1.Istota, formy i narzędzia polityki gospodarczej
Polityka gospodarcza to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarke narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje z otoczeniem. Wyróżniamy:
a)politykę makroekonomiczną-obejmuje te działania państwa, które dotyczą całokształtu społecznego procesu gospodarczego
b) politykę mikroekonomiczną-zajmuje się regulacją konkretnych zagadnień gospodarki jej poszczególnych gałęzi, rodzajów produkcji, rynków na określone towary i usługi
c) politykę wzrostu-jej celem jest dynamizowanie społecznego procesu gospodarczego w skali długookresowej, przeciwdziałanie siłom
i zjawiskom, które mogłyby wzrost hamować czy osłabiać.
d) polityke strukturalną- która zmierza do przekształcania układu relacji i proporcji występujących miedzy sektorami działami, gałęziami gospodarki przez wspieranie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi.
e) politykę regionalną-oddziaływanie państwa na proces rozwoju i zagospodarowania przestrzennego regionów
f) politykę ekologiczną
Polityka gospodarcza dzili się:
wg kryterium przedmiotowego
-p. przemysłowa
-p .handlowa
-p. rolna
-p. komunikacyjna
-p. komunalna
-p. oświatowa
-p. ochrony zdrowia
-p. mieszkaniowa
-p. migracyjna
2) wg kryterium instrumentacji
-p. pieniężna
- p. ubezpieczeń
-p. cenowo- dochodowa
- p. budżetowa
-p. celna
-p. inwestycyjna
-p. lokalizacyjna
-p. zatrudnienia
-p. zatrudnienia
-p.naukowo- innowacyjna
Narzędzia polityki gospodarczej:
-kształtowanie wielkości podaży pieniądza w gospodarce
-określanie kierunków wydatków publicznych
-decyzje dotyczące obciążenia na rzecz budżetu państwa(np. podatki)
-bezpośrednie regulowanie płac i cen
- subwencje dla określonych sektorów gospodarki
-preferencje dla działalności inwestycyjnej
-stymulowanie badań naukowych
-wprowadzanie i znoszenie barier w handlu zagranicznym(cła, kontygenty)
-roboty publiczne
- określenie kształtu systemu edukacji
2.Polityka ekonomiczna a planowanie
PE Ekonomiczna - określana jako umiejętność racjonalnego gospodarowania- gospodarność, oszczędność, oznacza zatem działalność państwa w sferze gospodarczej.
Współcześnie polityka - termin ten używany jest do określenia działalności władz państwowych w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w państwie oraz stosunków państwa z zagranicą, obejmuje wszelką działalność służącą wpływaniu na sprawy publiczne bez względu na to kto ją prowadzi.
kategorie:
1. ekonomiczną - występuje zamiennie z głoszeniem polityki gospodarczej. Można więc umownie traktować te określenia jako jednoznaczne.
2. historyczną - różne są cele, zadania PE w poszczególnych formacjach społecznych, zmianie ulegają też metody PE.
Plan- opis zamierzonego działania lub możliwych jego wariantów.Plan gospodarczy określamy jako decyzję dotyczącą działania gospodarczego a planowanie gospodarcze jako proces tworzenia i podejmowania decyzji. W planowaniu gosp. Biorą udział wszyscy uczestnicy procesu gospodarczego(w gospodarcerynkowej). Współczesne planowanie gospod. jest procedurą, która polega na świadomym i systematycznym konstruowaniu wewnętrznie spójnych koncepcji strategii działania pod kątem optymalnych sposobów osiagania celów. Jedną z najstarszych form planowania gospodarki publicznej jest sporządzenie budżetów. Planowanie makroekonomiczne obejmuje gospodarke narodową i jej powiązania z otoczeniem.
Typy planowania makroekonomicznego:
z punktu widzenia czasu: krótko-; średnio- i długookresowe
b) ze względu na stopień dyrektywności: imperatywne i indykatywne
ze względu na szczebel zatwierdzenia: scentralizowane i zdecentralizowane
Procedura budowy planu:
zbadanie sytuacji, identyfikacja problemów i postawienie diagnozy
określenie celu działania
rozpoznanie istniejących i przyszłych warunków działania
ustalenie środków działania, czasu, miejsca, sposobu realizacji planu
Na jakość planu wpływają:
-trafnośc diagnozy
- trafność prognoz
-własciwy dobór środków
-posiadanie rezerw na wypadek wystąpienia czynników losowych
-elastyczność planu
Prognoza,zbiór przewidywańprogramy,sposoby działaniaprogramy dopuszczalne w danych warunkachprogram optymalnyplan działania
Podmioty i sfery planowania:
podmioty gospodarcze-są uczestnikami procesów rynkowych, planują swoją działalność samodzielnie
zakłady i instytucje należące do JST- planowanie terytorialne
organy państwowe i inne instytucje regulacyjne-sfera planowania makroekonomicznego krajowego
organy ponadnarodowe-planowanie w skali międzynarodowej
Funkcje planowania krajowego:
Opracowywanie strategii rozwoju społeczno-gospodarczego kraju- oddziaływanie na wzrost gosp. I przemiany strukturalne w dłuższym okresie czasu(plany perspektywiczne wieloletnie)
Oddziaływanie na funkcjonowanie systemu ekonomicznego, jego podstawowych mechanizmów, stabilizację gospod., jej równowagę i sprawność
Kształtowanie procesu rozwoju gosp. W układzie gałęziowym, rodzajowym i terytorialnym.
3.Proces transformacji rynkowej w Polsce
Po 1989 Polska stanęła przed koniecznością przeprowadzenia reform systemowych mających na celu:
-transformację ustroju społeczno-ekonomicznego
-demontaż instytucji i mechanizmów systemu realnego socjalizmu i jego odmian hybrydowych
-tworzenie warunków dla odbudowy systemu regulacji rynkowej
-dokonywanie przekształceń własnościowych
-stabilizację gospodarki
Etapy przebudowy systemowej w Polsce:
Sytuacja w 1989- depresja gospodarcza, zbyt mała podaż towarów w stosunku do podaży pieniądza, inflacja, niedobory produktów na rynkach
Plan Balcerowicza
-przywracanie równowagi rynkowej
-walka z inflacją
-otwarcie polskiej gospodarki na otoczenie
-współpraca z MFW i BŚ
3) Program stabilizacyjny- ograniczenie nadmiernego popytu i zdławienie inflacji przy pomocy narzędzi polityki pieniężnej
4) Dewaluacja złotego wobec walut wymienialnych- umożliwienie wewnętrznej wymienialności złotego i stabilizacja kursu walutowego
5) Uwolnienie cen- ostatecznym efektem był spadek inflacji\ji
6) Otwarcie kraju dla importu- zniesienie pozwoleń na import i liberalizacja taryf celnych
7) Reforma systemu podatkowego- wprowadzenie podatku od wartości dodanej i progresywnego podatku od dochodów osobistych.
9) Konstytucyjne zagwarantowanie zasady niezależności banku centralnego
Prywatyzacja:
1.Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych:
komercjalizacja- przekształcenie przedsiębiorstwa państw. W jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w celu prywatyzacji kapitałowej przez sprzedaż akcji lub udziałów albo wniesienie ich do NFI
prywatyzacja bezpośrednia - polega na rozporządzaniu majątkiem przedsiębiorstwa w celu jego sprzedaży, wniesienia go do powstającej spółki lub oddania w leasing
likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej przez włączenie ich do zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu ich restrukturyzacji i prywatyzacji
2. Program Powszechnej Prywatyzacji (1994-1998) dotyczył przedsiębiorstw przemysłowych opierał się na koncepcji NFI tworzonych w celu gromadzenia i obrotu akcjami prywatyzowanych przed. Oraz odpłatnego przekazywania świadectw udziałowych wszystkim pełnoletnim obywatelom z możliwością zamiany tych świadectw na akcje prywatyzowanych przedsięb.
