Składniki pokarmowe:
(biogeny), rozpuszczalne sole niezbędne do życia organizmów roślinnych i zwierzęcych, dzielimy je na:
mikroelementy (pierwiastki śladowe, pierwiastki chemiczne i ich związki potrzebne organizmom w małych ilościach, przypominają w swej funkcji witaminy - katalizatory), wśród nich niezbędne dla roślin są (wg. Eyster'a):
do procesu fotosyntezy: mangan, żelazo, cynk, chlor, wanad
w przemianach azotowych: bor, kobalt, żelazo, molibden
w innych przemianach metabolicznych: miedź, molibden, krzem, kobalt
makroelementy (pierwiastki chemiczne i ich związki potrzebne organizmom w małych ilościach), np.:
fosfor - najważniejszy, jego stosunek do innych pierwiastków w organizmach żywych jest znacznie większy niż w środowisku z którego czerpie składniki
azot - bardzo ważny
wapń - duże zapotrzebowanie wykazują kręgowce i mięczaki
magnez - niezbędny roślinom, gdyż jest składnikiem chlorofilu
potas
siarka
POJĘCIA BIOLOGICZNE
Biocenoza:
zbiór populacji żyjących w określonej przestrzeni i na określonym terenie,
jednostka ekologiczna w takim stopniu zorganizowana, że wykazuje własne cechy charakterystyczne, których nie wykazują poszczególne osobniki
ang. biotic community
Odum wyróżnił:
biocenozy duże: o wysokim stopniu organizacji, cechują się względnie niezależnością - uzależnione są od dopływającej energii słonecznej a niezależne od dopływu i odpływu sąsiednich biocenoz
biocenozy małe: zespoły, zgrupowania w mniejszym lub większym stopniu zależne od sąsiadujących układów
Zespół:
zgrupowanie organizmów o określonej strukturze i składzie gatunkowym
wyróżniamy zespoły:
roślinne: (asocjacje) czyli podstawowe jednostki w fitosocjologicznej klasyfikacji świata roślinnego charakteryzujące się określonym składem florystycznym i zawierające tak zwane gatunki charakterystyczne, np. zespół Numphareto z gatunkami charakterystycznymi Nupher tuteum-grążela żółtego i grzybienia białego- Numphal alba
zwierzęce: wchodzące w skład danej biocenozy, są powiązane zależnościami pokarmowymi, zamieszkują np. rafy koralowe, pelagial, litoral.
Zbiorowisko:
zgrupowanie organizmów żywych czyli umowna jednostka biologicznej organizacji stanowiąca zgrupowanie roślin lub zwierząt o charakterystycznym wyglądzie, składzie gatunkowym, występująca w danym systemie,
wyodrębniona bez zwracania uwagi na wzajemne powiązania ekologiczne, np. ślimaki zamieszkujące podłoża kamieniste zbiorników wodnych, makrofity w strefie przybrzeżnej jezior
Dobrze wyodrębnione pojęcie biologiczne:
jest realnym bytem
ma wyraźne granice izolujące od reszty świata
łatwo da się wyróżnić procesy zachodzące w jego obrębie
jego elementy składowe powiązane są siecią zależności decydujących o wysokim stopniu wewnętrznej integracji
pozostałe abstrakcyjne- wyodrębnienie ich zależy od wielu arbitralnych założeń
BIOCENOZA
Biocenoza (wg January'ego Weiner'a): zespół wszystkich żywych organizmów zamieszkujących dany obszar, powiązanych zależnościami troficznymi i innymi interakcjami międzygatunkowymi, który wraz z elementami biotopu stanowi lokalny ekosystem
termin został wprowadzony w 1877 r. przez Möbius'a
pojęcie można interpretować na kilka sposobów:
jako zespół wszystkich gatunków danego ekosystemu
jako zespół wszytki gatunków danego ekosystemu i wzajemnie od siebie uzależnionych
jako jedyny i unikatowy zespól gatunków określonego ekosystemu
te trzy sposoby interpretacji terminu biocenoza stanowią trzy konkurencyjne hipotezy dotyczące genezy i zasad funkcjonowania układów ekologicznych
osobniki wchodzą w skład biocenozy aby realizować rozród i przetrwanie muszą znaleźć odpowiednie warunki siedliskowe i wytrzymać wzajemną konkurencję na określonym poziomie troficznym, a także wpływ oddziaływań „pionowych” (drapieżnictwo i pasożytnictwo)
biocenozy mogą być wyraźnie oddzielone lub przechodzić jedna w drugą zależy to od gradientu środowiskowego - zakres zmian określonego czynnika abiotycznego
silna integracja pomiędzy gatunkami i warunkami środowiska zakłada że w danych określonych warunkach może istnieć tylko jeden zespół gatunków (biocenoza o określonym składzie gatunkowym i liczebności określonych gatunków).
nie wszytkie organizmy wchodzące w skład biocenozy moją jednakowy wpływ na jej charakter i funkcjonowanie
większość gatunków w biocenozie to gatunki o niewielkiej liczebności, warunkują one różnorodność biocenozy
istniej problem klasyfikacji biocenoz, gdyż trudne jets ustalenie granic
KONCEPCJA CIĄGŁOŚCI RZEKI WG VANNOTE'A
traktuje ona rzekę jako ekosystem, w którem struktura i funkcjonowanie biocenoz bentonicznych od źródeł do ujścia regulowana jest przez gradient i stosunek ładunku materii allochtonicznej i autochtonicznej
górny odcinek:
funkcjonuje w oparciu o dopływ materii allochtonicznej, w której przeważa frakcja o największych rozmiarach cząstek, , a wśród makrobezkręgowców dominują odżywiające się tą materią rozdrabniacze i zbieracze (skąposzczety); rozdrabniacze zjadają częściowo rozdrobnione części dużych roślin, (chruściki, kiełże)
produkcja pierwotna może być ograniczana przez dostęp światła (z uwagi na zaciemnienie roślinnością brzegową)
stosunek produkcji do oddychania jest mniejsyz od jedności, co oznacza cudzożywność
procesy życiowe zależą od dopływu materii organicznej z zewnątrz (z lądu)
środkowy bieg rzeki:
znaczenie ma maeria autochtoniczna wyprodukowana w ekosystemie przez glony i makrofity
wśród makrobezkręgowców dominują zgryzacze - roślinożercy zjadający tylko fragmenty roślin, np. larwy motyli wodnych, ochotkowate, ślimaki
dolny odcinek:
produkcja pierwotna może być ograniczona przez wzrastającą mętność
stosunek produkcji do oddychania jest mniejsyz od jedności, co oznacza cudzożywność
procesy życiowe zależą od dopływu drobnej materii autochtonicznej wytworzonej w rzece czyli zawiesiny organicznej powstającej w środkowym odcinku rzeki
w unoszącej się materii organicznej dominuje drobna frakcja, wśród makrobezkręgowców dominują zbieracze (skąposzczety, ochotkowate, larwy jętek)
przedstawiony schemat zakłócany jest często przez dopływ
odcinek górny i dolny są heterotroficzne a środkowy autotroficzny