Kodeks XII Tablic

(Lex duodecim tabularum)

Kodeks ten stanowi początek prawa rzymskiego. Nigdy nie został uchylony i w okresach poźniejszych miał duże symboliczne znaczenie. Powstał w połowie V w. p.n.e. w efekcie sporu społecznego pomiędzy dwoma grupami: patrycjuszami a plebejuszami. Patrycjusze jako warstwa bogatsza miała wyłączne prawo do piastowania urzędów, posiadała też wiekszość ziem. Plebejusze nie mogli pełnic urzędów państwowych, posiadali niewielkie pola, obowiązywała ich służba wojskowa ( uzbrojnie musieli kupić sobie sami). Ponadto istniał tradycyjny zakaz tworzenia małżeństw pomiędzy przedstawicielami obu grup, co skutecznie uniemożliwiało awans społeczny i mieszanie się klas.

Ponieważ sytuacja plebejuszy coraz bardziej się pogarszała zaczęli się domagać spisania dotychczasowych praw zwyczajowych, aby patrycjusze nie mogli ich stopniowo zmieniać.

Tak więc w 451 roku patrycjusze zgodzili się na ustępstwa i powołali 10 pełnomocników ( decemviri).Na czas ich prac zawieszono dotychczasowe prawa i to oni sami mieli je stanowić (często nadużywali swojej władzy). Jednak w skład tej „komisji” weszli tylko patrycjusze, co skutecznie ograniczało możliwości plebejuszy. Ich zadaniem była kodyfikacja dotychczasowego prawa zwyczajowego, a nie tworzenie nowych praw. Jednak przy interpretacji tradycyjnych zasad dochodziło do powstawania nowych ustaleń.

Ponieważ decemwirowie nie zdążyli z pracami do końca roku powołano nowy decemwirat. Tym razem w jego skład weszło 5 plebejuszy. W trakcie tych prac dodano dwie kolejne tablice praw. Ale ponieważ nie uwzględniono w nich żadań plebejuszy Ci zbuntowali się i zmusili decemwirat do ustąpienia. Powołano 10 trybunów, a dalsze prace nad prawami kontynuowali dwaj konsulowie: Waleriusz Potitus i Horacjusz Barbatus. W 449r. p.n.e. ogłosili prawo XII tablic. Niektóre ustalenia kodeksu:

1. publiczne

-ustalał kilka podstawowych zasad ustroju ( ale nie była to konstytucja)

-definiował przestępstwo przeciwko porządkowi publicznemu ( wykroczenie takie definiował jako wykroczenie przeciwko woli bogów)

-zakazywał chowania zmarłych na terenie Rzymu ( ze względów sanitarnych)

-wprowadził możliwość odwołania się od wyroku każdego sądu do Zgromadzenia Ludowego

-ostateczna decyzje o wygnaniu lub karze śmierci mogły podjąć tylko komicja centurialne

b)

-przyznawał obywatelowi wolność osobistą

-umożliwiał odwet na napastniku, który nie zapłacił odszkodowania

-przewidywał kary za uprawianie czarów ( takie nietypowe prawa znalazły się w prawie XII tablic dlatego, że były one spisem tradycyjnych praw)

-upoważniał wierzyciela zbankrutowanego dłużnika do zabrania odpowiedniej części jego majątku ( po 30 dniach od wydania wyroku)

-wierzyciel, który wziął dłużnika w niewolę powinien zapewnic mu odpowiednie utrzymanie

-sprzedarz dłużnika w wieczystą niewolę mogła nastąpić po upływie dodatkowego terminu, aby ten miał szansę wykupić się z niewoli

-wprowadzał umowy i zapisy testamentowe

-kobieta mogła wyjść za mąż bez ceremonii religijnej, a przez fakt wspólnego zamieszkania. Przez to nie dostawała się pod władzę męża i od chwili śmierci swego ojca była w pełni niezależna

-zakazywał małżeństw pomiędzy patrycjuszami a plebejuszami

W praktyce kodeks nie poprawił za bardzo sytuacji plebejuszy, nie zaradził pladze zadłużania się i wzroście niewolnictwa. Tak więc spór pomiedzy tymi grupami społecznym nie zakończył się. Trwał do III w. p.n.e.. W tym czasie powstały kolejne prawa, które stopniowo poprawiały status prawny i finansowy plebejuszy.

يارموزق وكاش

---