3. Program Komercjalizacji Przedsiębiorstw Państwowych(1995-98)
Polegał na przekształceniu przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe półki Skarbu Państwa na okres do 2 lat w celu ich prywatyzacji kapitałowej
4. Program” Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja>”- dotyczył głównie przedsiębiorstw w złej sytuacji finansowej Poległ na wsparciu finansowym przedsiębiorstw, następnie restrukturyzacji ich majatku i infrastruktury, poprawie procesów zarządzania i kontroli jakości. Był on inspirowany przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
5.Prywatyzacja założycielska- tworzenie nowych prywatnych podmiotów gospodarczych
6. Reprywatyzacja- zwrot wywłaszczonego majątku dawnym właścicielom
Z transformacja wiązały się koszty społeczne wzrost bezrobocia, marginalizacja grup społecznych i regionów, głębokie podziały społeczne, rozszerzenie się obszarów ubóstwa.
17. Przyczyny bezrobocia w gospodarce rynkowej i metody jego przezwyciężania
Pod pojęciem bezrobotnego rozumiemy osobę, która należy do zasobu siły roboczej, nie ma pracy, ale jej aktywnie poszukuje. Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, który pozostaje bez pracy.
W gospodarce rynkowej występują następujące rodzaje bezrobocia
bezrobocie strukturalne-jest rezultatem niedostosowania liczby osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy w całej gospodarce oraz w przekroju regionalnym, kwalifikacyjnym lub gałęziowym. Towarzyszy ono rozwojowi społeczno-ekonomicznemu, zwłaszcza zaś wprowadzeniu innowacji techniczno-organizacyjnych lub zmianom konkurencyjności gałęzi przemysłu.
Bezrobocie frykcyjne- polega na równoległym występowaniu bezrobocia i wolnych miejsc pracy. Wiąże się z ruchliwością pracowników oraz z przekwalifikowaniem się pracujących
Bezrobocie nieefektywnego popytu-jego przyczyną jest niedostateczny popyt na pewne dobra
Bezrobocie klasyczne-jest związane z wymuszeniem przez silne związki zawodowe nadmiernie wysokiego poziomu płac realnych.
Bezrobocie ukryte-przejawia się w nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu (sztucznym, skracaniu czasu pracy, niewykorzystywanie czasu pracy, przeludnieniu administracji, wydłużenia okresu kształcenia.
Do zwalczania bezrobocia służą instrumenty polityki zatrudnienia. Możemy je podzielić na popytowe i podażowe
Do narzędzi oddziałujących na popyt na siłę roboczą należą:
subwencjonowanie płac i zatrudnienia, mające na celu utrzymanie albo zwiększenie jego dotychczasowego poziomu w przedsiębiorstwie prywatnym.
Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia
Popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym przez popieranie ,małych i średnich przedsię., lokalne inicjatywy wzrostu zatrudnienia oraz pomoc w tworzeniu zakładów przez bezrobotnych lub zagrożonych bezrobociem.
Roboty publiczne
Do polityki zatrudnienia należy również kształtowanie podaży siły roboczej przez:
kształtowanie poziomu aktywności zawodowej poprzez:
wyznaczenie granic wiekowych aktywności zawodowej
prawo do pracy poza okresem aktywności zawodowej
zrównywanie lub różnicowanie wieku emerytalnego wg płci i wieku
regulacje dotyczące kształcenia obowiązkowego i służby wojskowej
zachęty do podejmowania pracy przez kobiety wychowujące dzieci
szkolenia pozwalające na zmianę lub podniesienie kwalifikacji
określenie liczby godzin pracy:
zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy
zwiększenie wymiarów pracy czasowej
18. Regulowanie dochodów i cen w gospodarce rynkowej.
Polityka dochodowa dąży do zapewnienia wysokiego poziomu życia społeczeństwa natomiast polityka cenowa ma ograniczać inflację. Polityki te są z kolei powiązane gdyż wzrost cen powoduje zazwyczaj żądania podwyżek płac, a z kolei wzrost kosztów zatrudnienia skłania pracodawców do podwyższania cen swoich produktów. Do najważniejszych celów polityki cenowo-dochodowej zaliczamy:
przeciwdziałania inflacji
wzrost konkurencyjności gospodarki
zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów
zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych
poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności
przeciwdziałanie bezrobociu
Instrumenty polityki cenowo-dochodowej można podzielić na 3 grupy:
specyficzne środki polityki cenowo-dochodowej
Do środków tego typu należy stanowienie cen, stosowanie dotacji podmiotowych(dla firm) lub przedmiotowych(do ceny). Rząd może zobowiązać przedsiębiorstwa monopolistyczne do powiadamiania z wyprzedzeniem o zamierzonych podwyżkach cen. Do środków specyficznych należą również: wprowadzenie ....cenowych (cen minimalnych i maksymalnych)zamrożenie cen i płac, wprowadzenie płacy minimalnej na obszarach, gdzie cena rynkowa za prace jest niska. Stanowienie płac sfery budżetowej dokonuje się w wyniku decyzji administracyjnych lub negocjacji ze związkami zawodowymi
2. Fiskalne narzędzie realizacji dochodów i cen
podatek od wartości dodanej i akcyza
podatek od gier i podatek giełdowy
zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów
podatki importowe, cła, opłaty wyrównawcze
podatek dochodowy od os. Fizycznych, system ulg i odliczeń od tego podatku, zasady i przepisy rachunkowości (np. decydujące o tym co można zaliczyć do kosztów)
karta podatkowa
podatek od wzrostu wynagrodzeń
19. Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej.
Polityka żywnościowa ma na celu zapewnienie bezpiecznej żywności. Dąży do tego, aby spełnione były 3 warunki
żywność jest dostępna fizycznie-w kraju wytwarza się wolumen artykułów żywnościowych niezbędnych do zaspokojenia minimalnego zapotrzebowania biologicznego.
Żywność jest dostępna ekonomicznie-także najbiedniejsze grupy społeczne mają możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb żywnościowych
Żywność spełnia wymogi zdrowotne(brak skażeń biologicznych, chemicznych i radiologicznych racja żywnościowa jest optymalna)
Każdy z tych warunków ma wymiar międzynarodowy, narodowy i wymiar gospodarstwa domowego.
Gosp. Żywnościowa obejmuje produkcję rolną, produkcję przemysłu spożywczego, produkcję środków produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego, usługi(handlu spożywczego, sklepu, zagrożenia wsi). W miarę rozwoju gospodarczego zmniejsza się udział rolnictwa, rośnie zaś udział nierolniczych członów gospodarki żywnościowej. Im większy jest ten udział tym bardziej nowoczesna jest g.ż. Jednym z czynników produkcji w g.ż. jest ziemia,użytki rolne, grunty,klimat,rzeźba terenu,stosunki wodne.Drugim czynnikiem są zasoby pracy ludności rolniczej a trzeci czynnik to kapitał, który można podzielić na majątek bierny(budynki i budowle)i czynny(maszyny, środki transportu).Oprócz struktury majątku duże znaczenie ma kwestia nasycenia majątkiem obszarów wiejskich.
Celem polityki żywnościowej jest osiąganie przez proporcjonalny rozwój wszystkich członów gospodarki żywieniowej społecznie akceptowalnych rozmiarów struktury i standardów produkcji żywności.
Instrumenty polityki żywności:
instrumenty rynkowe
oddziałujące na podaż produktów żywnościowych(gromadzenie zapasów, ustalanie dla producentów kwot rynkowych, ograniczanie areału upraw, ustalanie norm jakościowych, wspieranie technologii)
oddziałujące na popyt produktów .......
instrumenty związane z cenami produktów żywnościowych(stosowanie gwarantowanych cen skupu, różnicowanie cen skupu, stosowanie cen kierunkowych)
instrumenty pozarynkowe:
subsydia bezpośrednie w formie dopłat dla rolników,
subsydia pośrednie, będące dopłatami do cen środków produkcji
dostosowywanie warunków kredytowania rolnictwa.
