Socjologia to nauka o społeczeństwie. Prezentuje fakty oczywiste, ale czyni to językiem naukowym

Socjologia- sposób poznawania społeczeństwa. Mówi to, co wszyscy wiedzą, ale językiem, którego nikt nie rozumie.

Słowo "socjologia" na określenie nauk o społeczeństwie zostało wymyślone przez Augusta Comte'a. Można wysnuć analogię do świata przyrody, gdyż zdaniem Comte'a świat społeczny i przyrodniczy rządzą się takimi samymi prawami.

W. Dilhtey wprowadził dwa podziały nauk. Pierwszy z nich różnicował je na nauki o kulturze i naturze, a drugi na nomotetyczne i idiograficzne. Nauki o naturze są nomotetyczne, natomiast o kulturze idiograficzne. Człowiek tworzy kulturę, więc tym samym jego świat jest nieco odrębny od świata naturalnego.

Max Weber zakwestionował ten sąd uważając, ze socjologie nie jest jedynie nauką idiograficzną, ponieważ przedstawia szereg ogólniejszych wniosków. Socjologia jako nauka rozpatruje duże i małe grupy społeczne.

Istnieją dwa przeciwstawne stanowiska, co do realności grup społecznych:

• realizm - środowisko społeczne jest realne, grupy społeczne posiadają oprócz namacalnej egzystencji również świadomość odrębności

• nominalizm - grupa społeczna składa się z wielu osób, które tworzą pewną zbiorowość. Ta zbiorowość jednak to tylko te osoby, nic ponad to

Nauki tożsame socjologii:

• etnologia - przedstawia rzeczywistość społeczną w kontekście kulturowym

• politologia - nauka zajmująca się badaniem struktur władzy w społeczeństwie

• demografia - opisuje pierwotne procesy społeczne. Z tego też względu zajmuje bardzo ważną rolę w socjologii

A. Comte wyróżnił dwie warstwy badawcze nauk społecznych:

• warstwa ogólna - statyka (budowa społeczeństwa) i dynamika społeczna (przekształcenia społeczeństw)

• warstwa szczegółowa - badanie poszczególnych struktur społecznych (socjologia wychowania, wsi, rodziny, itp.)

Socjologię możemy też podzielić ze względu na wielkość struktur, którymi ma się zajmować:

• makrosocjologia - zajmuje się wielkimi strukturami jak państwa, narody, cywilizacje

• mikrosocjologia - interesują ją małe struktury społeczne jak rodzina, grupa rówieśnicza, grupa zawodowa

Socjologia znajduje się w stanie ciągłego rozwoju, jest to nauka dynamiczna, na miejsce starych teorii powstają nowe. Nie istnieją określone wzory zachowań, brak jest w nich prawidłowości. Historia socjologii zna wiele nazwisk, które tworzyły podwaliny pod tą naukę:

• Herber Spencer - porównał społeczeństwo do organizmu żywego, a procesy zachodzące w zbiorowościach ludzkich do analogicznych zachodzących w żywych istotach. Społeczeństwo, aby istnieć, musi konsumować pewne dobra, a od perfekcyjnego funkcjonowania jednej części zależy bezbłędne działanie całości. Zaproponowała funkcjonalistyczne podejście do spraw społecznych. Poszczególne części społeczeństwa zależą od siebie i służą sobie nawzajem. Każda z nich jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania całości.

• E. Durkheim - socjologia winna stać się nauką praktyczną odsłaniającą reguły życia społecznego. Durkheima interesowało, jakie siły spajają społeczeństwo w jeden organizm, co przesądza o trwałości więzi społecznych. Jego zdaniem tym spoiwem są wartości, w które wierzą członkowie społeczeństwa oraz przekonania, które podzielają.

• Karol Marks - koncentrował się na wymiarze ekonomicznym funkcjonowania społeczeństwa. Takie podejście również jest konieczne, choć Marks je zbyt uwypuklił

• Max Weber - prowadził spór ideologiczny z Marksem, wskazywał na inne ważne elementy życia społecznego. Świadomość, jego zdaniem, może mieć na niego zasadniczy wpływ.

• amerykańska socjologia - komunikacja międzyludzka jest podstawą istnienia społeczeństwa. Społeczeństwo opiera się na relacjach międzyludzkich i dzięki nim trwa

TERMINY SOCJOLOGICZNE

Grupa społeczna

Grupa społeczna opiera się na wzajemnych interakcjach między jednostkami, zespalają ją pewne wspólne działania. Według socjologów nie wszystkie grupy mają status grupy społecznej. Grupą społeczną nie jest np. zbiorowość, czyli grupa osób nie wchodzących ze sobą w interakcje społeczne i nie mających poczucia odrębności. Zbiorowością, a nie grupą jest tłum, grupa osób na dworcu czekająca na pociąg, itp. Zbiorowość może być groźna dla poszczególnych jednostek. Grupa społeczna natomiast posiada świadomość wspólnoty i odrębności.

Grupy społeczne dzielą się na:

a. pierwotne i wtórne. Pierwotne są to grupy, poprzez które jednostka wchodzi w społeczeństwo (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, grupa rówieśnicza). Charakteryzują się niewielką liczbą członków, w związku z tym miedzy jednostkami występują bezpośrednie interakcje. Członkowie takiej grupy są także głęboko zaangażowani emocjonalnie w jej działalność. Grupy wtórne są to natomiast grupy liczne, gdzie nie jest możliwe bezpośrednie kontaktowanie się z wszystkimi członkami grupy. Zaangażowanie emocjonalne nie jest duże, ponieważ są to grupy celowe i najważniejszym zadaniem grupy jest realizacja celu, do którego została powołana. Grupy pierwotne mogą się przekształcić na grupy wtórne, proces odwrotny też jest możliwy.

b. formalne i nieformalne. Formalne wyznaczają ramy członkostwa w postaci rozmaitych przepisów pozostawionych na papierze ( szpital, szkoła, zakład pracy), natomiast nieformalne powstają w sposób spontaniczny i nie precyzują kryteriów członkostwa. Taką grupą nieformalną jest np. grupa zabawowa.

c. swoje oraz obce. Z grupami uznawanymi za swoje jednostka się identyfikuje, postrzega je pozytywnie oraz podtrzymuje przyjacielskie relacje. Pielęgnuje z nich tylko miłe wspomnienia. Natomiast grupa obca jest postrzegana negatywnie, z wrogością, w relacjach z nią jednostka pielęgnuje negatywne odczucia. Dobre uczynki są natomiast traktowane jako incydentalne

d. ekskluzywne i inkluzywne. Grupy ekskluzywne mają ograniczoną liczbę członków, gdyż kandydaci muszą spełnić ściśle określone warunki, by do nich przystąpić (np. Business Centre Club). Grupy inkluzywne zapraszają natomiast każdego, kto zechce być członkiem grupy.

e. autoteliczne i celowe. Członkowie grupy autotelicznej są ze sobą bez względu na korzyści, jakie im to przynosi. Grupą autoteliczną jest rodzina. Natomiast członkowie grupy celowej są powiązani jakimś interesem, są członkami grupy, ponieważ realizują za jej pośrednictwem swoje interesy.

f. Odniesienia - wykorzystywane są przez jednostki do formułowania opinii oraz porównywania i oceny własnych zachowań. Grupy odniesienia spełniają trzy funkcje:

normatywną - określenie właściwych form wychowania

porównawcza - zapewnia wzór do naśladowania

audytoryjna - polega na ocenie stosowności zachowań jednostki

Cechy charakteryzujące grupę:

• przynajmniej trzech członków

• cele wzmacniające solidarność, czyli więź

• struktura zwana organizacją (rola, pozycja grupy)

• identyczność wskazująca na odrębność grupy

• ośrodki skupienia (wartości, symbole, idee)

Inne typy zbiorowości

Tłum - rodzaj zbiorowości ludzkiej, którą tworzą masy ludzkie, pomiędzy którymi nie występują żadne zależności, ale mimo tego może się pojawić psychika tłumu powodująca, że ludzie w tłumie zachowują się podobnie. Tłum ulegający psychice zachowuje się w sposób irracjonalny i nieprzewidywalny, jest łatwy do manipulowania, każda z jednostek nie zachowuje się w sposób zgodny z logiką. Przeciwdziałanie psychice tłumu polega na podzieleniu go na mniejsze części, ustaleniu lidera, który potrafi kontaktować się z tłumem oraz na bieżąco go informować.

Kategoria społeczna - zbiorowość ludzka, w której skład wchodzi wiele osób, które posiadają wspólne cechy. Nie ma jednak miedzy nimi żadnej więzi. Niewykluczone jednak, ze może się ona pojawić.

Organizacja społeczna

Max Weber wyróżnił następujące cechy organizacji

1. specjalizacja oraz podział pracy - pracownicy mają określone zadania i są obowiązani je wykonać

2. hierarchiczność - stanowiska pracownicze są wzajemnie połączone. Istnieje podział na stanowiska przełożonych oraz podwładnych

3. regulacje i zasady - organizacja posiada spisane i powszechnie dostępne regulacje, które obowiązują wszystkich. Zasady te regulują wszystkie czynności wykonywane w organizacji

4. neutralność uczuciowa - pracownicy organizacji nie mogą być zaangażowani emocjonalnie w czynności wykonywane w organizacji. Najważniejszy jest cel.

5. dokumentowanie wszystkich działań organizacji

6. fachowość - każdy członek organizacji winien się znać na swoich obowiązkach

7. nie przyporządkowywanie stanowisk w organizacji konkretnym jednostkom

Najważniejsze zjawiska negatywne występujące w organizacji:

1. brak elastyczności organizacji oraz zbytni tradycjonalizm

2. niechęć do przeprowadzania zmian

3. zmiana hierarchii celów

4. upodmiotowienie stosunków wewnątrz organizacji

Wyróżniamy następujące rodzaje organizacji społecznych:

1. dobrowolne - każda jednostka może brać udział w życiu społeczeństwa. Dobrowolne organizacje są tworzone przez samych obywateli, którzy chcą działać dla dobra ogółu. Każdy, kto chce, może stać się ich członkiem. Obrazem takiego zaangażowania obywateli jest teraz często używane pojęcie "społeczeństwo obywatelskie".

2. przymusowe - izolują jednostki od reszty otoczenia, mocno schierarchizowane i posiadające sztywną strukturę formalną. Nie tolerują nieposłuszeństwa

3. utylitarne - organizacje tworzone, aby zrealizować określony cel (np. wojsko, policja, szkoła, itp.)

Pojęcia związane z organizacjami:

1. ekologia organizacji - oznacza wzajemną zależność między organizacjami, a środowiskiem, na którego terenie działa. Mamy z nią do czynienia tam, gdzie istnieje zapotrzebowanie na usługi organizacji

2. dynamika organizacji - wszelkie procesy zachodzące w łonie organizacji, przeobrażające jej strukturę oraz relacje między ich członkami (np. walka o przywództwo, zmiana hierarchii wartości, zmiana celów, itp.)

3. funkcjonalizm - prąd umysłowy koncentrujący się na badaniu hierarchii potrzeb w organizacjach oraz grupach społecznych. Wyróżniamy bowiem nie tylko potrzeby związane z materialną sferą życia człowieka, ale również potrzeby duchowe. Właściwa równowaga między tymi dwoma rodzajami potrzeba gwarantuje pomyślność i szczęście człowieka.

