Sosna zwyczajna - Pinus sylvestris L.
- Występowanie: Europa - od Pirenejów po Ural, Azja- Syberia, Chiny, Mongolia, Kaukaz, Krym.
Najbardziej rozpowszechniony gat. w Polsce, stanowi ok. 71% składu gatunkowego naszych lasów. Nie występuje tylko w Bieszczadach.
- Charakteryzuje się dużą plastycznością, szeroka zdolność przystosowawcza do różnych warunków siedliska - rośnie na glebach suchych i ubogich, glebach piaszczystych, ale także na glebach glinisto-piaszczystch, wapiennych.
- Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pyłami i związkami chemicznymi np. SO2 - zagłada lasów sosnowych o wysokim zanieczyszczeniu powietrza np. Śląsk
- roślina jednopienna, zaczyna obradzać w wieku ok. 35 lat (najwcześniej w 15 roku życia).
- lata nasienne co 3-4 lata (obradza więcej drzew, więcej nasion występuje w szyszce, nasiona wyższej jakości)
Kwiatostany:
♂-- jajowate o żółtym zabarwieniu,
długości 5-8 mm, gęsto skupione u podstawy młodych pędów, występują w nieco ocienionej podwierzchołkowej części korony
pojedynczy kwiat stanowią liczne pręciki osadzone na osi, każdy z dwoma pylnikami z wyrostkiem łącznikowym. Po przekwitnięciu kwiaty odpadają pozostawiając fragment pędu bez igieł.
♀- w postaci zielonkawych lub czerwonawych łusek zebranych w stojące, szyszeczkowate kwiatostany,
wyrastają na końcach młodych, tegorocznych pędów, na zewnątrz korony
łuski okrywowe są przyrośnięte do grzbietów znacznie większych łusek nasiennych.
Fenologia kwitnienia:
pączki kwiatów zawiązują się w roku poprzedzającym kwitnienie (2007)
kwitnie w V (2008) - kwiat jest gotowy do pobrania pyłku, po zapyleniu kwiat odchyla się ku dołowi
w kolejnym roku (2009) w VI następuje zapłodnienie, szyszki przyjmują barwę zieloną i do lata rosną, w lipcu osiągają długość 3-8 cm
jesienią szyszki dojrzewają, drewnieją, zmieniają barwę z zielonej na szarawą
zbiór szyszek po I przymrozkach (XII-II)
w IV (3 rok po kwitnieniu - 2010) - nasiona wysypują się z szyszek
Szyszki:
- Osadzone na krótkich szypułkach, zamknięte są małe i zielone, niekiedy zakrzywione, wąskojajowate, z czasem otwierają się i przybierają kształt szerokojajowaty, brązowieją.
- Osiągają od 3 do 7 cm długości. Osadzone pojedynczo lub po 2-3 obok siebie.
- Tarczki łusek (apofyza) romboidalne, różnorodnie wykształcone - od płaskich po stożkowate z niewielkim wyrostkiem (piramidką).
Zróżnicowany kształt wyrostka na tarczce, pozwala na wyodrębnienie czterech form szyszek: plana - o słabo wykształconym wyrostku (tarczka prawie gładka), gibba - z wyrostkiem prostym, hamata - z wyrostkiem zagiętym w kierunku nasady szyszki, reflexa - z wyrostkiem skierowanym ku wierzchołkowi szyszki.
