § 1 chroni własność mienia i jego posiadanie i przewiduje trzy formy przestępczego działania:

• niszczenie rzeczy - polega na unicestwieniu rzeczy, czyli zniszczeniu całkowitym lub w tak znacznym stopniu, iż nie nadaje się ona do używania zgodnie z przeznaczeniem (spalenie samochodu),

• uszkodzenie rzeczy - polega na takiej zmianie rzeczy, że nie może ona służyć celom użytkowym lub estetycznym, dla których była przeznaczona (np. przebicie dwóch opon w samochodzie, połamanie desek w oparciu ławki),

• czynienie rzeczy niezdatnej do użytku, czyli pozbawienie mienia właściwości użytkowych, jednakże bez istotnego naruszenie jej substancji np. wymontowanie z maszyny trudno dostępnej części, wyjęcie procesora z komputera).

Przedmiotem działania może być tylko rzecz nie należąca do sprawcy, zarówno ruchoma, jak i nieruchoma. Zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie niezdatną do użytku rzeczy, której wartość nie przekracza 250 zł stanowi wykroczenie z art. 124 kw. Przestępstwo może być popełnione tylko umyślnie. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego. W § 3 wprowadzona została odpowiedzialność za czyn polegający na niszczeniu lub uszkadzaniu kabla podmorskiego. Jest to przestępstwo ścigane z urzędu i na mocy umów międzynarodowych

1.9. Art. 289 kk - zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia.

Artykuł określa odpowiedzialność za zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia. Czyn z tego przepisu różni się od kradzieży tym, że sprawca zabiera cudzy pojazd mechaniczny nie w celu przywłaszczenia, a jedynie w celu krótkotrwałego użycia.

Jeżeli sprawca, w celu krótkotrwałego użycia pokonuje pewne przeszkody, aby dostać się do pojazdu, to fakt ten nie wyklucza stosowania tego przepisu (przepis wchłania włamanie) gdyby sprawca zabrał z pojazdu jakieś mienie albo zabrał ten pojazd w celu przywłaszczenia, wówczas będzie to stanowić odrębne przestępstwo (np. z art. 278, 279 kk). Ocena zamiaru sprawcy zależy od okoliczności konkretnego wypadku.

§ 2 i 3 przewidują kwalifikowane typy przestępstwa przez:

• sposób działania, który polega na pokonaniu zabezpieczenia pojazdu lub użyciu przemocy albo groźby natychmiastowego jej użycia lub też na doprowadzeniu człowieka do stanu nieprzytomności czy bezbronności,

• znaczną wartość pojazdu,

• porzucenie go w stanie uszkodzonym lub w okolicznościach stanowiących niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia samego pojazdu, jego części lub zawartości.

Ściganie przestępstwa, w przypadku gdy sprawca jest osobą najbliższą, następuje na wniosek pokrzywdzonego.

1.10. Art. 290 kk - wyrąb drzewa z lasu.

Kradzieżą leśną jest dokonany w celu przywłaszczenia wyrąb drzewa w lesie lub kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego.

Wyrąb drzewa polega na oderwaniu drzewa od podłoża. Art. 290 kk określa odpowiedzialność sprawcy, który dokonuje wyrębu drzewa z lasu. Lasem jest grunt leśny o powierzchni, co najmniej 0,1 ha, na którym znajduje się drzewostan. Wyrąb dokonany poza tym obszarem (np. w parku) bądź zabór drzewa spoza terenu lasu - nie jest przestępstwem z tego artykułu.

Dla bytu przestępstwa nie ma znaczenia forma własności.

Jeżeli wartość skradzionego w lesie drzewa nie przekracza 75 zł, czyn stanowi wykroczenie z art. 120 kw. Przestępstwo to polega na umyślności tylko w zamiarze bezpośrednim. Tryb ścigania - z urzędu.

1.11. Art. 291 i 292 kk - paserstwo.

Paserstwo to korzystanie z owoców przestępstwa. Może ono polegać na:

• nabyciu rzeczy pochodzących z przestępstwa,

• udzieleniu pomocy w zbyciu takiej rzeczy lub jej przyjęciu,

• udzieleniu pomocy w ukryciu takiej rzeczy.

Jeżeli osoba pomogła w zbyciu, przyjęła albo pomogła w ukryciu rzeczy pochodzącej z czynu zabronionego, wówczas będzie odpowiadała za pomocnictwo do czynu, do którego udzieliła pomocy.

