ROZDZIAŁ 7

• Modele, systemy i procedury wspomagania i śledzenia ruchu żywności

7.1. Budowa globalnej infrastruktury identyfikacji i śledzenia ładunków w sieciach dostaw - system GS1

Globalizacja gospodarki światowej stwarza w procesach logistycznych konieczność zbudowania nowych standardów identyfikacji. Stało się to możliwe dzięki powstaniu nowej organizacji o skali globalnej :GS1.

Rok 2005 był przełomowy dla powstania ogólnoświatowego systemu kodowania towarów występującego pod nazwą EAN-UCC.( ang. European Article Number - Universal Code Council) Wspomniana globalizacja gospodarki światowej nakazuje konieczność unifikowania obsługi logistycznej. Od 1 stycznia 2005 roku dotychczasowe dualne podejście do standardowej identyfikacji, UCC w Kanadzie i USA oraz EAN w reszcie świata, przeszło do historii. W obecnej strukturze zarówno USA, jak i Kanada, należą do jednej wspólnej organizacji światowej GSl (ang. Global System One ), w miejsce dotychczasowej nazwy: EAN International. Również od 1.stycznia.2005 roku firmy dotychczas działające wg zasad UCC (czyli wykorzystujące 12-cyfrowe kody kreskowe UPC) nie mogą już wymagać ich stosowania od swoich dostawców. Od 2005 roku wszystkie firmy zrzeszone w organizacji GS1 stosują 13-znakowe kody kreskowe systemu GS1 (Majewski 2006).

Istota systemu GS1

GS1 oznacza Global System, Global Standards i Global Solution, czyli odpowiednio globalny system, globalne standardy i globalne rozwiązanie. Cyfra 1 oznacza natomiast pozycję organizacji, będącej liderem w dziedzinie tworzenia, globalnych standardów nowoczesnego zarządzania łańcuchem dostaw (Gawrońska 2005).

GS1 wkracza na nowy poziom działalności, w większym stopniu odpowiadającej potrzebom rynku. GS1 oferuje nowe produkty i usługi:

• Globalną Sieć Synchronizacji Danych (ang. Global Data Synchronizatlon Network - GDSN) oraz

• Globalny Rejestr (ang. Global Registry - G.R.), tworzący infrastrukturę, która pozwala na nieskomplikowaną i efektywną synchronizację danych partnerów na całym świecie;

• Elektroniczny Kod Produktu (ang. Electronic Product Code - EPC );

• rozwiązania w zakresie śledzenia ruchu i pochodzenia produktów - (ang. traceability), w ramach całego łańcucha dostaw.

Struktura organizacyjna GS1

W skład GS1 wchodzą (por. rys.7.1):

Centrala Stowarzyszenia (ang. GS1 Head Office ) - posiadająca swoje siedziby w Brukseli

i w Princeton;

EPCgloballNc - organizacja utworzona w roku 2003 w celu wdrażania i komercjalizacji technologii EPC;

GDSN - organizacja utworzona w r. 2004 w celu wdrażania globalnej synchronizacji danych.

Stowarzyszenie GSl (wcześniej EAN International) stworzyło grupę pod nazwą GSl Europa. Grupa ta łączy organizacje krajowe GSl z 27 państw europejskich: Francji, Niemiec, Austrii, Cypru, Danii, Finlandii, Czech, Estonii, Węgier, Łotwy, Litwy, Polski, Słowacji, Słowenii, Belgii i Luksemburga, Szwecji, Grecji, Islandii, Irlandii, Włoch, Malty, Holandii, Portugalii, Hiszpanii, Szwajcarii oraz Wielkiej Brytanii. Państwa te tworzą Komitet Wykonawczy GSl Europa.

Rys. 7.1. Struktura organizacyjna GS1 w Europie

Źródło: Gawrońska (2006)

Celem członu GSl Europa jest wdrażanie globalnych standardów i rozwiązań systemu EAN - UCC na gruncie europejskim. Zaobserwowano, że mimo używania tej samej dokumentacji EAN - UCC, przedsiębiorstwa nie zawsze jednakowo interpretują opisane w niej wzory i wprowadzają własne rozwiązania. Punktem wyjścia działań w ramach GS-l Europa jest podsumowanie oraz analiza różnic we wdrożeniach standardów w Europie. Rezultatem przeprowadzonych projektów są wspólne wytyczne, umożliwiające właściwe i jednolite wdrażanie globalnych standardów, uwzględniające specyfikę rynku europejskiego i wymogi legislacyjne UE. Współpraca z innymi organizacjami np. Globalną Inicjatywą Handlu, ECR gwarantuje zaangażowanie i udział użytkowników systemu w działania GSl Europa. Natomiast bliska i otwarta współpraca z siedzibą główną GSl w Brukseli zapewnia synchronizację działań na poziomie międzynarodowym. Działania GSl Europa obejmują swoim zakresem różnorodne projekty, między innymi (Kazimierczak 2005):

• koordynację działań w ramach GSMP;

• Elektroniczny Kod Produktu;

• doradztwo w zakresie „traceability”;

• Europejską Inicjatywę Ochrony Zdrowia;

• harmonizację faktury elektronicznej, komunikatu Zamówienie, komunikatu Awizo wysyłki;

• harmonizację etykiety logistycznej.

Każdemu z projektów przewodzi jedna organizacja krajowa GSl.

Organizacja krajowa GS1 w Polsce

Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu ( IliM ) pełni rolę organizacji krajowej, która zarządza i wdraża w Polsce założenia systemu wcześniej EAN - UCC, a obecnie GS1. ILiM - GS1 Polska jest jedyną instytucją przygotowaną i upoważnioną do przyjmowania przedsiębiorstw i instytucji z Polski do systemu EAN - UCC i do nadawania im uprawnień do stosowania standardów EAN - UCC. Ponadto ILiM - GSl Polska oferuje szereg usług związanych z procesem śledzenia ruchu i pochodzenia produktów w łańcuchu dostaw oraz katalog elektroniczny EANIC, dostępny od 1 października 2004 r. (GAWROŃSKA , 2005).

Liczba uczestników systemu GS1, stosujących globalne standardy identyfikacyjne w Polsce, nieustannie wzrasta - na koniec roku 2005 wynosiła ponad 16 tys. członków.

Najpowszechniej stosowanym standardem globalnym jest numer GTIN, przedstawiany w kodzie EAN-13 lub EAN-8. Swoje wyroby koduje w ten sposób ponad 16 tysięcy firm. Prawie 4,5 tysiąca firm koduje już także opakowania zbiorcze. W roku 2005 zainteresowanie kodem GS1-128 wyraźnie wzrosło. Większość wykorzystujących go firm stosuje już standardowe etykiety logistyczne GS1.

Misja, realizowane zadania i plany działania GS1 na lata 2006 - 2009

Obecnie występuje coraz większe zapotrzebowanie na szybszą i bardziej wydajną wymianę gospodarczą, lepszą jakość usług i produktów, silniejsze więzi zharmonizowania między partnerami, nowe technologie oraz praktyczne szkolenia. Misja GS1 jest skupiona wokół tych potrzeb oraz pełnienia funkcji poważnego przodownika w momencie kreowania i wdrażania globalnych standardów. GS1 gromadzi obecnie ponad 1 mln firm członkowskich, 101 organizacji krajowych, 133 kraje, a jej standardy są używane w 23 branżach przemysłowych. GS1 będzie nadal korzystać z akceptowanych i honorowanych na całym świecie standardów systemu EAN - •UCC wzbogacając swoją działalność o nowe technologie i nowe zastosowania (Gawrońska 2005).

Główne projekty realizowane przez GS1.Plan działań na najbliższe lata

Do głównych projektów realizowanych przez GS1 należą (zob.. tab. 7.1.):

Tabela 7.1

Główne projekty realizowane przez GS1

Program	Zadania
Kody kreskowe i EDI	Opracowanie strategii wykorzystania EDI (EANCOM i XML) Opracowanie strategii wdrażania RSS (o zmniejszonej powierzchni).
GDSN	Wzrost liczby użytkowników GDSN Włączenie kolejnych katalogów elektronicznych do sieci Usprawnienie procesu certyfikacji katalogów.
EPC	Wprowadzenie standardów i gotowej technologii na rynek Wzrost liczby użytkowników EPC Uruchomienie procesu akredytacji laboratoriów.
Traceability	Wdrażanie rozwiązań traceability w nowych sektorach,
Inicjatywa UPSTERAM	Opracowanie rozwiązań dla procesu zaopatrzenia w opakowania.
Nowe sektory	Wdrażanie standardów GS1 w: służbie zdrowia i farmacji, wojsku, w branży odzieżowej, transporcie i usługach logistycznych.