Instytucja społeczna

Instytucja to specyficzny typ organizacji społecznej, który jest nastawiony na zaspokajanie określonych potrzeb i rozwiązywanie problemów jej członków

Rodzaje instytucji społecznych:

1. rodzina - pierwsza i najbardziej pierwotna instytucja społeczna

2. gospodarcze - skupiają się na ekonomicznych aspektach życia człowieka

3. polityczne - instytucje wyższego rzędu, gdyż polityka wkracza do gry wtedy, gdy ludność zaspokaja swoje potrzeby materialne w takim stopniu, by tworzyć zręby organizacji władzy

4. edukacyjne - skupiające się na celach wychowawczych i socjalizacyjnych

5. religijne - oferujące łączność ze sferą pozazmysłową, duchową, uprawomocniające określony ład społeczny

6. nowe - pojawiające się wraz z rozwojem społeczeństwa (np. związane ze służbą zdrowia)

Socjalizacja

Socjalizacją nazywamy proces mający na celu uspołecznienie jednostki, dokonuje się on na wielu poziomach i w różnych instytucjach. Praktycznie rzecz biorąc, człowiek uczy się stawać się członkiem społeczeństwa całe życie. Oddziaływania społeczne między jednostkami kształtują u każdej z nich osobowość, uczą poszanowania norm i wartości istotnych dla społeczeństwa oraz schematów zachowań, które czynią z niego "istotę społeczną".

Socjalizacja dokonuję się poprzez:

1. wzmacnianie - system kar i nagród piętnujących niewłaściwe zachowania i nagradzających prawidłowe

2. przekaz symboliczny

3. przekaz intencjonalny - sterowany przez instytucje edukacyjne proces kształtowania określonych wartości w głowie jednostki. Zajmuje się tym szkoła, a także w najwcześniejszym etapie rozwoju młodego człowieka rodzina

Socjalizacja jest wspomagana poprzez zjawisko zwane kontrolą społeczną. Instytucje powołane do kontrolowania ludzkich zachowań dysponują zestawem nagród i sankcji, nagradzających prawidłowe, a karzących dewiacyjne zachowania.

Status i rola społeczna

Statusem nazywamy miejsce jednostki w społeczeństwie.

Wyróżniamy dwa rodzaje statusu:

1. przypisany - jednostka dziedziczy określoną pozycję społeczną z racji przynależności do danej grupy (np. narodowość)

b) nabyty - jednostka sama musi sobie wywalczyć pozycje w społeczeństwie poprzez edukację lub też posiadanie odpowiednich środków materialnych, by sobie daną pozycję społeczną kupić

Rola społeczna jest to zbiór oczekiwań wobec jednostki, która posiada określony status społeczny. Jednostka posiadająca ten status posiada przynależne mu prawa i obowiązki, które wyznaczają nakazy i zakazy związane z pełnioną rolą.

Wiązką ról społecznych nazywamy jednoczesne sprawowanie wielu ról społecznych z racji przynależności do wielu grup społecznych. Jednostka pełni wiele ról, które wzajemnie na siebie oddziaływują. Osoba pozostająca w wiązce ról społecznych może wejść w konflikt w związku z pełnieniem ról mających przeciwstawne wymagania.

Kompleksem statusów nazywamy zajmowanie w społeczeństwie różnych pozycji społecznych.

Struktura społeczna

Mamy dwie wizje struktury społecznej:

1. niezmienny układ statusów społecznych oraz wzajemne zależności między nimi

2. powiązanie ze sobą statusów w uporządkowanym, wartościującym systemie

Wyróżniamy następujące typy struktur społecznych:

1. klasowa - stworzona przez K. Marksa, istotą podziału klasowego społeczeństwa jest stan posiadania poszczególnych grup społecznych. Ten podział opiera się na nierównościach ekonomicznych. Wszystkie zdarzenia zachodzące w środowisku społecznych są odzwierciedleniem pozycji jednostki w dostępie do środków produkcji. W marksowskim podejściu istnieją tylko dwie klasy: klasa posiadaczy i klasa robotnicza (proletariat). Warner wyróżnił więcej niż dwie klasy, jest ich aż sześć, wśród nich newralgiczną rolę pełni klasa średnia, której istnieje gwarantuje rozwój społeczeństwa.

2. warstwowa - jej twórcą jest M. Weber, który nie zgadza się w wielu kwestiach z Marksem. Struktura warstwa nie odnosi się jedynie do sfery ekonomicznej, ale również do sfery prestiżu społecznego oraz władzy. Struktura warstwowa w wielu miejscach jest sprzeczna z klasową wizją społeczeństwa. Nikt nie jest przypisany do jednej warstwy, w związku z tym istnieje pęd do zmieniania pozycji społecznej poprzez awans lub degradację. Warstwy nie konstytuują bowiem grup społecznych, łączy ich bowiem ideologia, a nie wspólny interes.

3. zawodowa - sieć zależności w zakładach pracy, przedsiębiorstwach, poprzez wykonywany zawód jednostka określa swoją pozycję w społeczeństwie

4. struktura płciowa i etniczna - niezależna od jednostki, ponieważ rasa i płeć są cechami biologicznymi, z którymi człowiek się rodzi. Podziała ze względu na rasę i płeć ma jednak zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa i relacji między jednostkami.

Działanie społeczne

Działaniem społecznym nazywamy zachowanie jednostek, uwzględniające reakcje innych i zorientowane na inne jednostki. Weber podzielił działania ludzkie na cztery rodzaje:

1. działania racjonalne ze względu na cel - jednostka działa tutaj instrumentalnie, kalkuluje następstwa działania i wybiera te cele, które można osiągnąć akceptowanymi przez jednostkę wartościami

2. działania racjonalne ze względu na wartości - dla jednostki najważniejszy jest cel, działa w myśl prawidła "cel uświęca środki"

3. działania afektywne - działania pod wpływem emocji

4. działania tradycjonalne - postępowanie zgodne z utartym sposobem myślenia

Zachowania społeczne według Mertona dzielą się następująco:

1. konformistyczne - akceptacja celów i środków służących do ich realizacji

2. rytualistyczne - akceptacja środków, ale niezgoda na cele

3. innowacyjne - proponowanie nowych środków do realizacji określonego celu

4. buntownicze - rezygnacja zarówno ze starych celów jak i środków i zastąpienie ich nowymi

Dewiacja

Zachowaniem dewiacyjnym nazywamy takie zachowanie, które odbiega od powszechnie akceptowanych norm społecznych. Jej występowanie jest wynikiem nieskuteczności kontroli społecznej, stanowi zakłócenie równowagi.

Marks uważał, ze zachowania dewiacyjne są nieuchronnym wynikiem podziału klasowego, przejawiają się w konflikcie miedzy posiadaczami, a robotnikami. Zachowania dewiacyjne wskazują na nieskuteczność zarówno organów kontroli społecznej jak i samego procesu socjalizacji. Tego typu zachowania się rozprzestrzeniają, ponieważ są zbyt łagodnie karane.

Pewna grupa socjologów zwraca uwagę na jeszcze inne powody pojawiania się zachowań dewiacyjnych. Pojawiają się one nie tyle, dlatego, że ludzie mają tendencję do zachowywania się niezgodnie z ogólnie przyjętymi normami oraz wartościami, ale z uwagi na zmienność samych norm. To spojrzenia na zachowania dewiacyjne, czyli niezgodne z ogólnie przyjętymi normami i wartościami zwraca uwagę na fakt, ze dewiacja nie może oznaczać złego zachowania tylko zachowanie inne. Jej konsekwencje nie muszą być negatywne, ponieważ uświadamia ogółowi istnienie wartości i norm oraz organizuje społeczeństwo.

Rodzina

Jest wiele definicji rodziny, ponieważ jest to bardzo skomplikowany, mimo swej pozornej prostoty, twór społeczny. Rodzina stanowi szereg osób, z którymi dana jednostka jest spokrewniona. Rodzinę można traktować jako:

1. grupę społeczną - składa się bowiem z wielu osób, wzajemnie od siebie uzależnionych i połączonych więzią społeczną. Scalają ją w jedność także pewne wartości i normy, powszechnie podzielane przez członków rodziny

2. instytucję - członkowie rodziny są tu postrzegani nie jako określone osoby, np. pan Nowak, ale raczej jako pozycje w jej strukturze (syn, matka, dziadek). Badacze traktujący rodzinę jak instytucję są zainteresowani relacjami między jej członkami

3. system - rodzina jest postrzegana w tym kontekście jako sposób organizacji społeczeństwa

Najważniejszym zadaniem rodziny jest prokreacja, czyli utrzymanie trwałości biologicznej społeczności oraz przekazywanie wartości kultury.

Różne społeczności wypracowały rozmaite formy rodziny, które jednakże mają wspólną cechę. Mianowicie rodzina wszędzie funkcjonuje jako małżeństwa oraz pewna instytucja. Relacje seksualne są wszędzie akceptowane głównie między małżonkami. Małżeństwo jest formą współżycia społecznego. Kiedy dwoje ludzi zawiera związek małżeński, nowo powstała rodzina wchodzi w relacje ze społeczeństwem, które ze swojej strony zastrzega sobie prawo do ingerencji w jej istotę.

Małżeństwo jest zawsze zawierane przed przedstawicielem społeczeństwa, głównie urzędnikiem stanu cywilnego lub księdzem i ma charakter doniosłej uroczystości podkreślającej wagę wydarzenia. Małżonkowie zawierając związek, otrzymują szereg przywilejów, gwarantowanych im przez ustawodawstwo. Jest to między innymi przywilej dziedziczenia po zmarłym współmałżonku lub też dziedziczenia majątku przez dzieci po zmarłych najbliższych krewnych. Innym przywilejem jest wyłączność na akt seksualny, w pełni akceptowany przez społeczeństwo tylko miedzy współmałżonkami.

Wyróżniamy następujące rodzaje rodziny:

1. monogamiczną - związku jednego mężczyzny z jedną kobietą. Przybiera ona postać rodziny nuklearnej, czyli rodziców wraz ze swoimi dziećmi lub rodziny poszerzonej, do której dołączają jeszcze dziadkowie, najbliżsi krewni, itp.

2. poligamicznej - występującej wtedy, gdy jeden mężczyzna wiąże się węzłami małżeńskimi z kilkoma kobietami lub jedna kobieta z kilkoma mężczyznami. Występuje jeszcze w społeczeństwach tradycyjnych

Wyróżniamy następujące funkcje rodziny:

1. prokreacyjna - przekazywanie życia następnym pokoleniom

2. seksualna - zaspokajanie popędu płciowego

3. ekonomiczna - rodzina jako instytucja zabezpieczająca swoim członkom egzystencję poprzez gromadzenie dóbr

4. społeczna - zdobywanie dla jednostki miejsca w społeczeństwie

5. emocjonalna - realizacja potrzeb uczuciowych poprzez rodzinę

6. socjalizacyjna - wychowywanie członków do życia w społeczeństwie, wpajanie im wartości oraz reguł współżycia społecznego.

Obecnie instytucja rodziny przeżywa szereg zmian, wpływających na jej wewnętrzną konsystencję. Najważniejsze z nich dotyczą:

1. redukcji rodziny do coraz mniejszej grupy osób. Zanikają rodziny wielopokoleniowe

2. osłabienia więzi społecznych na łonie rodziny - działalność zawodowa kobiet skraca czas trwania małżeństwa

3. rosnącego przyzwolenia do nawiązywania relacji seksualnych poza małżeństwem

Kultura

Kulturą nazywamy całość tworów ludzkich, którym przypisano formę umożliwiającą dopasowanie się jednostki do społeczeństwa. Kultura jest zawsze ściśle zespolona z narodem i poprzez odniesienie do niego można ją zrozumieć i objaśnić. Kulturę można zarówno przekształcać jak i przekazywać. Kultura jest immanentną właściwością grupy społecznej.

Podstawą każdej kultury jest:

1. język - system słowny służący do przekazywania wiadomości wewnątrz grupy

2. technologia - sposoby produkcji towarów

3. wartości - części kultury nadające jej kolorytu

4. przekonania - poprzez wyrażanie takich samych poglądów jednostka może przystosować się w środowisku społecznym

5. normy - przekształcanie wartości na określone reguły zachowania

6. informacje - odpowiedni zasób wiedzy pozwala jednostce znaleźć się w każdej sytuacji

Wszystkie te części kultury nie istnieją niezależnie od siebie. Wprost przeciwnie, są od siebie głęboko uzależnione i sprzężone.

