CZĘŚĆ XI - WSPÓŁPRACA ZE ŚRODKAMI MASOWEGO PRZEKAZU.

1. Podstawy prawne udzielania informacji środkom masowego przekazu.

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi wzajemne relacje pomiędzy policjantami i dziennikarzami są:

W Ustawie o Policji, w artykule 7 ust. 1 pkt 2 stwierdza się ogólnie, że inne, pozaustawowe metody i formy działania policjantów określa Komendant Główny Policji. Komendant Główny Policji wydał zarządzenie, w którym ustalone zostały zasady współpracy policjantów ze środkami masowego przekazu.

Najwięcej szczegółowych wytycznych dotyczących współpracy Policji ze środkami masowego przekazu znajdziemy w Zarządzeniu Nr 13/2000 Komendanta Głównego Policji oraz w Ustawie Prawo prasowe.

Zarządzenie Nr 13/2000 Komendanta Głównego Policji, oprócz określenia celów działalności prasowo - informacyjnej w Policji, wskazania osób uprawnionych do kontaktów ze środkami masowego przekazu oraz zakresu kompetencji tych osób, określa również zadania policjantów podstawowych szczebli wykonawczych w kontaktach z dziennikarzami.

Prawo prasowe reguluje zakres uprawnień środków masowego przekazu oraz praw

i obowiązków dziennikarzy.

W Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1995 r. określone zostały ogólne zasady współpracy urzędów państwowych ze środkami masowego przekazu. W przypadku Policji współpraca ta dotyczy komendantów (od Komendanta Głównego Policji do komendantów powiatowych i miejskich) oraz ich przedstawicieli prasowych.

Cele prowadzenia przez Policję działalności prasowo - informacyjnej precyzuje Zarządzenie Nr 13/2000 Komendanta Głównego Policji. Działalność ta to jedna z form realizacji zadań Policji wynikających z Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r.

Policja wypełnia swoje zadania jako państwowy urząd i zobligowany jest do informowania środków masowego przekazu o swojej działalności. Dlatego nie może ona ograniczać dostępu dziennikarzy do informacji o prowadzonych sprawach, wydarzeniach itp.

2. Policjanci uprawnieni do kontaktów z dziennikarzami.

Do kontaktowania się z dziennikarzami (przedstawicielami mediów) w Policji uprawnione są konkretne osoby. Są to:

1. Komendant Główny Policji,

2. komendanci wojewódzcy Policji,

3. komendanci miejscy Policji,

4. komendanci powiatowi Policji.

Ponadto w ich imieniu przed dziennikarzami mogą występować: rzecznik prasowy Komendanta Głównego Policji, rzecznicy prasowi komendantów wojewódzkich Policji, oficerowie prasowi komendantów miejskich oraz powiatowych Policji.

Pozostali policjanci, aby mogli rozmawiać z dziennikarzami w sprawach służbowych, muszą mieć zgodę swojego komendanta - od poziomu komendanta powiatowego lub miejskiego poczynając wzwyż. Komendant może taką zgodę udzielić na konkretną rozmowę lub na częstsze kontakty z dziennikarzami (zgoda okresowa).

Wyjątkiem jest udzielanie wyjaśnień dziennikarzom przez policjanta będącego na miejscu zdarzenia. Jednak w tym przypadku musi wystąpić żądanie dziennikarza, aby policjant udzielił mu takiej informacji. Od policjanta wymagane jest aby sprawdził, czy osoba podająca się za dziennikarza jest nim w rzeczywistości (okazanie legitymacji dziennikarskiej). Wypowiedź policjanta ma być ogólna i na temat. Musi dotyczyć opisu zastanej sytuacji.

Dziennikarzowi zainteresowanemu sprawą, którą prowadzi Policja, policjant nie powinien odmawiać pomocy. Jeżeli policjant nie posiada upoważnienia do udzielenia informacji na dany temat powinien wskazać osobę odpowiedzialną w jednostce Policji za działalność prasowo - informacyjną oraz poinformować jak można się z nią skontaktować. Może to zrobić w następujący sposób: Przepraszam, ja nie mogę udzielić Panu takiej informacji, ale proszę zadzwonić do naszego oficera prasowego, komisarza Bednarka, telefon [phone].

