Pomiar- porównanie mierzonej wielkości z pewną wart. Przyjętą za jedn. miary Jednostka miary- umownie przyjęta wartość, która służy do porównywania ze sobą innych wart. tej samej wielkości Metoda pomiarowa- zespól czynności wykonywanych podczas przeprowadzania pomiaru celem określenia wart wielkości mierzonej Stała miernika -Cx=Xmax/@max Cx-stała miernika Xmax- zakres pomiarowy miernika @max- max ilość działek na podzielni miernika. Wartość wielkości mierzonej -X=Cx*@ X-wartość wielkości mierzonej @-wychylenie wskazówki miernika Metody Pomiarowe: 1)pomiary bezpośrednie- to takie w wyniku których wart wielkości mierzonej otrzymuje się bezpośrednio bez dodatkowych obliczeń 2) pośrednie w wyniku których wart wielkości mierzonej otrzymuje się pośrednio z pomiarów bezpośrednich innych wielkości związanych funkcjonalnie z wielkością mierzoną 3) złożone to takie w których bezpośrednio lub pośrednio wyznacza się wart pewnej liczby wielkości związanych ze sobą układem równań algebraicznych. Wyznaczenie wart wielkości mierzonej wymaga rozwiązania tego układu. Klasyfikacja metod pomiarowych: metody pomiarowe dzielimy na bezpośrednie i pośrednie, bezpośrednie. Metodę bezpośrednią dzielimy na: 1*wychyłową* które dzielimy na klasyczną i różnicową. Oraz na *zerową* którą dzielimy na kompensacyjną podstawienia i komparacyjną, którą dzielimy na równoważenie ręczne i równoważenie automatyczne. Metoda wychyłowa klasyczna -polega na przyporządkowaniu wielkości x miejsca w uporządkowanym zbiorze W wartości danej wielkości. Pomiar tą metoda wykonuje się przyrządem pomiarowym wywzorcowanym w jednostkach miary danej wielkości.. Nie wymaga skomplikowanych środków technicznych.. Równanie pomiaru metoda wychyłowa: x=@ Metoda wychyłowa różnicowa (Xw=const) Polega na odjęciu od wielkości mierzonej x znanej wart Xw i pomiarze metoda wychyłową różnicy x-Xw. Jako wynik wskazania miernika odczytuje się wart @ nalezącą do zbioru W: @=x-Xw Otrzymana wart wielkosci mierzonej; x =@+Xw Metoda ta umożliwia pomiar z dokładnością porównywalna do z dokładnością wart wielkości wzorcowej. Metody zerowe są to metody w których różnice wielkości mierzonej X i znanej wielkości wzorcowej W doprowadza się do zera. Pomiar tą metodą jest to przyporządkowanie mierzonej wielk. x ze zbioru X znanej wartości w ze zbioru W na drodze badania różnicy tych wielkości i takiej zmianie jednej z nich aby różnica była równa zero- czyli równoważenie. Równoważenie realizowane jest przez detektor i urządzenie równoważące. Metoda kompensacyjna jest to metoda w której wielkość wzorcowa przeciwdziała wielkości mierzonej i kompensuje jej fizyczne działanie na detektor. Następuje tu bezpośrednie porównanie wielkości mierzonej x z wielkością wzorcowa w. [x-w]<=delta Xd gdzie delta Xd próg czułości detektora Metoda komparacyjna jest to metoda w której porównuje się bezpośrednio wielkość mierzona x ze znana krotnością k wielkości wzorcowej w. Badając różnicę x-w*k i sprowadzając ja do zera przez regulacje wart współczynnika k otrzymamy: [x-w*k]<=delta Xd Metoda podstawienia polega na porównaniu wielkości mierzonej x z wielkością wzorcową w ale nie jest to porównanie bezpośrednie i równoczesne lecz pośrednie poprzez kolejne przybliżenia. Polega ona na zastąpieniu w trakcje procesu pomiarowego wielkości mierzonej x znana wielkością w dobrana w taki sposób aby skutki wywołane przez nią były takie same. Indukcja własna cewki: L=z2/Rm gdzie z- ilość zwoi cewki, Rm-reluktancja obwodu magnetycznego
Błąd bezwzględny pomiaru ΔX jest to algebraiczna różnica miedzy wynikiem pomiaru X a wart wielkości mierzonej Xw. ΔX=X- Xw Błąd względny pomiaru jest to stosunek błędu bezwzględnego ΔX do wart wielkości mierzonej Xw co można zapisać: δx=(ΔX/Xw)*100%=(X-Xw)/Xw*100%
Ze względu na charakter występowania rozróżnia się : błędy systematyczne, przypadkowe i nadmierne. Błędem systematycznym nazywa się ta składowa błędu która przy wielu pomiarach tej samej wart pewnej wielkości wykonywanych w warunkach praktycznie niezmiennych pozostaje stała zarówno do wart bezwzględnej jak i znaku lub zmienia się według określonego prawa wraz ze zmianą warunków odniesienia. Można go częściowo lub całkowicie wyeliminować wprowadzając do surowego wyniku poprawkę(p=--ΔX) Wartość błędu systematycznego można- obliczyć teoretycznie - wyznaczyć doświadczalnie- oszacować poprzez wyznaczenie granic w których zawarta jest rzeczywista jego wart. Aby wyznaczyć końcowy wynik poprawiony pomiaru należy do sur wyniku pomiaru dodać poprawkę Xp=X+p. Istnieją 