Każda kultura jest wewnętrznie zróżnicowana, czy to globalnie, czy też regionalnie i klasowo. Każda z nich jednak posiada pewne jądro, które jest wspólne dla wszystkich. Są to systemy językowe, historia oraz tradycja. Różni je zaś np. metoda doboru słów, sposób ubierania się, itp. W łonie kultur można wyróżnić subkultury, które przekształcają pewne elementy kultury przy zachowaniu jądra kultury. Subkultury jeszcze mieszczą się w łonie kultury, poza jej granice wychodzą natomiast kontrkultury, które nie akceptują danej kultury próbując stworzyć nową.

Obecnie istnieje trend do tworzenia społeczeństw wielokulturowych, czyli takich, gdzie współistnieją ze sobą przedstawiciele różnych kultur. Takie mechanizmy jednak mogą funkcjonować jedynie w niektórych państwach, tam gdzie żyje społeczność wieloetniczna od pokoleń. W społeczeństwach jednolitych etnicznie wciąż żywe są bowiem przypadki etnocentryzmu, czyli postrzegania swojej kultury jako lepszej od innych.

Kultura tworzy dwa rodzaje społeczności:

1. plemiona - niewielka społeczności, której członkowie utrzymują bliskie relacje ze sobą

2. naród - wielka grupa jednostek połączonych w jedno poprzez kulturę. Kultura jest podstawowym ogniwem dla określenia przynależności do konkretnego narodu

Elementy konstytuujące naród:

1. natury obiektywnej - naród stanowi zbiorowość zamieszkującą pewne określone terytorium. Naród ma swoją przeszłość, historię, wspólną kulturę, ekonomię i strukturę władzy

2. natury subiektywnej - naród to pewna wspólnota posiadająca określone wartości, które podzielają członkowie tej zbiorowości

Władza

Władza jest nieodłączną częścią zorganizowanego społeczeństwa. Struktury władzy i sposób jej sprawowania określają cechy całej zbiorowości i system nierówności społecznych, który tam się ukonstytuował.

Dwie definicje władzy:

1. weberowska - władza to zdolność realizacji własnych celów wbrew innym ludziom

2. mertonowska - władza to możliwość zarządzania zachowaniem innych

Istnieją dwa rodzaje sprawowania władzy

1. jednostkowa - pewna osoba sprawuje nad innymi kontrolę, ponieważ podporządkowani jej ludzie są przekonani o jej autorytecie lub się jej boją

2. społeczna - jednostka sprawuje władzę nad innymi ludźmi, ponieważ piastuje w społeczeństwie wysoką pozycję społeczną. Ta pozycje daje jej możliwość wydawania poleceń innym

Legitymizacja władzy opiera się na trzech zasadniczych rodzajach jej sprawowania (według Webera). Są to:

1. władza tradycyjna - władza opierająca się na zasadach dziedziczenia. W monarchii dziedzicznej władzę po ojcu przejmował najstarszy syn. Ten rodzaj władzy istniał w społeczeństwach tradycyjnych i zanika wraz z uprzemysłowieniem. Nie gwarantuje on bowiem pomyślności narodom, ponieważ władca może nie umieć zarządzać dużą zbiorowością ludzi

2. władza legalna - zasady sprawowania władzy są formalizowane przez społeczeństwo, które samo wybiera sobie władców. Wybiera ich w powszechnych demokratycznych wyborach

3. władza charyzmatyczna - sprawowanie władzy przez jednostkę, która jest do tej roli predestynowana przez pewne cechy jej osobowości. Inni ludzie dostrzegają, ze ta osoba ma wrodzone cechy przywódcze i dobrowolnie się godzą, by ona nimi rządziła. Ten rodzaj władzy pojawia się w okolicznościach kryzysowych, jest nietrwały oraz uwidacznia się w sytuacjach, gdy następuje przerwa w sprawowaniu legalnej władzy (np. śmierć przywódcy, którego nie zastąpiono jeszcze innym).

Ludzie są posłuszni swoim przywódcom, ponieważ są do tego przymuszani przez aktualnie istniejące ustawodawstwo lub też są oportunistami, czyli boją się aktywnie wystąpić przeciwko nim. Władza bowiem ogranicza indywidualizm człowieka zmniejszając zakres jego wolności. Czasami jednak ludzie decydują się stawić opór władcom jeśli są przekonani, że ich wolność jest zbytnio ograniczana lub są przekonani, ze ich przywódcy zdobyli władzę nielegalnie i dlatego nie ma powodu, by przestrzegać narzucanego im nielegalnie prawa.

Istnienie struktur władzy jest jednak korzystne dla każdej zbiorowości. Osoba przywódcy bowiem jednoczy ją, koordynuje jej działania oraz propaguje pewne postępowania, korzystne z punktu widzenia społeczności.

Istnieją trzy rodzaje władzy:

1. absolutna - decyzja podejmowana jest samodzielnie przez przywódcę, który zapewnia sobie posłuszeństwo podwładnych aparatem przymusu, jest to z reguły władza dożywotnia

2. autokratyczna - jednostka jest podrzędna wobec organów państwa, które wymagają bezwzględnego podporządkowania się ich postanowieniom

3. demokratyczna - decyzje są podejmowane kolektywnie, władca konsultuje swoje postanowienia z podwładnymi, jest to władza okresowa, którą społeczeństwo może zmienić

Inny podział władzy:

1. władza ekspercka - działania jednostek koordynuje ekspert w danej dziedzinie

2. władza wodzirejska - plan działań koordynuje wodzirej - osoba, która wie, co w danym momencie należy czynić

3. władza moralizatorska - pewna osoba wyznacza kodeks moralny narzucający pewne reguły postępowania

więź społeczna - elementarne pojęcie. Dotyczy zbiorowego życia ludzi. Odpowiada na pytanie co jest podstawą życia zbiorowego. Zbiorowo żyją rośliny (podstawa życia są zależności ekologiczne) zwierzęta (podstawą życia instynkt stadny) ludzie (podstawą życia jest więź społeczna).

Elementy więzi społecznej:

1. Stosunek społeczny (układ, który zachodzi miedzy co najmniej dwoma partnerami, na określonej platformie, powodujący nabywanie przez nich praw i obowiązków. Mogą być jednostka i jednostka (kobiet i mężczyzna) jednostka i grupa (wykładowca i studenci) grupa i grupa (wojna). Żeby zaistniał stosunek społeczny musza być spełnione: styczność przestrzenna, psychiczna, społeczna) Interakcje personalne: jednostronny wybór, wzajemny wybór, odrzucenie, wzajemne odrzucenie, jedna strona wybiera druga odrzuca, jedna strona odrzuca, druga wybiera. Typologia stosunków społecznych: przelotne lub względnie długotrwałe, osobiste lub pośrednie, publiczne lub prywatne, formalne lub nieformalne.

2. Instytucja społeczna - pewien zespół urządzeń materialnych i niematerialnych przy pomocy których upoważnione jednostki mogą dokonywać czynności społecznie doniosłych. Np. konfesjonał, kat, narzeczeństwo, sedzia. Rodzaje instytucji: handlowe, polityczne, prawne, represji, usług społecznych, edukacyjne, kulturowe, produkcyjne, porządkowe, administracyjne, kościelne.

3. Systemy społecznej kontroli:

zwyczaje (sposób zachowania uznany za pożądany)

obyczaje (wzory postępowania uznane za obowiązkowe) sankcje (formalne i nieformalne, kary i nagrody, rodzaje: religijne, prawne, polityczne, ekologiczne, edukacyjne).

Więzi społeczne to relacje i zależności wiążące jednostkę z grupą, zbiorowością, ośrodkami kontroli społecznej lub inną jednostka. Czynnikiem łączącym jednostki jest świadomość przynależności do grupy oraz poczucie wspólnoty interesów i wartości. Istotnym elementem wzmacniającym więzi społeczne jest identyfikacja działań i przekonań jednostki z działaniami i przekonaniami grupy, co może prowadzić do przedkładania interesów grupy nad potrzeby poszczególnych jej członków. Wyróżniamy trzy typy więzi społecznych:

-Więzi naturalne - dotyczą tych zbiorowości społecznych, których podstawa powiązań i przynależności jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo, jak np. rodzina; odgrywają one również ważna rolę w integrowaniu zbiorowości etnicznych

- Więzi zrzeszeniowe - tworzone są na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do organizacji społecznych (np. stowarzyszeń, związków zawodowych itp.) i politycznych; mogą dotyczyć np. zależności służbowych oraz zobowiązań członków takiej organizacji.

- Więzi stanowione - w przeciwieństwie do zrzeszeniowych są narzucone z zewnątrz lub ustanawiane siła (np. więzienie, internat, jednostka wojskowa itp.).

Więzi funkcjonują w określonych zbiorowościach społecznych. Jednak nie każdy zespół ludzi, któremu można przyporządkować jednostkę, jest zbiorowością społeczną. Uczeń mający 195 cm wzrostu należy do zbioru społecznego ludzi wysokich ale poza wzrostem nic więcej go nie łączy z innymi osobami należącymi do tego zbioru. Podobnie np. nauczyciele należą do pewnej kategorii społecznej, w tym przypadku zawodowej ale poza wykonaniem tego samego zawodu nic nie łączy wszystkich nauczycieli świata. Warunkiem istnienia zbiorowości są bowiem bardziej złożone stosunki pomiędzy jej członkami. Żyjąc w społeczeństwie należymy jednocześnie do różnych zbiorowości. Oto najprostsze z nich:

- Para - jest najmniej liczną forma zbiorowości społecznych. Pary mogą być połączone więzami pokrewieństwa ( ojciec - syn; matka - córka; siostra - brat itp.), więzami przyjaźni, zależnością służbowa, stosunkiem pomocy ( wolontariusz i osoba niepełnosprawna) itp. Stosunki łączące parę stanowią nieraz podstawę bardziej złożonych zbiorowości, takich jak grupy.

- Krąg społeczny - powstaje w wyniku stale działających styczności społecznych. Mogą go tworzyć np. ludzie codziennie dojeżdżających tym samym autobusem do pracy. Znajomość tego typu sprowadza się wówczas do wymiany poglądów, wiadomości, komentarzy dotyczących aktualnych wydarzeń politycznych, kulturalnych i sportowych itp. Wśród uczniów jednej szkoły mających wspólne zainteresowania (muzyka, sport itp.) może się wykształcić krąg koleżeński. Ma on bardziej zintegrowana strukturę niż krąg oparty na stycznościach. Jeszcze bardziej zwartą postać będzie miał krąg przyjacielski, który skupia pary przyjaciół. Pomiędzy tymi parami zachodzą określone stosunki społeczne. Istotna funkcja kręgów społecznych jest wymiana poglądów, opinii i komentarzy. Tak więc odgrywają one ważna rolę w kształtowaniu opinii publicznej. Kręgi łatwo mogą się przekształcić w silniej zintegrowane zbiorowości, jakimi są grupy społeczne.

Wspólnota — typ zbiorowości oparty na silnych, emocjonalnych więziach, nieformalnej strukturze, dominujący przede wszystkim w społeczeństwach pierwotnych.

W ujęciu Ferdinanda Tönniesa wspólnota (Gemeinschaft) jest przeciwstawnym typem zbiorowości wobec zrzeszenia (Gesellschaft) i charakteryzuje się tym, że więzi wytwarzane są w oparciu o pokrewieństwo lub braterstwo, kontrola społeczna sprawowana jest dzięki tradycji, natomiast podstawą gospodarki we wspólnotach jest własność zbiorowa.