Gdy wartość przedmiotu paserstwa jest mniejsza niż 250 zł, wówczas mamy do czynienia z wykroczeniem z art. 122 kw.

W kk i kw wyróżnia się dwa typy paserstwa:

• art. 291 kk (art. 122 § 1 kw) - paserstwo umyślne, kiedy sprawca wie, że rzecz jest uzyskana za pomocą czynu zabronionego (w przypadku wykroczenia, że pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia) umyślność w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym,

• art. 292 kk (art. 122 § 2 kw) - paserstwo nieumyślne, kiedy sprawca nie wie choć na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że rzecz została uzyskana za pomocą czynu zabronionego (przy wykroczeniach jw.).

2. Wykroczenia przeciwko mieniu.

2.1. Art. 119 kw - kradzież lub przywłaszczenie.

W artykule tym określona została odpowiedzialność za wykroczenie kradzieży oraz przywłaszczenia cudzej rzeczy. Kradzież lub przywłaszczenie stanowią wykroczenie, jeśli wartość skradzionej lub przywłaszczonej rzeczy nie przekracza 250 zł. Kradzież rzeczy o wyższej wartości stanowi przestępstwo z art. 278 kk, a przywłaszczenie jej przestępstwo z art. 284 kk (pojęcie kradzieży i przywłaszczenia omówione zostały wcześniej). Jedną z postaci wykroczenia z art. 119 jest kradzież, czyli zabór w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej. W art. 119 kw określona jest odpowiedzialność za kradzież tylko rzeczy ruchomej. Z artykułu tego nie odpowiada sprawca kradzieży programu komputerowego, energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego. Kradzież tych dóbr stanowi przestępstwo, za które odpowiedzialność określona jest w art. 278 § 2 i 5 kk. Z uwagi na brak stosownego odniesienia w kodeksie wykroczeń do tych dóbr należy przyjąć, że te kradzieże stanowią przestępstwo niezależnie od ich wartości i podlega odpowiedzialności karnej także wtedy, jeśli wartość skradzionego programu czy energii nie przekracza 250 zł.

Kradzież oraz przywłaszczenie podlegają ściganiu z urzędu, a jeśli pokrzywdzona jest osobą najbliższą dla sprawcy, ściganie następuje tylko na jej wniosek.

W odniesieniu do wykroczenia kradzieży lub przywłaszczenia wprowadzona została karalność usiłowania, podżegania i pomocnictwa.

2.2. Art. 120 kw - kradzież drzewa z lasu.

W artykule wprowadzona została odpowiedzialność za wykroczenie polegające na wyrębie drzewa w lesie w celu przywłaszczenia, a także za kradzież lub przywłaszczenie drzewa wyrąbanego lub powalonego.

Las - grunt o zwartej powierzchni, co najmniej 0,1 ha, pokryty roślinnością leśną, czyli uprawami leśnymi - drzewami, krzewami oraz runem leśnym - choćby przejściowo był ich pozbawiony.

Czyny te stanowią wykroczenie, jeśli wartość drzewa nie przekracza 75 zł, w przypadku wyższej wartości czyn stanowi przestępstwo określone w art. 290 kk.

Art. 120 § 2 kw przewiduje przypadków karalność za usiłowanie podżeganie i pomocnictwo do opisanego wykroczenia.

Dokonany wyrąb gałęzi, korzeni lub krzewów albo karczowanie pniaków będzie rozpatrywane z art. 148 kw.

Stroną podmiotową wykroczenia jest umyślność w zamiarze bezpośrednim.

2.3. Art. 121 kw - szalbierstwo.

Szalbierstwo polega na wyłudzeniu i obejmuje:

• pożywienie lub napoje w zakładach żywienia zbiorowego,

• wstęp na imprezę rozrywkową lub sportową,

• działanie automatu,

• przejazdy środkami lokomocji należącymi do przedsiębiorstwa niedysponującego karami taryfowymi.

Zachowanie sprawcy, któremu nie towarzyszył zamiar nieuiszczenia należności, nie będzie podlegać pod ten przepis.

Nie będzie też wykroczeniem, gdy pasażer zabrany na tzw. „łepka”, nie opłaci przejazdu.

Aby sprawcy przypisać wykroczenie z § 1, trzeba wykazać, że był on w ciągu ostatniego roku (licząc wstecz od daty ostatniego przejazdu) co najmniej dwa razy karany karą pieniężną, i że kary tej nie uiścił.