3. Udzielanie informacji dziennikarzom na miejscu zdarzenia.

Policjant znajdujący się na miejscu wykonywania czynności jest obowiązany udzielić dziennikarzowi informacji na temat tego zdarzenia. Obowiązek ten dotyczy sytuacji, w której dziennikarz zażąda takiej informacji (policjant nie może być inicjatorem informowania; nie może np. zawołać dziennikarzy do siebie w celu przedstawienia im danych na temat zdarzenia).

Policjant jest zobligowany wówczas do sprawdzenia legitymacji prasowej (nie ma standardowego wzoru legitymacji prasowej). Każda redakcja wydaje ją według własnej koncepcji. Ważne jest, aby w takiej legitymacji było zdjęcie dziennikarza, jego imię i nazwisko oraz pieczątka z nazwą i adresem redakcji.

Policjant będący na miejscu zdarzenia może udzielić dziennikarzowi informacji tylko w zakresie swoich kompetencji. Informacja taka może zawierać jedynie ogólny opis zdarzenia. Nie powinna zawierać:

• zbędnych informacji,

• danych, które mogłyby posłużyć do formułowania sądów o winie uczestników zdarzenia,

• danych, które mogłyby posłużyć do identyfikacji osób uczestniczących w zdarzeniu,

• informacji, które mogłyby być przydatne sprawcom przestępstwa,

• informacji, które mogłyby stanowić przykład do zaplanowania podobnego przestępstwa.

Jeżeli na miejscu zdarzenia jest sam, to wtedy udziela informacji. Musi ona stanowić jedynie ogólny opis tego, co się stało. Policjant nie może wnikać w szczegóły, nie może wydawać opinii i sądów. Często taki błąd popełniają policjanci ruchu drogowego. Na miejscu wypadku mówią na przykład:

Około godziny 13 na prostym odcinku drogi nr 6 doszło do czołowego zderzenia ciężarówki marki A z samochodem osobowym marki B. W wyniku zderzenia oba pojazdy zostały uszkodzone. Obrażenia odniósł kierujący samochodem osobowym i jego pasażerka. Obojga odwieziono do szpitala. Prawdopodobnie przyczyną wypadku była nadmierna prędkość kierującego samochodem osobowym i niezachowanie przez niego szczególnej ostrożności, gdyż dzisiejsze warunki atmosferyczne nie są najlepsze.

Policjant udzielający informacji wyraźnie zasugerował winę jednego z uczestników zdarzenia nie mając na ten temat zbyt wielu informacji. Oględziny są w toku, sprawa będzie później wyjaśniana. Może okazać się, że były zupełnie inne przyczyny tego wypadku. Swojej wypowiedzi nie będzie mógł jednak sprostować. Prawidłowa informacja w tym przypadku powinna wyglądać następująco:

Około godziny 13 na prostym odcinku drogi nr 6 doszło do czołowego zderzenia ciężarówki marki A z samochodem osobowym marki B. W wyniku zderzenia oba pojazdy zostały uszkodzone. Obrażenia odniósł kierujący samochodem osobowym i jego pasażerka. Obojga odwieziono do szpitala. Na razie trudno mówić o bezpośrednich przyczynach wypadku. Trwają ustalenia dotyczące okoliczności tego zderzenia.

Nie wolno również podawać zbyt szczegółowych informacji. Mogą one posłużyć przestępcom do zorientowania się, jak dużo Policja wie na ich temat i czy są zagrożeni. Na przykład:

Zabezpieczam miejsce zdarzenia. W mieszkaniu tym napadnięto na jego właściciela, kolekcjonera dzieł sztuki. Przestępcy napadli go gdy wchodził do mieszkania, ogłuszyli i pchnęli nożem. Myśleli, że on nie żyje. Następnie przystąpili do plądrowania mieszkania. Mężczyzna jednak ocknął się i widział ich twarze. Dla ratowania swojego życia dalej udawał nieżywego. Przestępcy wynieśli z jego mieszkania sześć obrazów znanego artysty, ale nie będą mogli ich nigdzie sprzedać, bo są to dzieła bardzo znane.

Prawidłowa informacja powinna brzmieć:

Zabezpieczam miejsce zdarzenia. W mieszkaniu tym napadnięto na jego właściciela, kolekcjonera dzieł sztuki. Przestępcy napadli go gdy wchodził do mieszkania. Następnie przystąpili do plądrowania mieszkania. Trwa ustalanie co ukradli, prowadzone są oględziny mieszkania.