Według dynamicznej teorii wspólnoty, jest to ekspluzywna zbiorowość ludzka, którą łączy jakaś trwała więź duchowa. Zbiorowość, w której dla każdego jej członka suma jego więzi "do wewnątrz" przewyższa sumę więzi "na zewnątrz". Cechami charakterystycznymi dla wspólnoty są wówczas:

trwałość - nieprzypadkowość, nieprzelotność;

duchowość - coś co przekracza sferę interesowności (przeciwnie do stowarzyszenia);

ekskluzywność - podział na swoich i obcych (ojkofilia i ksenofobia), gdzie przynależność do wspólnoty jest samoistna (np. narodziny) i dożywotnia;

tradycja - rozciągłość w czasie: pamieć o zmarłych, troska o żywych, jak i nienarodzonych, dążenie do przetrwania. Intensywnosć troski o wychowanie jest wyrazem żywotności wspólnoty;

bezwarunkowość przynależności - możemy należeć tylko do jednej wspólnoty duchowej danego poziomu. Jeżeli wydaje się, że jestesmy członkami dwóch, lub więcej wspólnot (np. mniejszości narodowe), o tym do której należymy dowiadujemy się w przypadku konfliktu (np. wojny).

Cechy wspólnot posiadają: grupy etniczne, rodziny, społeczności lokalne.

Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. W Polsce do stowarzyszeń nie zalicza się partii politycznych, komitetów wyborczych, związków wyznaniowych i branżowych organizacji zawodowych

(związków zawodowych), takich jak np. cechy rzemieślnicze.

---------------------------------------------------------------------------

Ad.1)

Socjologia, nauka o społeczeństwie i procesach, które w nim zachodzą. Zajmuje się badaniem stosunków społecznych, określa prawidłowości powstawania i przekształcania się różnych form życia zbiorowego, analizuje zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach. Jako samodzielna dyscyplina naukowa pojawiła się w 2. poł. XIX w. Termin socjologia wprowadził francuski filozof A.Comte - w znaczeniu ogólnej nauki o strukturze społeczeństwa, prawach jego rozwoju i metodach badania.

Przedmiot, zakres i zadania socjologii były różnie rozumiane i określane w poszczególnych okresach, co miało wpływ na pojawienie się rozmaitych kierunków i teorii. Do bardziej znanych należą: teoria strukturalno-funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria ekologiczna, teoria działania społecznego, teoria systemów

We współczesnej socjologii przeważa tendencja do ujmowania jej jako nauki empirycznej o strukturze i funkcjonowaniu różnych zbiorowości, co spowodowało szybki rozwój badań specjalistycznych i wyodrębnienie szeregu szczegółowych dyscyplin socjologicznych, m.in. socjologia: pracy , przemysłu, miasta, wsi, opinii publicznej, wychowania , rodziny, wojska, sportu, medycyny, religii.

Ad.2)Zakres przedmiotowy socjologii:

1) działy badające instytucje, w instytucjach tych występują w miarę jednorodne wydarzenia, fakty, relacje występujące między grupami, jednostkami itd.

2) dział badawczy badający zbiorowości społeczne

3) dział zajmujący się procesami społecznymi

Funkcje społeczne socjologii:

1) diagnostyczna

2) prognostyczna

3) socjotechniczna

Ad.3)Metody badawcze socjologii:

1) metody i techniki zbierania materiałów (ankiety, wywiady, obserwacje, metody badań terenowych oraz eksperyment)

2) metody opracowania materiałów (metody ilościowe[statystyczne], metody jakościowe)

Ad.4)Socjologia ogólna - układ relacji, wzorów, zachowań, potrzeb i postaw odnoszących się do społeczeństwa jako całości. Podstawą analizy występujących zjawisk, odnoszących się do społeczeństwa jako całości są następujące teorie:

1) poszukujemy odpowiedzi na pytanie, jak jest zbudowane społeczeństwo, które z warstw społecznych są w hierarchii wyżej, które niżej.(teoria struktur społecznych)

2) poszukujemy odpowiedzi na pytanie: czy społeczeństwo zmienia się i rozwija, w jaki sposób te zmiany przejawiają się, co jest źródłem tych zmian.(teoria rozwoju społeczeństwa)

3) teoria zachowania się jednostki

4) teoria zachowania się zbiorowości

Socjologia szczegółowa - bada poszczególne dziedziny życia społecznego ludzi, np. praca, kultura, religia, polityka, władza.

Ad.5)Życie społeczne - ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na pewnej, ograniczonej przestrzeni. Odnosi się nie tylko do świata ludzkiego, ale również do świata roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi opiera się na więzi społecznej. Występuje ono wszędzie tam, gdzie osobniki żywe korzystają z zasobów danej przestrzeni, zaspokajają swoje potrzeby.

Ad.6)Przyrodnicze podstawy życia społecznego

Wpływ środowiska przyrodniczego na życie jednostki i społeczeństwa jest oczywiste, ale nie zawsze łatwo jest dokładnie sprecyzować to oddziaływanie. Jest to zgodne z teorią posybilizmu geograficznego. Według tej teorii przyroda i jej specyficzne warunki występujące na określonej przestrzeni niczego nie wyznaczają w sposób bezwzględny i ostateczny, ale jedynie stwarzają jednostce i zbiorowości odpowiednie szanse dokonywania różnych wyborów i podejmowania działań w zależności od woli i możliwości.

Ad.7)Ekonomiczne podstawy życia społecznego

Na życie społeczne mają również wpływ czynniki ekonomiczne. Składają się na nie między innymi sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi, maszyn niezbędnych do wykonania pracy produkcyjnej, środki zaspokajania potrzeb, umiejętności, sprawności ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych oraz praca.

Ad.8) Więź społeczna - jedna z podstawowych kategorii socjologii współczesnej oznaczająca ogół stosunków społecznych jednoczących jakąś zbiorowość ludzką, podporządkowanych dominującemu stosunkowi. Zespół jednostek połączonych więzią społeczną nazywa się zbiorowością społeczną.

Ad.9)Etapy kształtowania się więzi społecznej

Mechanizm ten jest równoznaczny z tworzeniem społeczeństwa, świadczy o wzajemnych stosunkach między ludźmi. Kontakt ten jest bezpośredni i osobisty i przeradza się w kontakt psychiczny, gdy wystąpi zainteresowanie, oraz w styczność społeczną, gdy nastąpi wzajemne oddziaływanie, czyli interakcja. Interakcja obejmuje zachowania zmierzające do modyfikacji zachowań partnera zgodnie ze wspólnym określeniem wzajemnych oddziaływań, ich znaczeń i odniesień. Świadome oddziaływanie partnera na partnera na określonym gruncie jest stosunkiem społecznym. Pewne stosunki społeczne mają charakter zależności. Stosunki i zależności są elementami więzi społecznej. Ten proces kształtowania sie więzi ma charakter naturalny.

Ad.10)Klasyfikacja i przykłady styczności społecznych

1) Styczność przestrzenna - najwcześniejszy etap kształtowania się więzi. Pojawia sie wówczas, gdy jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie obecność innych.

2) Stycznośc psychiczna - objawia się wzajemnym zainteresowaniem pewnymi cechami osób pozostających w styczności przestrzennej. To zauważanie cech, które mogą zaspokoić różne potrzeby, poznawanie się i zacieśnianie więzi.

3) Styczność społeczna - wzajemne dostrzeganie u siebie interesujących cech bądź rzeczy, chęć dokładniejszego poznania i pozyskania lub wymiany jakiejś wartości.

Podział styczności:

1) ze względu na sposób kontaktu

- pośrednia

- bezpośrednia

2) ze względu na czas i częstotliwość trwania

- trwała

- przelotna

3) ze względu na zakres styczności

- publiczna

- prywatna

4) ze względu na przedmiot styczności

- osobista

- rzeczowa

Ad.11)Pojęcie i przykłady instytucji społecznych

Instytucje społeczne to system urządzeń zapewniający zaspokajanie potrzeb, kontrolujący postępowania członków grupy, zapewniający trwałość stosunków społecznych.

1) Wszystkie instytucje dzielimy na:

- formalne powstające w sposób prawny,

- nieformalne, powstające spontanicznie

2) ze względu na ich merytoryczne funkcje i rodzaj zaspokajanych potrzeb

- ekonomiczne

- polityczne

- wychowawcze i kulturowe

- socjalne

- religijne

Ad.12)Rodzaje i organizacja instytucji społecznych

Organizacja społeczna to grupa celowa, zrzeszenie powołane dla realizacji określonych celów i zmierzające do tych celów w sposób zapewniający racjonalne wykorzystanie środków, ekonomię wysiłku, racjonalny podział pracy między członków, ujednolicone kierownictwo. To zespół metod i sposobów efektywnego osiągania celów, to sposoby zarządzania ludźmi oraz kierowania różnymi środkami działania, harmonizowanie wysiłków i sprawdzanie ich wyników i wpływu na osiągnięcie celu.

Rodzaje organizacji społecznych:

1) org. formalna - podstawowe elementy:

- podział ról

- hierarchia władzy

- system informacji

- zasady współdziałania

2) org. nieformalne - podstawowe elementy:

- zbiorowość nieprzewidziana przez organizacje formalne

- kodeks postępowania ich członków oparty na zwyczajach, normach, wartościach grupowych, stereotypach.

Ad.13)Środki kontroli społecznej:

1) mechanizm psychospołeczny (samokontrola) (posłuszeństwo wobec norm i wartości nazywane inaczej sumieniem czy moralnym nakazem)

2) mechanizm materialno - społeczny (dotyczy stosowania przymusu zewnętrznego)

3) zwyczaje (powstają w wyniku przyzwyczajeń, nawyków, ustalają się drogą tradycji)

4) obyczaje (zakłada pewien przymus w uznawaniu wartości i definiowaniu sytuacji)

5) sankcje (negatywne, pozytywne, formalne, nieformalne, etyczne, prawne, satyryczne, religijne).

Ad.14)Prawo, obyczaj, moralność, religia a porządek społeczny.

Prawo - określa normy zachowań i zawiera ścisłe, podane w sposób formalny sankcje, głównie o charakterze negatywnym. Prawo jest wytworem stosunków społecznych i ich regulatorem.

Normy moralne - mówią one o tym, jakie sposoby zachowania przyjąć, mając na uwadze kryteria i oceny moralne, a więc dobro i zło, słuszność, sprawiedliwość. Moralność jest wytworem grupy, która narzuca normy jednostce, i dotyczy grupy.

Religia - złożona konstrukcja obejmująca idee i wierzenia, normy normy moralne, ceremonie, organizacje. Religia jako jedna z instytucji kontroli społecznej dysponuje sankcjami wobec zachowań ludzi.

Ad.15)Kultura a jednostka

Kultura osobista jednostki to ogół jej sposobów postępowania, jej metod działania, jej myśli, pojęć, poglądów, wytworów jej działania, które mogą być często nieznane innym ludziom.

Ad.16)Kultura a cywilizacja

Kultura zbiorowości nie jest sumą kultur osobistych jej członków. Jest to ogół myśli, działań, wartości, sposobów postępowania, które uznane zostały i przyjęte przez zbiorowość, które nabrały dla niej i jej członków ważności i znaczenia.

Ad.17)Wpływ kultury na życie społeczne

Pod wpływem kultury organizm ludzki staje się istotą społeczną.

1) socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki - procesy te przejawiają sie wielostronnym wychowaniem młodej istoty ludzkiej do życia zbiorowego

2) ustanawianie systemów wartości i kryteriów, które je określają

3) ustalanie wzorów zachowań i postępowania

4) konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów

Oddziaływanie tych mechanizmów na jednostkę i społeczeństwo jest selektywne i zróżnicowane. Dlatego pewne jednostki reprezentują niską a inne wysoką kulturę osobistą.

Ad.18)Dyfuzja kultur; przebieg i znaczenie procesu

Dyfuzja - przenoszenie, przenikanie elementów kulturowych, gospodarczych, technicznych, duchowych, z jednego społeczeństwa do drugiego. Zjawisko dyfuzji nierozerwalnie połączone jest z postępem ludzkości, z umiejętnością wykorzystywania elementów od innych społeczeństw, które umożliwiają bogacenie się czy to pod kątem duchowym, czy technicznym. Wkład dyfuzji kultur w wzbogacenie treści poszczególnych kultur jest olbrzymi. Prawdopodobnie nie istnieje obecnie kultura, która zawdzięczałaby więcej niż 10% całości swych elementów wynalazkom poczynionym przez członków jej własnego społeczeństwa. Ważne jest również, by pewne cechy danego społeczeństwa przetrwały, by pozwoliły odróżnić je od innej grupy. Obok naszej podatności na wszelkie nowe modne zjawiska ważne jest byśmy potrafili przekazać następnym pokoleniom naszą inność, historię czy pewien dorobek narodowy.