15. Polityka fiskalna jako metoda polityki gospodarczej
Polityka fiskalna oznacza dobór źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych oraz kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych, gospodarczych ustalonych przez właściwe organy publiczne.
Polityka fiskalna pełni 3 podstawowe funkcje:
1) funkcja alokacyjna- polega na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków przez państwo, co jest równoznaczne z dokonywaniem zmian struktury wytworzonego produktu społecznego. Polega ona też na kształtowaniu podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i publiczny a następnie dalszej ich alokacji wewnątrz tych sektorów.
2) funkcja redystrybucyjna- polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na rozmiary i strukturę funduszy nabywczych poszczególnych podmiotów. Jest ona związana z wtórnym podziałem dochodów, dokonanym w następstwie podziału pierwotnego, ustalonego przez rynek.
3) funkcja stabilizacyjna- polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego.
Wyodrębnia się dwie główne formy prowadzenia polityki fiskalnej:
1) pasywną politykę fiskalną. Jej istota opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury. Cechuje je tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwolenia impulsów kompensujących, będących przeciwwagą wahań koniunktury. Automatyczne stabilizatory oddziaływają na zagregowany popyt, powodując, że jego spadek będzie mniejszy od spadku pierwotnych dochodów. Do automatycznych stabilizatorów koniunktury można zaliczyć podatek progresywny i zasiłek dla bezrobotnych.
2) aktywna politykę fiskalną. Ma ona miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć z zakresu polityki fiskalnej są:
- zmiany stawek podatków,
- zmiany podziału transferów z budżetu państwa,
- zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.
16. Przyczyny inflacji i i metody ich przezwyciężania
Inflacja jest to wzrost poziomu cen. Ze względu na przyczyny wywołujące inflację można wyróżnić następujące rodzaje inflacji:
1) inflacja popytowa- wywołuje ją presja ze strony popytu przewyższającego podaż, gdy gospodarka w pełni wykorzystuje swoje zasoby- rzeczowe i ludzkie.
2) inflacja finansowa- spowodowana jest przez wzrost wydatków rządowych bez odpowiadającego mu wzrostu dochodów z podatków
3) inflacja kredytowa- wywołana jest przez nadmierne pożyczki bankowe, gdy gospodarka funkcjonuje na poziomie pełnego zatrudnienia.
4) inflacja podażowa- jest skutkiem szoków, które obniżają podaż (klęski żywiołowe, wojna, znaczna restrukturyzacja produkcji, co okresowo zmniejsza zdolności produkcyjne).
5) inflacja kosztowa polega na przeniesieniu na ceny wyższych kosztów produkcji (w szczególności kosztów zmiennych).
6) inflacja zysków- jest związana ze wzrostem marż zysków, których osiągnięcie umożliwiają niedoskonale konkurencyjne rynki.
7) inflacja importowa- ma wiele możliwych źródeł: utrzymujący się wzrost eksportu napędzany zwiększonym popytem ze strony zagranicy, duży napływ kapitału, który zwiększa bazę monetarną i stymuluje popyt, czy wzrost cen importowanych surowców i półproduktów, spowodowany albo autonomicznymi decyzjami ich producentów, albo deprecjacją waluty.
Często jednocześnie występuje kilka z wyżej wymienionych przyczyn, co powoduje, że walka z inflacją jest szczególnie trudna ze względu na występowanie samospełniających się oczekiwań inflacyjnych. Walka z inflacją jest możliwa przy zastosowaniu restrykcyjnej polityki pieniężnej oraz instrumentów polityki cenowo-dochodowej.
22. Polityka naukowa i innowacyjna
Politykę naukową definiuje się jako działalność państwa oraz innych instytucji publicznych, skierowaną na takie oddziaływanie na naukę, która w sposób optymalny przyczynia się do wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego. Polityka innowacyjna służy wspieraniu i wprowadzaniu do polityki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień.
Innowacje oznaczają:
wprowadzenie nowego towaru, którego konsumenci i użytkownicy jeszcze nie znają,
wprowadzenie nowej metody produkcji, która nie została jeszcze wypróbowana w praktyce,
otworzenie nowego rynku na którym określona gałąź produkcji nie była jeszcze obecna,
zdobycie nowego źródła surowców lub półfabrykatów,
wprowadzenie nowej organizacji procesów gospodarczych w produkcji i w sferze cyrkulacji towarów.
Działania podejmowane w ramach polityki naukowej dotyczą:
określania celów, które nauka ma osiągać w toku prowadzonych badań,
przekształceń w strukturze organizacyjnej nauki
tworzenia warunków sprzyjających rozwijaniu efektywnej działalności naukowej,
kształtowania rozwiązań ułatwiających wdrażanie osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej.
Wśród celów strategicznych polityki naukowej można wyróżnić przemiany strukturalne w gospodarce, zwiększenie liczby innowacji przemysłowych, podnoszenie konkurencyjności wyrobów na rynkach międzynarodowych, zwiększenie liczby miejsc pracy, poprawę warunków pracy, poprawę opieki zdrowotnej.
Typy polityki naukowej:
partycypacja-polega na finansowym wspieraniu badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy,
regulacja- gdy władza państwowa określa pewne ramy oddziaływań służących realizacji polityki naukowej (np. ustawy o funkcjonowaniu wyższych uczelni)
popieranie- oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe, organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia im uczestnictwa w realizacji polityki naukowej, przy pozostawieniu im decyzji w sprawie tematów i zadań badawczych.
Instrumenty wykorzystywane do realizacji polityki naukowo-innowacyjnej można podzielić na 2 grupy:
instrumenty o charakterze ogólnym- oddziałujące na cały proces badawczy (dotacje i subwencje, rządowe umowy uzgodnione)
instrumenty wyspecjalizowane- oddziałują na pewne elementy procesu gospodarczego (np. ulgi finansowe, zwolnienia od podatków, amortyzacja nadzwyczajna)
23. Polityka inwestycyjna.
Kierunki polityki inwestycyjnej:
oddziaływanie w celu regulowania ogólnych rozmiarów inwestycji w gospodarce przede wszystkim pod kątem wywierania wpływu na cykl koniunkturalny- przeciwdziałanie recesji, pobudzanie wzrostu, utrwalanie tendencji do ożywiania i rozkwitu, a czasem łagodzenie dynamiki inwestycji w celu wyeliminowania niebezpieczeństw związanych z przegrzaniem koniunktury.
Kształtowanie struktury inwestycji pod kątem wspomagania przeobrażeń strukturalnych w gospodarce uznawanych za pożądane,
Oddziaływanie w celu podnoszenia efektywności procesu inwestycyjnego, a więc polepszania relacji między nakładami inwestycyjnymi, a uzyskiwanymi efektami.
Polityka inwestycyjna spełnia funkcje instrumentalne w realizacji zadań w ramach ogólnej polityki rozwoju ekonomicznego. Bezpośrednim celem polityki inwestycyjnej jest oddziaływanie na procesy odtwarzania i powiększania kapitału trwałego. Jednocześnie za pośrednictwem inwestycji dochodzi do procesu wdrażania do gospodarki nowoczesnych technologii, umożliwiających obniżanie materiałochłonności, energochłonności i pracochłonności produkcji.
Środki i instrumenty realizacji polityki inwestycyjnej:
środki administracyjnoprawne- zaliczamy do nich zbiory norm prawnych dotyczących:
zasad i trybu postępowania lokalizacyjnego,
zasad kredytowania preferowanych inwestycji i gwarancji spłat kredytów inwestycyjnych,
zasad nadzoru techniczno- administracyjnego nad wykonawstwem inwestycji
zasad opodatkowania inwestorów,
ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy itp.
inwestycje publiczne- tradycyjnym ich obszarem jest infrastruktura techniczno-ekonomiczna i tworzenie stref przemysłowo-handlowych
środki techniczno-finansowe:
kapitały,
potencjał przedsiębiorstw budowlanych oraz przedsiębiorstw produkujących materiały budowlane, maszyny i urządzenia,
mechanizmy i instrumenty umożliwiające sterowanie procesami inwestycyjnymi.