Nasiona: mało wrażliwe na przesuszenie do 2-3% w temp. 40-60 ºC
- dł. 4-6 mm, jajowate z wydłużonym końcem, grubsze w części zaokrąglonej i wyraźnie cieńsze w ostrym końcu
- mają zmienną barwę od jasnokremowej do ciemnobrązowej, czasami pstrokate. Często zdarza się, że nasiona jasne są płone tzn. puste. Występują też drzewa, które obradzają tylko nasionami jasnymi
Skrzydełko: kleszczowato obejmuje nasiono
- 3-4 razy dłuższe od nasionka, o ostrym wierzchołku i jednym brzegu prostym, a drugim owalnym
- barwa płowa lub brązowa z ciemniejszym obrzeżem lub plamami
Masa 1000 nasion - ok.6,2 g
Przechowywanie: na sucho w szczelnie zamkniętych pojemnikach
do 5 lat - 7% wilgotności, temp. do 5 ºC, ale najlepiej w niezbyt niskiej temp. ujemnej.
do 10 lat - poniżej 6% wilgotności, temp. -5 ºC
powyżej 10 lat - poniżej 5% wilgotności, temp. -10 ºC
Nasiona nie wymagają przedsiewnego przygotowania. Wysiew na wiosnę.
Sosna Banksa -Pinus Banksiana L.
Gatunek północno amerykański, w naszych warunkach mało przydatny. Obecnie uznawany jako chwast leśny, którego nasiona którego nasiona stanowią szkodliwą domieszkę w nasionach So zwyczajnej.
- pochodzi z Ameryki Północnej, występuje w stanie dzikim w centralnej Kanadzie na wschód od Gór Skalistych od Terytoriów Północno-Zachodnich do Nowej Szkocji oraz na północno-wschodnich obszarach USA od stanu Minnesota do Maine, sięgając północno-zachodnich krańców stanu Indiana
- Zaczyna obradzać w wieku poniżej 10 lat. Obradza często i obficie.
- Kwitnie w V.
Szyszki męskie cylindryczne, żółtozielone, wyrastają w grupach na końcach gałązek.
Szyszki żeńskie początkowo owalne, czerwonawe. Dojrzewając dorastają do 3-5(5,5) cm długości, są jasnobrązowe, charakterystycznie zakrzywione, spiczaste. Tarczki łusek są spłaszczone, z niewielkim, delikatnym kolcem, który odpada przeważnie zanim szyszka dojrzeje.
Nasiona
ciemnobrązowe, prawie czarne, długości 4-5 mm, ze skrzydełkiem długości 10-12 mm.
Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu.
smukłe, sierpowato zakrzywione, niesymetryczne, dł. 3-5 cm.
jasnobrązowe, gładkie, połyskujące, o słabym wyrostku lub bez niego
skierowane ku górze lub odstające, osadzone zwykle po 2-3 na gałęzi, Pozostają zamknięte przez wiele lat, pożary leśne powodują ich otwieranie.
Nasiona :czarne pokryte smolistym łatwo ścierającym się nalotem
kształtem przypominają zarys trójkąta ostrokątnego
dł. ok. 4mm, z kilkoma wypukłymi prążkami
skrzydełka są prawie 3x dłuższe od nasion, obejmują je nibyłyżeczką
Masa 1000 nasion - 3,5-4,2 g, średnio 3,8g
Sosna limba - Pinus cembra L.
Sosna limba (Pinus cembra L.) - gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Sosna limba występuje na obszarze Alp, Tatr i Karpat Wschodnich na terenie państw: Austria, Francja, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, Włochy. Drzewo iglaste, wolno rosnące. Może osiągnąć wiek do 500 lat.
W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Tatrach, gdzie rośnie pojedynczo wśród kosodrzewiny w reglu górnym oraz na górnej granicy lasu. Typowe siedliska znajdują się na wysokościach od 1200 do 2600 m n.p.m. Na granicy lasu tworzy często czyste gatunkowo skupiska, ale także lasy mieszane ze świerkiem lub modrzewiem. Uważana jest za gatunek charakterystyczny górnoreglowych borów świerkowych. Limba rośnie na skalistych zboczach, przeważnie na podłożu krystalicznym, chociaż dobrze czuje się także na nizinach o żyznych, glinianych glebach, dobrze nawodnionych. Lubi miejsca nasłonecznione.
