LOGIKA
SEMIOTYKA - ogólna nauka o znakach słownych (językowych)
SEMANTYKA - ogólna nauka o stosunku zachodzącym między znakami językowymi, a tym do czego znaki te odnoszą się.
SYNTAKTYKA - ogólna nauka o rodzajach znaków językowych, regułach poprawnego wiązania tych znaków w wyrażenia złożone.
PRAGMATYKA- nauka zajmująca się zagadnieniami dotyczącymi stosunków między znakami językowymi a wypowiadającym się czy też odbierającym wypowiedzi człowiekiem.
LOGIKA FORMALNA - nauka o związkach zachodzących między prawdziwością czy fałszywością jakichś zdań ze względu na ich budowę, w szczególności o związku wynikania logicznego.
METODOLOGIA - zajmuje się metodami postępowania stosowanymi w procesie poznawania świata, a przede wszystkim sposobami uzasadnienia czyli wykazywania prawdziwości wypowiadanych twierdzeń.
ZNAKIEM nazywamy dostrzegalny układ rzeczy czy zjawisko spowodowane przez kogoś .
OZNAKĄ jakiegoś stanu rzeczy czy zdarzenia nazywamy wszystko to, co współistniejąc z owym stanem rzeczy czy zdarzenia powoduje skierowanie nań czyjejś myśli.
JĘZYK to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, znaków z którymi odpowiednie reguły nakazują wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone.
- NATURALNE : których reguły ukształtowane zostały zwyczajowo. - SZTUCZNE : skonstruowane dla jakichś celów, reguły tych języków zaprojektowano z góry.
SŁOWNICTWO - to zasób słów mających ustalone znaczenia w danym języku.
SKŁADNIA - ustalone reguły dotyczące sposobu wiązania wyrazów w wyrażenia złożone.
FUNKTORY - w logice nazywa się wyrazy czy wyrażenia, które nie są zdaniami ani nazwami, lecz służą do wiązania jakichś wyrażeń w wyrażenia bardziej złożone.
- F. ZDANIOTWÓRCZE śpi, ogląda - F. NAZWOTWÓRCZE: otwiera
- F. FUNKTUROTWÓRCZE: poniżej, głośno.
IDIOMY - zwroty językowe np.: mieć rewolwer w kieszeni. Zwroty te nie mają znaczenia dosłownego.
NAZWY
DZIELIMY NA :
1.WG LICZBY WYRAZÓW SKŁADOWYCH:
- PROSTE: jeden wyraz,
- ZŁOŻONE: kilka wyrazów
2. WG CHARAKTERU TEGO DO CZEGO SIĘ ODNOSZĄ :
- KONKRETNE : takie, które są znakami rzeczy.(stół, kwiat)
- ABSTRAKCYJNE: cechy, kolor, zdarzenia ( biały, zły, śmierć )
3. WG SPOSOBU WSKAZYWANIA DESYGNATÓW:
- GENERALNE: wszystkie przedmioty danego rodzaju. krzesło
- INDYWIDUALNE: poszczególne przedmioty (Poznań, Dunajec)
4. WG LICZBY DESYGNATÓW:
- OGÓLNE: wiele desygnatów,
- JEDNOSTKOWE: jeden desygnat - PUSTE: bez desygnatów.
5. STRUKTURY DESYGNATÓW
- ZBIOROWE: poseł, sejm, biblioteka .
- NIEZBIOROWE
NAZWA WYRAŹNA - kiedy możemy, umiemy podać zespół cech wystarczających dla odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów.
NAZWA INTUICYJNA - na podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanowienia się nad treścią danej nazwy, umiemy określić czy jest on czy nie desygnatem danej nazwy.
DESYGNAT - przedmiot, którego dana nazwa jest znakiem przedmiotu, który odpowiada danej nazwie.
TREŚĆ NAZWY - to zespól cech na podstawie którego osoba używająca danej nazwy gotowa jest uznać jakiś przedmiot za desygnat tej nazwy, a innych przedmiotów już nie, w ramach danego języka. ZAKRES NAZWY - zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy.
ZDANIA:
- W SUPOZYCJI PROSTEJ: chodzi o poszczególny desygnat tej nazwy (student ostatniego roku na A.S.P.) - W SUPOZYCJI FORMALNEJ: nazwa dla całego gatunku przedmiotów ( studenci są wyjątkowymi ludźmi ) .
- W SUPOZYCJI MATERIALNEJ: rozłożyć na części pierwsze ( student - jest wyrazem 7 literowym.