Pyt.6 Keynesowska diagnoza gospodarki kapitalistycznej
Ekonomia Keynesowska była odpowiedzią na wielki kryzys lat 1929-33, który zachwiał powszechnym dotąd przekonanie, że gospodarka jest w stanie przezwyciężyć sytuacje kryzysową i bez ingerencji państwa powrócić do równowagi. Keynes odrzucił twierdzenie, że gospodarka rynkowa jest mechanizmem samoregulującym, który zmierza automatycznie do pełnego zatrudnienia. Przeciwnie uważał, że gospodarki kapitalistyczne mają tendencje do generowania zaburzeń i niekierowane przez państwo mogą popaść w wahania cykliczne, które mogą kształtować się wokół zniżkowego trendu. Keynes wiązał przyczyny takiego stanu rzeczy z malejącą krańcową skłonnością do konsumpcji. Oznaczało to, że konsumpcja rośnie w niższym tempie niż dochód. Im wyższe dochody tym większą ich część zostanie odłożona w postaci oszczędności i nie powiększy przez to globalnego popytu. Zgłaszany w gospodarce popyt jest niewystarczający w stosunku do wytworzonej produkcji i część towarów i usług nie może znaleźć zbytu. Da to impuls producentom do ograniczenia wielkości produkcji i rozmiarów inwestycji i zatrudnienia a w konsekwencji do pojawienia się tendencji recesyjnych. Zdaniem Keynesa jest uzupełnieni brakującego popytu w gospodarce drogą polityki stymulowania popytu.
Pyt.24 Polityka przemysłowa i strukturalna
Polityka przemysłowa
Przez politykę przemysłową rozumie się działalność interwencyjną państwa, prowadzoną w stosunku do przemysłu a polegająca na modyfikacji dokonywanej przez rynek. Polityka przemysłowa przede wszystkim przeciwdziała dynamicznym ułomnościom rynku przez finansowanie pewnych kierunków badań naukowych szczególnie w dziedzinach podstawowych. Aktywna polityka przemysłowa ma za zadanie pobudzanie zmian strukturalnych przemyśle, innowacyjności oraz podnoszeniu efektywności konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych. Defensywna polityka przemysłowa ma na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia w schyłkowych gałęziach przemysłu.
Przyjmuje się, że należy popierać:
Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego
Gałęzie będące podporą rozwoju innych gałęzi przemysłu
Gałęzie o potencjalnych rezerwach, mogące rozwijać się dynamicznie w przyszłości
Gałęzie wymagające osłony, bo w innych krajach gwarantuje się im poparcie
Gałęzie przemysłu wysokiej technologii
Do najbardziej typowych instrumentów polityki przemysłowej zaliczamy: ulgi podatkowe, subwencje, kredyty, pożyczki, gwarancje, przyspieszoną amortyzację, cła, kontyngenty, standaryzacje. Wybór instrumentów tej polityki musi być dostosowany do charakteru 3 podstawowych typów oddziaływania: bodźcowego, regulującego bezpośredniego.
Polityka strukturalna
Przemiany strukturalne wyrażają się w ograniczeniu produkcji i zatrudnienia w gałęziach przestarzałej technologii, zmniejszającym się popycie na ich wyroby oraz w jednoczesnym przyspieszeniu tempa wzrostu w gałęziach stosujących nowoczesne technologie na wyroby, na które rośnie zapotrzebowanie na rynkach wewnętrznych i zewnętrznych. Tendencji tej towarzyszy dynamiczny wzrost udziału sfery usług w dochodzie narodowym. Wyraźnie nową rolę w gospodarce zaczynają spełniać przedsiębiorstwa mniejsze. Zmienia się znaczenie skali produkcji w dążeniu do maksymalizacji rentowności.
Cele polityki przeobrażeń strukturalnych:
- dążenie do poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki
- przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu
- dążenie do unowocześniania gospodarki przez szybszy rozwój tych dziedzin, które odgrywają rolę nośników postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego
- dążenie do podniesienia konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych
- wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczenia oddziaływania barier surowcowych, energetycznych, demograficznych występujących w procesie rozwoju.
Wpływ integracji z Unią Europejską na politykę ekonomiczną Polski /kryteria z Maastricht/
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej.TUE- umowa międzynarodowa parafowana 10 grudnia 1991 r., podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich.
Zmiany związane z Polską:
poziom cen
polityka edukacyjna
dopłaty bezpośrednie dla rolników
dokumenty osobiste obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej
granice wewnętrzne Unii Europejskiej
wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
W przyszłości Polska przystąpić ma do Unii gospodarczej i walutowej, której głównym przedsięwzięciem jest utworzenie wspólnej waluty europejskiej euro oraz Europejskiego Banku Centralnego.
20. polityka regionalna
Polityka regionalna - w aktualnym ujęciu rozumiana jest jako całokształt działań władz publicznych (zarówno centralnych jak i terytorialnych), podmiotów prywatnych, różnych instytucji oraz organizacji w regionach mających na celu zwiększenie konkurencyjności gospodarek regionalnych, zdynamizowanie rozwoju w regionach oraz redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju.
W tradycyjnym ujęciu polityka regionalna rozumiana była jako działalność państwa mająca na celu wspieranie rozwoju - w tych regionach problemowych i wyrównywanie poziomu rozwoju w przekroju międzyregionalnym.
Z tej definicji wynikają dwie istotne sprawy (cechy polityki regionalnej):
- Tym podmiotem polityki regionalnej było państwo (władza centralna)
- Podstawowym celem wyrównanie poziomu rozwoju w przekroju regionalnym.
W związku ze zwiększeniem się liczby podmiotów polityki regionalnej dzieli się ją na:
- interregionalną - dotyczy wszystkich regionów, będzie ona w skali kraju w gestii rządu, a w skali UE w gestii Komisji Europejskiej.
- intraregionalna (wewnętrzna) - będzie ona domeną władz terytorialnych i podmiotów zorganizowanych w danym regionie.
- państwo przekształciło się z monopolisty do roli koordynatora,
- do rangi podmiotów polityki regionalnej urósł sektor prywatny - stało się to w wyniku lansowania zasady "3P" - partnerstwo publiczno-prywatne.
Cele polityki regionalnej:
- zwiększenie konkurencyjności regionów (gospodarek regionalnych) - jest to naczelny cel polityki regionalnej w UE.
- zdynamizowanie rozwoju (zaktywizowanie rozwoju gospodarki w regionach)
- redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju (zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju między regionami)
Kierunki działania polityki regionalnej
- Rozwój i rozbudowa infrastruktury lekkiej (rozwój nowych technik innowacyjno-komunikacyjnych) rozumiana jako GOW - gospodarka oparta na wiedzy.
Na obecnym etapie rozwoju podstawowym czynnikiem wytwórczym staje się wiedza, która bezpośrednio łączy się z informacją. Ale wiedza to nie to samo, co informacja. Wiedza jest to przetworzona informacja. Szczególnego znaczenia nabiera wszelkiego rodzaju edukacja przez całą długość życia.
- Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej.
- Oddziaływanie na tworzenie otoczenia sprzyjającego powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw.
- Tworzenie specyficznych form i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, np. business angels, venture capital.
- Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości - udostępnianie mającym powstać przedsiębiorstwom pomieszczeń po cenach niższych niż rynkowe.
- Obecnie w polityce regionalnej nie oddziaływuje się bezpośrednio na przedsiębiorstwo, lecz na jego otoczenie.
- W polityce regionalnej promuje się waloryzacje zasobów endogenicznych i mobilizacji potencjału endogenicznego w regionach, czyli nadawanie wartości i wykorzystanie tych zasobów.
Pyt. 16 Przyczyny inflacji i metody ich przezwyciężania
Przyczyny inflacji
- nadmierna emisja pieniędzy; nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez 1. dodruk banknotów, 2. oprocentowanie pieniędzy 3. działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza").
- niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
- wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
- niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
- przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
- ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
- wadliwa struktura gospodarki
- import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
- długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
- recesja gospodarcza (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)
- monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
Metody walki z inflacją obejmują wszystkie środki polityki fiskalnej , pieniężnej , handlu zagranicznego i kursu walutowego. Celem tych przedsięwzięć jest zmniejszenie siły nabywczej i popytu , zmniejszenie masy pieniędzy w obiegu i jego płynności , zmniejszenie importu inflacyjnego. Dzieje się to poprzez ograniczenie wydatków budżetowych , zwiększenie podatków , ograniczenie dostępności kredytów poprzez zwiększenie ich oprocentowania itp. przedsięwzięcia.
Jednym z narzędzi walki z inflacją jest także zamrożenie cen i płac.
Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałania jej występowaniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa , ograniczaniu deficytu budżetowego ( polityka fiskalna ), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne ( polityka monetarna ).
Polityka fiskalna to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).
Zgodnie z poglądami szkoły keynesowskiej działania te mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności gospodarczej) - mówimy wtedy o polityce ekspansywnej lub ograniczenie inflacji - polityka restrykcyjna. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.
W efekcie polityka fiskalna działa poprzez proces kształtowania polityki pieniężnej i wydatków publicznych w celu:
łagodzenia wahań cykli koniunkturalnych
utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki przy wysokim zatrudnieniu, a niskiej i niezmiennej inflacji (stabilizacja cen).
Polityka fiskalna dopomaga w stabilizacji gospodarki narodowej tak długo, jak długo instytucje rządowe śledząc trendy rynkowe są w stanie skutecznie przewidywać ich makroekonomiczne skutki i podejmować aktywne działania. Nowoczesny system fiskalny bazuje również na wbudowanych mechanizmach ekonomicznych pełniących rolę automatycznych stabilizatorów gospodarki. Pozwalają one utrzymać stabilność gospodarki zanim stosowne organy podejmą decyzje w konkretnych sprawach. Do automatycznych stabilizatorów należą m.in.: progresywny i procentowy system podatkowy, zasiłki dla bezrobotnych i transfery socjalne.
Instrumenty polityki fiskalnej
makroekonomiczne
dochody budżetu państwa
wydatki budżetu państwa
deficyt i nadwyżki budżetowe
dług publiczny
mikroekonomiczne
podatek
opłata
cło
dotacja
subwencja
bon skarbowy
obligacja skarbowa
poręczenia i gwarancje rządowe
Finansowanie wydatków państwa
Finansowanie podatkami. Twierdzenie o zrównoważonym budżecie (twierdzenie Haavelma) zakłada, że jednoczesny, taki sam wzrost wydatków państwa i podatków, z których są finansowane wydatki, prowadzi do wzrostu zagregowanego popytu i produktu krajowego o tę samą wielkość. Innymi słowy ukazuje ono możliwość osiągnięcia każdego celu w zakresie dochodu narodowego bez powiększania deficytu budżetowego.
Finansowanie za pomocą deficytu budżetowego. Według Keynesa, wydatki finansowane deficytem mają większy wpływ na dochód. Występują tu dwie możliwości:
Finansowanie deficytu za pomocą bazy monetarnej - jest mniej kosztowne (zysk z emisji) i ma większy wpływ na dochód, ponieważ powoduje jednoczesne przesunięcie w górę krzywych IS i LM. Zdaniem monetarystów takie pieniężne finansowanie wydatków publicznych może nie przynieść skutków ekspansywnych, a jedynie doprowadzić do inflacji.
Finansowanie deficytu za pomocą długu - pozostawia rozmiar bazy monetarnej na nie zmienionym poziomie i powoduje wzrost stóp procentowych, wskutek czego wydatki państwa wypierają prywatne inwestycje (finansowy efekt wypierania). Według zwolenników nowej makroekonomii klasycznej, wzrost wydatków państwa finansowanych emisją długu prowadzi do pełnego wypierania realnego, ponieważ jednostki - przewidując, że państwa będzie musiało podwyższyć przyszłe podatki, aby spłacić dług - przygotowują się do tego, ograniczając konsumpcję bieżącą. Wydatki państwa nie będą zatem oddziaływały na dochód bieżący. Z tego założenia o "superracjonalności" konsumenta wypływa twierdzenie znane jako ekwiwalencja Ricardiańska, zakładające, iż finansowanie wydatków państwa za pomocą długu jest równoznaczne z finansowaniem ich za pomocą podatków. Zjawisko wypierania realnego może występować szczególnie wtedy, gdy gospodarka znajduje się blisko poziomu pełnego zatrudnienia oraz gdy wydatki publiczne są substytutem eksportu w warunkach płynnych kursów walutowych.
wydatki budżetowe
Wydatkami budżetu państwa są środki pieniężne pochodzące z budżetu przeznaczone na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz związków publicznoprawnych. W ustawie o finansach publicznych określono podstawowe kierunki wydatków z budżetu państwa.
Chyba 25?
polityka prowzrostowa (prorozwojowa) w gospodarce rynkowej polega głównie na stymulowaniu wzrostu środkami polityki monetarnej i fiskalnej oraz podejmowaniu bezposrednich działań przez rządy w postaci specjalnych programów czy tez inewstycji rzadowych . przede wszystkim za pomoca tych pierwszych pobudza sie społezeństwo do zwiekszenia oszczednosci ktore przekształca sie w kapita, tworzacy warunki do efektywnej ekspansji inwestycyjnej. w rezulatcie polityka ta przynosi odblokowanie popytu wewnetrznego i zewnetrznego zapewniajacy rozwoj. odblokowanie to moze doprowadzic do przejsciwoej destablilizacji rozwoju na stuket nasilenie sie procesów destabilizacyjnych. dlatego tez niektrorzy ekonomisci polityke prorozwojawoa przeciwstawiaja prostabilizacyjnej, ktorej celem jest glownie likwidacja inflacji i poprawa stanu rozwojowego gospodarki , uznajacj zdecydowany pioprytet tego drugiego celu
z powyzszego wynika ze dojrzala polityka rozwojaowa powinna odrzucac pozorna dychotomie między polityka prorozwojawa a prostabilizacyjna i precyzyjnie laczyc ze soba elementy stabilizacji i elementy prorozwojowe. aby korzystnie regulowac korzystnie dlugookresowa stope wzrostu gospodarczego.
regulwoanie dlugookresowej stopy wzrostu gospodarczego wiaze sie zregulowaniem zdolnosci akulumucyjnych oraz wplaywaniem na rynki alokacji zasobów. zapewnienie odpowiednich warunkow rozwoju w dlugim okresie stwarza wiec potrzebe oddzialywania przez pancwto na rozmiary i kierunki inwestycji.
czynnikiem ktory oslabia tempo spadku oraz przyspiesza ozywienie gospodarcze, otwierajac perspektywy nowych inwestycji jest POSTEP TECHNICZNY, przedluzanie okresu spadku dynamiki wzrostu kosztów produkcji skłania producentów do unowoczesnienia aparatu wytwórczego, co pozwala na uzyskanie oszczesdności surowcowych oraz zmienejszenie zatrudnienia. inwestycje modernizacyjne to silniejszy implus popytowy niz zaklada wymiana zuzutego aparatu wytworczego. skutecznosc pobudzania wzrostu za pomoca inwestycji przez gospodarke warynkow konkurencji. w warunkach w znaczacym stopniu zmonompolizowanej gospodarki sklonnosc do modernizacji.
bezposrednie oddzialywanie panstwa na proces inwestycyjny zachodzi w obrebie sektora publicznego. obejmuje ono zazwyczaj takie działy jak: obrona narodowa, uslugi pocztowe i telekomunikacyjne, energetyka, transport, czesc bankowości, a czasem tez niektore podstawowe branze przemyslu, np stal stocznie wegiel.
nie wszystkie rodzaje inwestycji w jednakowy sposób oddizalywuja na dynamizowanie rozwoju gospodarczego oraz na fluktuacje jego tempa. z tego punktu widzenia nalezy zwrócić uwage na inwestycje w kapital trwaly i obrotowy . ruch tych pierwszych jest na ogól wyprzedzajacy w stosunku do szczytu ekspansji, ktorych zwykle jest krótkotrwały. natomiast inwestycje w kapitał obrotowy, a zwlaszcza ich przyrosty, sa najbardziej zmiennymi skaladnikiem prywatnej akumulacji.