Ad.19)Charakterystyka instytucji totalnych

Instytucje totalne - to instytucje, w których ograniczony charakter symbolizuje fizyczne bariery umożliwiające kontakt ze światem wewnętrznym (zamknięte drzwi, wysokie mury). To instytucje, które swą organizację wewnętrzną opierają na ingerencji we wszystkie sfery życia ich członków, ścisłej nad nimi kontroli, przy jednoczesnym braku kontroli ze strony społeczeństwa.

Ad.20)Kultura masowa - charakterystyka, kryteria ją określające i rodzaje

Kultura masowa to zespół treści rozpowszechnionych za pomocą środków masowego komunikowania nazywanych też mass mediami. Kultura masowa to kompleks norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania.

Kulturę tę charakteryzuje pośrednia rola przekazania treści, koncentracja źródeł przekazu, szeroki zakres oddziaływania oraz bardzo liczna i zróżnicowana masa odbiorców.

Ad.21)Pojęcie i budowa społeczeństwa

Społeczeństwo pojmowane jest jako najstarsza zbiorowość terytorialna, powiązana specjalnymi typami stosunków. To ogół instytucji i urządzeń zapewniający jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb i uregulowane współżycie.

Społeczeństwo dzielimy na:

- mikrostruktury (składają się z poszczególnych członków, np. małe grupy)

- makrostruktury (składają się z wielu mikrostruktur, porządkują wielkie elementy społeczeństwa globalnego, takie jak: klasy, warstwy)

Ad.22)Zbiorowość społeczna - definicja, klasyfikacja

Zbiorowości społeczne to skupienia ludzi, między którymi chociażby na krótki okres wystąpiła więź społeczna.

Klasyfikacja:

1) grupy społeczne

2) kręgi społeczne

3) społeczności lub wspólnoty

4) zbiorowości oparte na wspólnej kulturze, np. naród

5) zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań, np. zbiegowisko, publiczność

6) pary, dwójki

Ad.23)Klasa społeczna - pojęcie, możliwe ujęcia

Klasami nazywamy wielkie grupy ludzi, różniące się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem do środków produkcji, sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego, którą rozporządzają.

Dzielimy je na:

- podstawowe (właściciele środków produkcji)

- niepodstawowe (proletariat, czyli najemni pracownicy fizyczni)

- posiadające środki produkcji

- nie posiadające środków produkcji

Ad.24)Zbiorowości o charakterze terytorialnym i kulturowym

Zbiorowości terytorialne to zbiorowości, których członkowie połączeni są więzią wynikającą z faktu zamieszkania na wspólnym terytorium i więzią podobnych lub wspólnych związków z tym terytorium.

Zbiorowości kulturalne to zbiorowości, których członkowie połączeni są więzią opartą na wspólnej przeszłości, dorobku społecznym.

Ad. 25)Grupa społeczna - pojęcie, elementy składowe

Grupa - co najmniej 3 osoby powiązane systemem stosunków uregulowanych instytucjonalnie, posiadających niektóre wspólne wartości, cele, i różniącą od innych zbiorowości, wyraźną odrębność. Grupa społeczna powstaje wtedy, gdy pewna zbiorowość ma do zrealizowania wspólny cel, którego osiągnięcie wymaga zbiorowego i skoordynowanego działania.

Elementy składowe grupy:

- przynajmniej 3 członków, którzy mają określony rodzaj członkostwa

- identyczność, czyli odrębność od innych grup i różnych zbiorowości

- ośrodki skupienia

- zadania i cele

- organizację utożsamianą ze strukturą, w której istotne są takie składniki jak: pozycja, rola, władza

Ad.26)Przynależność do grupy (warunki i rodzaje przynależności)

Członkostwo wskazuje na przynależność jednostki do określonej grupy, wyróżniamy przynależności:

- realną - oznacza faktyczny i pełny udział członka w życiu grupy, z którą jest związany subiektywnie i obiektywnie

- ideologiczną - gdy spełnione są jedynie niektóre kryteria przynależności subiektywnej

Ad.27)Rodzina jako grupa społeczna

Rodzina jest podstawową grupą społeczną, ponieważ jest historycznie najstarszą formą życia społecznego, występującą od najdawniejszych dziejów ludzkich, bez względu na różne jej odmiany i kulturowe uwarunkowania. Jest podstawą istnienia społeczeństwa. To grupa połączona stosunkiem małżeńskim i stosunkiem rodzice-dzieci.

Ad.28)Społeczne funkcje rodziny

Funkcje:

- materialno - ekonomiczna - zaspokajanie materialnych potrzeb rodziny

- opiekuńczo - zabezpieczająca - polega na materialnym i fizycznym zabezpieczeniu członków rodziny w niezbędne do życia środki

- prokreacyjna - jest formą zaspokajania emocjonalno - rodzicielskich potrzeb współmałżonków

- seksualna - jest społecznie powszechnie akceptowaną formą współżycia płciowego

- kontrolna - przejawia się w sprawowaniu wzajemnej kontroli członków rodziny

- socjalizacyjna - przygotowuje dzieci do samodzielnego pełnienia podstawowych ról społecznych

- rekreacyjno - towarzyska - dom rodzinny jest miejscem wypoczynku i nawiązywania kontaktów towarzyskich

Ad.29)Klasyfikacje rodziny

Klasyfikacja:

1) ze względu na liczebność członków i organizację:

- rodziny małe (małżeńskie) - składające się z dwóch małżonków i najwyżej dwojga dzieci

- rodziny duże (wielopokoleniowe) - obejmują dwie rodziny małe, a na ich czele stoi ojciec rodziny

2) ze względu na źródło utrzymania rodziny, styl życia rodzinnego:

- rodziny chłopskie, robotnicze, rzemieślnicze, inteligenckie

- rodziny wiejskie, małomiasteczkowe, miejskie

Ad.30)Społeczne aspekty małżeństwa

Małżeństwo to społecznie unormowany stosunek, w którym uczuciowe lub innego rodzaju osobiste zaangażowanie zostaje przekształcone w trwałe przystosowanie i współdziałanie dla wykonania zadań małżeństwa. Zawarcie małżeństwa, to znaczy uzyskanie sankcji społecznej, prawnej lub religijnej na wspólne pożycie jest zazwyczaj aktem tworzącym nową rodzinę.

Ad.31)Dezorganizacja współczesnej rodziny

We współczesnych rodzinach równie częste jak nieporozumienia między małżonkami są konflikty międzypokoleniowe, czyli między rodzicami a dziećmi. Źródłem konfliktów międzypokoleniowych jest rozbieżność międzypokoleniowych systemów wartosci i różnice wzorów kulturowych. Sytuacja, w której po zastosowaniu różnych środków nie może dana rodzina wypełniać swych elementarnych funkcji to wskaźnik jej zaawansowanej dezorganizacji, która często prowadzi do rozbicia tej podstawowej struktury społecznej. Rozbicie rodziny może przybrać postać opuszczenia przez jednego ze współmałżonków, separacji lub rozwodu. Poza tym każdy związek, nawet najszczęśliwszy, zostaje przerwany przez śmierć. Rozwód to główny i najczęściej spotykany wskaźnik rozbicia małżeństwa i rodziny. Głównymi przyczynami rozwodu są zdrady małżeńskie i alkoholizm.

============================================

STYCZNOŚC I STOSUNKI SPOŁECZNE. Wyróżniamy trzy rodzaje styczności:

l)styczność przestrzenna pojawia się wówczas, gdy jednostki spostrzegają innych ludzi lokalizację ich w przestrzeni i uświadamiają sobie tę ich obecność;

2) styczność psychiczna stanowi ona efekt wzajemnego zainteresowania się pewnymi cechami osób pozostających w

styczności przestrzennej. Osoby te, widząc wzajemne u siebie cechy pozwalające im zaspokajać różne potrzeby, interesują się sobą i zacieśniają powstającą więź;

3) styczność psychiczna powstała na gruncie styczności przestrzennej może się przekształcić w łączność psychiczną, nastąpi to wówczas, gdy między jednostkami pozostającymi w styczności psychicznej wzajemne zainteresowania spowodują ukształtowanie się wzajemnych postaw, sympatii, przyjaźni itp.

Styczność społeczna występuje wtedy, gdy osoby pozostające ze sobą w styczności przestrzennej dostrzegają wzajemne u siebie interesujące ich cechy bądź rzeczy, wówczas starają się nie tylko dokładniej poznać, ale i pozyskać lub wymienić jakieś wartości. Styczności społeczne dzielimy według wielu kryteriów:

l. Ze względu na częstość ich występowania:

a) styczności przelotne;

b) styczności trwałe.

2. Ze względu na sposób ich przejawiania się: -

a) styczności pośrednie;

b) styczności bezpośrednie.

3. Ze względu na charakter

a) styczności prywatne;

b) styczności publiczne.

4. Ze wzglądu na stosunek człowieka do przedmiotu styczności:

a) styczności osobowe;

b) styczności rzeczowe

Stosunek społeczny to system unormowanych oddziaływań między partnerami zachodzących na pewnej płaszczyźnie, którą może być sytuacja pracownicza, rodzinna lub studencka.

Stosunek społeczny sygnalizuje nam istnienie układu składającego się z:

1)przynajmniej dwóch partnerów, którymi są jednostki lub zbiorowości;

2) łącznika, czyli konkretnego przedmiotu materialnego bądź duchowego;

3) sytuacji, stanowiącej "platformę" danego stosunku;

4) układu powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wypełniać.

============================================

Zasada Autorytetu - zasada odnosząca się do osobistego autorytetu kierującego. Każdy kierownik powinien cieszyć się w firmie odpowiednim poważaniem. Musi posiadać umiejętność przekonywania pracowników, wyjaśniania im sensu i celów odpowiednich zarządzeń oraz powinien czuwać nad odpowiednim rozłożeniem obowiązków wśród załogi. Kierownik powinien być "lubiany" przez swoich pracowników. Obok autorytetu formalnego powinien posiadać autorytet nieformalny.

KONTROLA SPOŁECZNA

1. Kontrola społeczna to zamierzone panowanie społeczeństwa nad jednostką. Istnieją jeszcze: przymus, wyobrażenia zbiorowe społeczności, zwyczaje, które razem tworzą system normatywny, czyli coś, co skłania jednostkę do zachowania zgodnego z nakazem lub zakazem.

2. Jednostka lekceważąca normy społeczne jest dotykana sankcjami przez tych, którzy normy respektują, a w ostateczności usuwana ze społeczeństwa.

3. Aby pełnić skuteczną kontrolę, normy muszą być przez jednostkę zinternalizowane, czyli włączone w ramy osobowości. Internalizacja jest zadaniem procesu wychowawczego, czyli socjalizacji.

4. Normy mają zwykle różne źródła. Obyczajowe wypływają z powszechnych w społeczeństwie obyczajów, moralne to sublimacja obyczaju, religijne są skodyfikowane w księgach świętych. Najpełniejszy stopień kodyfikacji mają jednak normy prawne. Pewne normy są zalecane przez wszystkie systemy, inne są zalecane przez dominujący obyczaj.

5. Podstawowym celem społecznej kontroli jest jedność i zwartość społeczeństwa przez zapewnienie integracji jednostki ze społeczeństwem, z tego powodu konflikty systemów normatywnych są zagrożeniem dla kontroli.

6. Normy mogą być zakorzenione w tradycji lub rozpowszechnione szybko gdy są skuteczne czy innowacyjne.

7. Zintegrowanych systemów normatywnych jest tyle, ile społeczeństw i kultur. Także normy jednego społeczeństwa mogą być różnicowane bez naruszenia wewnętrznej integracji.