Źródło: Hałas (2005)

Plan strategiczny na najbliższe 3 lata przyjmuje następujące główne założenia:

• wspieranie kluczowych standardów;

• dywersyfikacja oferty - wprowadzenie nowych standardów i usług;

• działania implementacyjne w nowych sektorach.

W realizacji powyższych zadań będzie pomagać Globalne Biuro GS1 (ang.GS1 Head Office) (zob. rys. 7.2.). Jednym z pionierskich pomysłów, zaplanowanych na zbliżające się lata, jest implementacja standardów GS1 w sferze surowców, półproduktów i opakowań - tzw. upstream. Zbliżone posunięcia będą także powstawały na skalę ogólnopolską, a ich dążeniem będzie opracowanie pomysłu wdrażania rozwiązań upstream na rynku polskim. Działania implementacyjne w świeżo powstałych sektorach obejmą swoim promieniem jednocześnie sektor ochrony zdrowia. Trzy zespoły robocze łączące organizacje krajowe GS1, a także delegaci firm z dziedziny służby zdrowia, będą kooperowały w zakresie implementacji i rozwoju globalnych standardów na potrzeby służby zdrowia, ze specjalnym zainteresowaniem w kierunku automatycznej identyfikacji produktów na rzecz wzrostu bezpieczeństwa pacjentów (GAWROŃSKA 2006) (zob.. tab. 7.2.).

Tabela 7.2.

Plan strategiczny GS1 2006 - 2009

Cele	Projekty
Wspieranie kluczowych standardów	Kody kreskowe eCom GDSN EPCglobal
Dywersyfikacja oferty - wprowadzenie nowych standardów i usług	Traceability Inicjatywa Upstream Bezpieczeństwo pacjenta Learn (Instytut GS1) Certyfikacja Global Data Driver
Działania implementacyjne w nowych sektorach	EPCglobal, Traceability, Upstream, Bezpieczeństwo pacjenta

Źródło: Gawrońska (2006)

W Polsce ważnym osiągnięciem roku 2005 było utworzenie Forum EPC - Polska, umożliwiającego firmom wymianę doświadczeń z innymi uczestnikami EPCglobal, zaangażowanymi we wdrażanie nowej technologii EPC. Forum gwarantuje także dostęp do wiedzy na temat EPC, wyników badań i specyfikacji oprogramowania. Stan obecnych wdrożeń wskazuje na to, że technologia EPC z każdym rokiem będzie cieszyła się coraz większą popularnością i zyskiwała coraz liczniejsze grono zwolenników, również w Polsce.

7.2. Wykorzystanie standardów EPCglobal w logistyce

Standardy transferu danych w systemie GS1 wykorzystują Elektroniczny Kod Produktu (EPC), który łączy dwie technologie identyfikacji za pomocą fal radiowych (RFID) oraz przekazywania informacji za pomocą Internetu i tworzą one otwartą globalną sieć EPC (ang. EPCglobal) (zob. rys.7. 2.).

Sieć EPC global obejmuje następujące czynności:

1. Producent oznakowuje każdy produkt etykietą-tagiem EPC, aby zidentyfikować go w łańcuchu dostaw;

2. Czytniki EPC to urządzenia do odczytywania danych z tagów EPC, łączące przepływy produktów z przepływem informacji i podłączone do oprogramowania middleware, odczytane podczas przyjęcia towaru przez Centrum Dystrybucyjne;

3. Wykorzystanie specjalnego oprogramowania tzw. middleware, stanowiącego interfejs między czytnikiem RFID a aplikacją użytkową przedsiębiorstw i Internetem, służącego do zarządzania przepływem informacji w sieci EPCglobal.

Rys. 7.2. Schemat łańcucha dostaw wraz z wykorzystaniem sieci EPC global

Żródło: ECR Europe 2004, ECR-Using Traceability in the Supply Chain to Meet Consumer Safety Expectations, Global Commerce Initiative EPC Roadmap, GCI/IBM

4. Poprzez usługę ONS (ang. Object Naming Service) następuje przechowanie informacji w sieci publicznej informacji dotyczącej każdego użytkownika, umożliwiającej wymianę danych pomiędzy partnerami handlowymi na podstawie kodów EPC. Pozwala to na czytanie charakterystyk produktu opuszczającego Centrum Dystrybucyjne oraz magazyn i idącego na półkę sklepową;

5. EPC IS (ang. EPC Information Servive) to serwer wykorzystywany przez użytkowników do monitorowania konsumpcji w gospodarstwie domowym. Serwer wykorzystuje język PML (ang. Physical Markup Language), jako standard XML i jest metodą opisu produktu umożliwiającą przechowywanie i przekazywanie danych o produktach.

Monitorowanie ruchu ładunków w czasie rzeczywistym stanowi podstawową zaletę systemu EPC global, tworząc przezroczystość całego łańcucha dostaw. Architektura sieci EPC global obejmuje opis standardów i specyfikacji całej sieci oraz jej elementów. Strukturę Architektury EPCglobal przedstawiono na rys. 7.3., obejmuje ona 3 zbiory standardów.:

Rys. 7.3. Struktura architektury systemu EPCglobal

Źródło: Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport (2005)

• standardy wymiany danych EPC - obejmują użytkownika sieci EPCglobal poprzez wymianę informacji z innymi uczestnikami, zwiększają jego wiedzę na temat ruchu fizycznego ładunków po opuszczeniu przedsiębiorstwa;

• standardy infrastruktury EPC - określają standardy interfejsów dla infrastruktury związanej z gromadzeniem i zapisywaniem danych EPC;

• standardy fizycznej wymiany obiektów EPC obejmują użytkowników systemu EPCglobal wymieniających między sobą fizyczne ładunków, które identyfikowane są przez unikalne numery zapisywane w tagu EPC.

W Polsce Instytut Logistyki i Magazynowania jako organizacja krajowa GS1 Polska administruje bazą uczestników EPCglobal. Dostawcy-uczestnicy EPCglobal w Polsce oferują sprzęt zgodny ze standardem GFN2.

7.3. Śledzenie produktów żywnościowych i odpowiedzialności

7.3.1. Specyfika i struktura Łańcucha i Sieci Dostaw Żywności - FSCN

Przez Łańcuch i Sieć Dostaw Żywności (ang. Food Supply Chain Network-FSCN) rozumie się bezpośrednią sieć aktorów (uczestników), którzy współpracują ze sobą w dostawie produktów do konsumentów (LAZZARINI, CHADDAD, COOK 2001 - zob. rys.7.4). Podmioty te mogą odgrywać odmienną rolę w różnych łańcuchach (FSCN), w których dynamicznie zmieniają się pomiędzy nimi pionowe (wertykalne) i poziome (horyzontalne) relacje partnerskie. Pozwala to na wyróżnienie dwóch rodzajów sieci dostaw żywności (Zuurbier, Trienekens, Ziggers 1996):

1. FSCN dla świeżych produktów rolnych (warzywa, owoce, kwiaty), obejmujące: hodowców, aukcje, hurtowników (centra dystrybucyjne), eksport i import, detalistów, sklepy specjalistyczne, dostawy i świadczone usługi. Podstawowe procesy dotyczą: zakupu, kondycjonowania, pakowania, transportu i handlu tymi produktami;

2. FSCN dla przetworzonych produktów żywnościowych (paczkowane przetwory mięsne, zakąski, desery, żywność mrożona). W tych łańcuchach produkty rolne są wykorzystywane jako surowce do produkcji wyrobów konsumpcyjnych o wysokim stopniu przetworzenia. Konserwowanie i kondycjonowanie przedłuża okres trwałości (ang. shelf life) produktów rolnych i żywności.

Łańcuchy i Sieci Dostaw Żywności (FSCN) charakteryzują cztery składowe, pozwalające je analizować i rekonstruować. Są to (van der Vorst, Beulens, van Beek 2005):

• struktura sieci, która przedstawia głównych aktorów (uczestników), wzajemne relacje obejmujące dostawców, międzynarodowych uczestników, firm logistycznych i świadczących usługi, platformy (aukcje) wirtualne oraz giełdy i centra dystrybucyjne;

• łańcuch procesów biznesowych określający zbiory działań biznesowych: pozwalających wyprodukować produkty o szczególnych cechach, świadczących określone usługi (Lambert, Cooper, 2000), określające poziom integracji działań i zarządzających nimi menedżerów;

• zarządzanie łańcuchami i sieciami dostaw, określające zasady zarządzania i koordynacji struktur zarządczych odpowiadających za realizację zadań przez procesy i ustalające uczestników odpowiedzialnych za wykorzystanie przydzielonych do ich realizacji zasobów;

• zasoby łańcuchów dostaw wykorzystywane do produkcji i dostaw produktów klientom obejmujące:

• wyposażenie, kadrę, systemy informacyjne i ich infrastrukturę.