PYTANIE?
nieciagłość wzrostu gospodarczego powoduja rózne wachania np
- zmiany sezonowe powtarzajace sie w ciagu roku,
cykliczne wahania koniunkturalne lub wahania nieregularne, majace ogólny charakter przypadkowy.
w trakcie zmian aktywności gospodarczej zmienia sie stpoen wykorzystania czynników produkcji. w czasie zwyzkowania koniuktury wykorzystanie czynników produkcji rosnie, co staje sie zrodlem wzrosty produktu narodowego. w trakcie znizkowania koniunktury stopien wykorzystania czynnikow produkcji zmiejsza sie w konsekwencji wytwarza sie mniej produktow niz jest to mozlliwe przy danych zasobach oraz danym poziomie techniki i technologii.
mowiac o fluktacjach tem pa wzrostu gospodarczego, nalezy wyraznie podkreslic, ze po drugiiej wojnie swiartowej wystapilo zjawisko zlagodzenia amplitudy wahan. wystepowaly wprawdze facy deprasji, ale spadek byl stosunkowo powolny: powolny byl tez pozniej wzrost poziaomu aktywnoisci gospodarczej. mowi sie o "wpelzaniu w recesjie". inna cecha cahrakterystyczna bylo wyrazne skrocenie czasu trwania deprasji na korzysc faz ozywienia i wzrostu, w iec okresu prosperity. nie bylo tez typowego fazy ozywienia i okresu boomu.
zmiejeszenie ampltydy wahań koniunkturalnych (zwlaszcza zas dlugookresowa ekspansjia lat szesdziesiatych), sprawilo ze liczni ekonomisci zaczeli podawac watpliwości nierównomierność rozwoju gospodarczego.
na wahania wzrostu gospodarczego maja wplyw:
stopy procentowe
stopa infalcji
przyrost PKB i stan zatrudnienia
wahania liczby ludnosci.
22. Polityka naukowa-innowacyjna.
POLITYKA NAUKOWA pojecie polityki naukowej pojawiło się wraz z rozwojem naukoznawstwa. Przełomowa datąjest rok 1935, kiedy to wydano prace J.D.Bernalda pt „The Social Function of Sience” (społeczn funkcja nauki). Polityka naukowa to działalność państwa oraz innych instytucji publicznych skierowane na takie oddziaływanie na naukę, które w sposób optymalny przyczynia się do wzrostu gospodarczego i rozwoju regionalnego przy optymalnym wykorzystaniu środków na badania naukowe. Jest to ujęcie szerokie zawiera politykę innowacyjną.
DZIAŁANIA PODEJMOWANE W RAMACH POLITYKI NAUKOWEJ:
1. określania celów, które nauka ma osiągnąć w toku prowadzonych badań
2. przekształceń w strukturze organizacyjnej nauki
3. tworzenie warunków sprzyjających rozwijaniu efektywnej działalności nauki
4. kształtowanie rozwiązań ułatwiających wdrażanie osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej.
INSTRUMENTY POLITYKI (2 RODZAJE) I STOSOWANE W POLSCE:
1. o charakterze ogólnym oddziałujący na cały proces badawczy:
-dotacje i subwencje rządowe
-umowy uzgadniane
-kontakty programowe
2. wyspecjalizowane oddziałujące jedynie na pewne elementy procesu badawczego, np.
-ulgi finansowe
-premie na innowacje
Instrumenty stosowane w Polsce można podzielić na dwie grupy:
1. związane z polityką podatkową (ulgi podatkowe dla osób fizycznych—autorów nowych rozwiązań innowacyjnych).
2. finansowe i organizacyjne (ulgi i preferencje kredytowe, wprowadzanie nowych rozwiązań prawnych, koordynacja polityki licencyjnej z polityką naukową,).
TYPY POLITYKI NAUKOWEJ (PARTYCYPACJA, REGULACJA, POPIERANIE)
*Partycypacja- - finansowe wsparcie badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy
*Regulacja-(oddziaływanie pośrednie) gdy władza państwa określa pewne normy oddziaływań służących realizacji polityki naukowej np. w formie ustaw określających funkcjonowanie wyższych uczelni czy ustalenie wielkości wydatków na nauke w ramach budżetów.
*Popieranie-oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe i organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia im uczestnictwa w realizacji polityki naukowej państwa przy pozostawieniu jednak tym instytucjom decyzji w sprawie tematów i zadań badawczych.
TYPY ODDZIAŁYWAŃ POLITYKI NAUKOWEJ:
1. popieranie instytucjonalne (podmiotowe)- dostarczanie środków finansowych instytucjom prowadzącym prace badawcze, którymi jest zainteresowane państwo, środków finansowych.
2. popieranie projektowe- udzielanie środków na określone typy projektów badawczych.
3. udzielanie pomocy- w ramach omówionych działań lub samodzielnie. Państwo częściowo pokrywa koszty funkcjonowania jednostek badawczych np. subwencje na koszty osobowe.
Klasyfikacja celów polityki naukowej:
Klasyfikacji celów można dokonać na kilka sposobów:
I. Klasyfikacja rodzajowa stosowana w krajach OECD:*cele militarne *cele społeczne *cele ekonomiczne *cele naukowe.
II. Klasyfikacja na podstawie okresu, którego dotyczą cele:1. cele strategiczne (długookresowe):*przemiany strukturalne w gospodarce *zwiększenie liczby innowacji przemysłowych *podnoszenie konkurencyjności wyrobów na rynkach międzynarodowych *zwiększenie liczby miejsc pracy i poprawa jej warunków *poprawa opieki zdrowotnej 2. cele taktyczne (obejmują działania bieżące):*polepszanie obsługi informacyjnej i konsultacyjnej *wzmacnianie bazy naukowej *zwiększenie popytu na innowacje służące społeczeństwu.
POLITYKA INNOWACYJNA: służy wspieraniu i wprowadzaniu do praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień. Pojęcia polityki naukowej i innowacyjnej są też zwykle ze sobą łączone. Innowacje traktowane są przez niektórych jako zmiany w sferze produkcji, których celem jest osiągnięcie nowych rozwiązań procesowych i nowych produktów.
Cel i instrumenty polityki innowacyjnej:
Jednym z najważniejszych celów polityki innowacyjnej, zarówno rozwiniętych jak i rozwijających się państw, jest rozwój krajowego i regionalnych systemów innowacji, tzn. systemu instytucji, umiejętności i zachęt (podatkowych, kredytowych i in.) służących:1.wprowadzaniu innowacji, zwiększających konkurencyjność gospodarki i polepszających jakość życia społeczeństwa;2.jednoczesnemu przekształcaniu systemu badawczo-rozwojowego ze skierowanego do wewnątrz, na zorientowany na potrzeby kraju oraz gospodarki z opartej na pracy, kapitale i surowcach w gospodarkę opartą na wiedzy;3.zwiększaniu wzajemnych powiązań między nauką, techniką, rynkiem, administracją państwową i terytorialną, organizacjami pozarządowymi, edukacją.
Rodzaje narzędzi polityki innowacyjnej: *Podażowe: metody oddziaływania na potencjalnych twórców innowacji, począwszy od określenia strategicznych dla kraju dziedzin, w których promuje się kreowanie i dyfuzję innowacji do tworzenia przez państwo całego systemu kształcenia technicznego; *Popytowe: tworzenie przez państwo popytu na innowacje poprzez zakupy i kontakty rządowe; *Kształtujące otoczenie: środki prawne, administracyjne, podatki, kredyty, cła, subsydia.
