•socjologia [socjetus (wspólnota), socjus (wspólna), logos (nauka)] -nowa nauka na stare tematy

-powstała na koniec XVIII w, kiedy to były radykalne zmiany: wyprawy handlowe (poznawanie nowych kultur, okazało się że nie jesteśmy wyjątkowi i jedyni), wiek rewolucji przemysłowej (zanik feudalizmu, ludność wiejska idzie do miast, powst.społ. kapitalistyczne, industrialne) , nowe formy rządów (demokracja), Rewolucja Francuska - przełom we wszystkim

-zaburzenie tego porządku powoduje, że ludzie zaczęli się nad tym wszystkim zastanawiać, jak to funkcjonuje - to epoka oświecenia

-twórca: A. Comte (socjologia jako dyscyplina naukowa); mówił że socjo to królowa nauk; dziś przyjmuje formy specjalistyczne do danej dziedziny, np. matmy, bioli

•„Człowiek jest istotą społeczną” - człowiek jest zawsze członkiem jakiejś wspólnoty, jest jej współtwórcą

-człowiek nie może żyć poza wspólnotą, nie jest samowystarczalny

•E.Durkheim - francuski twórca socjologii, prekursor; pokazał jak społeczeństwo wpływa na jednostkę; ilość samobójstw zależy od rodzaju społeczeństwa:

-niezintegrowane - autonomiczne: ludzie pozostawieni sami sobie, duża niezależność

-zintegrowane: mniej samobójstw; jednostki są pod kontrolą i mają mniejszy margines decyzyjny. Brak miejsca na dywagacje

-małżeństwo to teoretycznie decyzja indywidualna, ale historia pokazuje, że wpływają na to czynniki społeczne i kulturalne.

•T.Hobbs - naturalnym stanem społ. ludzkiego jest ciągły atak, ludzie są wrogo nastawieni do siebie, życie jest krótkie, zwierzęce, biedne, ludzie ciągle walczą o swoje; pomimo tego ludzie żyją w pewnym porządku społecznym - jak to się dzieje? To jest tu kluczowe pytanie

•człowiek a przyroda

-w socjologii popularne są odwoływania do natury biologicznej i genetycznej, gdyż dają jednoznaczną odpowiedź na nurtujące zagadnienia; jesteśmy częścią przyrody, która determinuje nasze życie (nawet źle, bo choroby, epidemie)

-indywidualne cechy biologiczne człowieka, które umożliwiają nam życie w społeczeństwie społeczeństwie przewagę nad przyrodą: wyprostowana sylwetka, układ palców (przeciwstawny kciuk), chwytliwe ręce, skomplikowany narząd wzroku, złożony mechanizm głosowy (język), mózg i narządy nerwowe, skłonność do myślenia, długa zależność dzieci od rodziców

•socjobiologia - twórca E.Willsa? - koncepcja poszukująca natury ludzkiej, czyli elementów dziedzicznych naszego rozwoju (np. agresywność); każdy chce przekazać jak najwięcej dalszemu pokoleniu

•Lombrozo -zastanawiał się czy cechy przestępcy, patologiczne można zauważyć na „pierwszy rzut oka”; określił rysopis człowieka; jednak brak uzasadnienia naukowego

•często łączymy wygląd człowieka z jego zachowaniem: Teoria E. Kretschmera: 1. leptosomatyk-wysoki, wątły, delikatny, nietowarzyski, np. Maleńczuk, skłonność do schizofrenii 2. astenik - szczególny przypadek pierwszego 3. pyknik - średni, otyły, krótkie kończyny, żywy, wesoły, porywczy (Danuta Ring), skłonność do bycia maniakiem 4.alertyk - szeroka, duża twarz, silna budowa (Schwarzenegger), powolne reakcje, spokojny, niewrażliwy, skłonność do epilepsji

•osobowość jest to utrwalony zespół cech, który uwarunkowuje nasze działanie i przypisany jest danej jednostce (wymiar indywidualny), osobowość nie jest nam dana, tylko kształtowana, modelowana z czasem (głównie w dzieciństwie), a także z czasem w sensie czasów w jakich żyjemy (nasza to osobowość nowoczesna: otwartość, szybkie decyzje, podejmowanie ryzyka)