7.3.2. Geneza śledzenia i zapewniania bezpieczeństwa żywności w łańcuchach i sieciach dostaw

Zapewnienie bezpieczeństwa produktów dostarczanych na rynek wiąże się z rejestrowaniem danych na ich temat na każdym etapie łańcucha dostaw żywności, zwłaszcza świeżej, tj. na poziomie każdego z przedsiębiorstw biorących w nim udział. Produkty o krótkiej trwałości, przechowywane w nieodpowiednich warunkach, skażone w jednym z etapów łańcucha, stanowią realne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Świadomość tego zagrożenia legła u podstaw aktów prawnych Unii Europejskiej. Jednym z najistotniejszych i obligatoryjnych jest Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania w zakresie prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywnościowego oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. Weszło ono w życie 1 stycznia 2005 r. Celami tego rozporządzenia są: niedopuszczenie niebezpiecznej żywności do obrotu, identyfikacja problemów bezpieczeństwa żywności w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz ochrona zdrowia i życia obywateli¹. Dla realizacji tych celów niezbędne jest zorganizowanie systemu monotoringu obrotu żywnością i procedur jej wycofania w przypadku zagrożenia dla zdrowia lub życia. Stworzenie całego systemu aktów prawnych w tym obszarze było związane z wprowadzeniem Rozporządzenia 1935/2004 w sprawie artykułów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, które weszło w życie w październiku 2006 r. Oznacza to, że sektor dostawców surowców i opakowań, związany z przemysłem spożywczym, również jest zobowiązany do przestrzegania zasad traceability, którego istotą jest możliwość wspomnianego wyżej monitorowania ruchu i pochodzenia danego produktu (partii produkcyjnej) na każdym etapie łańcucha dostaw, czyli możliwość uzyskania danych z poprzedniego etapu łańcucha, (od kogo i co otrzymano?) i jednocześnie dostarczenia informacji do następnego etapu (do kogo i co wysłano?) (Sokołowski 2005).

Omawiany wyżej system GS1, wykorzystujący globalne standardy identyfikacji ruchu indywidualnych ładunków i towarzyszących im informacji, spełnia wymogi traceability.

7.3.3. Pojęcie traceability, jego wymogi i znaczenie dla uczestników łańcuchów i sieci dostaw żywności

Podstawą traceability jest możliwość określenia źródeł działań o specyficznej strukturze oraz miejsc, gdzie inne działania o analogicznej strukturze są zlokalizowane w łańcuchu dostaw. Dlatego koncepcję traceability utożsamia się ze śledzeniem ruchu produktów oraz śledzeniem ich pochodzenia (ang. tracking & tracing). Spośród wielu dwie definicje traceability zasługują na uwagę (Trienekens & Van der Vorst 2006). ²:

• traceability to zdolność do śledzenia ruchu żywności, pasz dla zwierząt hodowlanych lub innych składników mogących się stać składnikami żywności, przez wszystkie etapy produkcji i dystrybucji (EC nr. 178/2002); oraz

• traceability to zdolność systemu zarządzania jakością do śledzenia historii, zastosowania lub identyfikacji przedmiotu, lub działalności lub zbliżonych przedmiotów lub działalności dzięki ich identyfikacji (ISO seria 9000).

Traceability może być zdefiniowana w wąskim i szerokim znaczeniu tego słowa. W wąskim znaczeniu pozwala ludziom stwierdzić, gdzie produkty są w każdym momencie czasu. W czasie rzeczywistym funkcja śledzenia pozwala identyfikować historię nie tylko produktu, ale i składników z których się składa, a także sposobów wykorzystania każdego finalnego produktu. W szerokim znaczeniu traceability oznacza, że informacja o produktach i procesach ich produkcji może być wykorzystana do optymalizacji i sterowania procesami wewnątrz i pomiędzy poszczególnymi powiązaniami łańcucha dostaw, aby mieć możliwość zmniejszenia kosztów uszkodzeń, zwiększenia produktywności i zagwarantowania jakości.

Traceability ma odrębne znaczenie dla organizacji i dla łańcucha dostaw. Na poziomie przedsiębiorstwa pozwala dostarczyć informacji na temat lokalizacji i umiejscowienia produktów i ich historii. Na poziomie łańcucha dostaw pozwala określić, poza informacją o lokalizacji produktów, informację o ich pochodzeniu.

Ze względu na występowanie wielu uczestników (przemysłu, instytucji administracji rządowej, konsumentów) dla przedsiębiorstw z łańcucha dostaw żywności szczególnie ważna jest możliwość zagwarantowania składu ich produktów przez zbudowanie systemu informacyjnego umożliwiającego współpracę w łańcuchu dostaw. Traceability w systemie informacyjnym dla łańcucha dostaw został przedstawiony na rys. 7.4.

Pozwala on na:

• zidentyfikowanie produkcji i produktów w łańcuchu dostaw. Celami identyfikacji jest rozpoznanie dla poszczególnych działalności danych za pomocą kodów (kreskowych, etykiet itp.);

• śledzenie ruchu przedmiotów pozwalające na ich zlokalizowanie na całej ich drodze, wzdłuż łańcucha dostaw;

• śledzenie ruchu przedmiotów w łańcuchu żywnościowym pozwalające zdefiniować ich skład w poszczególnych etapach łańcucha dostaw. W dolnej części łańcucha dostaw celem śledzenia jest określenie historii przedmiotu i źródeł problemów związanych z ich uszkodzeniem. W górnej części łańcucha celem śledzenia jest określenie lokalizacji wyprodukowanych produktów wykorzystujących np. zanieczyszczone surowce.

Rysunek 7.4. Śledzenie ruchu produktów i ich pochodzenia w łańcuchu dostaw

Źródło: Trienekens & J. Van der Vorst (2006)

7.3.4. Wymogi i korzyści płynące z wprowadzenia zasad śledzenia i indentyfikowalności

(traceability)

Ze względu na występowanie wielu uczestników w łańcuchu (przemysłu, instytucji administracji rządowej, konsumentów) dla przedsiębiorstw z łańcucha dostaw żywności jest szczególnie ważne, aby jego uczestnicy spełniali określone wymogi. Wymogi te są następujące:

Grupy interesu:

• wymogi niezbędne do wprowadzenia zasady śledzenia - traceability dotyczą przemysłu;

• zgodność z odpowiednimi przepisami prawnymi;

• zachowanie prawa do wycofania produktów ze sprzedaży;

• minimalizacja kosztów wycofania produktów wadliwych, bądż uszkodzonych już obecnych na rynku;

• możliwość diagnozowania problemów w produkcji;

• minimalizacja rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych u trzody;

• ochrona łańcucha żywności przed skutkami chorób zwierzęcych;

• zapewnienie żywność na rynku i zaufania konsumentów;

• produkowanie zróżnicowanych produktow na rynek;

• umożliwienie unikania żywności lub jej składowych powodujących alergie i choroby cywilizacyjne.

Instytucji administracji rządowej:

• zachowanie zdrowia społeczeństwa poprzez wycofywanie żywności stwarzającej zagrożenie;

• pomoc przed fałszerstwami niedającymi się wykryć za pomocą analiz;

• kontrolowanie występowania chorób zwierzęcych, np.: salmonella;

• pomoc w zachowaniu zdrowia przez ludzi i zwierzęta w sytuacjach zagrożeń;

• monitorowanie i kontrolowanie liczby trzody dla celów pozyskania subsydiów.

Konsumentów:

• zachowanie bezpieczeństwa żywności dzięki systemowi zwrotów;

• umożliwienie unikania żywności lub jej składowych powodujących alergie i choroby cywilizacyjne.

Korzyści dla uczestników łańcucha dostaw,tj.dla konsumentów, przemysłu oraz instytucji administracji rządowej, wynikające z koncepcji traceability, przedstawiono w tab. 7.3.