§ 2 art. 121 kk - szalbierstwo polega na wyłudzeniu:

• pożywienia lub napoju w zakładach żywienia zbiorowego,

• wstępu na imprezę rozrywkową lub sportową,

• działaniu automatu,

• przejazdu środkami lokomocji należącymi do przedsiębiorstwa nie dysponującego karami taryfowymi.

Wyliczenie to nie jest pełne, obejmuje również „inne podobne świadczenie, o którym sprawca wie, że jest płatne”, np. skorzystanie z urządzeń wesołego miasteczka.

Z § 2 odpowiada np. sprawca wyłudzający przejazd taksówką bez zapłaty za kurs.

Odpowiedzialność z art. 121 następuje niezależnie od wartości wyłudzonego świadczenia i może być popełnione tylko umyślnie.

2.4. Art. 122 kw - paserstwo.

Dla bytu wykroczenia z art. 122 kw wymagane jest, aby mienie pochodziło wyłącznie z kradzieży lub przywłaszczenia oraz aby jego wartość nie przekraczała kwoty 250 zł, a w przypadku drzewa z lasu 75 zł.

Przepis przewiduje następujące postacie paserstwa:

• nabywanie mienia pochodzącego z kradzieży lub przywłaszczenia,

• pomoc w zbyciu takiego mienia, lub

• w celu osiągnięcia korzyści majątkowej:

• przyjęcie takiego mienia,

• pomoc w jego ukryciu.

Wykroczenie z § 1 ma charakter umyślny, a zatem dla jego bytu wymagana jest po stronie sprawcy świadomość, że mienie pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia. Dla odpowiedzialności z § 1 konieczne jest wykazanie, że sprawca wiedział, miał pewność, co do takiego pochodzenia rzeczy. Natomiast wykroczenie z § 2 ma charakter nieumyślny, odpowiedzialność za nie ponosi sprawca, który nie wie, że mienie pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia, ale na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, skąd to mienie pochodzi. Towarzyszące okoliczności to przede wszystkim czas i miejsce transakcji, nietypowe zachowanie zbywcy, niska cena itp. Karalne jest również usiłowanie paserstwa (określonego w § 1) oraz podżeganie i pomocnictwo do niego.

2.5. Art. 123 kw - kradzież z ogrodu.

Przepis stanowi o odrębnym typie kradzieży, jeżeli przedmiotem czynu są owoce, warzywa lub kwiaty, które w nieznacznej ilości sprawca zabiera z cudzego ogrodu. Przepis nie określa, jaka ilość jest w jego rozumieniu nieznaczna, pozostawiając to ocenie organu orzekającego w konkretnych przypadkach.

Czyny z art. 123 kw są ścigane tylko na żądanie pokrzywdzonego.

Jeśli zabór owoców, warzyw lub kwiatów z cudzego ogrodu łączy się ze zniszczeniem lub uszkodzeniem ogrodu, w grę wchodzi odpowiedzialność z art. 150 kw.

2.6. Art. 124 kw - umyślne niszczenie mienia.

Wykroczenie z art. 124 kw stanowi odpowiednik przestępstwa niszczenia cudzego mienia, określonego w art. 288 kk.

Sprawca odpowiada za wykroczenie, jeśli szkoda nie przekracza 250 zł. Odpowiedzialność zależy od wartości szkody, która niekiedy może być wyższa od wartości rzeczy, zwłaszcza gdy czyn polega na uczynieniu jej niezdatną do użytku. Na wartość szkody składa się nie tylko np. wartość szyby, ale także koszt ponownego jej wstawienia.

Odpowiedzialność z art. 124 obejmuje wyłącznie wykroczenia umyślne oraz przewidziana jest odpowiedzialność za usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo.

Przepis przewiduje możliwość orzeczenia środka karnego naprawienia szkody, w dwu możliwych formach: zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub przywrócenia stanu poprzedniego.

2.7. Art. 127 kw - samowolne użycie mienia ruchomego.

W artykule tym określona jest odpowiedzialność za wykroczenie polegające na samowolnym użyciu cudzej rzeczy ruchomej. Odpowiedzialność ponosi sprawca, który cudzej rzeczy używa wbrew woli osoby uprawnionej do dysponowania daną rzeczą. Użycie może łączyć się z zaborem cudzej rzeczy.

Nie podlega odpowiedzialności z art. 127 zabór cudzego pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia, taki czyn stanowi przestępstwo określone w art. 289 kk.