Jest drzewem wolno rosnącym. W warunkach naturalnych może minąć 30 lat zanim osiągnie wysokość 1,3 m. W związku z powolnym wzrostem limba przegrywa walkę o światło w konkurencji z innymi gatunkami drzew. Jest jednak lepiej przystosowana do warunków wysokogórskich, dzięki czemu może tworzyć jednolite stanowiska powyżej granicy występowania tych gatunków. Powolny wzrost w początkowej fazie naraża także limby na ataki chorób wywoływanych przez grzyby, w warunkach długotrwałego przebywania pod pokrywą śnieżną.
Z tego powodu limby nie zasiedlają miejsc i obszarów, na których śnieg długo się utrzymuje.
Całkowicie chroniona. Początkowo gat. jednolity, ale wykształcił 2 rasy P. cembra ssp. sibirica- duży obszar występowania i P. cembra ssp. cembra - rasa górska
Gatunek jednopienny, wiatropylny. Limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat (70-80 lat). Kwitnie i produkuje nasiona co 2-3 lata, ale tylko w jednym roku na 4-10 obficie.
Kwitnie V-IV. Pylenie w czerwcu i lipcu. Szyszki dojrzewają po 2 latach i opadają w całości.
♂- kwiatostany złożone z kwiatów zredukowanych do pręcików
- są żółte lub czerwone, bez łodyżek, wyrastają w dolnej części rocznych pędów
- kwiatostany o kształcie jajowatych siedzących szyszeczek
♀- osadzone pionowo na krótkich szypułkach
- występują pojedynczo lub po kilka na fioletowej krótkiej szypułce, na końcach pędów
- łuski wspierające cienkie, barwy zielonej czerwono nabiegłe.
W I roku szyszki są małe, pokryte fioletowym nalotem. Szyszki dojrzewają, jesienią, w II roku - fioletowo-brązowe, jajowate z tępym wierzchołkiem, dł. 5-8 cm, szer. 3-5 cm. Po kwitnieniu opadają w całości, a na III wiosnę rozsypują się na ziemi.
tarczki łusek romboidalne zaokrąglone, grube z niezbyt odstającym biało szarym wyrostkiem
nasiona to jadalne orzeszki, barwy rdzawo-brązowej, nieregularnie jajowate, dł. 12 mm, szer. 7 mm
Masa 1000 nasion - 200 - 240 g
Latem, poprzedzającym dojrzewanie wiewiórki, myszy, krzyżodzioby zaczynają niszczyć szyszki w celu wydobycia jadalnych nasion. Z tego powodu szyszki należy okryć druciana siatką o gęstych oczkach
Zbiór szyszek VIII-IX. Nasiona nie są jeszcze w pełni morfologicznie dojrzałe, nasiona mają nie całkiem wyrośnięty zarodek.
- Najszybsze dorastanie zarodków zachodzi na zebranych wcześniej i umieszczonych w piasku szyszkach, w temp. 16-18 º C, przez 4-6 tygodni. Po tym okresie zarodki osiągają dł. 5-7 mm -> wysiew w X lub do przechowywania - możliwe 2 warianty:
1. Podsuszyć do wilgotności 25% - w przewiewnym pomieszczeniu w temp. 16-18 º C, a następnie przechowywać w perforowanych workach foliowych w temp. 1-2 º C, do 2-3 lat. Następnie, po przechowaniu, moczyć 1-2 doby w wodzie i wysiewać w X. Stratyfikacja zachodzi przez zimę w warunkach polowych.
- Przechowywanie długookresowe: 3-7 lat.
2. Podsuszyć do wilgotności 15% (1-2 tygodnie w przewiewnym pomieszczeniu, w temp. 16-18 º C)
zapakować do szczelnie zamkniętych pojemników
pojemniki przechowywać w temp. - 5 , -10 º C
- po wyjęciu z chłodni: 1-2 doby w temp. 5 º C
1-2 doby moczyć w wodzie
6-8 tygodni chłodnej stratyfikacji
- Wysiew IV-V
Sosna wejmutka - Pinus strobus L. - gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae).
