Pomiar- porównanie mierzonej wielkosci z pewną wart. Przyjętą za jedn. Miary Jednostka miary- umownie przyjeta wartosc, która słuzy do porównywania ze sobą innych wart tej samej wielkości Metoda pomiarowa- zespól czynnosci wykonywanych podczas przeprowadzania pomiaru celem okreslenia wart wielkosci mierzonej Stała miernika -Cx=Xmax/@max Cx-stała miernika Xmax- zakres pomiarowy miernika @max- max ilosc dzialek na podzielni miernika. Wartosc wielkosci mierzonej -X=Cx*@ X-wartosc wielkosci mierzonej @-wychylenie wskazówki miernika Metody Pomiarowe: 1)pomiary bezpośrednie- to takie w wyniku których wart wielkosci mierzonej otrzymuje się bezpośrednio bez dodatkowych obliczen 2) pośrednie w wyniku których wart wielkosci mierzonej otrzymuje się pośrednio z pomiarów bezpośrednich innych wielkosci zwiazanych funkcjonalnie z wielkoscia mierzona 3) złożone to takie w których bezposrednio lub pośrednio wyznacza się wart pewnej liczby wielkosci zwiazanych ze soba układem równań algebraicznych. Wyznaczenie wart wielkosci mierzonej wymaga rozwiazania tego układu. Klasyfikacja metod pomiarowych: metody pomiarowe dzielimy na bezposrednie i posrednie, bezposrednie. Metode bezposrednią dzielimy na: 1*wychyłową* które dzielimy na klasyczna i różnicową. Oraz na *zerową* która dzielimy na kompensacyjna podstawienia i komparacyjna która dzielimy na równowazenie reczne i równowazenie automatyczne. Metoda wychyłowa klasyczna -polega na przyporzadkowaniu wielkosci x miejsca w uporzadkowanym zbiorze W wartosci danej wielkosci. Pomiar tą metoda wykonuje się przyrzadem pomiarowym wywzorcowanym w jednostkach miary danej wielkosci.. Nie wymaga skomplikowanych środków technicznych.. Równanie pomiaru metoda wychyłowa: x=@ Metoda wychyłowa różnicowa (Xw=const) Polega na odjeciu od wielkosci mierzonej x znanej wart Xw i pomiarze metoda wychyłowa róznicy x-Xw. Jako wynik wskazania miernika odczytuje się wart @ nalezącą do zbioru W: @=x-Xw Otrzymana wart wielkosci mierzonej; x =@+Xw Metoda ta umozliwia pomiar z dokładnościa porównywalna do z dokładnościa wart wielkosci wzorcowej. Metody zerowe Są to metody w których różnice wielkosci mierzonej X i znanej wielkosci wzorcowej W doprowadza się do zera. Pomiar tą metodą jest to przyporzadkowanie mierzonej wielk x ze zbioru X znanej wartości w ze zbioru W na drodze badania różnicy tych wielkości i takiej zmianie jednej z nich aby różnica była równa zero- czyli równowanie. Równowazenie realizowane jest przez detektor i urzadzenie równowazace. Metoda kompensacyjna jest to metoda w której wielkosc wzorcowa przeciwdziała wielkosci mierzonej i kompensuje jej fizyczne działanie na detektor. Nastepuje tu bezposrednie porównanie wielkosci mierzonej x z wielkoscia wzorcowa w. [x-w]<=delta Xd gdzie deltaXd próg czułości detektora Metoda komparacyjna Jest to metoda w której porównuje się bezposrednio wielkosc mierzona x ze znana krotnoscia k wielkosci wzorcowej w. Badając rożnice x-w*k i sprowadzajc ja do zera przez regulacje wart wspólczynnika k otrzymamy: [x-w*k]<=delta Xd Metoda podstawienia polega na porównaniu wielkosci mierzonej x z wielkoscia wzorcową w ale nie jest to porównanie bezpośrednie i równoczesne lecz pośrednie poprzez kolejne przyblizenia. Polega ona na zastapieniu w trakcje procesu pomiarowego wielkosci mierzonej x znana wielkoscia w dobrana w taki sposób aby skutki wywołane przez nia były takie same. Indukcja własna cewki: L=z2/Rm gdzie z- ilosc zwoi cewki, Rm-reluktacja obwodu magnetycznego
Błąd bezwzledny pomiaru ΔX jest to algebraiczna różnica miedzy wynikiem pomiaru X a wart wielkosci mierzonej Xw. ΔX=X- Xw Błąd wzgledny pomiaru jest to stosunek błedu bezwzlednego ΔX do wart wielkosci mierzonej Xw co można zapisać: δx=(ΔX/Xw)*100%=(X-Xw)/Xw*100%
Ze względu na charakter wystepowania rozróżnia się : błedy systematyczne, przypadkowe i nadmierne. Błedem systematycznym nazywa się ta składowa błedu która przy wielu pomiarach tej samej wart pewnej wielkosci wykonywanych w warunkach praktycznie niezmiennych pozostaje stała zarówno do wart bezwzglednej jak i znaku lub zmienia się według okreslonego prawa wraz ze zmianą warunków odniesia. Można go czesciowo lub calkowicie wyeleminowac wprowadzajac do surowego wyniku poprawke(p=--ΔX) Wartość błedu systematycznego można- obliczyc teoretycznie - wyznaczyc doswiadczalnie- oszacowac poprzez wyznaczenie granic w których zawarta jest rzeczywista jego wart. Aby wyznaczyc koncowy wynik poprawiony pomiaru należy do sur wyniku pomiaru dodac poprawke