2.8. Art. 128 kw - urządzanie gry hazardowej.

Gra hazardowa ma miejsce wtedy, gdy odbywa się na tzw. stawki - kwoty i zależy przeważnie od wypadku losowego. W art. 128 określona została odpowiedzialność za wykroczenie nielegalnego hazardu. Polegać ono może na urządzaniu gry hazardowej (w karty, w kości, kręgle) albo na użyczeniu do takiej gry środków lub pomieszczenia.

Wykroczenie ma charakter umyślny i celowy. Odpowiada za nie sprawca działający w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie lub dla innej osoby.

Z art. 128 ponosi odpowiedzialność sprawca organizujący grę nielegalną, ale niepolegającą na oszustwie. Jeśli grze towarzyszy oszustwo, sprawca ponosi odpowiedzialność za przestępstwo z art. 286 kk.

Urządzanie gry towarzyskiej np. w karty wyłącznie dla rozrywki, a nie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie jest wykroczeniem.

Pieniądze i inne przedmioty służące do gry podlegają przepadkowi, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

2.9. Art. 129 kw - wyrób narzędzi służących do dokonania kradzieży.

W § 1 tego artykułu określona została odpowiedzialność za:

• wyrób, posiadanie lub nabywanie wytrychów, jeżeli osoba nie trudni się zawodem, w którym są one potrzebne (np. mechaników samochodowych, rzemieślników zajmujących się usługowym otwieranym uszkodzonych zamków),

• dostarczanie wytrychów osobie nie trudniącej się zawodem, w którym są one potrzebne,

• wyrabianie, posiadanie oraz nabywanie kluczy do cudzego domu, mieszkania lub innego pomieszczenia albo schowka bez zezwolenia osoby uprawnionej lub organu administracyjnego.

W § 2 przewidziano odpowiedzialność za wyrabianie, posiadanie lub nabywanie narzędzi, przeznaczonych do dokonywania kradzieży, a także dostarczanie takich narzędzi innym osobom.

Wykroczenie z art. 129 można popełnić tylko umyślnie.

W § 3 określony został obowiązkowy przepadek wytrychów, kluczy oraz narzędzi, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

3. Wybrane przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji.

3.1. Art. 177 kk - wypadek komunikacyjny.

Artykuł przewiduje odpowiedzialność sprawcy za spowodowanie wypadku komunikacyjnego. Strona przedmiotowa tego przestępstwa składa się z dwóch elementów:

• naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu,

• wywołania skutku w postaci obrażeń ciała innej osoby, śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Pomiędzy skutkiem a naruszeniem zasad bezpieczeństwa w komunikacji musi istnieć związek przyczynowy.

Wypadkiem nazywamy takie zdarzenie w ruchu, które pociągnęłoby za sobą śmierć człowieka lub naruszenie czynności narządów ciała albo rozstrój zdrowia przynajmniej jednej osoby (nie licząc sprawcy) trwającego dłużej niż 7 dni (katastrofa opisana w art. 173 kk przewiduje także zagrożenie mienia w wielkich rozmiarach).

Naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu może być zarówno umyślne, jak i nieumyślne, natomiast skutki stąd wynikające dotyczące życia i zdrowia muszą być objęte czynem nieumyślnym, co decyduje o tym, że wypadek traktowany jest jako występek nieumyślny.

W sytuacji gdyby skutki były objęte przez sprawcę czynem umyślnym to odpowiadałby on za przestępstwo umyślne np. z art. 148, 156, 288 kk.

§ 2 jest postacią kwalifikowaną w stosunku do § 1 z uwagi na skutek, jakim jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu.

§ 3 stwierdza, że przestępstwo to jest wnioskowym w sytuacji, gdy skutki opisane w § 1 dosięgają wyłącznie osoby najbliższej.

3.2. Art. 178 kk - nadzwyczajne obostrzenie kary.

Artykuł przewiduje zaostrzenie ustawowego wymiaru kary za przestępstwo katastrofy, bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy oraz wypadku komunikacyjnego wobec sprawcy, który popełnił jedno z tych przestępstw w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za popełnienie tych przestępstw w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę. Stan nietrzeźwości oraz odurzenia nie będzie przez sąd brany pod uwagę w sytuacji, gdy powstał on u sprawcy wbrew jego woli (np. podstępem, przymusem itp.).

Okolicznością nadzwyczajnie zaostrzającą będzie takie oddalenie się z miejsca wypadku, które miało na celu uniknięcie odpowiedzialności bądź identyfikacji sprawcy.

