Ordynacja podatkowa, czyli czym są podatki?
Podatki są "daninami", które we współczesnym systemie państwa i prawa odgrywają niebagatelną rolę. Historyczny rozwój podatków uzależniony był przede wszystkim od rozwoju gospodarki (zwłaszcza od roli pieniądza), oraz od kształtowania się struktur społecznych i politycznych. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (zakup samochodu - np. podatek od środków transportowych, zakup sprzętu AGD - np. vat zakup alkoholu - np. akcyza).
Zobowiązanie podatkowe nie powstaje w sytuacji, gdy wysokość podstawy opodatkowania nie przekracza kwoty wolnej od podatku, a także w sytuacji zastosowania ulg, wyłączeń i zwolnien. Jest to obowiązek skonkretyzowany co do osoby podatnika, lub wysokości świadczenia, lub terminu płatności oraz miejsc spełnienia świadczenia lub też wszystkich tych czynności występujących łącznie.
Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej (art.6 Ord PU).
Podatnikiem - jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Podatnik jest dłużnikiem w zobowiązaniowym stosunku prawnym (art.7 Ord PU). Oznacza to, że do niego jako podmiotu organ podatkowy - jako wierzyciel - może skierować roszczenie podatkowe.
Platnikiem (inkasentem) - jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art.8 Ord PU).
Inkasentem - jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art.9 Ord PU).
Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Panstwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia prawnego, podlegającego w swoich cechach przedmiotowych Ordynacji Podatkowej.
Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:
1) urząd skarbowy, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji,
2) izba skarbowa - jako:
a) organ odwoławczy od decyzji urzędu skarbowego,
b) organ pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów,
c) organ odwoławczy od decyzji wydanej przez tę izbę w pierwszej instancji,
3) samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.
Płatnikom i inkasentom przysługuje zryczałtowane wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków pobranych na rzecz budżetu państwa. W razie stwierdzenia, że płatnik lub inkasent pobrał wynagrodzenie nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, organ podatkowy wydaje decyzję o zwrocie nienależnego wynagrodzenia.
Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli na skutek zaniedbania podatnika wystąpiła zwłoka w świadczeniu podatkowym to stawka odsetek za zwłoke wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim. Stawka ta ulega obniżeniu lub podwyższeniu w stopniu odpowiadającym obniżeniu lub podwyższeniu podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie.
Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:
zapłaty, pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, potracenia, zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku, zaniechania poboru, przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym, umorzenia zaległości, przedawnienia.
Systematyka podatków
Podstawowym źródłem opodatkowania są dochody uzyskiwane przez podatników. Koncepcja dochodu podatkowego, oparta jest na teorii czystego przyrostu majątku. Można zatem powiedzieć że podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych jest w rzeczywistości podatkiem od gospodarczego przyrostu majątku (od wzbogacenia).
Podatki można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Jest to najstarszy podział związany przede wszystkim z wymiarem i poborem podatków, ich przerzucalnością oraz zdolnością świadczenia podatkowego. Przerzucalność podatkowa - polega na przesunięciu przez podatnika ciężaru podatkowego na inny podmiot. Natomiast zdolność świadczenia - oznacza zdolność do zapłacenia podatku.
Podatki osobowe (podmiotowe) - są to tego rodzaju podatkami, które uwzględniają podmiot opodatkowania, czyli stosunki osobiste podatnika. Tego rodzaju stosunki związane są przede wszystkim ze stanem rodzinnym, liczbą dzieci, wiekiem , czy zdrowiem. Klasycznym przykładem tego rodzaju podatku jest podatek dochodowy od osób fizycznych; jak i również niektóre konstrukcje podatku majątkowego (np. podatek od spadków i darowizn), które uwzględniają elementy osobowe.
Podatki rzeczowe (realne) - obciążają w pierwszym rzędzie przedmiot opodatkowania bez uwzględnienia osoby związanej z tym podatkiem. Przykładem może posłużyć podatek od czynności cywilo-prawnych (np. taksa notarialna, czy opłata skarbowa stosowana powszechnie przy pobieraniu opłaty za znaczki skarbowe).