8. Istnieją bezpośrednie i pośrednie metody oddziaływania na zachowanie jednostki. Bezpośrednie - wpływ osobisty, najbliższe otoczenie (ojciec, ksiądz, nauczyciel). Pośrednie - odległe, zwykle zdepersonalizowane ośrodki, struktura pola - nowe sfery przecinają granice konkretnych grup.

9. Społeczeństwo posługuje się też nagrodami (pochwałą, pochlebstwo, awans, premia, order i in.) oraz karami (klątwa, obojętność, wyśmianie, więzienie i in.). Stymulują zachowanie prospołeczne i wymuszają respektowanie obowiązujących norm. Wiele jednak znaczy też rutyna i naśladownictwo. Systemy społ. odwołujące się do kar - kontrola społ., niszczenie zdolności do działań spontanicznych, utopie społ. Systemy demokratyczne odwołują się do nagród - gra o gratyfikacje, wrażenie wolnego wyboru, uczenie się przez własne doświadczenia.

10. Wśród norm istnieje wiele niezgodności: zróżnicowana ocena społeczna osobników podległych jednej normie (np. śpiew na ulicy), niezgodność dwu norm (prostytucja i kościół), konflikt norm grup mniejszościowych i przeważającej części społeczeństwa, konflikt norm, który prowadzi do konfliktów i zaburzeń społecznych na skalę globalną. Przez zmianę środowiska społecznego, urbanizację zmienił się wizerunek świata, zginęły normy tradycyjne i ukształtowały się nowe pozostające w kolizji z tradycją. Procesom takim towarzyszą dewiacje - odchylenia od obowiązujących norm w skali masowej. Powstaje sytuacja anomii, czyli stanu względnego zaniku norm w społeczeństwie, bądź rozpowszechniania się licznych norm konkurencyjnych - jednostka ostatecznie zachowuje się tak, jakby żadne normy nie obowiązywały. Z perspektywy psychologicznej jest to zagubienie i wykorzenienie jednostki wywołane przez społeczeństwo. Niezależnie od dewiacji jednostka ma skłonność do łamania norm.

11. Ewolucja społeczna polega na poszerzaniu sfery wolności jednostki wobec nakazów płynących ze społeczeństwa. Funkcje obyczaju i tradycji przejmowane są przez prawo, które zawiera zakazy oraz opinię publiczną. Regulacja pozytywna (co robić) zmienia się na negatywną (czego nie wolno).

12. Siła obyczajów jest utwierdzona przez prestiż dawności. Istnieją dwie drogi ich zmiany: umiarkowana, bądź przez masową propagandę lub brutalna w imię oświecenia i rozumu przeciw przesądom (ryzykowna, lecz czasem niezbędna, gdy zwyczaje stanowią blokadę rozwoju).

13. Cechą charakterystyczną ewolucji w zakresie kontroli społecznej jest postępująca tolerancja dla odmienności i inności. Nowoczesne społeczeństwo akceptuje odmienność i różnorodność z natury rzeczy. Jednak wobec np. polityków wymaga się bycia wzorem i nie wybacza niektórych potknięć.

14. Społeczeństwo polskie: przesiąknięte duchem komunistycznym i wychowane w tradycjach kultury katolickiej nie przygotowane na zmiany; brak odpowiedniej dozy informacji i propagandy; grupy społeczne muszą się pozbyć wielu nawyków i przesądów; ma wyrobioną opinię, że działania rządu są podejrzane; należy zbudować społeczny szacunek do prawa i instytucji prawnych; trudno dochodzi do współpracy z policją, co jest historycznie uwarunkowane.

Kontrola społeczna i jej rodzaje

Są to narzędzia, jakimi dysponuje zbiorowość, służące do wymuszania konformizmu tzn. podporządkowywania się wymogom społecznym. Kontrola społ. funkcjonuje na różnych poziomach życia społecznego. Wszyscy jesteśmy ją objęci.

Jest to złożony system mechanizmów psychospołecznych (samokontrola, nasze podporządkowanie się wobec przyswojonych norm i wartości) i materialno-społecznych (przymus zewnętrzny, nacisk wywierany na jednostkę).

Narzędzia kontroli społecznej to:

a) zwyczaje ® postulowany sposób zachowani w pewnych sytuacjach. Naruszenie nie wywołuje

negatywnych reakcji. Często zwyczaj ma charakter jednostkowy.

b) obyczaje ® sposób postępowania, który grupa poddaje ocenom moralnym i za którego naruszenie

stosuje sankcje

c) sankcje ® pozytywne i negatywne reakcje otoczenia na zachowanie się jednostek w sytuacjach

społecznie doniosłych

Rodzaje sankcji:

1. Pozytywne i negatywne

2. Formalne i nieformalne

3. Ze względu na rodzaj nagród i kar, do których się odwołują:

- prawne (ujęte w przepisach prawa lub formalnych statutach)

- etyczne (dobre lub złe zachowanie moralne lub niemoralne)

- satyryczne: ¨ rozproszona (nieformalna)

¨ ostracyzm (ingorancja)

- religijne (potępienie lub nagroda wieczna)

Sankcje dotyczą zachowań zwanych dewiacjami społecznymi - złamanie norm społecznych przy czym może ona przybierać postać przestępstwa lub dziwactwa.

Dewiacja to zespół działań, które zależą od okoliczności, skali i od społeczności, w jakiej miała miejsce. Rozróżniamy dewiacje mniejszościowe i większościowe.

Podejmowane są zabiegi wobec dewiantów celem skorygowania ich działań:

- wykorzenienie wzorów wartości, które legły u podstaw tych działań

- na gruncie wykorzeniania wzorców uznawanych za dewiacyjne buduje się nową jaźń poprzez stosowanie

kar i nagród, drobnych przywilejów, motywy resocjalizacyjne, działalność nakierowaną na konformizm

zewnętrzny (czł. podporządkowuje się wzorom zachowań nie wierząc w ich zasadność, nie musi

udowadniać, że uwierzył) i wewnętrzny (uznanie za własny wzór zachowania)

Jest to problem postawy - internalizacja, przyswojenie

ORGANIZACJE SPOŁECZNE:

W układzie organizacji społecznej są skupione zharmonizowane skoordynowane wszystkie elementy więzi społecznej.

Istnieją różne rozumienia tego pojęcia:

1. Skupienie ludzi zorganizowanych wspólnie osiągających cele w sposób ekonomiczny i racjonalny

2. Sposoby zarządzania i kierowania ludźmi oraz różnymi środkami działania w sposób, który

zapewnia najbardziej racjonalne osiągnięcie zbiorowego celu. Jest to cecha działań ludzi (np.

organizacja pracy, transportu)

Organizacja społeczna zapewnia porządek, ład społeczny. Należy odróżnić ją od ustroju (pojęcie prawne) społecznego i struktury (zasady budowy a nie funkcjonowania) społecznej.

Istnieje organizacja społeczna formalna i nieformalna.

Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.

Rodzaje postaw:

- akceptacji

- odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie

.

1. Definicja postawy

Postawa to trwała (utrzymująca się przez dłuższy czas) ocena- pozytywna lub negatywna- ludzi, obiektów i pojęć, reakcja na coś.

Na postawę składają się:

-komponent emocjonalny (to, co czujemy; reakcje emocjonalne wobec przedmiotów);

-komponent poznawczy (to, co myślimy; myśli i przekonania o przedmiocie postawy);

-komponent behawioralny (to, co robimy; działania, zachowania wobec przedmiotu);

2. Wymiary postawy (s.114-121, Mika):

• Znak postawy: pozytywny, negatywny, neutralny

• Siła: głębokość stosunku, jak bardzo coś kochasz lub nienawidzisz;

• Treść przedmiotowa: różnice związane z tym, co jest przedmiotem postawy;

• Złożoność postawy: na ile są rozwinięte poszczególne komponenty postawy;

• Zawartość: zgodność między trzema komponentami pod względem znaku i siły;

• Stopień powiązania: danej postawy z innymi postawami;

• Trwałość;

• Stopień internalizacji postawy: motor działania, stopień uwewnętrznienia, na ile wynika z wnętrza;

• Dostępność postawy: siła związku między obiektami i oceną tego obiektu, mierzona czasem, w jakim ludzie potrafią odpowiedzieć, co czują, im bardziej dostępna tym szybciej reagujemy.

Osobowość - wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności).

Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.

Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne.

Osobowość jest strukturą całościową cech psychicznych, warunkujących postępowanie człowieka. Inaczej mówiąc, jest zbiorem cech danej osoby, warunkujących jej postępowanie wobec ludzi lub z ludźmi, wobec siebie oraz przedmiotów i zjawisk otaczającego świata.

W postępowaniu człowieka dostrzegamy stałe cechy czyli „coś” co się powtarza. Właśnie te stałe cechy odróżniają jednego człowieka od drugiego. Suma takich cech psychicznych jednostki, które różnią ją od innych ludzi stanowi osobowość danego człowieka.

Składniki osobowości

Temperament jest jedną z cech osobowości człowieka i wyraża się w dynamice określającej żywiołowość organizmu.

Temperamentem nazywamy naszą reakcję na bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne wyrażoną w sile i w czasie. Innymi słowami mówiąc - temperament, to mamy na uwadze - zespół względnie trwałych, wrodzonych cech wyrażających się w naszym zachowaniu, w reagowaniu na różnego rodzaju bodźce.

Temperament są to te cechy osobowości człowieka, które wynikają z naszej ruchliwości, dynamiki. Temperament ujawnia osobowość człowieka w ekspresji oraz w relacjach codziennych. Ta sfera osobowości człowieka, która wynika z temperamentu, stanowiła i nadal stanowi przedmiot zainteresowania uczonych, gdyż ona w dużym stopniu decyduje o zachowaniu się człowieka. „Ojciec medycyny” - bo za takiego uznano żyjącego około 460 - 377r. p.n.e., Hipokrates na podstawia obserwacji podstawowych substancji w organizmie, wyróżnił cztery typy ludzi:

- sangwiników, u których dominuje krew (sanguis),

- choleryków, u których dominuje żółć (chole),

- flegmatyków z przewagą flegmy (phlegma),

- melancholików z przewagą czarnej żółci (melaschole).

Znana jest również i dość często opisywana w literaturze psychologicznej typologia E. Kretschmera, który na podstawie zależności, jakie występują pomiędzy budową ciała, a typem psychologicznym wyróżnił:

- schizotymików (wątła budowa ciała: typ zamknięty, mało towarzyski),

- cyklotymików (pykniczna budowa ciała: towarzyski, wesoły, żywy),

- iksotymików (budowa ciała atletyczna: spokojny, mało wrażliwy).

Spotkać możemy również podział ustalony według C. G. Junga wyróżniający:

- ekstrawertyków (towarzyski, obiektywny, praktyczny),

- introwertyków (nietowarzyski, subiektywny stosunek do siebie i otoczenia),

W typologii ustalonej przez Hipokratesa każdy typ charakteryzuje się określoną pobudliwością i powstrzymywaniem reakcji - hamowaniem. Cechami pobudliwości i hamowania są: siła i czas. Siła w tym przypadku jest określona jako silna lub słaba, a czas jako szybki lub wolny.

Oto krótka charakterystyka poszczególnych typów:

a). temperament choleryczny odznacza się: bardzo dużą pobudliwością, szybką reakcją, bardzo wolnym hamowaniem (motywami pobudzania jest emocja - uczucie),

b). temperament sangwiniczny charakteryzuje się dużą pobudliwością, silnym napięciem, zdolnością szybkiego hamowania i dostosowania się do nowej okoliczności,

c). temperament flegmatyczny cechuje się powolną reakcją, silnym napięciem oraz powolnością - słabością hamowania i stanowczością,

d). temperament melancholiczny jest najsłabszy, posiada cechy takie jak: słabą pobudliwość, szybko męczy się, w pracy potrzebuje opieki - pomocy, idealnych warunków, ciągle doznaje niepowodzeń życiowych, nie potrafi podejmować samodzielnie decyzji.