Występuje w PN-Wsch. Ameryce PN. jeden z podstawowych gatunków leśnych wsch. Kanady i USA. Dostarcza tam dużych ilości drewna zwłaszcza dla przemysłu celulozowego. W Polsce uprawiana, spotykana w lasach i parkach.
W Europie wprowadzona do uprawy w XVIII (1705), wkrótce po tym, w wielu krajach była jedną z najczęściej uprawianych sosen pochodzenia amerykańskiego. Polska nazwa gatunkowa tej sosny wywodzi się od nazwiska lorda Weymoutha, który na początku XIX W. Rozpowszechnił ją na terenie Anglii
charakteryzuje się szybkim wzrostem, szczególnie na żyznych, dostatecznie wilgotnych glebach.
wytrzymała na niskie temperatury oraz na zanieczyszczenia powietrza drzewo jednopienne
w Polsce zaczyna obradzać w wieku 20-30 lat, w ojczyźnie o 10 lat wcześniej, lata rodzaju w Pl. co 2-3 lata, w Ameryce w zależności od warunków co 10 lat.
Kwitnie: V
♂- jajowate szyszeczki barwy żółtej
♀- walcowato wydłużone różowe lub purpurowe
Szyszki: w 1 roku po kwitnieniu małe, sterczące, czerwonobrązowe
w II roku, latem, wydłużają się do 10-15 cm i osiągają grubość 3-4 cm, łukowato zakrzywione, zwisają pojedynczo lub po 2-3
IX - przyjmują barwę cynamonowo brązową
Łuski - bez wyrostka, gładkie, skórzaste, zmarszczone na środku
Zbiór szyszek do poł. IX bo, X - otwierają się szyszki
Nasiona: owalne długości ok. 6mm, ciemnobrązowe z ciemniejszym marmurkowym nakrapianiem
-Skrzydełka: ok. 20 mm, ciemnobrązowe, obejmują nasiona kleszczowato, dość trudno oddzielają się od nasion
Masa 1000 nasion: ok. 20 g
Nasiona opornie kiełkują - zdolność kiełkowania średnio 59%
wysiew jesienny lub na wiosnę po dołowaniu przez zimę lub po 8 tygodniowej chłodnej stratyfikacji
Przechowywanie:
podsuszyć w temp. pokojowej (14 dni)
wilgotność 7% i temp. poniżej 4 ºC -> do 5 lat
długookresowe: wilgotność 3-6%, temp. - 5 do -10 ºC
Sosna górska -Pinus mugo L.
Krzew wysokości 2,5 m, czasami nie zbyt wysokie drzewo (do 10m).
Kosodrzewina (sosna górska, kosówka właściwa) (Pinus mugo Turra) - gatunek drzewa (lub krzewu) iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należący do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje na terenach pasm górskich Europy Środkowej i Południowej w piętrze kosówki powyżej regla górnego a poniżej piętra hal. W Polsce: Tatry, Sudety, Babia Góra i Pilsko, niewielkie stanowiska kosodrzewiny znajdują się również na Policy, Romance oraz na szczycie Czyrńca.
Występowanie: Karpaty, Alpy, Apeniny, Bałkany, Pireneje, na wysokości do 2500 m npm.
- ponad górną granicą lasu tworzy trudne do przebicia zarośla.
Posiada dużą zdolność przystosowawczą do różnych warunków siedliska, doskonale rośnie na glebach suchych i piaszczystych np. wydmy jak i na żyznych i próchniczych
Kwitnie w VI, zaczyna obradzać nawet przed 10 rokiem życia. Obradza często i obficie.