Tabela 7.3

Korzyści płynące z wprowadzenia zasad śledzenia mi indentyfikowalności-(traceability)

Konsumenci	Przemysł	Instytucje administracji rządowej
Zachowanie bezpieczeństwa żywności dzięki systemowi zwrotów. Umożliwienie unikania żywności, jej składowych powodujących choroby cywilizacyjne.	Zachowanie zdrowia społeczeństwa przez wycofywanie wadliwej żywności. Pomoc w wykrywaniu fałszerstw, których nie można wykryć za pomocą analiz. Pomoc w zachowaniu zdrowia przez ludzi i zwierzęta w sytuacjach zagrożeń.	Zgodność z odpowiednimi przepisami prawnymi. Prawo do wycofania produktów ze sprzedaży. Możliwość analizowania problemów w produkcji. Zapewnienie żywności na rynku i zaufania konsumenta.

Źródło: Trienekens & J. Van der Vorst (2006)

7.3.5. Czynniki determinujące złożoność problemu identyfikowalności w FSCN

Do czynników determinujących złożoność problemów identyfikowalności w łańcuchach i sieciach żywności, rozumianych jako sieć uczestników współpracujących ze sobą w dostawie produktów do konsumentów, należą:

• zróżnicowanie i zbieżność strumieni produktów powodujące wykorzystanie zróżnicowanych surowców, z których wytwarzane będą produkty końcowe;

• niejednorodność partii dostaw surowcowych i produktów pośrednich wynikająca np. z czynników pogodowych, zmienności warunków biologicznych i sezonowości, powodująca także zróżnicowanie w produkcji. Typowymi charakterystykami produktów są ich cechy organoleptyczne: smak, zapach, konsystencja itp.;

• zanieczyszczenia (skażenia) wielu zróżnicowanych dostaw surowców które są łączone w wielu branżach przemysłu spożywczego. Przenoszenie zanieczyszczeń (skażeń) to podstawowy problem przemysłu spożywczego;

• produkcja dyskretna, bądź ciągła.: gdy produkcja jest dyskretna ,identyfikacja będzie dokonywana dyskretnie, gdy ciągła (produkcja mleka), wtedy identyfikacja będzie odbywała się w czasie produkcji;

• różnorodność źródeł dostaw partii surowców (własne i obce) umiędzynarodowienie łańcuchów i sieci dostaw żywności wynika z nowych źródeł dostaw surowcowych, co utrudnia identyfikowalność;

• mnogość uczestników łańcuchów dostaw występujących w formalnych i nieformalnych związkach;

• brak związków pomiędzy fizycznymi i administracyjnymi przepływami produktu.:są to złożone systemy, co w konsekwencji powoduje trudności we wdrożeniu identyfikowalności i przezroczystości;

• zmienność receptury.: produkty bazują na więcej niż jednej recepturze np. poprzez użycie różnych surowców i zróżnicowanych środków produkcji dla wytworzenia zbliżonych produktów;

• zawartość aktywnych czynników w surowcach , co określa wartość końcowych produktów. Ich zawartość i skład są zróżnicowane. Rejestracja jakości produktu staje się niewystarczająca, ale czynniki aktywne są identyfikowane oddzielnie;

• nietrwały charakter produktów , które mają określony czas przechowania. Wymaga to stosowania zasady FI-FO (ang. first in-first out), którą trudno stosować w odniesieniu do różnych dostaw tego samego produktu, o różnym cyklu życia.

7.4. Stan wykorzystania koncepcji śledzenia i zapewniania bezpieczeństwa w łańcuchach dostaw żywności na podstawie badań

Poniżej przedstawione zostaną wyniki badań przeprowadzonych w 2002 r. przez Ministerstwo Rolnictwa, Zarządzania Zasobami Naturalnymi i Rybnymi Holandii, a dotyczących możliwości wdrażania Technologii Informacji i Komunikacji (ang. Information & Communication Technologies) do wspierania identyfikacji produktów żywnościowych gwarantujących ich bezpieczeństwo dla zdrowia i życia na podstawie najlepszych praktyk.. Badaniami zostały objęte najlepiej funkcjonujące FSCN w: Hiszpanii, Holandii, Niemczech, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Australii i USA. Celem badań była odpowiedź na pytanie dotyczące możliwości wykorzystania ICT do budowy systemów bezpieczeństwa żywnościowego.

Aby porównać parametry charakteryzujące wykorzystanie ICT dla śledzenia i bezpieczeństwa żywności, zebrano dane za pomocą kwestionariusza drogą elektroniczną . W badaniu wykorzystano 49 kwestionariuszy dotyczących następujących branż :mięsa-19,mleczarstwa -11,owoców i warzyw - 11, zbóż - 8 - z następujących 7 państw: Australii, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Szwecji, Wielkiej Brytanii, USA.

Metodyka przeprowadzenia badań

Badania zostały przeprowadzone na podstawie następującego schematu (zob rys. 7.5.):

Rys. 7.5. Schemat generowania i oceny strategii śledzenia i zapewniania bezpieczeństwa zastosowany w badaniach

Źródło: van der Vorst. (2006)

Wyniki dotyczące porównania uczestników przedstawiono w tab. 7.4.

Tabela 7.4

Porównanie czynników determinujących wykorzystanie ICT w śledzeniu żywności FSCN

Źródło: van der Vorst. (2006)

Schemat generowania i oceny strategii śledzenia i zapewniania bezpieczeństwa zastosowany w badaniach zawierał następujące składowe:

• analizę zewnętrznych i wewnętrznych czynników identyfikacji złożoności łańcuchów dostaw żywności;

• generowanie możliwych strategii śledzenia i zabezpieczenia bezpieczeństwa żywności w poszczególnych ogniwach i w całym łańcuchu dostaw;

• specyfikę struktury łańcucha dostaw żywności (struktury sieci, zarządzania procesami planowania i kontroli, poziom „przezroczystości” i wykorzystania ICT, zarządzania zasobami);

• ocenę aktualnego poziomu śledzenia i zabezpieczania bezpieczeństwa żywności.

Wyniki przeprowadzonych badań

Wyniki porównania czynników determinujących wykorzystanie ICT w śledzeniu żywności na 4 rynkach produktowych FSCN przedstawiono w tab. 7.5

Tabela 7.5

Porównanie czynników determinujących wykorzystanie ICT w śledzeniu żywności na 4 rynkach produktowych FSCN

	Mięso	Produkty Mleczarskie	Owoce i warzywa	Zboża
Cechy łańcucha dostaw	Długie i złożone, Integracja wraz ze śledzeniem	Długie, zintegrowane, kontrolowane. Przepływy mleka utrudniają śledzenie	Zróżnicowane struktury łańcucha, Integrator sieci- handlowe, marki handlowe	Kompleksowe przepływy produktów GMO. Przepisy prawne dot. GMO, znakowanie
Instrumenty śledzenia	Przepisy prawne, popyt, znakowanie	Prewencja, zabezpieczenia jakości	Przepisy prawne, popyt, znakowanie	Przepisy prawne dot. GMO, znakowanie
Najlepsza praktyka	Zintegrowany łańcuch, selekcja genetyczna, sieć handlowa	Współpraca producent- przetwórstwo	Koordynacja przez certyfikowanych dostawców, kontrakty z sieciami handlowymi	Łańcuch z certyfikatami, kontrakt z dostawcami
Ocena poziomu śledzenia	Cały łańcuch 36g indyw. zwierzęta	Cały łańcuch w 24g. Poszczególne farmy	Cały łańcuch w kilka godz, najlepsi hodowcy	Cały łańcuch w 24 g. dla poszczególnych producentów
Użycie I.C.T.	Zawleczki uszne, kody EAN, identyfikacja DNA, centr. bazy danych, EDI, Internet	Funkcjonalne bariery łańcucha, wykorzystanie EAN, RFID, EDI, Internet	Niskie wykorzystanie ICT, funkcjonalne bariery, software na klienta, wykorzystanie EAN, RFID	Niskie wykorzystanie ICT, systemy jednostkowego wykorzystania kodów
Liczba systemów	Wiele w wielu krajach	Kilka zorientowanych na prewencję	Wiele w wielu krajach zorientowanych na kodowanie produktu	Większość skoncentrowana na GMO
Wnioski	Wiele zastosowań, potrzeba współpracy międzynarodowej, znakowanie	Brak systemów śledzenia	Od wolnego rynku do łańcucha	Przejście od produktów masowych do markowych

Źródło: Trienekens , van der Vorst (2006)

Wyniki badań porównawczych są następujące (Trienekens, Van der Vorst 2006):