Klasyfikacja narzędzi polityki innowacyjnej:*Działalność innowacyjna firm sektora publicznego; *Środki naukowo-techniczne; *Środki w sferze edukacji; *Środki związane z rozpowszechnianiem informacji; *Środki finansowe; *Ulgi podatkowe; *Środki prawne; *Narzędzia polityczne; *Usługi publiczne; *Środki polityki handlowej; *Działalność promocyjna sektora publicznego.
Pytanie 20 Polityka regionalna.
Polityka regionalna (polityka spójności społeczno-gospodarczej) jest jedną z polityk wspólnotowych UE. Spójność społeczno-gospodarcza to jeden z nadrzędnych celów UE, a instrumentem służącym do realizacji tego celu są fundusze strukturalne. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów i regionów wspólnotowych. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są przede wszystkim do tych regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu rozwoju gospodarczego w UE.
W związku ze zwiększeniem się liczby podmiotów polityki regionalnej dzieli się ją na:
interregionalną - prowadzona jest przez rząd centralny bezpośrednio, czyli za pomocą oficjalnych struktur rządowych, bądź też pośrednio poprzez odpowiednie jednostki centralne i regionalne nie podlegające bezpośrednio administracji rządowej.
Istotną rolę w prowadzeniu polityki regionalnej odgrywają organizacje pozarządowe, takie jak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Agencja Rozwoju Komunalnego, Agencja Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa i inne.
intraregionalna (wewnętrzna) - realizowana przez regionalne władze lokalne, której celem jest poprawa sytuacji w regionach poprzez usystematyzowane oddziaływanie na procesy rozwoju społeczno - gospodarczego zachodzące na obszarze regionu. Polityką intraregionalną są działania podejmowane przez samorządowe władze regionu oraz ich agendy.
Cele polityki regionalnej
Będąc częścią polityki rozwoju, polityka regionalna nie powinna realizować celów sprzecznych ze strategicznymi celami rozwoju kraju.
Cele polityki regionalnej zmieniają się więc wraz z celami rozwoju, te zaś z kolei są podporządkowane zarówno obiektywnej sytuacji, w jakiej danym układ gospodarczy się znajduje, jak i obowiązującej ideologii.
Podstawowe cele to:
- powstrzymanie procesów depopulacji;
- wsparcie regionów zagrożonych klęską ekologiczną;
- dążenie do wyrównania różnic w poziomie zagospodarowania regionów;
- wsparcie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej;
- dążenie do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich w rejonach bezrobocia strukturalnego;
- rozwiązywanie różnorodnych problemów społeczno-gospodarczych przy współudziale wielu krajów.
Kierunki działania polityki regionalnej
Rozwój i rozbudowa infrastruktury lekkiej (rozwój nowych technik innowacyjno-komunikacyjnych) rozumiana jako GOW - gospodarka oparta na wiedzy.
Na obecnym etapie rozwoju podstawowym czynnikiem wytwórczym staje się wiedza, która bezpośrednio łączy się z informacją. Ale wiedza to nie to samo, co informacja. Wiedza jest to przetworzona informacja. Szczególnego znaczenia nabiera wszelkiego rodzaju edukacja przez całą długość życia.
Stymulacja innowacyjności i postępu technologicznego (jedną z form są parki technologiczne).
Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej.
Oddziaływanie na tworzenie otoczenia sprzyjającego powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw.
Tworzenie specyficznych form i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, np. business angels, venture capital.
Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości - udostępnianie mającym powstać przedsiębiorstwom pomieszczeń po cenach niższych niż rynkowe.
14.Polityka pieniężna jako metoda polityki gospodarczej
Polityka pieniężna - jest jednym z elementów polityki gospodarczej, której celem jest wpływanie, kształtowanie i porządkowanie określonych działań podmiotów gospodarczych w pewnym zakresie lub na określonym obszarze geograficznym.
Polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.
Działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu państwa, a polegająca na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych nazywamy - polityką pieniężną.
Z punktu widzenia kształtowania celów realizacji polityki gospodarczej wyróżnia się politykę pieniężną:
- ustrojową
- procesową
Polityka pieniężna ustrojowa- w ramach systemu walutowego, reguluje stosunki pomiędzy walutą krajową a walutami obcymi ( innych krajów), a także w ramach ustroju pieniężnego- reguluje zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Jest ona prowadzona w celu:
- realizacji nowych celów polityki pieniężnej, walutowej
- wyznaczenia tym politykom konkretnych ram działania a także wyboru instrumentów
- modelowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych , oraz realizacji zmian w strukturze systemu bankowego, w gospodarcze i handlu zagranicznym.
Polityka pieniężna procesowa - jest to łączenie celów i środków polityki pieniężnej dla sterowania procesem gospodarowania pieniądza. Zadaniem tej polityki jest realizacja celów polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych.
Cele polityki pieniężnej są określane w zależności od przyjętych kryteriów. W systematyce celów polityki pieniężnej wyróżnia się takie kryteria jak:
v Skali oddziaływania
v Przedmiotowe
v Podmiotowe
v Horyzontu czasowego
v Sposobu określania i realizacji
Celami pośrednimi polityki pieniężnej są:
§ kontrola stóp procentowych
§ kontrola agregatów pieniężnych
§ kontrola kursu walutowego
Przyjęcie jednej z tych strategii, nie pozwala na wykorzystanie pozostałych celów pośrednich. Wybór konkretnego celu pośredniego dokonywany jest ze względu na następujące warunki:
- cel pośredni powinien być mierzalny
- powinien być pod kontrolą banku centralnego
- oraz powinien mieć wpływ na cel finalny.
Kontrola stóp procentowych - osiągana jest rzadko i traktowana jako instrument osiągania celów polityki pieniężnej oraz kontroli poziomu stóp procentowych.
Kontrola agregatów pieniężnych - wymaga spełnienia dwóch warunków:
1. stabilności funkcji popytu na pieniądz
2. trwałości polityki pieniężnej.
Kontrola kursu walutowego mówi o związaniu ceny waluty krajowej z walutami innych krajów o niskiej inflacji.
Instrumenty polityki pieniężnej są to narzędzia, za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza.
Instrumenty polityki pieniężnej można podzielić na 3 grupy:
1. instrumenty kontroli ogólnej - oddziałują jednocześnie z jednakowym natężeniem na wszystkie banki komercyjne. Umożliwiają regulację zasobów pieniądza, które pozostają do dyspozycji banków komercyjnych. Do tego rodzaju instrumentów zaliczamy:
- politykę rezerw obowiązkowych
- transakcje depozytowo-kredytowe
- operacje otwartego rynku
2. instrumenty kontroli selektywnej - kontrola rozmiarów udzielonych pożyczek, kontrola stóp procentowych a także system rezerw obowiązkowych
3. oddziaływanie przez perswazję - polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych. Bank centralny (nieoficjalnie) formułuje zalecenia i naciski, które są kierowane do banków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań.
Wzrost i rozwój gospodarczy
Wzrost gospodarczy - to przyrost z okresu na okres dóbr i usług finalnych, dotyczy zmian ilościowych w gospodarce. Syntetycznym miernikiem jest tempo i poziom wzrostu produktu narodowego brutto przypadającego na jednego mieszkańca.
Rozwój gospodarczy - dotyczy nie tylko zmian ilościowych, ale także rozwoju i poprawy życia społeczeństwa np. czas wolny, dostępność do nauki, służby zdrowia.
Możliwy jest wzrost gospodarki bez rozwoju ale rozwój bez wzrostu jest niemożliwy.
Przeciwieństwem rozwoju gospodarczego jest stagnacja lub regres.
Stagnacja - zastopowanie gospodarki.
Regres - cofanie się gospodarki.