Roślina jednopienna
Kwiatostany:
♂- złocistożółte lub czerwonożółte kłosy, większe niż u So zwyczajnej
♀- w postaci fioletowych, walcowatych prawie siedzących szyszeczek, po 2 lub kila na końcach tegorocznych pędów
Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu, są ciemnobrązowe
kształtu jajowatego lub jajowato-stożkowego, dł. 2-7 cm, szer. 1,5- 2,5 cm, osadzone pojedynczo lub po 2-3 na b. krótkich szypułkach
łuski od rombowych do kwadratowych z wyrostkiem otoczonym czarną obwódką lub płaskie
nasiona wypadają z szyszek na 3 wiosnę po kwitnieniu.
kształt nieregularnie owalny, dł.4-5 mm
barwy ciemnobrązowej z tłustawym połyskiem,
Skrzydełko jednostronnie obejmujące nasionko kleszczowato, z tępo zakończonym wierzchołkiem.
- barwy płowej lub brązowej
Zbiór szyszek z rosnących krzewów w okresie zimy (XII-II).
Przechowywanie nasion tj. u So zwyczajnej
Masa 1000 nasion - 6,0 - 7,6 g
Sosna czarna - Pinus nigra L.
Występowanie: góry Europy środkowej i południowej oraz Azji Mniejszej. W górach tworzy lasy sięgające 1400-1500 m npm. W Polsce preferowana na terenach zanieczyszczonych przez przemysł (gazy, pyły). Charakteryzuje się wolnym wzrostem i z tego powodu uważa się, że jest odporniejsza na substancje trujące.
Drzewo jednopienne. Zaczyna obradzać w wieku 15-40 lat, lata urodzaju co 2-5 lat.
Kwitnie w V.
♂- tworzą się u nasady nowych pędów, w postaci żółtych walcowatych kłosów
♀- karminowo czerwone szyszeczki, występują pojedynczo lub po 2 na końcu rozwijających się pędów.
Szyszki dojrzewają jesienią w II roku po kwitnieniu.
jajowate, symetryczne, dł. 5-10 cm.
Szarobrązowe, połyskujące z ciemnobrązowymi krótkimi wyrostkami na tarczkach
Opadają wkrótce po dojrzeniu i uwolnieniu nasion.
Zbiór XI-II i wyłuszczanie tj. u So zwyczajnej
Nasiona: owalne, dł. 5-7 mm, brązowe lub płowe, matowe
Objęte kleszczowato przez duże skrzydełko - brązowe z ciemniejszymi plamami
Masa 1000 nasion 19,8- 30,5 g (w Polsce)
Przechowywanie tj. So zwycz.
Nasiona wykazują gotowość do kiełkowania, którą potęguje 6-7 tygodniowa stratyfikacja chłodna
Świerk pospolity - Picea abies L.
Występuje w środkowej, PN i PN-Wsch Europie. Tworzy rozległe lasy na nizinach i w górach (do 2000 m npm w Alach).
W naszych warunkach klimatycznych jest jednym z najszybciej rosnących drzew iglastych szeroko stosowany w uprawach leśnych. W Polsce najliczniej występuje w części Płd.-Wsch. oraz na Podkarpaciu i w górach. Nie obserwuje się występowania w Wielkopolsce, Mazowszu i Podlasiu z powodu małej ilości opadów, ubogich, piaszczystych gleb oraz gospodarczej działalności człowieka.
Zaczyna obradzać miedzy 25-60 rokiem życia. Do niedawna obradzał co 3-5 lat. Obecnie lata nasienne występują rzadziej.
Roślina jednopienna,
Kwitnie w zależności od położenia IV-V
♂- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. 2,5 cm, początkowo barwy czerwonej, a w okresie pylenia barwy żółtej, rozrzucone po całej koronie, z większym zagęszczeniem w części górnej, brak u b. młodych i b. starych drzew
♀- rozmieszczone tylko w górnej partii korony, w postaci długich 3-5 cm szyszeczek barwy karminowej lub zielonej, przed zapyleniem sterczą do góry, a później zwisają w dół
Szyszki: cylindryczne, dł. 6-17,5 cm. Po dojrzeniu, żółtobrązowe, jesienią, zaczynają się otwierać i uwalniać nasiona aż do wiosny.
Zbiór szyszek: XI/XII najczęściej z drzew ściętych.