4 sposoby usuwania błędów systematycznych droga eliminacji lub korekcji. Błędem przypadkowym nazywa się tą składowa błędu pomiaru, która zmienia się w sposób nieprzewidywalny zarówno co do wart bezwzględnej jak i znaku przy wykonywaniu dużej liczby pomiarów tej samej wielkości w warunkach pozornie niezmiennych. Błędy przypad. oraz wyniki pomiarów obarczone takimi błędami można traktować jako zmienne losowe podlegające rozkładowi normalnemu. Dlatego tez błędów tego typu nie można wyeliminować z wyników pomiarów można jedynie oszacować prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Przyczynami wystąpienia mogą być przyrządy, metody i zakłócenia zew. Sumują się one geometrycznie. Sumaryczny błąd przypadkowy jest równy pierwiastkowi z sumy kwadratów błędów cząstkowych. Błędy nadmierne (grube) wynikające z nieprawidłowego wykonania pomiaru nazywamy błędy którymi obarczony wynik pomiaru jest niewiarygodny i nie może być brany pod uwagę. Błędy systematyczne i przypadkowe w pomiarze występują łącznie nakładając się na siebie. ΔX=ΔXs+ΔXp gdzie ΔX-błąd wypadkowy , ΔXs- systematyczny ΔXp- przypadkowy Wymiar zew Z jest to odległość elementów powierzchni miedzy którymi ich bezpośrednie toczenie jest wypełnione materiałem np. średnia wałka WYMIAR wew. W jest to odległ. elementów powierzchni na zew. których ich bezpośrednie otoczenie jest wypełnione materiałem np. średnica otworu. Wymiar mieszany M jest to odleg. elem. powierz. miedzy którymi bezpośrednie otoczenie jednego z nich jest wypełnione materiałem wew. wymiaru a bezpośrednie otoczenie drugiego jest wypełnione na zew np. głębokość rowka Wymiar pośredni P jest to odleg. elementów z których co najmniej jeden jest elementem teoretycznym np. odległośc osi wałków. PODZIAL GWINTÓW a) ze względu na zarys gwintu - trójkątny - - metryczny walcowy - -calowy walcowy- - calowy rurowy --- walcowy ---stożkowy -trapezowy - -symetryczny -niesymetryczny - okrągły -prostokątny b) ze względu na kształt rdzenia śruby -walcowy -stożkowy c) ze względu na skręt gwintu -prawy -lewy d) ze względu na położenie powierzchni nacięcia gwintu - zew - wew. e) ze względu na skok gwintu - zwykły -drobnozwojny - grubozwojny f)ze względu na sposób nacinania gwintu - pojedynczy -wielokrotny Pomiar za pomocą kątomierza uniwersalnego a) zluzować śruby blokujące ramie kątomierza, ustawić ramiona żeby kąt był w przybliżeniu jak wartość kąta mierzonego b) zablokować przesuw ramienia ruchomego c) przyłożyć kątomierz do przedmiotu i sprawdzić ustawienie ramion d) zablokować obrót ramienia ruchomego e)odczytać wart kąta Pomiar za pomocą liniału sinus a)wyznaczyć wysokość stosu płytek(Ls) tak by górna powierz klina leżała w płaszczyźnie poziomej Ls=L*sin@ b)dobrać zestaw płytek na żądany wymiar c) umieścić liniał z klinem na stosie płytek d) dokonać pomiaru czujnikiem zegarowym d) obliczyć wart kąta uwzględniając poprawkę SPRAWDZIANY- używane są gdy zachodzi potrzeba mierzenia bardzo dużej liczby przedmiotów o tych samych wymiarach. Nie określają wymiarów, lecz pozwalają stwierdzić czy mierzony przedmiot posiada wymiary mieszczące się w granicach tolerancji. Mogą być stałe, nastawne lub czujnikowe, stałe i nastawne są sprawdzianami dwu granicznymi. Sprawdzian dwugraniczny (np. tłoczkowy do otworów, lub szczękowy do wałków) ma zawsze dwa podobne konstrukcyjne, lecz nieco różne wymiarowo elementy zwane częścią przechodnią i nieprzechodnią. Płytki wzorcowe są jednomiarowymi końcowymi wzorcami długości i mają kształt prostopadłościanów. Stosuje się w kompletach duży średni i mały. Suwmiarki uniwersalne z noniuszem (0,1 i 0,05mm) -prowadnica, suwak z noniuszem, szczeki do pomiarów zew, wew, wysuwka głębokościomierza , śruba zaciskowa b)z czujnikiem zegarowym (0,02mm), c)z odczytem cyfrowym (0,01) Mikromierz: wrzeciono, kabłąk, kowadełko, stała podziałka wzdłużna, bęben z podziałką obrotową, sprzęgło, śruba zaciskowa . rodzaje: mikromierz zew, wew, głębokościomierz mikrometryczny, średnicówka mikrometryczna dwupunktowa, głowica mikrometryczna Optimetr jest przyrządem czujnikowo-optycznym przeznaczonym do mierzenia zew wymiarów liniowych metodą różnicową z dokładnością o 1um. N a trzpień mierniczy zakładane są wymienne końcówki w zależności od kształtu mierzonego przedmiotu , kulista- do powierzchni płaskich, płaska- do kulistych Kulki pomiary z kulkami są wskazane przy pomiarze średnic wytoczeń gdyż dojście do powierzchni mierzonej normalnymi przyrządami jest utrudnione. W przypadku mniejszych otworów stosujemy 2, wiekszych4.