Xp=X+p. Istnieja 4 sposoby usuwania błedów systematycznych droga eliminacji lub korekcji. Błedem przypadkowym nazywa się tą składowa błędu pomiaru, która zmieania się w sposób nieprzewidywalny zarówno co do wart bezwzglednej jak i znaku przy wykonywaniu duzej liczby pomiarów tej samej wielkości w warunkach pozornie niezmiennych. Błedy przypad oraz wyniki pomiarów obarczone takimi błedami można traktowac jako zmienne losowe podlegajace rozkładowi normalnemu.Dlatego tez błedów tego typu nie można wyeliminowac z wyników pomiarów można jedynie oszacować prawdopodobienstwo ich wystapienia. Przyczynami wystapienia mogą być przyzady, metody i zakłócenia zew. Sumuja się one geometrycznie. Sumaryczny bład przypadkowy jest równy pierwiastkowi z sumy kwadratów błedów cząstkowych. Błedy nadmierne (grube) wynikajace z nieprawidłowego wykonanoia pomiaru na zywamy błedy którymi obarczony wynik pomiaru jest niewiarygodny i nie może być brany pod uwage. Błedy systematyczne i przypadkowe w pomiarze wystepuja łacznie nakładając się na siebie. ΔX=ΔXs+ΔXp gdzie ΔX-blad wypadkowy , ΔXs-systematyczny ΔXp-przypadkowy Wymiar zew Z jest to odległośc elementów powierzchni miedzy którymi ich bezposrednie toczenie jest wypełnione materiałem np. średnia wałka WYMIAR wew W jest to odlegl elementów powierzchni na zew których ich bezposrednie otoczenie jest wypełnioen materiałem np średnica otworu Wymiar mieszany M jest to odleg elem powierz miedzy którymi bezposrednie otoczenie jednego z nich jest wypelnione materiałem wew wymiaru a bezpośrednie otoczenie drugiego jest wypelnione na zew np. głebokośc rowka Wymiar posredni P jest to odleg elementów z których co najmniej jeden jest elementem teoretycznym np. odległośc osi wałków. PODZIAL GWINTÓW a) ze względu na zarys gwintu - trójkątny - - metryczny walcowy - -calowy walcowy- - calowy rurowy --- walcowy ---stozkowy -trapezowy - -symetryczny -niesymetryczny - okragły -prostokatny b) ze względu na kształt rdzenia sruby -walcowy -stozkowy c) ze względu na skret gwintu -prawy -lewy d) ze względu na połozenie powierzchni nacięcia gwintu - zew - wew e) ze względu na skok gwintu - zwykły -drobnozwojny - grubozwojny f)ze względu na sposób nacinania gwintu - pojedynczy -wielokrotny Pomiar za pomocą katomierza uniwersalnego a) zluzowac sruby blokujace ramie katomierza, ustawic ramiona żeby kąt był w przyblizeniu jak wartośc kąta mierzonego b) zablokowac przesuw ramienia ruchomego c) przyłozyc katomierz do przedmiotu i sprawdzic ustawienie ramion d) zablokowac obrót ramienia ruchomego e)odczytac wart kąta Pomiar za pomocą liniału sinus a)wyznaczyc wysokosc stosu płytek(Ls) tak by górna powierz klina lezała w płaszczyznie poziomej Ls=L*sin@ b)dobrac zestaw płytek na żądany wymiar c) umiescic liniał z klinem na stosie płytek d) dokonac pomiaru czujnikiem zegarowym d) obliczyc wart kąta uwzgledniajac poprawke SPRAWDZIANY- uzywane sa gdy zachodzi potrzeba mierzenia bardzo duzej liczby przedmiotów o tych samych wymiarach. Nie określają wymiarów, lecz pozwalają stwierdzić czy mierzony przedmiot posiada wymiary mieszczące się w granicach tolerancji. Mogą być stałe, nastawne lub czujnikowe, stałe i nastawne sa sprawdzianami dwu granicznymi. Sprawdzian dwugraniczny (np. tłoczkowy do otworów, lub szczekowy do wałków) ma zawsze dwa podobne konstrukcyjne, lecz nieco różne wymiarowo elementy zwane częścią przechodnią i nieprzechodnią. Płytki wzorcowe są jednomiarowymi końcowymi wzorcami długości i mają kształt prostopadłościanów. Stosuje się w kompletach duzy średni i mały. Suwmiarki uniwersalne z noniuszem (0,1 i 0,05mm) -prowadnica, suwak z noniuszem, szczeki do pomiarów zew, wew, wysuwka głębokościomierza , śruba zaciskowa b)z czujnikiem zegarowym (0,02mm), c)z odczytem cyfrowym (0,01) Mikromierz: wrzeciono, kabłąk, kowadełko, stała podziałka wzdłużna, bęben z podziałką obrotową, sprzęgło, śruba zaciskowa . rodzaje: mikromierz zew, wew, głębokościomierz mikrometryczny, średnicówka mikrometryczna dwupunktowa, głowica mikrometryczna Optimetr jest przyrządem czujnikowo-optycznym przeznaczonym do mierzenia zew wymiarów liniowych metodą różnicową z dokładnością o 1um. N a trzpień mierniczy zakładane są wymienne końcówki w zależności od kształtu mierzonego przedmiotu , kulista- do powierzchni płaskich, płaska- do kulistych Kulki pomiary z kulkami są wskazane przy pomiarze średnic wytoczeń gdyż dojście do powierzchni mierzonej normalnymi przyrządami jest utrudnione. W przypadku mniejszych otworów stosujemy 2, wiekszych4.