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW
1. RÓWNOWAŻNOŚĆ
S = P, P = S
2. NADRZĘDNOŚĆ
nie każde S jest P
każde P jest S
3. PODŻĘDNOŚĆ
każde S jest P
nie każde P jest S
4. KRZYŻOWANIE
niektóre S są P
nie wszystkie S są P
nie wszystkie P są S
niektóre P są S
5. WYKLUCZANIE
P nie jest S
S nie jest P
STOSUNEK SPRZECZNOŚCI zakresów dwóch nazw, wówczas gdy mamy jakąś nazwę i nazwę w stosunku do tej pierwszej negatywną ( sędzia, nie- sędzia)
STOSUNEK PRZECIWIEŃSTWA zakresów dwóch nazw, wówczas gdy te nie mają wspólnych desygnatów, a zakresy obu tych nazw łącznie nie tworzą klasy uniwersalnej (słowik, osioł)
PYTANIE ZASADNICZE:
JEST, NIE JEST
NIE ZADAJEMY PYTAŃ:
- SKŁADA SIĘ
- JEST CZĘŚCIĄ
- ZAWIERA SIĘ
DEFINICJE
DEFINICJA REALNA - jest to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy też przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać np.: człowiek to istota rozumna, istota zdolna do abstrakcyjnego myślenia.
DEFINICJA NOMINALNA - jest to wyrażenie w ten czy inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa czy słów. Bezpośrednio określa, jak w danym języku równoznacznie zastępować można pewien wyraz czy wyrazy słowami znanymi już co do znaczenia osobie, na użytek której podajemy tę definicję. ( deltoid - czworokąt o dwóch parach...)
1. RODZAJE DEFINICJI ZE WZGLĘDU NA ICH ZADANIA:
-DEFINICJA SPRAWOZDAWCZA
wskazuje, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku.
- DEFINICJA PROJEKTUJĄCA: ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość:
- KONSTRUKCYJNA - jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu.
- REGULUJĄCA - jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu licząc się z dotychczasowym, niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu.
2. RODZAJE DEFINICJII ZE WZGLĘDU NA ICH BUDOWĘ:
- DEFINICJA RÓWNOŚCIOWA która składa się z trzech części :
- definiendum - zwrot językowy zawierający wyraz definiowany.
- zwrot łączący - jakiś zwrot, który stwierdza, że definiendum ma takie damo znaczenie, jak wyrazy zawarte w trzeciej części.
- definiens - znane słuchającemu wyrazy, których użyto do wyjaśnienia pewnego zwrotu.
[ bursztyn (definiendum) jest to (łącznik) skamieniała żywica
(definiens) ].
- DEFINICJA KLASYCZNA polega na podaniu rodzaju i różnicy gatunkowej. Definiować nazwę A przez porównanie jej zakresu z zakresem jakiejś ogólniejszej nazwy B (genus- rodzaj) ograniczonym przez dodanie cech C zwężających należycie ten szerszy zakres. ( Dom (A) jest to budynek (B) mieszkalny (C). Definicja klasyczna nazwy jest definicją polegającą na wskazaniu treści tej nazwy.
- DEFINICJA W STYLIZACJI SŁOWNIKOWEJ głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie jak wskazane drugie wyrażenie. ( wyraz „ustawa” znaczy tyle co „zbiór przepisów prawnych uchwalony jako całość przez parlament”) . definiendum i definies są tu użyte w supozycji materialnej.
- DEFINICJA W STYLIZACJI SEMANTYCZNEJ głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie oznacza takie a takie przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech, zdarzeń stosunków.(np.: „słód” znaczy tyle co wyrażenie „ wszelkie zboże sztucznie kiełkowane”).
- DEFINICJA W STYLIZACJI PRZEDMIOTOWEJ wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj. (popielniczka jest to naczynie przeznaczone do zbierania popiołu i niedopałków papierosów). Intencją tej wypowiedzi jest poinformowanie kogoś o znaczeniu rozważanego słowa, a nie wypowiedzenie twierdzenia o pewnych przedmiotach.
BŁĘDY PRZY DEFINIOWANIU:
- IGNOTUM PER IGNOTUM (nieznane przez nieznane)
- IDEM PER IDEM (to samo przez to samo)
- błędne koło pośrednie
- błędne koło bezpośrednie
- definicja za szeroka
- definicja za wąska
- błąd przesunięcia kategorialnego
PODZIAŁ LOGICZNY
1. PODZIAŁ LOGICZNY ZAKRESU jakiejś nazwy N na zakresy nazw A, B, C, D..., stwierdzić, iż każdy desygnat nazwy N jest desygnatem jednej tylko jednej z nazw A, B, C, D... np.:
a) zakres nazwy „człowiek”:
- osoba płci żeńskiej,
- osoba płci męskiej
b) zakres nazwy „kręgowiec”:
- ryba, płaz, gad, ptak, ssak.
Zakres, który zostaje poddany podziałowi to CAŁOŚĆ DZIELONA, a wyróżnione w podziale zakresy nazw podrzędnych - CZŁONY PODZIAŁU.