• występuje duże zróżnicowanie mierników dotyczących śledzenia produkiów w łańcuchu dostaw. W wielu przypadkach firmy koncentrują się na maksymalizacji własnego zysku, co utrudnia wdrażanie systemów śledzenia na obszarze całego FSCN;

• istnieje jednak wiele przykładów, że prawie w pełni zostały wdrożone systemy śledzenia w FSCN. Ma to miejsce wtedy, gdy uczestnicy są w pełni zintegrowani i dzięki temu mogą rozszerzać udział w rynku, stosując strategię zorientowaną na zgodne działanie;

• regulacje prawne stanowią ważny bodziec dla firm, aby wdrażać systemy śledzenia. Od 1 stycznia 2005 r. w Unii Europejskiej wszystkie działania wewnątrz FSCN muszą być rejestrowane na bazie Rozporządzenia 178/2002. Także państwa spoza UE, eksportujące na ten rynek, muszą działać zgodnie z tymi standardami;

• większość firm koncentruje swoją działalność na prewencji ,a nie na śledzeniu. Regulacje prawne nie pozwalają na jasne określenie mierników dotyczących systemów śledzenia. Dlatego firmy koncentrują swoją uwagę na wdrażaniu: GMP, HACCP, ISO, co zwiększa identyfikowalność wewnątrz firm, ale nie pomiędzy nimi;

• istnieje tylko kilka zastosowań systemów ICT umożliwiających śledzenie w FSCN, także różnice w zastosowaniach ICT pomiędzy państwami są niewielkie, świadczy to o globalizacji tego rynku, co nie jest zgodne z wielkością tych różnic pomiędzy samymi FSCN;

• jednoczesne zastosowanie systemów śledzenia nie prowadzi do maksymalizacji zysku przez każdego z partnerów FSCN.

Na podstawie badań porównawczych możemy wyodrębnić 3 grupy państw: przodujących w stosowaniu koncepcji identyfikowalności ładunków za pomocą ICT zajmujących miejsce pośrednie oraz pozostających w tyle (zob.. tab. 7.4.).

Cechy dotyczące najlepszych praktyk łańcuchów dostaw w obrębie 4 branż spożywczych przedstawiono w tab. 7.5.

Do zalet omawianych systemów należą (Trienekens , Van der Vorst 2006):

• właściwa definicja wymogów prawnych funkcjonalności systemów śledzenia w FSCN i ograniczone wymogi dotyczące wskaźników oceny;

• identyfikacja, rejestracja i wymiana danych dotycząca wszystkich powiązań łańcucha dostaw w zakresie wspólnych standardów i na tym samym poziomie;

• 
  identyfikacja, rejestracja i wymiana danych dotycząca wszystkich powiązań łańcucha;

• dostaw w zakresie wspólnych standardów na tym samym poziomie szczegółowości;

• tworzenie wartości dodanej wynikającej z identyfikowalności widocznej dla każdego ogniwa FSCN;

• wykorzystanie wspólnego podejścia przez wszystkich uczestników łańcucha dostaw do budowy systemu śledzenia, które jest odpowiednie dla dużej liczby sytuacji występujących w FSCN.

Wpływ strategii śledzenia na projektowanie łańcuchów dostaw

Na podstawie przeprowadzonych badań porównawczych możemy wyodrębnić trzy strategie śledzenia:

1. Strategia zgodności (ang. compliance oriented strategy). Są to działania uczestników łańcucha jedynie zgodne z przepisami prawnymi skoncentrowanymi na rejestracji wejść i wyjść materialnych z procesów; powoduje to brak możliwości optymalizacyjnych(optymalizacji lub optymalnych). Łańcuchy są zorientowane na śledzenie procesów wewnętrznych, dotyczących poszczególnych ich uczestników-ogniw. Ocena zgodności całego łańcucha jest mierzona jako suma ocen zgodności poszczególnych uczestników łańcucha;

2. Strategia zorientowana na poprawę procesów (ang. process improvement - oriented strategy). Jest to strategia umożliwiająca kontrolę śledzenia produktów wewnątrz ogniw mierzących ich wytwarzanie. Przykładem są lokalne systemy ICT rejestrujące wszystkie przetwarzane dane;

Rys. 7.6. Zastępowalność kosztów i przychodów dla określenia oceny poziomu śledzenia

Źródło: Trienekens ,van der Vorst (2006)

3. Strategia orientacji marketingowej, spełniająca zasady pełnego śledzenia wewnątrz łańcucha dostaw, prowadząca do przewagi konkurencyjnej. Strategia ta stwarza konieczność rynkowej orientacji (ang. market-oriented (branding) strategy). To strategia przeprojektowania procesów. Ocena śledzenia jest wynikiem wspólnych wysiłków w projektowaniu i produkcji wyrobów..Wybór strategii zależy od specyfiki każdego z uczestników łańcucha dostaw, a także od relacji pomiędzy kosztami a przychodami i specyfiki rynku produktowego (tab. 7.5). Wysoki poziom śledzenia wymaga dużych środków finansowych na projektowanie procesów, infrastruktury, systemów informacyjnych i obsługujących je kadr.

Zastosowanie systemów informacyjnych w zarządzaniu FSCN, aby wybrać jedną z wyżej przedstawionych strategii poziomu śledzenia zależy od:

• efektywności kosztowej związanej ze wzrostem generowania zysku i wykorzystania odpowiednich zasobów;

• wzrostu znaczenia bezpieczeństwa żywnościowego i poziomu jakości odpowiadającej wyborowi strategii ;

• śledzenia;

• możliwości wykorzystania podejścia systemowego i procesowego oraz możliwości ciągłej poprawy przy restrukturyzacji procesów FCSN;

• wzrostu roli międzynarodowej współpracy jako konsekwencji możliwych elastycznych wyborów;

• partnerów;

• wzrostu roli zastosowania nowoczesnych metod zbierania i przetwarzania informacji wykorzystanych w GS1;

• konsolidacji produktów i przepływów informacyjnych wewnątrz ogniw, pomiędzy nimi i wewnątrz całego FSCN..

7.5. Zasady organizacji systemu informacyjnego śledzenia żywności oraz struktura danych wykorzystywanych do budowy systemów śledzenia w łańcuchach i sieciach dostaw żywności

Realizacja zasad śledzenia w systemie informacyjnym w łańcuchach i sieciach dostaw żywności - FSCN wiąże się między innymi ze zorganizowanym śledzeniem danych pozyskiwanych z różnych źródeł oraz zasad organizacji systemów śledzenia w FSCN. Dane te powinny przyjmować następującą strukturę (Van der Vorst, Beulens, Van Beek 2005):

1.Dane na temat transakcji umożliwiające zarządzanie systemem informacyjnym w zakresie transakcji pomiędzy uczestnikami FSCN, a dotyczące: identyfikacji samej transakcji i jej wartości, przedmiotu i podmiotów transakcji tj. produktów, zasobów i uczestników.

2.Identyfikacja danych dotyczących produktu wiąże się z pozyskaniem następujących danych dotyczących:

• identyfikacji produktu za pomocą Globalnego Numeru Działalności Handlowej (ang. Global TradeItem Number - GTIN), wprowadzającego standard do FSCN. Każdy sprzedany produkt zarejestrowany jest w punkcie sprzedaży (ang. Point of Sale-POS). W celu stworzenia przezroczystości systemu śledzenia produktu i informacji o nim wymagane jest zastosowanie Elektronicznego Kodu produktu (ang. Electronic Product Code-EPC) zawierającego GTIN;

• właściwości produktu.: można je zmierzyć lub zobaczyć. Większość właściwości produktu może się zmieniać w czasie np.: smak, skład chemiczny, status biologiczny, wygląd. Niektóre pozostają niezmienne np: wielkość;

• właściwości procesu.: dane te opisują, co stało się z produktem, jego historię. Jeśli jednostki są połączone, np.: wyłącznie na bazie takich samych nieodłącznych właściwości produktu, wtedy powstaje jednostka z niehomogenicznymi właściwościami procesu. To może stać się problemem w momencie śledzenia ruchu produktu przez łańcuch dostaw na podstawie właściwości procesu;

• właściwości środków produkcji użytych w trakcie procesu produkcyjnego. Jest to rozszerzenie poprzedniej kategorii, dotyczy maszyn i ludzi. W przypadku maszyn mogą pojawić się kwestie zanieczyszczenia np. jeśli maszyna była używana do nasion genetycznie modyfikowanych, musi zostać dokładnie oczyszczona przed użyciem jej do nasion niemodyfikowanych genetycznie;

• pochodzenia produktu.: dotyczy to wszelkich informacji o procesach, zaangażowanych jednostkach, materiałach, półproduktach, które zostały użyte w procesie produkcji;

• jednostek uczestniczących w procesie produkcji, wykonujących procesy, produkujących produkty, świadczących usługi. Właściwości tych jednostek mogą być „odziedziczone” przez procesy i produkty wyprodukowane;

• relacji między jednostkami uczestniczącymi w procesie produkcji a odpowiednimi właściwościami (na przykład, jeśli w procesie użyte zostały maszyny materiały zgodnie z pewną specyfikacją ,to ich właściwości mogą być związane właśnie z taką kombinacją tych maszyn i innych jednostek użytych w procesie produkcyjnym;

• identyfikacji danych dotyczących uczestników FSCN, którzy biorą udział w procesach biznesowych za pomocą Globalnego Numeru Identyfikacyjnego (ang. Global Location Number).