TYPY WZROSTU GOSPODARCZEGO
INTENSYWNY - jest wynikiem jakości stosowanych czynników wytwórczych, doświadczenia pracowników, poziomu edukacji, stanu zdrowia |
EKSTENSYWNY - wynikający ze zwiększenia ilości zastosowanych czynników wytwórczych, duże zasoby bez szczególnych zmian w technologiach wytwarzania w krajach bloku wschodniego |
KONSUMPCYJNY - wzrost spożycia w społeczeństwie, tempo wzrostu jest małe, wolna dynamika wzrostu |
EKSPANSYWNY - jest udział inwestycji, ograniczona konsumpcja, zahamowane tempo wzrostu płac i dochodów, szczególnie występuje w gospodarce powojennej. |
Typy wzrostu gospodarczego
- równomierny - związany ze stałym wzrostem poszczególnych wielkości ekonomicznych
- zrównoważony - typ wzrostu równomiernego przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych - układ nieosiągalny
- zero energetyczny - koncepcja zrodziła się w latach 70 przy wzroście produkcji, mamy niezmienność wykorzystania klasycznych źródeł energii
- wzrost zerowy - koncepcja Klubu Rzymskiego, zakłada dynamikę wzrostu zbliżoną do zera
Czynniki ograniczające możliwości wzrostu gospodarczego:
- konsumpcja - osiągnięty poziom konsumpcji społeczeństwa przy danym dochodzie narodowym wyznacza minimalną stopę konsumpcji
- siła robocza - niedostosowanie kwalifikacji
- organizacyjne - zła organizacja pracy i produkcji
- surowcowe - niedostatek zasobów naturalnych
- wymiana międzynarodowa - nie zgłasza zapotrzebowania
- technologiczne - dystuus między krajami bardziej rozwiniętymi a mniej rozwiniętymi
- ekologiczne - przekraczanie norm ochrony
- odchodzenia gospod. Od wolnego rynku - problemy związane z interwencją rządu
- nadmierna inflacja - utrzymujący się w gospod. wysoki wskaźnik cen.
Syntetyczny wskaźnik rozwoju gospodarczego HDI.
- przeciętne trwanie życia
- ogólny wskaźnik skolaryzacji na wszystkich poziomach nauczania
- czytanie ze zrozumieniem
- wysokość PKB
Źródła wzrostu gospodarczego
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast- dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika inwestycji.
Mierniki wzrostu gospodarczego
produkt krajowy brutto- całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju(kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
produkt narodowy brutto- całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju,
stopa wzrostu dochodu narodowego (lub realnego produktu krajowego brutto). Oznacza ona stosunek przyrostu dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym.
wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca.
Od niedawna część badaczy kwestionuje PKB jako uniwersalną miarę wzrostu gospodarczego. Nowe sugerowane miary w większym stopniu mają koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy dóbr i oparte są o powiązane ze sobą miary PKB oraz indeksy cen: PPI i CPI.
Bariery wzrostu gospodarczego
Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia kraju, położenia geograficznego, zasobności w bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług, udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych. Bariery rozwoju grupować można według różnych kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny, techniczny i przyrodniczy.
Bariery polityczno-ekonomiczne
bariera ustrojowo-ideologiczna
bariera braku stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
bariera politycznego podziału świata
bariera instytucjonalno-organizacyjna
Bariery społeczno-ekonomiczne
bariera demograficzna
bariera konsumpcji (płacy realnej)
bariera infrastruktury społecznej
Bariery techniczno-ekonomiczne
bariera rzeczowej struktury aparatu wytwórczego
bariera surowcowo-materiałowa i energetyczna
bariera infrastruktury technicznej
Bariery przyrodniczo-ekonomiczne
bariera ekologiczna
bariera zasobów naturalnych
bariera żywnościowa
Czynniki wzrostu gospodarczego
Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:
Praca (w ujęciu ilościowym- podaż pracy, jak i jakościowym- dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje motywacja)
Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)
Kapitał- środki wykorzystywane w procesie produkcji
kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)
kapitał finansowy
kapitał ludzki
Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)
Zależność pomiędzy czynnikami wzrostu gospodarczego przedstawia funkcja produkcji:
Q=AF(K,L,R) Gdzie:
Q- produkcja
K- produkcyjne użycie kapitału
L- nakłady pracy
R- nakłady zasobów naturalnych
A- poziom technologii w gospodarce
f- funkcja produkcji
Przykłady krajów o wysokim wzroście gospodarczym
Przykładów wysokiego wzrostu gospodarczego jest wiele. Po drugiej wojnie światowej okres długotrwałego szybkiego wzrostu przeszły Niemcy. Tam najpierw odbudowywano kraj po zniszczeniach wojennych, ale później Niemcom udało się stać największą gospodarką w Europie. Wiele lat wysoką dynamiką wzrostu mogła pochwalić się Japonia, która również wyrosła na jedną z największych potęg gospodarczych. W latach 90. jej sukces powtarzały tzw. azjatyckie tygrysy - kraje takie, jak Korea Południowa czy Tajlandia. Obecnie krajem, który może poszczycić się najwyższą dynamiką PKB są Chiny.
Korzyści ze wzrostu gospodarczego
Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne. Jednak sam wzrost PKB nie gwarantuje wzrostu stopy życiowej czy dobrobytu społeczeństwa. Wzrost PKB może iść w parze ze wzrostem biedy, na co wskazują przykłady takie jak Brazylia, gdzie szesnastokrotnemu wzrostowi gospodarczemu po 2. wojnie światowej nie towarzyszyło zmniejszenie nędzy.
Polityka gospodarcza- EGZAMIN- zagadnienia prof. Bednarczyk 05.2008
Istota, formy i narzędzia polityki gospodarczej.
Polityka ekonomiczna a planowanie.
Procesy transformacji rynkowej w Polsce.
Polityka ekonomiczna a globalizacja gospodarki.
Rola polityki ekonomicznej w ekonomii klasycznej.
Keynesowska diagnoza gospodarki kapitalistycznej.
Keynesowskie narzędzia oddziaływania na gospodarkę- polityka stymulowania popytu.
Kryzys ekonomi keynesowskiej w latach 1960tych- narastanie procesów inflacyjnych.
Keynesowskie metody przezwyciężania szoku podażowego.
Monetarystyczne metody przezwyciężania szoku podażowego.
Monetarystyczna diagnoza stagflacji.
Ekonomia strony podażowej jako podstawa polityki ekonomicznej.
Burty neokeynesowskie i neoliberalne w polityce ekonomicznej lat 1990tych i 2000cznych.
Polityka pieniężna jako metoda polityki gospodarczej.
Polityka fiskalna jako metoda polityki gospodarczej.
Przyczyny inflacji i metody ich przezwyciężania.
Przyczyny bezrobocia w gospodarce rynkowej i metody ich przezwyciężania.
Regulowanie dochodów i cen w gospodarce rynkowej.
Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej.
Poltyka regionalna.
Polityka ochrony środowiska.
Polityka naukowa- innowacyjna.
Polityka inwestycyjna.
Polityka przemysłowa i strukturalna.
Polityka wspierania rozwoju gospodarczego przez państwo.
Istota i typy wzrostu gospodarczego.
Nieciągłość wzrostu gospodarczego.
Uwarunkowania wzrostu gospodarczego- rola technologii.
Wpływ integracji z Unią Europejską na politykę ekonomiczną Polski /kryteria z Maastricht/
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej.TUE- umowa międzynarodowa parafowana 10 grudnia 1991 r., podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich.
Zmiany związane z Polską:
poziom cen
polityka edukacyjna
dopłaty bezpośrednie dla rolników
dokumenty osobiste obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej
granice wewnętrzne Unii Europejskiej
wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
W przyszłości Polska przystąpić ma do Unii gospodarczej i walutowej, której głównym przedsięwzięciem jest utworzenie wspólnej waluty europejskiej euro oraz Europejskiego Banku Centralnego.
Polityka dostosowawcza w ramach MFW.