Nie będzie okolicznością obciążającą, gdy sprawca oddali się z miejsca wypadku w celu sprowadzenia pomocy lub będąc w stanie szoku.

Możliwość nadzwyczajnego obostrzenia kary pozbawienia wolności odnosi się do każdego sprawcy przestępstwa komunikacyjnego.

Zgodnie z § 2 art. 178 kk skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 kk, sąd może orzec środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości.

3.4. Art. 178a kk - prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Przepis ten przewiduje odpowiedzialność za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Pojęcie „środka odurzającego” zostało określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Zgodnie z tą ustawą jest to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, np. haszysz, heroiny. Jest to przestępstwo umyślne, tj. sprawca może je popełnić w zamiarze bezpośrednim albo w zamiarze ewentualnym.

Przestępstwo określone w dyspozycji art. 178a § 1 kk może być popełnione, podobnie jak przestępstwo z art. 177 kk, w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym przez osobę, która prowadzi pojazd mechaniczny, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Ustawa Prawo o ruchu drogowym nie definiuje pojęcia „pojazd mechaniczny”, a jedynie posługuje się pojęciem pojazdu w szerokim znaczeniu.

Pojazdem mechanicznym będzie więc: pojazd silnikowy, pojazd używany do celów specjalnych, ciągnik rolniczy, autobus, statek, łódź motorowa, samolot, samochód, motocykl, motorower itp. Pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym jest każdy pojazd drogowy lub szynowy napędzany umieszczonym na nim silnikiem, jak również maszyna samobieżna i motorower. Nie są pojazdami mechanicznymi rowery zaopatrzone w silnik pomocniczy o pojemności nieprzekraczającej 50 cm³, pod warunkiem że zachowują wszystkie normalne cechy charakterystyczne budowy umożliwiające ich zwykłą eksploatację jako rowerów. Stosując terminologię ustawy Prawo o ruchu drogowym, można powiedzieć, że pojazdem mechanicznym jest każdy pojazd silnikowy tj. pojazd wyposażony w silnik, łącznie z motorowerem i pojazdem szynowym.

Dyspozycja art. 178a § 2 przewiduje typ uprzywilejowany przestępstwa. Czyn ten może być popełniony na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzącą inny pojazd niż określony w § 1.

Zgodnie z ustawą o drogach publicznych drogą publiczną jest droga zaliczona do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie:

• krajowe,

• wojewódzkie,

• powiatowe,

• gminne.

Drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, place przed dworcami kolejowymi, autobusami i portami są drogami wewnętrznymi. Budowa, utrzymanie, zarządzanie i oznakowanie dróg wewnętrznych należy do zarządcy terenu. Według ustawy Prawo o ruchu drogowym strefa zamieszkania to obszar obejmujący drogi publiczne lub inne drogi, na którym obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego, a wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi. Innym pojazdem, o którym mowa w tym przepisie, jest pojazd niebędący pojazdem mechanicznym. Jest nim inny niż pojazd mechaniczny środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane, np. rower, pojazd zaprzęgowy. Oczywiście nie są pojazdami łyżworolki, deskorolki itp.

Przepis § 3 przewiduje możliwość orzeczenia środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości w razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2.

3.5. Art. 179 kk - odpowiedzialność dyspozytora.

Artykuł przewiduje odpowiedzialność za trzy rodzaje czynów:

1. dopuszczenie do ruchu pojazdu mechanicznego lub innego rodzaju pojazdu w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,

2. dopuszczenie do prowadzenia pojazdu mechanicznego lub innego pojazdu na drodze publicznej przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, będącą pod wpływem środków odurzających,

3. dopuszczenie do prowadzenia pojazdów przez osobę nie posiadającą uprawnień.

Za to przestępstwo odpowiada sprawca, na którym ciąży szczególny obowiązek dbałości o bezpieczeństwo ruchu. Obowiązek ten może wynikać z:

• tytułu pełnionej funkcji, lub

• umowy.

Dotyczy to w szczególności dysponentów, dyżurnych ruchu, osób zajmujących się konserwacją pojazdów i diagnozujących je funkcjonariuszy Policji.

Przestępstwo ma charakter formalny i może być popełnione wyłącznie z winy umyślnej.

3.6. Art. 180 kk - podejmowanie czynności zawodowych w stanie nietrzeźwym.

Przepis dotyczy osób odpowiadających za bezpieczeństwo ruchu pojazdów. Na podstawie tego przepisu może odpowiadać:

• dyspozytor ruchu,

• dyżurny ruchu na stacji kolejowej,

• dróżnik,

• kontroler lotów,

• policjant kierujący ruchem na skrzyżowaniu dróg.