Nasiona: Ciemno-rdzawo-brązowe,
4-5 mm, jeden koniec owalnie zaokrąglony, drugi spiczasto zakończony, brzegi okrywy nasiennej lekko śrubowato skręcone. Nasiona przypominają kroplę spadającej wody.
Skrzydełka złociste, zaokrąglone na wierzchołku, zwężające się ku nasionom
Masa 1000 szt. -7,7 g
Przechowywanie tj. So zwycz.
Wykazują gotowość do kiełkowania, wysiew na wiosnę.
Jodła pospolita - Abies alba L. - gatunek drzew z rodziny sosnowatych. Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy. Nie rośnie w Skandynawii, Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów).
W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól, Ostrów Wlkp., Łódź, Lublin i Zamość.
W kraju najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich (Puszcza jodłowa) i Karpatach, m.in. na Babiej Górze.
W polskich Tatrach dorasta do 1400 m n.p.m., natomiast w Alpach i Pirenejach do 2000 m n.p.m..). Od kilku lat obserwuje się zamieranie jodły z powodu przemysłowych zanieczyszczeń powietrza i gleby. Niektórzy wskazują, ze zamieranie jest spowodowane niskim poziomem wód gruntowych i ubogimi opadami atmosferycznymi.
Roślina jednopienna. Zaczyna obradzać miedzy 30 a 70 rokiem życia. Do niedawna obradzała obficiej co 3-4 lata, obecnie rzadziej i słabiej
Kwitnie IV/V
♂- szyszkowate z żółtymi pylnikami, dł.2-2,5 cm, otoczone u podstawy licznymi brązowymi łuskami
Wyrastają obficie w pachwinach igieł, na dolnej stronie ubiegłorocznych pędów, w górnych partiach korony nieco poniżej wierzchołka
♀- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. ok. 6cm, zielone rzadziej czerwonawe, stoją na gałązkach w wierzchołkowej części korony
składają się z licznych wspierających łusek, zakrywających mniejsze różowe owocolistki z dwoma zalążkami
Szyszki: walcowate, wzniesione do góry, dł. 10-20 cm, często pokryte żywicą, Dojrzewają (zmiana barwy z zielonej w szarobrązową) w poł. IX, po dojrzeniu rozsypują się, na gałęziach pozostają tylko osie szyszek
Zbiór - 2 tygodnie przed dojrzeniem z drzew stojących
Nasiona: nieforemne, trójgraniste, dł. 10mm, z przyrośniętym skrzydełkiem. W okrywie nasiennej pęcherzyki żywiczne. uszkodzenie ich prowadzi do wycieku olejków żywicznych, co negatywnie wpływa na: zdolność kiełkowania, podatność na pleśnie.
Opornie kiełkujące
Masa 1000 nasion - 50,3 g
Wysiew: jesienią lub wiosną po zimowym dołowaniu pod okapem drzewostanu.
Przechowywanie;
PRZEZIMOWANIE: 25% wilgotności, otwarte lub perforowane pojemniki temp. 0 ºC
Do 3 lat 12-13% wilgotności temp. -4 do -10 ºC
Do 10 lat- 7-9 % wilgotności temp. -10 do -15 ºC
Wysiew jesienią lub wiosną, po stratyfikacji 3-6 tygodni temp. 3-5 ºC
Daglezja zielona ( Jedlica Douglasa) - Pseudotsuga menziesii L.
Występowanie Ameryka PN ( Kanada do Kalifornii), rośnie na przybrzeżnych nizinach oraz w górach. Jeden z podstawowych gat. leśnych Ameryki PN.
Odkryta przez Europejczyków w końcu XVIII w. Pierwsze nasiona sprowadził do Anglii Douglas w 1827 roku. W krotce rozpowszechniła się w całej Europie, początkowo jako drzewo parkowe, a później leśne. W Polsce są znane liczne powierzchnie doświadczalne z II połowy XIX w., głownie w Wielkopolsce i Pomorzu Zachodnim.