Nie można również podawać danych, które mogłyby posłużyć do identyfikacji uczestników zdarzenia. Błędem będzie podanie następującej informacji:

Policjant - Jest to miejsce, na którym doszło do zgwałcenia młodej dziewczyny. Sprawca pobił ją, a następnie wykorzystał. Zbiegł, ale mamy jego dokładny rysopis. Poszukiwania trwają.

Dziennikarz - Co pan może powiedzieć o tej dziewczynie?

Policjant - Jest to młoda dziewczyna, mieszka w pobliżu.

Dziennikarz - A coś dokładniej?

Policjant - Mieszka w tym bloku, blondynka, niedawno skończyła 17 lat. Ale proszę mnie więcej o nią nie pytać, nie mogę zdradzić kim ona jest.

Policjant już wskazał, o którą dziewczynę chodzi. Już powiedział za dużo. i podał dane, które mogą prowadzić do identyfikacji dziewczyny. W tym bloku może mieszkać tylko jedna dziewczyna, która niedawno ukończyła 17 lat i ma włosy koloru blond.

Policjant nie powinien mówić zbyt wiele, a jedynie przekazać podstawowe informacje, oparając się na faktach.

Jeżeli policjant już na podstawie wstępnej oceny sytuacji ma uzasadnione wrażenie, że zdarzenie wywoła większe zainteresowanie przedstawicieli środków masowego przekazu - powinien dążyć do tego, aby sprowadzić na miejsce rzecznika lub oficera prasowego, lub policjanta upoważnionego przez komendanta do tego typu kontaktów.

Dziennikarze powinni zostać o tym poinformowani na przykład w taki sposób: - Proszę państwa, proszę chwilkę zaczekać. Oficer prasowy komendy został już powiadomiony, jedzie tutaj i on udzieli państwu wszelkich informacji.

Policjantowi udzielającemu informacji na miejscu zdarzenia nie wolno:

1. Ujawniać informacji stanowiących tajemnicę państwową lub służbową oraz inną tajemnicę chronioną ustawą, np. ustawą o ochronie danych osobowych. W takiej sytuacji dobrze jest od razu poinformować dziennikarza, z jakiego powodu takiej informacji nie uzyskał. Właściwa wypowiedź powinna brzmieć na przykład tak: Przepraszam, nie mogę udzielić panu odpowiedzi na to pytanie. Jest to sprawa objęta tajemniaą państwową.

2. Ujawniać danych policyjnych nie przeznaczonych do ogólnej wiadomości, np. Zatrzymano kierującego samochodem marki „Syrena” o numerze rejestracyjnym GHB 8765. Osoba ta zgromadziła dotychczas na swoim koncie 20 punktów karnych. Właściwa wypowiedź powinna brzmieć na przykład tak: Zatrzymano kierującego samochodem.

3. Rozpowszechniać danych mogących mieć wpływ na dobro dochodzenia lub śledztwa, np. Na miejscu zabezpieczono ślady krwi grupy AB Rh+ oraz wyraźne odciski palców dłoni z liniami papilarnymi. Właściwa wypowiedź powinna brzmieć na przykład tak: Trwa zabezpieczanie miejsca zdarzenia.

4. Podawać nazw firm. Może to być poczytane jako kryptoreklama, np. Dokonano włamania do sklepu „Sezam”, który specjalizuje się w sprzedaży profesjonalnych mebli biurowych. Właściwa wypowiedź powinna brzmieć na przykład tak: Dokonano włamania do sklepu meblowego.

5. Podawać danych osobowych podejrzanych, osób oskarżonych (przed wydaniem orzeczenia w sądzie pierwszej instancji), świadków, pokrzywdzonych, poszkodowanych, np. W wyniku żmudnych prac dochodzeniowych dokonaliśmy ustalenia, że sprawcą mógł być Bronisław Marzecki. Został on zatrzymany. Właściwa wypowiedź powinna brzmieć na przykład tak: W wyniku żmudnych prac dochodzeniowych dokonaliśmy ustalenia sprawcy. Został on zatrzymany.