Przestępstwo ma charakter formalny. Nie jest konieczne efektywne narażanie na niebezpieczeństwo, wystarczy samo pełnienie w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

4. Wybrane wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji.

4.1. Art. 86 kw - zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Istotą wykroczenia z tego artykułu jest spowodowanie zagrożeń bezpieczeństwa w ruchu drogowym, jakie mają miejsce przy wypadku komunikacyjnym (art. 177 § 1 kk), ale bez skutków lub z następstwami łagodniejszym, jak też bez względu na skutki, gdy doznane one zostały przez sprawcę czynu.

Dla odpowiedzialności z art. 86 konieczne jest ustalenie, że sprawca nie zachował „należytej ostrożności”, a więc takiej, jaka była wymagana w danej sytuacji.

Obowiązek zachowania szczególnej ostrożności istnieje np. przy:

• włączaniu się do ruchu,

• zmianie pasa ruchu,

• cofaniu,

• wyprzedzaniu.

Należyta ostrożność to również uwzględnienie istniejących w danym momencie okoliczności ruchu drogowego, a więc m.in. pory dnia, warunków atmosferycznych, rodzaju nawierzchni, natężenia ruchu, właściwości pojazdu itp.

Dla bytu wykroczenia niezbędnym jest, aby zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym było bezpośrednie i realne.

W § 2 tego artykułu zawarto typ kwalifikowany w stosunku do § 1 ze względu na dopuszczenie się wykroczenia przez sprawcę będącego w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka.

Z art. 86 odpowiada sprawca, który spowodował kolizję bez ofiar w ludziach, z samą tylko szkodą materialną lub nieznacznymi tylko obrażeniami ciała u ludzi, powodującymi rozstrój zdrowia na czas do 7 dni.

Wykroczenie może być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

4.2. Art. 87 kw - prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka.

Zadaniem tego artykułu jest ochrona bezpieczeństwa ruchu przed zagrożeniem, które wiąże się z prowadzeniem różnego rodzaju pojazdów przez osobę znajdującą się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Nie musi tu wystąpić żaden skutek w postaci określonego zdarzenia. Ustawodawca przyjął, że takie zachowanie jest zawsze niebezpieczne.

Zarówno w § 1, jak i § 2 art. 87 kw sprawca wykroczenia musi znajdować się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka.

Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi „stan po użyciu alkoholu” zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

• stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5 ‰ alkoholu albo

• obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

§ 2 dotyczy łagodniejszej odpowiedzialności w przypadkach, gdy sprawca po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka porusza się innym pojazdem niż pojazd mechaniczny (np. rowerem, pojazdem zaprzęgowym) po drodze publicznej lub w strefie zamieszkania.

§ 3 w stosunku do sprawcy wykroczenia z § 1 lub § 2 organ orzekający jest obowiązany orzec zakaz prowadzenia pojazdów.

4.3. Art. 88 kw - prowadzenie pojazdu bez wymaganego oświetlenia.

W artykule tym ustawodawca przyjął, że prowadzenie pojazdu bez wymaganych przepisami świateł lub pozostawienie go bez wymaganego przepisami oświetlenia zagraża bezpieczeństwu na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania. Warunki, jakim powinno odpowiadać oświetlenie pojazdu określone są w przepisach Prawa o ruchu drogowym. Odpowiedzialność następuje nie tylko za samo prowadzenie, ale pozostawienie pojazdu bez wymaganego oświetlenia.

Wykroczenie z art. 88 może być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

4.4. Art. 89 kw - pozostawienie małoletniego do lat 7 bez opieki lub nadzoru.

W artykule została wprowadzona odpowiedzialność za wykroczenie polegające na pozostawieniu dziecka bez opieki na drodze publicznej. Odpowiada z art. 89 ten, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi opieki lub nadzoru dopuszcza do przebywania małoletniego do lat 7 na drodze lub torach. Obowiązek ten dotyczy rodziców, opiekunów lub innych osób, którym w danej chwili powierzona była opieka nad dzieckiem np. krewnych, wychowawców przedszkola.