Należy do najszybciej rosnących drzew iglastych i jest stosunkowo wytrzymała na niskie temperatury, ale jest to zależne od regionu, z którego pochodzą nasiona. Wrażliwe na niskie temperatury są populacje pochodzące z nabrzeżnych terenów nizinnych, najwartościowsze górzyste obszary środkowej części zasięgu (Waszyngton, Utah, Kolorado)
Drzewo jednopienne. Zaczyna obradzać już w wieku10 lat; 20-30 roku życia. Urodzaj nasion co 4-5 lat.
Kwitnie w V
Kwiatostany:
♂- żółtozielone, zebrane w cylindryczne drobne kotki, wyrastające pojedynczo w kątach igieł, po spodniej stronie gałązek
♀- zielone lub purpurowe szyszeczki wyrastające na końcach bocznych pędów, w wierzchołkowej części korony (w pełnym oświetleniu). Przed pełnym rozwojem nieco krótsze od igieł
- Szyszki: brązowe, dł. 5-10 cm,
jajowatego kształtu, mniej lub bardziej wydłużone, zwisające
łuski nasienne cienkie, całobrzegie, zaokrąglone.
łuski okrywające, o zaostrzonych klapach, wystają na zewnątrz szyszki w postaci trójklapowego języczka
dojrzewają IX/X
Nasiona: brązowe, złocisto lśniące, o trójkątnym zarysie i zaostrzonych wierzchołkach
Dł. 6-8mm, grubość 3-4mm
z płaskiej strony, pokrywa je całkowicie przyrośnięte skrzydełko (błoniaste, tempo zakończone, żółtobrązowe, dł. 8-10 mm)
II strona wypukła i jaśniejsza z ciemniejszymi brązowymi plamkami,
miękka okrywa nasienna, można ją rozgnieść w palcach.
- Masa 1000 nasion: 6-15 g
- Przechowywanie tj. So zwyczajna
- Nasiona opornie kiełkują. Wysiew jesienny nie wymaga żadnych przygotowań, natomiast wiosenny - stratyfikacja 2-4 ºC przez 3-7 tygodni. Przed rozpoczęciem stratyfikacji konieczne jest moczenie w wodzie przez 24 godz.
Modrzew europejski - Larix decidua L.
Występuje w Europie w kilku izolowanych obszarach. Typowy modrzew europejski obserwujemy w Alpach i Karpatach
Traktowany jest jako gat. zbiorowy złożony z kilku odmian geograficznych: Sudety - odmiana sudecka (var. Sudetica), Nizina i Wyżyna Małopolska - odmiana polska (var. Polonica).
Jedyne krajowe drzewo szpilkowe, które jesienią zrzuca szpilki
Drzewo jednopienne, zaczyna obradzać miedzy 15a 30 rokiem życia, obfitszy urodzaj nasion występuje, co2-4 lata
Kwitnie jednocześnie z rozwojem igieł IV- początek V.
Kwiatostany:
♂- w kształcie małych szyszeczek, dł.1-1,5 cm, początkowo żółte, później białawo żółte. U nasady okrywają je dachówkowate łuski. Skupione na zwisających pędach bocznych, zeszłorocznych lub starszych
♀- szyszeczkowate, dł. 1-2 cm, otoczone u nasady wieńcem igieł. Rozrzucone w koronie, tworzą się również na starszych gałęziach. Barwa kwiatów jest zmienna:
najczęściej zielone z czerwoną obwódką,
karminowo czerwone lub różowe
żółtozielone, żółte lub białawe
Szyszki jasnobrązowe lub szarobrązowe, mają różną wielkość ( dł. 1-5 cm) i kształt. Większe są na ogół jajowate, a mniejsze kuliste. W obrębie jednego drzewa występuje znaczne zróżnicowanie wielkości, zróżnicowana jest również budowa łusek nasiennych szyszek. Szyszki utrzymują się na gałęziach przez kilka lat.