Rola społeczna,

1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania.

2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.

Dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego, pojawiający się wtedy, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze (np. myśli lub sądy), które są niezgodne ze sobą. Dysonans może pojawić się także wtedy, gdy zachowania nie są zgodne z postawami. Stan dysonansu wywołuje napięcie motywacyjne i związane z nim zabiegi, mające na celu zredukowanie lub złagodzenie napięcia.

Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.

Czynniki kształtujące strukturę społeczną [edytuj]

poziom rozwoju ekonomicznego

społeczny podział pracy

zasoby siły roboczej

stosunki własnościowe

proporcje między sektorami gospodarki

Mikro i makro struktura [edytuj]

Wyróżnia się makro i mikrostrukturę społeczną.

Mikrostrukturę tworzą relacje w obrębie małych grup społecznych, np. wspólnot rodzinnych, społeczności lokalnych, kręgów rówieśniczych i towarzyskich

Makrostrukturę tworzą duże grupy i relacje między warstwami, klasami, grupami społeczno - zawodowymi.

Osobny poziom analizy struktury społecznej, na którym istnieją społeczności lokalne czy duże organizacje (grupy wtórne) jest to poziom mezosocjologiczny.

Elementy struktury społecznej

struktura klasowa

struktura warstwowa

struktura zawodowa

struktura demograficzna (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania)

Dla celów analitycznych wyróżnia się kilka rodzajów struktury społecznej:

struktura socjometryczna

struktura przywództwa

struktura komunikacji

Kategoria społeczna - klasa, typ, grupa, rodzaj, któremu podporządkowujemy jakieś zbiory ludzkie ze względu na posiadaną przez nie cechę; taką cechą mogą być dochody, władza, pochodzenie, pozycja zawodowa, majątek.

Warstwa społeczna - kategoria ludzi różniących się między sobą sposobem życia, wykształcenia, poziomem ogłady towarzyskiej i innymi trudnymi do uchwycenia cechami, prowadzącymi do uzyskiwania przez członków różnych warstw większego lub mniejszego szacunku wśród członków społeczeństwa.

Podział społeczny - różnice klasowo - warstwowe, różnice między dużymi zbiorowościami, występujące w obrębie społeczeństwa, w dostępie do władzy, przywilejów i stanowisk.

Zróżnicowanie społeczne - uwarstwienie, stratyfikacja; ułożenie społeczeństwa jako całości pod względem na przykład dochodu, wykształcenia, zawodu, pozycji społecznej lub prestiżu.

Klasa społeczna - pewna zbiorowość ( klasa robotników, chłopów, właścicieli ziemskich, właścicieli kapitału ), odróżniająca się od innych klas świadomością i swoiście pojmowanym interesem ekonomicznym

Etapy procesu badawczego

1.zdefiniowanie problemu

2. przegląd danych na temat

3. własne hipotezy

4. kwestie etyczne

5. projekt badawczy

6. zebranie danych

7. analiza danych

8. weryfikacja, wnioski

Problemy badań ankietowych

1.reprezentatywność

2. wiarygodność (jakość danych, rzetelność trafność)

Źródła obciążeń

1.charakter badania

2. char ankietera

2. char respondenta

Warunki aby Ss uznać za Ss

1.dostęp do zasileń energetyczno - inf.

2. zdolność do skoordynowanych działań (brak konfliktów wew.)

3. jasno określone cele

WIĘŹ SPOŁECZNA

Więź społeczna opiera się na:

1.świadomości przynależności do grupy

2.podzielaniu przekonań grupy

3.podzielaniu konformizmu grupy

4. przekładaniu nad interes własny interesu grupy

Rodzaje więzi społecznych

wg Rybickiego

1.naturalne

2.stanowione

3.zrzeszeniowe

wg zasięgu

1.małego zasięgu

2.dużego zasięgu

wg treści i wielości

1.społeczeństwo małomiasteczkowe

2.społeczeństwo wielkomiejskie (char zrzeszeniowy)

Czynniki kształtujące więź społeczną

1.obiektywno - formalne (polityka, kościół, prawo)

2.subiektywno - spontaniczne (normy społeczne, wartości kulturowe, wzory zachowań)

Cechy więzi społecznej

1.ulega zmianom w czasie

2.zróżnicowana intensywność i trwałość

3.ustruktulizowana

Elementy więzi społecznej

1.stycznośc przestrzenna

2.stycznośc psychiczna

3.styczność społeczna

4.styczność ze względu na: przedmioty, formę przestrzeni, potrzeby)

5.wzajemne oddziaływanie

6.stosunki społeczne

7.zależność społeczna

.

Mechanizmy kontroli społecznej

1.przemoc fizyczna

2.środki prawne i polityczne

3.presja ekonomiczna

4.plotka I ośmieszanie

5.pogarda i wykluczenie

6.perswazja

7.system moralny

8.kodeksy środowiskowe

Co wpływa na pojawienie się uprzedzeń

1.mechanizm kozła ofiarnego

2.konflikt społeczny

3.etnocentryzm

4.stereotypy

Podziały stratyfikacyjne

1.polityka

2.rasa

3.etniczność

4.kasty

5.klasy społeczne

6.stany (np. WB- Lord)

7.zawód

5 cech grupy społecznej

1.min 2 lub 3 osoby

2.typ fizyczny

3.typ moralny

4.typ członkostwa (realny czy idealny)

5.system więzi i instytucji społecznych

Funkcje rodziny

1.materialno - ekonomiczna

2.opikuńczo - zabezpieczająca

3.prokreacyjna

4.seksualna

5.socjalizacyjna

6.towarzysko - rekreacyjna

7.emocjonalno - ekspresyjna

Socjologia - jest to jedna z gałęzi nauk społecznych. Bada naturę ludzkich zachowań i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty.

Socjolog - jest to ktoś, kto dąży do poznania społeczeństwa w zdyscyplinowany sposób czyli sposób naukowy. Postępuje wg reguł badawczych (naukowych), stara się być obiektywny. Stara się nie oceniać, a raczej dokładnie widzieć dane zjawisko społeczne; jego celem jest rozumienie społeczeństwa. Posługuje się przy tym metodologią (szczególnie statystyką) i specjalną terminologią. Poznaje zjawiska dla samego poznania czyli jego zainteresowania mają charakter czysto teoretyczny. [Jest to „typ idealny”]

Meta nauka - nauka o nauce. Stawia pytania na ile dane twierdzenia są naukowe; tworzy teorie.

Relatywizm historyczny -

(1) właściwości badanych rzeczywistości nigdy nie są takie same

(2) określone badania mogą pojawić się tylko w odpowiednich warunkach (np. możliwość badania systemu socjalistycznego tylko wtedy gdy on istnieje).

Reinterpretacja - zmiana sposobu myślenia; zmiana światopoglądu, np. „nawrócenie” się na jakąś wiarę.

Socjotechnika - pomost między socjologią a praktyką socjologii.

(1) sprawowanie władzy bez użycia siły

(2) stosowanie przymusu bez użycia siły.

Rodzaje:

a)KLASYCZNA (konstruowanie teorii

b)KLINICZNA (uczymy się jak działać)

c)INTERWENCYJNO - OPISOWA

Funkcjonalizm - formacja teoretyczna; w analizie funkcjonalnej społeczeństwo badane jest pod kątem jego własnych wytworów, które są często niezrozumiałe dla ludzi działających w danym systemie. Wprowadza pojęcie funkcji „jawnych” i „ukrytych”.

Ideologia - o ideologii mówi się wtedy gdy rozważa się poglądy, które służą racjonalizacji interesów jakiejś grupy. Dzięki ideologii ludzie uzasadniają swoje działanie, często irracjonalne.

Etnocentryzm - traktowanie swojej kultury jako najważniejszej, najprawdziwszej. Ocenianie innych kultur z punktu widzenia swojej własnej. Własna kultura, historia jest wywyższana, uważana za najlepszą.

Kontrola społeczna -

(1) jest to system oddziaływań na zachowania jednostek i zbiorowości, czyli kontrola zgodności ich postępowania zgodnie z ogólnie przyjętymi normami, wartościami.

(2) system nakazów, zakazów sankcji oraz metod wcielania ich w życie, który służy grupie lub społeczeństwu do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości, norm i zasad przyjętych w tej grupie.

Stratyfikacja społeczna - oznacza to, że każde społeczeństwo ma pewien system poziomów, rang. Poziomy te pozostają ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania, niezależnie od tego, czy będą to relacje władzy, przywileju czy prestiżu (tzw. profity).

System stratyfikacyjny - jest to suma warstw stojących wyżej

i tych będących niżej.

Klasy - jest to taki typ stratyfikacji, który zakłada, że zasadniczą pozycję w społeczeństwie określają głównie kryteria ekonomiczne. W takim społeczeństwie pozycja społeczna, jaka ktoś osiąga, jest z zasady ważniejsza od tej, z która się urodził.

Instytucja - jest to odrębny kompleks działań społecznych (np. małżeństwo, religia). Instytucje dostarczają procedur, za pomocą których postępowanie ludzkie utrzymywane jest w pewnych koleinach, akceptowanych społecznie. Przy czym owe koleiny są traktowane przez człowieka jako jedyne możliwe.

Socjalizacja - proces, w którym jednostka uczy się uczestnictwa w danym społeczeństwie. Proces socjalizacji nadaje tożsamość.

Grupa odniesienia - to zbiorowość, której przekonania, opinie i sposoby działania mają decydujące znaczenie dla kształtowania się naszych przekonań, opinii i sposobów działania.

Rodzaje:

(1) normatywna- np. rodzina, nadaje właściwe wzorce zachowania

(2) porównawcza- np. grupa rówieśnicza, TV

(3) audytoryjna (kontrolna).

Internalizacja - jest to proces, który dokonuje się w czasie socjalizacji np. w osobowości dziecka dokonuje się internalizacja świata społecznego. Jest to pełna identyfikacja ze społeczeństwem, jest ono „czymś wewnątrz”.

Charyzma - (Weberowska teoria charyzmy) oznacza autorytet społeczny, który nie jest oparty na tradycji czy prawie, lecz na niezwykłym wpływie osobowości przywódcy np. Jezus, Napoleon.

Obyczaje - normy uważane za podstawowe i najistotniejsze dla funkcjonowania społeczeństwa i życia społecznego.

Zwyczaje - rutynowe, konwencjonalne zachowania życia codziennego.

Postawa - uwewnętrzniona, wyuczona, zsocjalizowana przez jednostkę predyspozycja do reagowania w społecznie zdefiniowany sposób na określone oczekiwania społeczne.

Alternacja - przestawienie się na zupełnie inny tor myślenia, sprzeczny z dotychczasowym. „alternowanie” jest to przechodzenie przez jednostkę tam i z powrotem pomiędzy logicznie sprzecznymi systemami myślowymi.

Poliandria - 1 kobieta- wielu mężów

============================================

Jaźń subiektywna w socjologii, psychologii i fenomenologii jest to część jaźni, która jest odpowiedzialna za subiektywne postrzeganie jednostki przez samą siebie i przeciwstawiona jest jaźni odzwierciedlonej. W niektórych założeniach jaźń subiektywna utożsamiana jest z pojęciem ego jako elementu wyodrębnianego w triadzie id - ego - superego.

Jaźń odzwierciedlona - w socjologii i psychologii samowiedza jednostki, kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do własnej osoby.

Na przykład jeśli inni często mówią mi, że jestem piękną kobietą, to w mojej samowiedzy pojawią się informacje o tym, że jestem piękną kobietą. Jeśli inni będą mi mówić, że mnie lubią, będę myślała, że jestem osobą lubianą.

Można powiedzieć, że jednym ze źródeł samowiedzy jest "społeczne lustro" - interpretacja zachowań i wypowiedzi innych na nasz temat staje się podstawą tego co myślimy o sobie.