Wykroczenie z art. 89 może być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

4.5. Art. 92 kw - niestosowanie się do znaku lub sygnału drogowych oraz niezatrzymanie się do kontroli.

W artykule tym ustawodawca przyjął, że wykroczeniem jest samo niestosowanie się do znaku lub sygnału drogowego albo do sygnału lub polecenia osób uprawnionych. Zgodnie z art. 5 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym każdy uczestnik ruchu drogowego lub inna osoba znajdująca się na drodze są zobowiązani stosować się do znaków drogowych, sygnałów świetlnych oraz poleceń wydawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli. Ponadto artykuł ten reguluje kolejność stosowania się do norm, znaków, sygnałów i poleceń.

Wykroczenie z art. 92 § 1 kw może popełnić każdy uczestnik ruchu drogowego. Art. 92 § 2 przewiduje odpowiedzialność kierującego pojazdem, który nie zatrzymał się do kontroli.

Surowszej odpowiedzialności z § 2 podlega nie zastosowaniu się do sygnału uprzywilejowanej osoby, nakazującego zatrzymanie się pojazdu.

Wykroczenie z § 2 ma charakter umyślny i celowy, czyli w zamiarze bezpośrednim, bowiem sprawca działał w celu uniknięcia kontroli, a więc nie zatrzymał się świadomie, w sposób zamierzony i nie w skutek przeoczenia.

Warunkiem pociągnięcia kierującego pojazdem do odpowiedzialności za tego rodzaju czyn jest stwierdzenie, że:

• sygnał zatrzymania został podany prawidłowo i przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu drogowego,

• sygnał był dostrzegalny i jednoznaczny,

• sprawca nie zatrzymał pojazdu w celu uniknięcia kontroli.

§ 3 umożliwia orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów.

4.6. Art. 96 kw - dopuszczenie do bezprawnego prowadzenia pojazdu.

W § 1 określona została odpowiedzialność za wykroczenie polegające na dopuszczeniu do bezprawnego prowadzenia pojazdu. Sprawcą może być właściciel pojazdu, jego posiadacz lub użytkownik, a także osoba prowadząca pojazd.

W myśl § 1 odpowiada sprawca, który dopuszcza do prowadzenia pojazdu na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania:

• osobę fizyczną lub psychicznie niesprawną choćby osoba ta miała uprawnienia do prowadzenia pojazdów (osoba chora, w podeszłym wieku),

• osobę nie mającą wymaganych uprawnień,

• osobę znajdującą się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka;

oraz dopuszcza do prowadzenia pojazdu na drodze publicznej:

• pomimo braku wymaganych dokumentów stwierdzających dopuszczenie pojazdu do ruchu,

• niesprawnego technicznie,

• niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Wykroczenie z art. 96 kw może być popełnione umyślnie, jak i nieumyślnie.

Art. 96 § 2 przewiduje odpowiedzialność dyspozytora za wyżej wymienione wykroczenia w tym nieumyślne dopuszczenie do prowadzenia pojazdu przez osobę niemającą wymaganych uprawnień.

ROZDZIAŁ III - WYBRANE WYKROCZENIA PRZECIWKO PORZĄDKOWI PUBLICZNEMU I OBYCZAJOWOŚCI PUBLICZNEJ.

1. Art. 51 kw - zakłócenie wybrykiem spokoju lub porządku publicznego.

W artykule została określona odpowiedzialność za zakłócenie spokoju, a także zgorszenia w miejscu publicznym.

Przedmiotem ochrony jest porządek i spokój publiczny, spoczynek nocny oraz obyczajność.

Porządek publiczny - to normalne zachowanie się ludzi w miejscu publicznym, zgodnie z przyjętymi normami prawnymi i zwyczajowymi.

Zakłócenie porządku publicznego - działanie, które utrudni lub uniemożliwi ludziom normalne zachowanie się w miejscu publicznym, które jest zgodne z przyjętymi normami społecznymi. Może być wywołane krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem.

Spokój publiczny - stan równowagi psychicznej większej liczby nieoznaczonych osób.

Zakłócenie spokoju publicznego - to działanie, które jest zdolne naruszyć równowagę psychiczną tych osób.

Zakłócenie spoczynku nocnego - zachodzi wtedy, gdy sprawca swoim zachowaniem przeszkadza w spoczynku nocnym, choćby tylko jednej osobie. Za czas przeznaczony na spoczynek nocny przyjmuje się godzinę od 22:00 do 6:00.

Wywołanie zgorszenia w miejscu publicznym - ma miejsce, gdy sprawca swoim zazwyczaj nieobyczajnym zachowaniem wywoła negatywną potępiającą reakcję otoczenia, (co najmniej jednej osoby).