7.5.1. Zasady organizacji systemów śledzenia w FSCN

Oprócz możliwości śledzenia za pomocą danych, spójność i „przezroczystość” wymiany danych pomiędzy uczestnikami łańcucha i sieci dostaw żywności FSCN zapewniają poniższe zasady ich organizacji, stanowiące warunek śledzenia ruchu w ich systemach informacyjnych. Organizacja ta polega na tym, że wymiana informacji pomiędzy aktorami FSCN, dokonuje się w określonej sekwencji: poczynając od rejestrowania i gromadzenia danych poprzez budowę modelu analizy danych pozwalającego na ich przetwarzanie, jako podstawy do podejmowania decyzji przez uczestników FSCN. Standardem informacyjnym pozwalającym na zapewnienie kompatybilności podstawowych danych o produktach i usługach partnerów biznesowych jest model Globalnej Synchronizacji Danych (ang. Global Data Synchronization - GDS). Systemem który umożliwia wykorzystanie Globalnego Standardu GS1 jest system wymiany danych (ang. Web - Electronic Data Interchange-Web-EDI), bazujący na sieci Internet.

Rys. 7.7. Zasady organizacji wymiany informacji pomiędzy uczestnikami FSCN

Żródło: van der Vorst, Beulens , van Beek: (2005)

Model organizacji wymiany informacji pomiędzy uczestnikami FSCN jako podstawa jego „przezroczystości” został przedstawiony na rys. 7.7. Pokazano generowanie danych wewnątrz organizacji, a następnie ich wykorzystanie dla potrzeb wewnętrznych i zewnętrznych. Uczestnicy uzyskują informacje zapisane w wewnętrznych bazach danych, wykorzystywane do sterowania działalnością biznesową związaną z pozostałymi partnerami. Aby zachować identyfikowalność i możliwość śledzenia produktów i procesów opisywanych za pomocą odpowiednich informacji w FSCN, konieczne jest zachowanie jej ciągłości w zachodzących relacjach pomiędzy uczestnikami łańcucha.

Jest to możliwe dzięki wprowadzeniu koncepcji Rozdzielającego Punktu Informacyjnego (ang. Information Decopling Point -I DP), przedstawionego na rys. 7.8.

Rys. 7.8. Koncepcja Informacyjnego Punktu Rozdzielającego

Żródło: Trienekens , van der Vorst: (2006)

Podstawową zaletą Rozdzielającego Punktu Informacyjnego - IDP jest możliwość zachowania ciągłości informacyjnej na temat cech produktów, procesów przez które przechodzą i transakcji, przy jednoczesnej ich agregacji. Dobrze określony Rozdzielający Punkt Informacyjny - IDP może zabezpieczyć bezpieczeństwo i jakość ruchu produktów i towarzyszących im informacji.

7.5.2.Typologia systemów informatycznych w zarządzaniu łańcuchami dostaw żywności

Przedstawione wyżej zasady identyfikowalności i śledzenia danych w systemach informacyjnych umożliwiają zarządzanie łańcuchami i sieciami dostaw żywności FSCN, pozwalają na zbudowanie funkcjonalnej klasyfikacji systemów informatycznych znajdujących zastosowanie w ich zarządzaniu (rys. 7.9.)

Wyodrębniamy następujące rodzaje systemów informatycznych uczestników FSCN:

1. Systemy Automatyzacji Produkcji na poziomie zakładu produkcyjnego typu DCS (ang.Digital Control Systems), pozwalające określić poziom produkcji, zapasów i zadań transportowych;

2. Systemy Nadzoru Sterowania i Pozyskiwania Danych. Są to systemy nadzorujące wiele systemów automatyzacji produkcji powiązane w czasie rzeczywistym w jedną całość. Gromadzą szczegółowe informacje, raportują informacje o transakcjach pomiędzy tymi częściami FSCN;

3. Systemy pośredniczące pomiędzy systemami sterowania realizacją produkcji a zintegrowanymi systemami obszaru biznesu. Są to Systemy Zarządzania Realizacją Produkcji MES (Manufacturing Execution System). Wspomagają one pracę menedżerów szczebla operacyjnego w opracowywaniu harmonogramów, w przydziale zadań, kontroli i monitoringu działalności operacyjnej;

4. Do systemów obszaru biznesu należą: Zintegrowane Systemy Zarządzania Przedsiębiorstwem typu ERP (ang.Enterprise Resource Planning) obejmujące podejmowanie decyzji na szczeblu planowania operatywnego, obejmującego wszystkie najważniejsze funkcje w przedsiębiorstwie. ERP towarzyszą systemy Zarządzania Relacjami z Klientami typu CRM (ang.Customer Relationship Management) oraz Zarządzania Łańcuchami Dostaw typu SCM (ang.Supply Chain Management), realizujące w sposób strategiczny więzi partnerskie. Towarzyszą im systemy sterujące realizacją Zadań Transportowych TMS (ang. Transport Management Systems) oraz Zarządzania Systemami Magazynowania WMS (ang.Warehouse Management Systems). Wymiana informacji pomiędzy organizacjami dokonuje się z wykorzystaniem EDI. Śledzenie-traceability jest jedną z funkcji coraz szerzej wprowadzanych do systemów obszaru biznesowego i wykonawczego;

5. Na najwyższym szczeblu strategicznym stoją Systemy Informacyjne Zarządzania - MIS (ang.Management Information Systems) oraz Systemy Wspomagania Decyzji DSS (ang.Decision Support Systems). Systemy te wspomagają decyzje podejmowane przez menedżerów szczebla strategicznego formułując i oceniając warianty strategii dla poszczególnych organizacji i całej FSCN.

Rys. 7.9. Typy systemów informatycznych w zarządzaniu łańcuchem dostaw

Żródło: Trienekens , van der Vorst: (2006)

7.6. Wspomaganie zarządzania FSCN za pomocą technologii informacyjnych i ADC

Zarządzanie łańcuchami i sieciami dostaw żywności (FSCN) związane jest z rozwojem technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ang.Information & Communication Technology - ICT), wykorzystywanych do realizacji działań biznesowych oraz komunikacyjnych (www.gs1.pl.org). Technologie informacyjne zastosowane w FSCN umożliwiają (Van der Vorst, Beulens , Van Beek 2005):

• tworzenie baz danych niezbędnych w zarządzaniu procesami biznesowymi z wykorzystaniem lokalnych sieci informacyjnych i Internetu. Bazy te zawierają dane dotyczące liczby producentów, a także informujące klientów o produktach, procesach i współpracy z innymi partnerami w łańcuchu oraz sieci dostaw żywności;

• formułowanie spójnego systemu kodowania i przekazywania informacji umożliwiającego automatyzację komunikacji między partnerami biznesowymi w FSCN na podstawie międzynarodowego standardu EAN - UCC (ang.European Article Number Association/ /Uniform Codc Council), który został przekształcony w 2005 r. w globalny standard GS1 (Global Standard);

• zbudowanie technicznej infrastruktury (sieć komputerowa, oprogramowanie, pracownicy), umożliwiającej wykorzystanie zawartości baz danych i efektywną komunikację wewnątrz łańcucha oraz sieci dostaw (FSCN);

• określenie infrastruktury organizacyjnej obejmującej wszystkie działania zarówno wewnątrz organizacji, jak i na poziomie FSCN, oraz wyodrębnienie podmiotu zajmującego się udostępnianiem tych zasobów, a przez to dyfuzją innowacji opartych na ICT wzdłuż łańcucha dostaw.

Wykorzystanie technologii Automatycznego Gromadzenia Danych - ADC w FSCN jest zróżnicowane w zależności od roli, jaką pełnią jej uczestnicy (Trienekens, Van der Vorst 2006).