Podział logiczny powinien być:
- WYCZERPUJĄCY - jeśli każdy z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, może być zaliczony do jakiegoś wyróżnionego członu podziału.
- ROZŁĄCZNY - jeśli żaden z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy nie może być zaliczony do dwóch członów podziału naraz.
ZASADA PODZIAŁU - aby zapewnić to, że podział będzie wyczerpujący i rozłączny trzeba wyróżnić człony podziału wedle jakiegoś jednego sposobu..
PODZIAŁ DYCHOTOMICZNY- dokonany wg cech sprzecznych (kontrdyktorycznych), jest to podział, który w obrębie zakresu dzielonego wyróżnia klasę przedmiotów posiadających pewną cechę i klasę przedmiotów, które tej cechy nie posiadają.
a) zakres nazwy „obywatel”:
- pełnoletni i niepełnoletni,
- karani i nie karani.
Podział logiczny może być:
SZTUCZNY - czyli do jednego członu podziału trafiają przedmioty podobne pod jakimś jednym tylko względem, a pod wieloma innymi niepodobne do siebie. ( podział mieszkańców Wrocławia na dzielnice)
NATURALNY - to taki, przy którym w każdym członie podziału grupują się przedmioty pod wieloma ważnymi dla nas względami. (podział ludzi wg zawodu).
ZDANIE
ZDANIE W SENSIE LOGICZNYM jest to wyrażenie jednoznacznie stwierdzające iż tak a tak jest albo tak a tak nie jest.
1. WARTOŚĆ LOGICZNA ZDANIA
ZDANIE PRAWDZIWE jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość taką, jaka ona jest.
ZDANIE FAŁSZYWE jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość niezgodnie z tym jak ona się ma.
WARTOŚCIĄ LOGICZNĄ ZDANIA jest jego prawdziwość lub fałszywość.
2. OBIEKTYWNY CHARAKTER PRAWDZIWOŚCI I FAŁSZYWOŚCI ZDAŃ
ZDANIE ANALITYCZNE jest to zdanie którego prawdziwość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów.
ZDANIE WEWNĘTRZNIE KONTRDYKTORYCZNE zdanie, którego fałszywość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów.
ZDANIA SYNTETYCZNE wszelkie inne zdania, których wartości logicznej nie możemy poznać na podstawie reguł wyznaczających znaczenie użytych w nich słów.
3. WYPOWIEDZI NIEZUPEŁNE
WYPOWIEDŹ ZDANIOWA NIEZUPEŁNA takie wyrażenie, które wprawdzie na gruncie danego języka nie jest zdaniem w sensie logicznym, lecz o tyle spełnia rolę zdania w sensie logicznym, o ile słuchacz zdaje sobie sprawę z pewnych domyślnych uzupełnień wypowiedzi, pominiętych przez mówiącego ( kupiłem, ładny).
4. STRUKTURA ZDAŃ
ZDANIE PROSTE to zdanie, którego żadna część nie jest odrębnym zdaniem, w związku z czym nie występują w nim funktory zdaniotwórcze od argumentów zdaniowych (np.: ptak głośno śpiewa).
ZDANIE ZŁOŻONE to zdanie, w obrębie którego występuje część będąca odrębnym zdaniem. Zdanie złożone w najprostszym przypadku składa się z funktora zdaniotwórczego uzupełnionego przez jeden czy dwa argumenty zdaniowe (np.: Zaiste, Jan dotychczas nie spełnił wyznaczonego mu zadania)
5. FUNKCJE ZDANIOWE
FUNKCJA ZDANIOWA to takie wyrażenie opisowe, które zawiera zmienne (x, y, z, S, M,P itd.). wyrażenie takie po dokonaniu odpowiednich podstawień na miejsce zamiennych staje się zdaniem w sensie logicznym np.: funkcją zdaniową jest wyrażenie „każde S jest P”
ZDANIA ATOMICZNE: np. Paweł jest studentem, Most Grunwaldzki jest mostem wrocławskim.
ZDANIA SUBSUMCYJNE: mówią nam, że jakaś klasa, zbiór należy bądź też nie należy do jakiegoś innego zbioru. Np. Psy są zwierzętami, Psy nie są meblami.
KWADRAT LOGICZNY - są to 4 rodzaje zdań w dwóch podziałach zdań subsumpcyjnych, których schematem budowy są funkcje zdaniowe złożone ze zmiennych nazwowych (S, P). Opierają się one na dwóch kryteriach
czy jest to zdanie twierdzące czy przeczące
czy jest to zdanie ogólne czy szczegółowe.
- S a P-nie istnieją S, które są nie P
- S e P-nie istnieją S, które są P
- S i P- istnieją S, które są P
- S o P- istnieją S, które są nie P