Podatek przychodowy - należy do najstarszych konstrukcji podatkowych. Podatek ten swoim zasięgiem obejmuje dochód brutto, a więc tego rodzaju dochód, który uzyskuje się bez uwzględnienia kosztów jego uzyskania. Źródłem uzyskania przychodu mogą być np. czynsze dzierżawcze, nieruchomości czy kapitał.
Podatek dochodowy - jest wytworem nowoczesnej myśli podatkowej. Podmiot podatku dochodowego powiązany jest ściśle z jego przedmiotem, czyli tam gdzie pojawia się dochód występuje tego rodzaju podatek. W systemie podatkowym, podatek ten jest bardzo powszechny, gdyż obejmuje swym zasięgiem nieomalże każdą osobę fizyczną lub prawną.
Podatek majątkowy - jest związany nierozerwalnie z posiadaniem majątku, lub z jego rozrostem. Konstrukcja tego podatku polega przede wszystkim na takim działaniu organów podatkowych by uzyskiwany dochód z majątku płatnika nie przewyższał ani wartości całej masy majątkowej, ani też nie prowadził do zubożenia podatnika.
Podatek obrotowy - jest podatkiem podlegającym niejako pod system podatków przychodowych. Przedmiotem tego rodzaju podatku jest po prostu "obrót" towarów i usług w systemie prawnym. Samo pojęcie obrotu nie jest jednoznaczne. Zatem obrót może występować pomiędzy podmiotami gospodarczymi, jak również może być to obrót finansowy (obrót papierami wartościowymi), lub też obrót prawny.
Poczyniona tutaj systematyka jest niejako szkieletem pod kolejnego rodzaju podział podatków zarówno pod względem funkcji jak i uwarunkowań historycznych.
Zatem wyróżnić jeszcze można podatki bezpośrednie, jak i pośrednie. Podatki przemysłowe, podatki gruntowe, podatki od nieruchomości, podatek od kapitału, podatek od spadków i darowizn i wiele jeszcze innych podatków które zawsze związane są z przedmiotem lub podmiotem opodatkowania.
Podatek dochodowy od osób fizycznych - 2003
Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód.
Poza zakresem tej ustawy pozostają przychody:
- z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
- z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,
- podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,
- wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
- z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym w kraju podlegają też dochody uzyskane przez osoby tu zamieszkałe, z tytułu zatrudnienia wykonywanego u pracodawców mających siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą. Zwolnieniu od takiego opodatkowania podlegają jedynie dochody uzyskane za granicami Rzeczypospolitej Polskiej, gdy wynika to z umowy międzynarodowej, której Rzeczpospolita Polska jest stroną.
Małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów.
Łączne opodatkowanie małżonków od sumy ich dochodów może mieć miejsce jedynie po spełnieniu przez małżonków następujących warunków: podleganiu przez obydwojga małżonków nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, istnieniu między małżonkami wspólności majątkowej, złożeniu przez małżonków wspólnego zeznania rocznego o osiąganych przez nich dochodach wraz z wnioskiem o wspólne opodatkowanie (wyrok NSA z 2000.11.29 SA/Sz 1416/99). Brak podpisu jednego z małżonków na wspólnym zeznaniu rocznym jest równoznaczny z brakiem wniosku tego małżonka o łączne opodatkowanie.
Dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.
Ustanie małżenskiej wspólności majątkowej powoduje, że wszystkie wcześniej objęte nią przedmioty majątkowe podlegają wspólności w częściach ułamkowych, której podmiotami w przypadku śmierci jednego z małżonków stają się pozostały małżonek i spadkobiercy zmarłego. Przy czym oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był objęty wspólnością ustawową. Zasada ta dotyczy również wierzytelności. Zatem dla ustalenia prawa skarżącego do zwrotu 1/2 nadpłaty przypadającej na jego zmarłego małżonka niezbędne jest wykazanie przez tegoż, że jest jedynym spadkobiercą.
SKALA PODATKU DOCHODOWEGO NA 2003 r.
Podstawa obliczenia podatku:
1) do 37.024 - 19% podstawy obliczenia minus kwota 530 zł 08 gr,
2) ponad 37.024 i do 74.048 - 6.504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł
3) ponad 74.048 - 17.611 zł 68 gr + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł
Podstawa prawna: art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z pózn. zm.) zwanej dalej "ustawą".
Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku 2,790.00 zł.
Podatki 2004 - najnowsze zmiany
Nowa ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, wprowadza opcję podatkową w postaci 19% podatku liniowego od dochodów z działalności gospodarczej nie obejmującej swym zasięgiem działalności rolniczej.
Podatnik będzie mógł wybrać czy chce płacić podatek 19% liniowy, czy według skali podatkowej: 19%, 30%, 40%. W przypadku wyboru 19% opodatkowania podatnik nie będzie mógł korzystać z kwoty wolnej jaka przysługuje mu z racji wspólnego opodatkowania się wraz z małżonkiem, czy z preferencji przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci oraz ulg i zwolnień. Nadal będzie mógł korzystać z odliczenia z tytułu składki na ubezpieczenie społeczne oraz powszechne ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia, będzie mógł również odliczać stratę poniesioną z tego tytułu.
Zlikwidowano ulgi polegające na odliczaniu poniesionych wydatków od podatku z zachowaniem praw nabytych w przypadku ulgi na remont i modernizację (będzie można wykorzystać aktualny trzyletni limit odliczeń trwający do końca 2005 r.), oraz ulgi uczniowskiej. Jednocześnie w budżecie państwa zostały zagwarantowane środki m.in. na finansowanie umów o naukę zawodu oraz refundacje kosztów dojazdu do szkół średnich młodzieży z rodzin ubogich w związku z likwidacją tzw. ulg edukacyjnych. Pozostawiono jednak prawo do odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne w Narodowym Funduszu Zdrowia w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru.
Zredukowano ilość ulg polegających na odliczaniu poniesionych wydatków od dochodu - pozostała ulga rehabilitacyjna, ulga na spłatę odsetek od komercyjnych kredytów mieszkaniowych, możliwość odliczenia zapłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Darowizny na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego w zakresie zadań publicznych oraz na cele kultu religijnego odlicza się łącznie do wysokości 350 zł. rocznie.
W podatku dochodowym od osób prawnych:
- obniżono stawkę podatku z 27% do 19%. Wprowadzono - analogicznie jak w PIT - 19% stawki podatku od dochodów z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziałów w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terenie Polski.
- uporządkowano zapisy regulujące kwestie odliczenia darowizn na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego oraz wprowadzono odliczenie darowizny na cele kultu religijnego - łącznie do wysokości 10% rocznego dochodu.
- pozostawiono do konca 2004 r. zwolnienia m.in. dla partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz dla podatników zajmujących się gospodarką zasobami mieszkaniowymi, tj. spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów.
- zwolniono dochody z tytułu dopłat bezpośrednich stosowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, otrzymywanych na podstawie odrębnych przepisów.
- uregulowano skutki podatkowe przy zasadach odpłatnego zbycia pożyczonych papierów wartościowych.
- wprowadzono zmiany w zakresie cen transferowych mające na celu ujednolicenie przepisów regulujących szacowanie dochodów pomiędzy powiązanymi podmiotami krajowymi i pomiędzy podmiotami krajowymi oraz zagranicznymi.
- dostosowano przepisy ustawy do Dyrektyw Unii Europejskiej - w sytuacji odliczenia od podatku, przez "polską spółkę", kwoty równej podatkowi dochodowemu zapłaconemu przez "zagraniczną spółkę" w innym państwie od tej części zysku, z której została wypłacona "polskiej spółce" dywidenda.
- pozostawiono zwolnienia dla podatników, których celem statutowym jest prowadzenie działalności naukowej, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, kulturalnej czy oświatowej od uzyskanych dochodów, które przeznacza na te cele. Zwolnienie to dotyczy również spółek, których udziałowcami (akcjonariuszami) są wyłącznie organizacje działające na podstawie ustawy - Prawo o stowarzyszeniach, realizujące wymienione cele.
- pozostawiono także zwolnienie dla jednostek organizacyjnych Ochotniczej Straży Pożarnej od dochodów przeznaczonych na cele statutowe