Miejsce publiczne - to miejsce ogólnodostępne, do którego ma wstęp każdy bez ograniczeń, np. ulica, plac, park, sklep a także: kino, stadion, autobus.

W art. 51 kw ustawodawca zawarł cztery rodzaje wykroczeń, z którymi w praktyce spotyka się najczęściej:

• zakłócenie spokoju lub porządku publicznego,

• zakłócenie spoczynku nocnego,

• wywołanie zgorszenia w miejscu publicznym,

• w § 2 występuje postać kwalifikowana wykroczenia ze względu na stan po użyciu alkoholu lub chuligański charakter czynu.

Wykroczenie z art. 51 ma charakter umyślny.

2. Art. 58 kw - żebranie.

Przepis ten wprowadza odpowiedzialność za żebractwo, czyli zwracanie się do innych osób o wsparcie.

Żebractwo karalne jest tylko wtedy, gdy dopuszcza się go sprawca mający środki egzystencji (np. mający rentę, świadczenia pomocy społecznej) lub też sprawca jest zdolny do pracy. Karalne jest tylko żebranie w miejscu publicznym, a więc takie, które jest dostępne dla szerokiego, nieograniczonego kręgu osób.

Surowszej odpowiedzialności z § 2 podlega żebranie w sposób natarczywy lub oszukańczy.

O natarczywości można mówić wtedy, gdy sprawca domaga się datków, wielokrotnie ponawia prośby mimo odmowy.

Żebranie oszukańcze występuje wówczas, gdy sprawca wprowadza inne osoby w błąd, co do swojej sytuacji życiowej (pozoruje kalectwo, zamieszcza fałszywe informacje o swoim stanie zdrowia lub członków rodziny).

Przepis nie przewiduje odpowiedzialności za podżeganie ani pomocnictwo, chyba że sprawca nakłania do żebrania osoby małoletnie lub bezbronne, zależne od siebie. W takim przypadku sprawca odpowiada z art. 104 kw.

Możliwa jest także odpowiedzialność karna osoby, która nie skłania, lecz zmusza do żebrania inna osobę. Podstawą odpowiedzialności jest wówczas art. 191 kk.

3. Art. 140 kw - nieobyczajny wybryk.

Przepis określa odpowiedzialność za publiczny nieobyczajny wybryk, czyli zachowanie rażąco odbiegające od akceptowanych społecznie norm obyczajnego zachowania się w miejscach publicznych.

Obyczaj - to powtarzający się od dłuższego czasu, podparty tradycją sposób postępowania charakterystyczny dla danej grupy ludzi, na danym terenie i w określonym czasie.

Nieobyczajny wybryk to czyn: prostacki, grubiański, nieprzyzwoity, naruszający zasady współżycia społecznego lekceważący otoczenie i mający wywołać zgorszenie. Nieobyczajnym wybrykiem będzie: załatwianie potrzeb fizjologicznych publicznie, rozbieranie się do naga poza miejscami, gdzie jest to przyjęte, publiczne obcowanie płciowe itp.

Karalności z art. 140 kw podlegają wybryki dokonywane publicznie.

Wykroczenie z art. 140 kw może niekiedy pozostawać w zbiegu z wykroczeniem z art. 51 kw.

4. Art. 142 kw - natarczywe oferowanie usług seksualnych.

Artykuł określa odpowiedzialność za wykroczenie natarczywego oferowania „usług seksualnych”. Odpowiedzialność ponosi sprawca proponujący innej osobie, dokonanie z nią czynu nierządnego. Karalne jest tylko takie proponowanie „usług seksualnych”, które ma charakter natarczywy, narzucający się, np.: sprawca zatrzymuje inne osoby, nie odstępuje mimo okazanego braku zainteresowania propozycją, zachowuje się wyzywająco, rozbiera się do naga, a także naruszający porządek publiczny. Samo składanie propozycji seksualnych, jeśli nie ma charakteru natarczywego, nie jest karalne. Karalne jest tylko takie oferowanie „usług” seksualnych, które ma na celu uzyskanie korzyści materialnej.

Podmiotem wykroczenia może być osoba zajmująca się prostytucją - uprawia stosunki seksualne w celach zarobkowych.

Nie odpowiada z art. 142 kw sprawca, który proponuje dokonanie czynu nierządnego z inną osobą. Taka osoba będzie odpowiadała karnie (art. 204 kk) za sutenerstwo, czyli czerpanie korzyści z cudzej prostytucji.

23

---