•koncepcja Rossa - 3 czynniki wpływające na osobowość: elementy biogenne (najbardziej trwałe, wywodzą się z biologicznych właściwości naszego organizmu: odruchy, popędy), psychogenne (związek ze sferą emocjonalną: uczucia, wrażenia + cechy psychiczne: wytrwałość, ambicja, nieśmiałość) , socjogenne (wartości, normy, zasady; pochodzą z wpływów środowiska,: uczymy się co jest dobre a co nie, kształtowane przez grupę)

•typy osobowości:

I. 1.ekstrawertyczność - energie do życia czerpie z zewnątrz (potrzebuje kontaktu ze światem, ważne jest dla niego jak o oceniają go inni, pozytywny stosunek do otoczenia) 2. introwertyczna - z wewnątrz (świat zewn. nie jest mu potrzebny, negatywny stosunek do świata, postrzegany jako osoba małomówna)

II.1.wewnątrzsterowana (konformista, uległy) 2.zewnątrzsterowana (indywidualizm, ambicja)

III. autorytarna (twórca T.Adorno) - skłonność do podporządkowywania się silnej władzy, powstaje bo pruski model wychowania: brak uczuć w rodzinie, są tylko kary a brak nagród, brak przywilejów. np. faszyzm; skłonność do uprzedzeń, duża rola siły, skłonność do surowego karania odszczepieńców, niechęć do wnikania we własną psychikę, poczucie zagrożenia

IV. dogmatyczna: posiada ubogą wiedzę na temat sfer, które nie są przez nią akceptowane, skłonność do czarno-białego widzenia świata

•postawa:

•uzewnętrznienie osobowości występuje w formie postaw. Osobowość kształtuje postawę, czyli to co możemy zaobserwować; postawa - względnie trwała dyspozycja jednostki do podejmowania określonego działania, wynika ona z wiedzy, poglądów, odczuć, emocji

-na postawę składają się: element poznawczy (wiedza+poglądy), emocjonalny, behawioralny (zachowania) i czasami dochodzą też elementy poboczne (np. chęć zysku)

-postawy nie mogą być (tak jak słowa) neutralne, mogą być jedynie pozytywne lub negatywne; ambiwalencja postawy - gdy mamy mieszane uczucia w względem jednej osoby

-wyróżniamy: postawa spójna (kiedy kierunek znaczenia wszystkich trzech elementów jest taki sam, patrz:↑) lub niespójna (gdy elementy rozmijają się)

•pozycja i rola społeczna

-rzeczywistość społeczną tworzą różne zbiorowości, z których każda opracowała swoją wewnętrzna strukturę (mniej lub bardziej zamkniętą całość), która wyznacza nam określone miejsce. Struktura tworzy pewien porządek. Miejsca, które zajmowane są w strukturze to pozycje społeczne.

•pozycje społeczne dzielimy na: 1. przypisane (nie ma na nie wpływu jednostka), 2. osiągane (jednostka samodzielnie do niej dąży); rozwój społeczne powoduje zwiększenie proporcji ilości pozycji osiąganych w stosunku do przypisanych

-każdej pozycji przypisana jest wiązka uprawnień i obowiązków

•każda pozycja jest powiązana z określonym sposobem zachowania, co składa się na rolę społeczna, będącą elementem dynamicznym pozycji. Rola społ. jest pewnym przepisem jak jednostka powinna się zachowywać, co powinna robić, tym samym kumuluje w sobie oczekiwania jakie formułują inni wobec danej osoby

-rola społ. jest niezależna od jednostki, która ją wykonuje, pozostawia mimo to pewien margines swobody

•eksperyment Philipe Zimbardo: stanfordzki eksperyment pokazuje 2 rzeczy: 1. bardzo szybko identyfikujemy się z naszą rolą, nawet jak jest ona nam narzucona, 2. rola tak się z nami stapia, że nie możemy odgadnąć, gdzie się ona kończy a gdzie zaczyna, rola bardzo wpływa na nasze zachowanie , modyfikuje osobowość