W przemyśle dotyczy to:

• przechowywania na miejscu szczegółowych informacji umożliwiających odtworzenie historii każdego produktu;

• weryfikacji zawartości paczek przed wysłaniem, a także sprawdzenie zgodności paczki z zamówieniem;

• problemów rozwiązywanych u źródła, ogólnej poprawy jakości;

• wzrostu efektywności wybierania i pakowania produktów;

• spadku zapotrzebowania na siłę roboczą.

W Centrum Dystrybucyjnym obejmuje:

• kontrolę zapasów, gwarancję jakości oraz ograniczenie czasu niezbędnego do przeprowadzania audytu;

• oznaczanie i identyfikowanie ładunków w paczkach umożliwiające składowanie bez potrzeby otwierania paczek;

• potwierdzanie zawartości, aktualności informacji i eliminację manualnego oznaczania paczek w przypadku paczek wymagających szczególnego traktowania;

• eliminację błędów popełnianych przez czynnik ludzki.

Podczas transportu dotyczy to:

• zlokalizowania produktów umożliwiającego dostawę na czas;

• kontrolę warunków transportu, spadek uszkodzeń produktów.

W sprzedaży detalicznej obejmuje:

• przeznaczenie prawie 100% towaru do kupienia.. Wzrost sprzedaży i poprawę obsługi klienta;

• rzeczywistą widoczność braku towaru w sklepie. Poprawę jakości sprzedaży (precyzyjność zamówień, porządek);

• uniemożliwianie klientom wyjścia ze sklepu bez dokonania zakupu;

• RFID, który służy do bezpiecznego dokonywania płatności, przyspieszania transakcji oraz umożliwianie wdrażania CRM

7.7. Przykład rozwiązania problemu zarządzania jakością sieci trzody chlewnej na pograniczu holendersko-niemieckim

Poniżej zostanie przedstawiony przykład rozwiązania problemu jakości i śledzenia transportu trzody chlewnej na pograniczu holendersko-niemieckim, w postaci projektu GIQS (ang. General Information Quality System - GIQS). Celem projektu było zbudowanie referencyjnego informacyjnego modelu dla systemu informacyjnego w zakresie jakości sieci trzody chlewnej. Model ten stał się podstawą do budowy 3 systemów śledzenia transportu trzody chlewnej (1 w Holandii i 2 w Niemczech). Umożliwiło to rozwiązanie problemów organizacyjnych funkcjonowania tego systemu.

7.7.1. Przeznaczenie systemu GIQS

Systemy sieciowe (ang. netchain) mogą być zdefiniowane jako sieć zawierająca połączenia poziome firm z jednej branży oraz połączenia pionowe łączące firmy zintegrowane pionowo (Lazarini i in. 2001). Przykład takiego systemu sieciowego w obszarze produkcji i uboju trzody chlewnej został przedstawiony na rys. 7.10.

Zarządzanie jakością to system zapewniający satysfakcję wewnętrznym i zewnętrznym odbiorcom oraz dostawcom dzięki ciągłej jego poprawie; system EN ISO 9000:2000 stanowi bazę dla wdrożenia tego systemu.

Model referencyjny systemu informacji został przedstawiony na rys. 7.10. Opisuje przepływy produktu i informacji o produkcie pomiędzy dostawcami a klientami, będące podstawą ich decyzji. Wewnętrzny system informacyjny zorientowany jest na inspekcje na klienta i na dostawcę. System jest przezroczysty względem jego uczestników, tj. pozwala im na pozyskanie informacji jakiej oczekują na temat produktu, a dotyczy: standardów na temat jakości produktu, referencyjnych modeli informacyjnych, struktury technologicznej oraz języka. W tym projekcie koncepcja zarządzania łańcuchem jakości i operacyjna przezroczystość dla efektywnej wymiany informacji pomiędzy dostawcami a klientami wzdłuż łańcucha została zastosowana do realnego świata produkcji i uboju trzody chlewnej.

7.7.2. Struktura systemu GIQS

Wdrożony system miał spełniać dwa zadania (Schulze, Petersen ,Petersen ,2004):

1. Umożliwienie przez jego strukturę wymiany informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami systemu;

2. Redukcję czasu i kosztów wdrożenia dzięki stworzeniu systemu informacyjnego opartego na narzędziach IT, pozwalających na budowę systemu integrującego standardowe rozwiązania oparte na osiągalnych źródłach informacji.

Rys. 7.10. Przykład sieci produkcji i uboju trzody chlewnej

Żródło: G. SCHULTZE, PETERSEN A. Petersen F (2004)

Struktura systemu GIQS została przedstawiona na rys. 7.10. W celu efektywnego generowania praktycznych rozwiązań została zbudowana centralna baza danych, zawierająca dane o każdym z ogniw łańcucha. Do bazy dołączona została międzyorganizacyjna hurtownia danych pozwalająca na generowanie wyników danych w 3 postaciach: raportów, danych przetwarzanych i pozyskiwanych indywidualnie oraz pozyskiwanych centralnie z 5 etapów łańcucha, tj. od hodowców, hodowli, uboju, przygotowanie produktów mięsnych i klientów.

7.7.3. Charakterystyka Referencyjnego Modelu Informacyjnego

Model referencyjny to model rozumiany jako metamodel względem schematów procesów występujących w realnym przebiegu procesów.

Rys. 7.11. Struktura systemu GIOS

1, 2 ,3, 4,
5

LEGENDA:

1 - Dobór genetyczny; 2 - Hodowla; 3 - Ubój; 4 - Rozbiór; 5 - Dostawa do klienta.

Żródło: Schulze, Petersen:A, Petersen F. (2004)

Modele referencyjne względem modeli tradycyjnych mają dodatkową zaletę: stanowią punkt odniesienia do wszelkich innych zastosowań, tj. charakteryzują się wysoką elastycznością ogólnych schematów do konkretnych warunków działania w danej organizacji, której podstawę stanowi podejście systemowe. Informacyjne modele referencyjne tworzą określone standardy modelowania, reprezentujące określoną wiedzę organizacyjną, która może być wykorzystana w zależności od jego zastosowania., jednocześnie abstrahując od konkretnych warunków. Związek modelowania referencyjnego z realiami procesów biznesowych realizowany jest poprzez (Kasprzak 2005):

• wspólny język - jednakowe standardy;

• określenie listy powszechnie stosowanych mierników;

• stworzenie wspólnego systemu oceny dzięki karcie wyników;

• zastosowanie najlepszych praktyk które stanowią nie tylko zaplecze programowe, ale przede wszystkim propozycje struktur procesowych, stanowiące wynik długoletnich doświadczeń eksperymentów ich projektantów.

Model informacyjny jest to model zdefiniowany jako sposób wykorzystania specyficznych zbiorów informacji, takich jak: informacje o produkcie jego właściwościach, informacje o procesach ich właściwościach, o rozszerzonych informacjach na temat szczegółowych informacji o standardach jakościowych. Dane pozyskiwane w pilotażowych wdrożeniach na różnych szczeblach produkcji i uboju trzody chlewnej zostały zgrupowane w 3 grupy danych:

• informacje o produkcie obejmujące: identyfikację, doświadczenia, jednostki identyfikacyjne, definiowanie dostawców, wyniki publicznych inspekcji jakości mięsa, ich klasyfikację;

• informacje o procesach obejmujące: informacje o lokalizacji produkcji, programach doboru genetycznego, transportu, uboju, wymogów pokarmowych, zdrowotnych i higienicznych, wyników badań laboratoryjnych, wyników audytu realizacji programów podnoszenia jakości;

• informacje rozszerzone obejmujące: specyfikacje programów podnoszenia jakości, badania na występowanie Salmonella oraz klasyfikację dostawców na podstawie realizowanych warunków dostawy.

Etapy budowy Informacyjnego Modelu Referencyjnego są następujące:

1. Analiza relacji międzyorganizacyjnych;

2. Analiza struktury informacji o produktach i procesach, pomiędzy uczestnikami łańcucha;

3. Odwzorowywanie zbierania danych na temat lokalizacji, częstotliwości i jakości ich pozyskiwania, pozwalających zbudować bazę danych i interfejsy z jej uczestnikami;

4. Rozbudowa modelu informacyjnego dla sieci trzody chlewnej;

5. Wdrożenie systemu informacyjnego odpowiadającego modelowi łańcucha dostaw trzody chlewnej;

6. Ocena i finalizacja prac dotyczących budowy Informacyjnego Modelu Referencyjnego.

Organizacja 3 wspomnianych pilotażowych wdrożeń realizowana była w sposób odmienny, w formie:

• systemu zamkniętego którego uczestnicy definiowali swoje standardy za pomocą umów kontraktacyjnych;

• systemu otwartego w którym wymogi produkcyjne, schemat organizacji dostaw do klientów i dostawców, definiowane są na podstawie uwarunkowań zewnętrznych;

• systemu mieszanego, w którym dane dotyczące standardów jakościowych systemu otwartego są połączone ze szczególnymi rozwiązaniami dotyczącymi specyficznych sieci dostaw produktów żywnościowych.