Policjant w kontaktach z dziennikarzami powinien prezentować się jako:

• profesjonalista,

• osoba kompetentna,

• osoba kulturalna,

• osoba nienagannie ubrana (umundurowana),

• osoba rzeczowa,

• osoba przedstawiająca Policję w pozytywnym świetle, ale nie propagandowo,

• osoba przedstawiająca własną jednostkę Policji w pozytywnym świetle, ale nie propagandowo,

• osoba nie wymigująca się od podejmowania trudnych tematów i dyskutowania na nie,

• osoba chętna do współpracy ze społeczeństwem w celu zwalczania przestępczości,

• osoba nie dająca się manipulować dziennikarzowi,

• osoba wzbudzająca zaufanie.

Dla kreowania pozytywnego wizerunku Policji w oczach społeczeństwa niezbędne jest prezentowanie w kontaktach z dziennikarzami wysokiej kultury osobistej. Dlatego też należy pamiętać o tym, że:

• na początku należy się przywitać, powiedzieć np. Dzień dobry ... ,

• obowiązkowo należy się przedstawić, np. ... kom. Bednarek ... ,

• można podać jednostkę, np. ... Komenda Powiatowa Policji w Krasnymborze.

• podać zajmowane stanowisko (jeżeli jest to funkcja kierownicza), np. ... kierownik ogniwa patrolowo-interwencyjnego.

• nie można nikogo obrażać swoimi wypowiedziami,

• nie można się obrażać na dziennikarza,

• należy rozmawiać grzecznie,

• prezentować nienaganny wygląd zewnętrzny umundurowanego funkcjonariusza policji.

W sytuacji, kiedy policjant czuje się niekompetentny do udzielenia informacji w jakiejś sprawie, jeżeli na miejscu zdarzenia dziennikarz pragnie uzyskać nadmierną ilość informacji lub gdy na miejscu zdarzenia zebrała się znaczna liczba dziennikarzy usiłujących się dowiedzieć, co zaszło - policjant jest zobowiązany skierować ich do kompetentnej osoby według następujących zasad:

1. Jeżeli rzecz dotyczy spraw związanych z działalnością komendy miejskiej lub powiatowej Policji - do oficera prasowego takiej komendy.

2. Jeżeli rzecz dotyczy spraw związanych z działalnością komendy wojewódzkiej Policji - do rzecznika prasowego komendanta wojewódzkiego Policji.

3. Jeżeli rzecz dotyczy spraw związanych z działalnością Komendy Głównej Policji lub całej Policji - do rzecznika prasowego Komendanta Głównego Policji.

4. Jeżeli policjant nie wie, do kogo skierować dziennikarza - najlepiej gdy skieruje go do oficera prasowego swojej komendy miejskiej lub powiatowej.

Zarządzenie Nr 13/2000 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 września 2000 r. unieważniło wcześniejszy Rozkaz Nr 11/95 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 sierpnia 1995 r. w sprawie działalności prasowo - informacyjnej w Policji.

Rzeczników i oficerów prasowych oraz osoby upoważnione przez tych komendantów do kontaktów ze środkami masowego przekazu.

170

POLICJANCI UPRAWNIENI DO KONTAKTÓW

ZE ŚRODKAMI MASOWEGO PRZEKAZU

Komendant

Główny Policji

komendanci

wojewódzcy Policji

komendanci

miejscy Policji

komendanci

powiatowi Policji

rzecznik prasowy KGP

osoby uprawnione

osoby uprawnione

rzecznik prasowy KWP

osoby uprawnione

oficer prasowy KMP

osoby uprawnione

oficer prasowy KMP

1. Ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 179 z późn. zm.),

2. Zarządzenie Nr 13/2000 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 września 2000 r. w sprawie metod i form działalności prasowo - informacyjnej w Policji (tekst w załącznikach niniejszego opracowania),

3. Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.),

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1995 r. w sprawie trybu udostępniania prasie informacji oraz organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej.

Celem prowadzenia przez Policję działalności prasowo - informacyjnej jest:

1. realizowanie konstytucyjnego prawa swobodnego dostępu do informacji,

2. zapewnienie warunków do społecznej kontroli nad działalnością Policji,

3. kształtowanie wizerunku Policji,

4. wykonywanie innych ustawowych zadań Policji za pomocą środków masowego przekazu.

---