•wypełnianie ról wiąże się z napięciami

-napięcia: 1. konflikt ról - jednostka musi pogodzić różne oczekiwania, np. lekarz musi leczyć szybko (bo boss tak każe) a zarazem dokładnie (bo pacjent chce żyć;), 2. konflikt pomiędzy rolami - rozbieżność oczekiwać pomiędzy rolami jakie wykonujemy (nie możemy zapomnieć o jednej roli wykonując drugą, np. oczekuje się od matki by została z chorym dzieckiem, a jednak musi iść do pracy, bo boss nalega), 3. ambiwalencja - jedna osoba kieruje wobec nas rozbieżne oczekiwania (np. pacjent chce być wyleczony szybko i bez bólu), 4. ciśnienie ról - angażujemy się w zbyt wiele ról, więc nie możemy żadnej z nich w pełni wypełnić

•wartości - pojęcie abstrakcyjne (mogą nią być religia, przyjaźń, sukces, rodzina, ojczyzna); wartości nie są negocjowane (nie można powiedzieć co jest ważniejsze: praca czy rodzina)

-konflikt wartości występuje gdy ścierają się ze sobą dwa podsystemy o różnych wartościach (np. we Francji spór czy ma być ona państwem laickim czy nie)

-zjawisko relatywizacji: zaczyna obowiązywać względna trwałość wartości. Zaczynamy dostrzegać względność co do obowiązywania wartości, zastanawiamy się nad sensem danej wartości

•typy wartości (wg.Ossowskiego): 1. uznawane (człowiek o nich wie, że są istotne, norma, np. patriotyzm), 2. odczuwane (wartości indywidualne, nie czujemy przymusu aby je kultywować), 3. realizowane (wg których rzeczywiście postępujemy)

•Ossowski podzielił też wartości na: 1. codzienne (określają zasady naszej codzienności, ujawniają się w codziennych kontaktach międzyludzkich), 2. uroczyste (rzadkie; ujawniają się np. w chwilach zagrożenia)

•norma - przepis, reguła określająca zachowanie człowieka w danej sytuacji, np. podawanie ręki przy witaniu

•kultura - określa różne procesy społeczne, ukierunkowuje życie społeczne; potocznie źle utożsamiana jest ze sztuką lub wychowaniem; trzeba rozróżniać pojęcia: kulturowy (charakter opisujący) i kulturalny (wychowanie)

•cechy: 1. obejmuje całość życia człowieka, 2. nie ma charakteru wartościującego, nie ocenia, 3. wszystkie wytwory człowieka, 4. jest tworem zbiorowym, a nie zbiorem tworów indywidualnych, 5. jest cechą społeczeństwa, a nie jednostek, 6. różnicuje społeczeństwo, grupy społeczne, 7. integruje zbiorowość, 8. jest utrwalana, przekazywana pokoleniom, 9. może ulegać pewnym modyfikacjom, a jej niektóre elementy przyjmują wymiar historyczny, 10. tworzy pewien system zintegrowany (nie można oderwać pewnego elementu kultury i analizować go oddzielnie, bez odniesienia do całości), 11.ogranicza wolność jednostek, wyznacza wzory zachowań, 12. wprowadza porządek

-podział kultury: 1. elementy materialne (namacalne wytwory, np. wynalazki), 2. niematerialne (idee, wartości, symbole)

-quanxi - kasta, sieć powiązań (kultura azjatycka)

-dystanse: intymny, prywatny, publiczny

•socjalizacja - wielostronny, złożony system uczenia się, dzięki któremu człowiek jako istota biologiczna staje się istotą społeczną, reprezentantem kultury swojej społeczności; proces wchodzenia do jakiejś zbiorowości

-uczymy się w umiejętności w 3 płaszczyznach: 1.umiejętności społeczne (podzielamy je z innymi członkami społeczności, np. znaczenia, rozumienia znaków, nauka języków), 2. normy, wartości i wzory zachowań, 3. umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami

-proces socjalizacji przebiega w 3 etapach: 1. naśladowanie , 2. identyfikacja, 3. internalizacji (uwewnętrznienie norm, wartości, wzorów)

-podział: 1. socjalizacja pierwotna („tabula rasa”, przekazywana w dzieciństwie, najbardziej trwała) 2. wtórna (wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia społecznego, przechodzimy ją świadomie i rozważnie)

-resocjalizacja - zakwestionowanie starych wartości, treści, włączenie nowych

•Grupa, tłum, zbiorowość itp.