7.8. Podsumowanie

W rozdziale przedstawiono uwarunkowania informacyjne i skutki zmian w zakresie technologii informacyjnych mających wpływ na poziom obsługi klienta za pomocą łańcuchów dostaw żywności. Zmiany na poziomie prawa międzynarodowego i unijnego nie znalazłyby możliwości przełożenia na poziom obsługi klienta, gdyby nie utworzenie w 2005 r. globalnego standardu GS1.

Opis zadań, struktury systemu GS1 pozwala określić wykorzystanie standardów sieci EPC w obsłudze klienta, co stanowi warunek wykorzystania koncepcji śledzenia i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w obsłudze klienta z pomocą łańcuchów dostaw. Następnie przedstawiono korzyści płynące z wdrożenia koncepcji śledzenia żywności dla wszystkich uczestników łańcucha dostaw. Wyniki badań porównawczych przeprowadzonych w 49 łańcuchach dostaw w siedmiu państwach w obszarze czterech rynków: mleka, owoców i warzyw oraz mleka i mięsa czerwonego pozwoliły wypracować wariantowe strategie przezroczystości przy różnym zaangażowaniu instytucji państwowych i instrumentów technologii informacyjnych. Realizacja tych strategii będzie możliwa dzięki wykorzystaniu systemu wzajemnie współpracujących ze sobą systemów informatycznych. W końcu rozdziału przedstawiono przykład takiego systemu działającego na pograniczu duńsko-niemieckiego w zakresie koordynacji łańcucha dostaw trzody chlewnej.

7.9. Bibliografia

1. ECR Europe 2004. ECR - Using Traceability in the Supply Chain to Meet Consumer Safety Expectations. Global Commerce Initiative EPC Roadmap, GCI/IBM.

2. Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2005. Kraska M., (red). Biblioteka Logistyka.

3. Gawrońska A. 2005. GS1 - nowa wspólna wizja.Logistyka, nr 2.

4. Gawrońska A. 2006. Globalne Forum GS1.Logistyka, nr 3.

5. Hałas E. 2005. Nowa organizacja, nowe usługi, ten sam system - Zgromadzenie Ogólne GS1.Logistyka, nr 5.

6. Kazimierczak P. 2006. Struktura architektury sieci EPCglobal,Logistyka, nr 4.

7. Kazimierczak, P. 2005. Standardy danych w Tagu EPC .Logistyka, nr 3.

8. Majewski J. 2006. Informatyka dla Logistyki. Biblioteka Logistyka, Poznań.

9. Schulze G., Petersen A., Petersen F. 2006. Chain Quality Information System: Development of a Reference Information Model to Improve Transparency & Quality Management in Pork Netchains Along the Dutch -German Border, Dynamics in Chain & Networks, (H .J. B Remmers, S .W. F. Omta, J. H. Trienekens, E. F. M. Wubben, red.). Proceedings of 6-th International Conference on Chain & Network Management in Agrobusiness & Food Industry, Ede.

10. Trienekens J. H., van der Vorst, J..G. A.J. 2006. Traceability in Food Supply Chains,.W: Safety in the Agri-Food Chain. Wageningen Academic Publishers.

11. van der Vorst J..G .A .J., Beulens A. van Beek P. 2005. Innovation in Logistics & ICT in Food Supply Chain Network, W: Jongen W. M. F., Meulenberg M. T. G. (red.) Inovation in Agri-Food Systems., Wageningen Academic Press.

12. van der Vorst J. G. A. J. 2006. Performance Levels in Food Treceability and the impact on Chain Design: Results of an International Benchmark Study, W:: Dynamics of Chain & Networks (. Bremmers H. J., Omta S. W. F., Trienekens J. H., Wubben E red.), Proceedings of 6 International Conference on Chain & Network Management and Food Industry, Wageningen Academic Publ., Ede May.

13. GS1 Polska [online].Instytut Logistyki i Magazynowania. Dostęp w Intenecie: <www.gs1pl.org>

¹ Szczegółowe regulacje Rozporządzenia (WE) nr 178/2002 opisane zostały w artykule 18. dotyczącym moni-torowania:

1. Należy zapewnić możliwość monitorowania: żywności, pasz, zwierząt hodowlanych oraz wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz, bądź które można do nich dodać na wszystkich etapach: produkcji, przetwórstwa i dystrybucji;

2. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny móc zidentyfikować każdą osobę, która dostarczyła im: środek spożywczy, paszę, zwierze hodowlane lub substancję przeznaczoną do dodania do żywności lub pasz, bądź którą można do nich dodać. W tym celu podmioty te powinny utworzyć systemy i procedury umożliwiające przekazanie takich informacji na żądanie właściwych władz.

3. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny utworzyć systemy i procedury identyfikacji innych przedsiębiorstw, którym dostarczyli swoje produkty. Informacje te zostaną przekazane na żądanie właściwych władz;

4. Żywność lub pasze wprowadzane na rynek lub które mogą być wprowadzone na ten rynek we Wspólnocie, powinny być odpowiednio etykietowane lub oznakowane w celu ułatwienia ich monitorowania, za pomocą odpowiedniej dokumentacji lub informacji, zgodnie z odpowiednimi wymogami lub bardziej szczegółowymi przepisami;

5. Zgodnie z procedurą określoną w art. 58 ust. 2 mogą zostać przyjęte odrębne przepisy w celu stosowania wymogów niniejszego artykułu w odniesieniu do konkretnych sektorów”.

² Inne definicje (traceability dotyczą:

• partii do wysyłki ładunków identyfikacji (miejsca i ilości) i śledzenia (skąd i gdzie będą wykorzystane) informacje o materiale. Partie do wysyłki to ilości wyprodukowane wraz z poniesionymi kosztami i ich charakterystyką (Van Rijk i in. 1993);

• informacji niezbędnej do opisu historii produkcji żywności i następujących operacji lub procesów dotyczących żywności w drodze od rolnika do miejsca konsumpcji (Wilson, Clark 1997);

• identyfikacji i śledzenia jako nowoczesnych narzędzi dających spojrzenie na źródła powstawania produktów i ich powiązania ze wszystkimi ogniwami łańcucha dostaw (Weigand 1997)

• a) cech pozwalających na lokalizację przepływu,

• b) rejestrację i śledzenie numeru partii wysyłanych, procesów i materiałów używanych do produkcji (APICS)

337

Krajowe Organizacje

GS1

50% GS1 US

50% GS1

Global Office

100% GS1

Global Office

Lokalne Rady

Zarządzające GS1

Rada zarządzająca GS1

Organizacja GS1

GS1 lokalne

EPCglobal

GDSN

GS1 Head

Office

Zgromadzenie ogólne

GS1

• Ubój

Zakończenie hodowli

Hodowla

Dobór genetyczny

Łańcuch

sieci

Baza danych

OLAP narzędzia

Spreadsheets

Excel etc.

Raporty

report

Meta dane

Hurtownia danych

Inne źródła

xtrction M

Usługi podstawowe EPCglobal

Wymiana danych o EPC

Standardy wymiany

danych EPC

Subskrybent EPCglobal

Subskrybent EPCglobal

Standardy infrastruktury EPC

Wymiana fizycznych obiektów posiadających tagi EPC

Standardy fizycznej wymiany obiektów EPC

O

T

O

C

Z

E

N

I

E

Odebranie i obróbka informacji

Dedukcja na podstawie informacji

Obserwacja + przyjęcie i przechowywanie danych

Przedmiot systemu

Przedmiot systemu

Obserwacja + przyjęcie i przechowywanie danych

Dedukcja na podstawie informacji

Odebranie i obróbka informacji

Wymiana informacji z otoczeniem

Identyfikowanie przez kod

Dokonanie auditu

Wszystkie zebrane właściwości produktów

Wyszczególnione właściwości produktów

Uczestnik B w FSCN

Uczestnik A w FSCN

---