Szyszki dojrzewają późną jesienią, w roku kwitnienia, a nasiona wysypują się pod koniec zimy kolejnego roku (II-IV)
Zbiór szyszek z drzew stojących XII-II z drzew rosnących lub ściętych
Wyłuszczanie w temp. 40C
Nasiona:
Brązowe, o zarysie zbliżonym do trójkąta
Dł. 3-5mm większe u odmiany europejskiej, a mniejsze u polskiej
Od strony pokrytej przyrośniętym skrzydełkiem błyszczące i płaskie, z drugiej strony matowe i wypukłe
Masa 1000 szt.- 4g
Cecha charakterystyczną dla modrzewia jest niski % nasion pełnych, zdolnych do kiełkowania- ok. 28% Z tego powodu musimy rozdzielić nasiona prze moczenie w wodzie przez 3 godziny. Na dno opadają zanieczyszczenia w postaci resztek szyszek i nasiona pełne
Nasiona nie są wrażliwe na podsuszanie - można je podsuszyć niemal do 0%, nawet te spławione
Przechowywanie:
Do 5 lat - 7%, temp. 5 C
10 lat - 6%, temp. - 5 C
dłużej - 5%, temp. - 10 C
Nasiona nie wymagają specjalnego traktowania przed wysiewem wiosennym. Moczenie powoduje większą wydajność wschodów.
Cis pospolity - Taxus baccata L.
Występowanie: Europa, PN Afryka, Kaukaz, Zach. Azja. W górach rośnie do 1500 m npm.
W dawnych czasach często spotykane drzewo w lasach nizinnych i górach. Występował w podszycie lasów mieszanych i liściastych, na glebach żyznych i wilgotnych. Niemal doszczętnie wytępiony z powodu cennego drewna wykorzystywanego do wyrobu mebli (intarsje), kusz i łuków.
Obecnie w Polsce pod całkowitą ochroną. Zachowały się nieliczne środowiska naturalne w Borach Tucholskich, koło Radomska i Szczecinka.
Niskie drzewo lub krzew, obradza w wieku 20-30 lat, a pod okapem drzewostanu 70-100 lat
Roślina dwupienna, kwitnie IV-V
Kwiatostany:
♂- tworzą się jesienią, w postaci pączków w pachwinach igieł, po dolnej stronie gałązek. Rozwijają się wiosną, przybierając postać drobnych szyszeczek, składają się z 6-14 pręcików. Każdy pręcik zwiera 2-8 woreczków pyłkowych
♀- składają się z jednego zlązka , okrytego licznymi drobnymi łuskami, osadzone, na krótkich trzoneczkach w katach igieł - trudno zauważyć
VIII-IX dojrzewanie
Nasiona twarde, owalne o ostro zakończonych wierzchołkach, oliwkowo brunatne, błyszczące. Otoczone szkarłatną i mięsistą osnówką -> nie zawiera trującej taksyny, jest słodka i chętnie zjadana przez ptaki oraz drobne zwierzęta, co pomaga w rozsiewaniu nasion
Zbiór nasion IX
Nasiona zapadają w głęboki spoczynek. Po jesiennym wysiewie tylko cześć nasion kiełkuje wiosną - reszta przeleguje przez 1-2 lata.
Aby nasiona kiełkowały bez przlegiwania wykonuje się stratyfikację ciepłą, z cyklicznie, co dobę, zmieniającą się temperaturą15 i 20 ºC przez 6 miesięcy, a później 3 miesiące stratyfikacja chłodna.
Przechowywanie:
Oczyścić z osnówki (8 kg nasion z osnówką-> 1kg czystych nasion)
Podsuszyć przez1-2 tygodnie w temperaturze pokojowej
Przechowywać na sucho: 5º C - do wiosny, 1-2º C - 5-6 lat
Cis można rozmnażać wegetatywnie -> szeroko rozrastające się krzewy.
9