•życie grupowe - wyznacznik człowieczeństwa

•więzi społeczne - wyznacznik zróżnicowania człowieka

•kategoria społeczna - zbiór, ogół ludzi, którzy posiadają pewną wspólną cechę, np. studenci (brak tu więzi społecznej, zależności)

•zbiorowość społeczna - występowanie więzi społecznej; może przybierać różne formy: społ. lokalna, krąg, środowisko

•tłum - krótkotrwałe zgromadzenia ludzi na określonej przestrzeni, rządzi się własnymi zasadami, na które nie składają się zasady jednostek nim uczestniczących; zanika indywidualizm

•czynniki kształtujące grupę społeczną: więź, współzależność, wytwarzanie się wewnętrznej struktury i właściwego systemu, norm i wartości, członkowie grupy mają świadomość przynależności

-dzielimy je na (Charles Cooley): 1. pierwotne (intensywne interakcje twarzą w twarz, silna osobista identyfikacja jednostki, silne więzi emocjonalne, wielostronne stosunki, powiązania, np. plemię, gang, rodzina) 2. wtórne (to co w pierwotnej ale z dużymi ograniczeniami, np. pracownicy firmy)

•grupa odniesienia (Herbert Hayman) - tło do jakiego odnosi się jednostka, jest ważne jeśli chodzi o samookreślenie się jednostki. Ludzie porównują się do innych, nie zawsze świadomie

-2 typy: 1. porównawcze (jednostka postrzega siebie i innych w celu samookreślenia siebie), 2. normatywne (jednostka czerpie pewne wartości, normy i aspiracje od innych)

-może wystąpić: poczucie upośledzenia społecznego (kompleks niższości) lub poczucie uprzywilejowania (świadomość zajmowania wyższej pozycji)

neofityzm (odnosi się do normatywnego)- gdy osoba nowo przyjęta, bardzo się stara i jest bardziej rygorystyczna od starych członków

•rodzina to najważniejsza (pierwotna) grupa społeczna; jest to utrwalony w tradycji wszystkich kultur zrytualizowany zespół działań, ukierunkowany na zaspokajanie potrzeb swoich członków

•modele rodziny: 1. ze względu na ilość członków (nuklearna - tylko więzi krwi, rozszerzona - więzi powinowactwa, zredukowana - małżeństwa bezdzietne), 2. ze wzg. na formę małżeństw (monogamiczne - mężczyzna + kobita, poligamiczne - men + wiele kobit, poliandryczne - kobita+wiele men), 3. ze wzg. na dziedziczenie (ze strony ojca -patrilinearne, mamy -matrilinearne), 4. ze wzgl. na stosunek władzy (patriarchat - men rulez, matriarchat)

•funkcje rodziny: prokreacyjna, wychowawcza, opiekuńcza, emocjonalno - seksualna, ekonomiczna, stratyfikacyjna, rekreacyjno - towarzyska)

•procesy, zmiany: 1. wielopokoleniowa→nuklearna→patchworkowa (wielorodzinna) - silne więzi emocjonalne, 2. pojawienie się alternatywnych modeli rodziny: samotne rodzicielstwo, zw. homoseksualne, kółka przyjacielskie, konkubinat, bezdzietna, rodzina nomadyczna (małżonkowie żyją na odległość), 3. spadek znaczenia funkcji prokreacyjnej, 4. spadek funkcji ekonomicznej - szeroki zakres usług pozarodzimych, wzrost roli kobiety

1

H E S

---