Wg F. Znanieckiego "zobiektywizowany przez siebie samego podmiot społeczny" (Znaniecki, F (1991) Prawa psychologii społecznej. str. 133). Mówiąc inaczej: to, jak wyobrażam sobie sposób w jaki widzą mnie inni. Jaźń odzwierciedlona pojawia się w relacjach międzyludzkich, ile razy zadajemy sobie pytanie "co o mnie pomyślą inni?".

Jaźń, pojęcie wprowadzone do filozofii przez św. Augustyna na określenie pewności własnego istnienia. Podstawą tej pewności jest wiedza o tym, że myślę - "jestem, gdyż myślę, wątpię, rozumiem, sądzę". Podstawą jaźni jest nie ciało, lecz dusza, stąd też wyrazem jaźni jest czynna wola.

Dla Kartezjusza (R. Descartes) istnienie jaźni wynikało bezpośrednio z istnienia myśli. Jeśli bowiem jest myśl, to musi być ktoś, kto myśli - stąd Cogito, ergo sum (Myślę, więc jestem). Jaźń myśląca, czyli dusza, istnieje niezależnie od ciała, jest substancją niezależną.

====================================

Typologia osobowości - Hipokrates:

1/ sangwinik - otwarci, życzliwi, optymiści, otwarci;

2/ melancholik - zadumany, zamyślony, buja w obłokach;

3/ holeryk - nerwus;

4/ flegmatyk - strasznie powolny.

Typologia osobowiści - Jung:

1/ intrawertyk - całą aktywność kieruje do wewnątrz, skryty, powściągliwy, nie uzewnętrznia emocji;

2/ ekstrawertyk - przeciwieństwo, uzewnętrznia swoje emocje, otwarty na kontakty, co myśli, to mówi, zawiera wile znajomości.

Typologia osobowości - Sprangler:

1/ teoretyczny - człowiek niepraktyczy, główną uwagę kieruje w stronę roztrząsania „poważnych, dużych” problemów, typ naukowca;

2/ ekonomiczny - szkoda mu czasu na takie ­ pierdoły, jasno stawia cele, użyteczność, funkcjonalność, lubi konkrety;

3/ estetyczny - szczególnie wrażliwy na wartości estetyczne, plastyka, muzyka, dba o to jak się ubiera, np. czy kolor swetra pasuje do koloru spodniJ;

4/ społeczny - ma potrzebę altruistycznej (bezinteresownej) działalności dla innych, wolontariusze, np. Ochojska, Owsiak, Śp. Kotański;

5/ polityczny - chcą mieć władzę, aby realizować jakieś pomysły, idee

6/ religijny - ponadprzeciętnie podatny na komunikowanie się z rzeczywistością „niebiańska, boską”, członkowie ruchów religijnych, praktykujący katolicy, członkowie

sekt, wróżbiarstwo, ufologia, czytanie z kart.

Elementy osobowiści społecznej:

1/ Zespół jaźni;

2/ Wzorce osobowe;

3/ Zespół ról społecznych;

4/ Zespół postaw i stereotypów.

Rodzaje zespołów jaźni:

1/ jaźń subiektywna - jaźń która decyduje o naszej osobowości (jesteśmy w centrum wszechświata, kim jestem? Po co jestem? Wiemy o swoich zaletach i wadah);

- 2 -

2/ jaźń fasadowa - kierujemy ją na zewnątrz (reklamujemy się). Przekonanie otoczenia, że jaźń fasadowa jest autentyczna (chociaż wiemy że nie jest). Im mniejsza jest siła jaźni subiektywnej tym większą rolę odgrywa jaźń fasadowa.

3/ jaźń odzwierciedlona - ja w odbiciu lustrzanym (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat). Im mniejsza siła jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej.

Jaźń zobiektywizowana - jest wypadkową tych 3 jaźni. Ma na celu zrównoważenie tych 3 jaźni.

Rodzaje wzorców osobowych:

1/ historyczne - których już nie ma;

2/ teraźniejsze - żyjące obecnie;

3/ publiczne - znani muzycy, sportowcy, politycy;

4/ z życia prywatnego - rodzice, rodzin, koledzy, przyjaciele;

5/ postacie realne - Napoleon, Stalin;

6/ postacie fikcyjne - Esmeralda, Rocki, Shrek.

Naśladownictwo - małpowanie, chęć upodabniania się do wzorca (chcę być taki..., dotyczy najczęściej dzieci).

Naśladowanie - selektywne przyswajanie pewnych cech (do swojej osobowości chcę przejąć tylko pewne cechy).

Rola społeczna - jest to zespół oczekiwań ze strony grupy społecznej

pod adresem człowieka zajmującego określoną pozycję społeczną.

Przystosowanie - przyswajanie ról bez ich modyfikacji.

Uspołecznienie - selektywne przetwarzanie ról.

Postawa społeczna - jest to względnie stały stosunek oceniająco - emocjonalny do przedmiotów wyrażający się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.

Trzy komponenty struktury postawy:

komponent poznawczy → komponent ocenieająco - emocjonalny → komponent behawioralny (wyrażający się w zachowaniu).

Stereotyp - postawa kształtuje się z pominięciem komponentu poznawczego. To obraz w umyśle ludzkim odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego, obraz ten jest cząstkowy i schematyczny stanowiący fikcję, a nie adekwatne odbicie jakiegoś faktu. Stereotypy zniekształcają rzeczywistość. Stereotypy zwalniają od myślenia i zamiast myśleć, posługujemy się nimi.

=========================================

10.Podejście funkcjonalne w socjologii

Polega ono na zrozumieniu, w jaki sposób zjawiska społeczne zaspakajają potrzeby większych struktur społecznych

11.Teorie konfliktu

Kładzie ona nacisk na konfliktorodne skutki nierówności

12.Teorie interakcji

Która zwraca uwagę na posługiwanie się gestami w bezpośredniej komunikacji oraz w dostosowaniu się ludzi na wzajem do siebie.

13.Teorie utylitarne

Podkreśla się w nich rachunek kosztów i zysków w dążeniu do osiągnięcia celów

14.Definicja kultury

Jest systemem symboli, które dana populacja tworzy i wykorzystuje do organizowania się i do ułatwienia interakcji oraz do kierowania zachowaniami

15.Etnocentryzm

Jest nie uniknionym skutkiem ubocznym zróżnicowań kulturowych, które powodują, że ludzie uznają odmienne od swoich symbole kulturowe za gorsze tego rodzaju etnocentryzm rodzi uprzedzenia, które często przeradzają się w otwarty konflikt

16. Podstawowe elementy struktury społecznej

Podstawowymi elementami struktury społ. są:

Pozycje, role, układ pozycji, układ ról, ciśnienie i konflikt ról, sieć pozycji, wymiary struktury

17.Rodzaje struktur społecznych

Grupa, organizacja, społeczność lokalna, instytucje, struktury kategoryzujące, stratyfikacja społeczeństwa, międzynarodowe struktury społeczne. Dosłownie każdy aspekt naszego istnienia myśli, spostrzeżenia, uczucia i zachowanie kształtowane jest przez uczestnictwo w strukturach społecznych.

18. Charakterystyka podstawowych struktur społecznych

-grupy złożone stosunkowo niewielkiej sieci osób mających ze sobą bezpośredni kontakt

-organizacje skupiające większą liczbę ludzi lub grup według hierarchii władzy

-społeczności lokalne, które gromadzą według określonego porządku jednostki grupy i organizacje w przestrzeni geograficznej

-instytucje złożone z kompleksów grup i organizacji, których celem jest rozwiązywanie podstawowych problemów ludzkiej egzystencji społecznej organizacji

-kategorie, w których wyróżniające się cechy ludzi stają się podstawą różnic w traktowaniu tych, że ludzi

-struktury, stratyfikacyjne, w których poszczególne kategorie ludzi otrzymują nie równe udziały w wartościach zasobach dóbr

-systemy społeczne obejmujące jakąś przestrzeń i terytorium oraz wykraczające poza jego terytorium

-struktury między społeczne łączące ze sobą różne społeczeństwa.

19. Stratyfikacja klasowa

Istnieje wówczas, kiedy dochody władza prestiż oraz inne wartościowe dobra przydzielone są poszczególnym członkom społeczeństwa nierówno i kiedy na bazie tej nierówności różne subpopulacje zaczynają różnić się między sobą pod wieloma względami stopień stratyfikacji zależy od poziomu nierówności stopnia odmienności klas uformowanych przez te nierówności i trwałości owych klas.

21. Interpretacja weberowska stratyfikacji klasowej

Podkreśla, wielowymiarowy charakter stratyfikacji obejmującej nie tylko klasy, ale także partie i grupy statusu społecznego

22. Interpretacja funkcjonalna stratyfikacji klasowej

Dowodzi, że nierówności odzwierciedlają system nagradzania, który ma zachęcić poszczególnych ludzi do ról ważnych funkcjonalnie a zarazem trudnych do odgrywania.

23. Definicja narodowości

Oznacza wyodrębnienie, jakiej subpopulacji pod względem zewnętrznych cech biologicznych posiadanych dóbr zachowania kultury bądź organizacji

24.Stratyfikacja etniczna

Istnieje wówczas, kiedy w jakimś społeczeństwie jedne subpopulacje narodowościowe mają zdecydowanie więcej cenionych dóbr niż inne. Stratyfikacja etniczna tworzy i podtrzymuje dyskryminacje, którą uzasadniają stronnicze przekonania.

25. Dyskryminacja i uprzedzenia

Podsycane są przez zagrożenie ekonomiczne polityczne społeczne, które w odczuciu pewnych osób lub grup stwarza dana subpopulacja etniczna. Utrzymują się one dzięki zamkniętemu kołu wzajemnie umacniających się czynników takich jak:

-rozpoznawalność danej grupy etnicznej

-poczucie zagrożenia

-uprzedzenia i dyskryminacja.

========================================

PROCES INSTYTUCJONALIZACJI - wyłanianie się, artykułowanie i utrwalanie struktur normatywnych: reguł społecznych, wzorów, norm i wartości

kohabitacja współżycie mężczyzny z kobietą tak jak w małżeństwie, zazw. jednak bez legalnego ślubu; stosunek płciowy.

poligamia związek małżeński z wieloma osobami; wielomęstwo (poliandria), małżeństwo kobiety z mężczyznami; wielożeństwo (poligynia), małżeństwo mężczyzny z kobietami (u zwierząt - współżycie płciowe samca z samicami); por. agamia.

Monogamia- małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety.

Egzogamia - reguła nakazująca jednostce wybierać sobie małżonka poza grupą, do której należy.

Endogamia - kulturowa reguła nakazująca jednostce zawieranie małżeństw (dobieranie sobie partnera) wewnątrz grupy, do której należy. Endogamia występuje zazwyczaj w społeczeństwach uwarstwionych, służy względom prestiżowym i utrwala zróżnicowanie etniczne (kastowość).

Matrylinearny system pokrewieństwa - w antropologii system pokrewieństwa, w którym dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy matki i pozostają jej członkami przez całe życie (zasada matrylinearności).

Przekłada się to np. na dziedziczenie nazwisk rodowych, przywilejów po matce, dziedziczenie majątku po krewnym ze strony matki (np. po jej bracie) itp.

Mezalians - małżeństwo z osobą niższego stanu np. szlachcica z chłopką. Było uważane za małżeństwo nierówne, nieodpowiednie i niestosowne. Dzisiaj pojęcie bywa używane w odniesieniu do związku osób różniących się wykształceniem lub statusem materialnym.

Awunkulat, szczególny rodzaj związków między bratem matki i jego siostrzeńcami, występujący w społeczeństwach matrylinearnych. Wuj (zamiast ojca) wychowuje i kontroluje siostrzeńców, którzy dziedziczą po nim majątek oraz pozycję społeczną.

==========================================

RODZINA

UJECIE SOCJOLOGICZNE ( wg Szczepańskiego): Grupa złożona z osób które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu ( prawnym bo są rodzice, społeczny bo małżeństwo) członkowie rodzin żyją zazwyczaj pod jednym dachem tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia (mała rodzina) 3 pokolenia (wielka rodzina )

CYKLE ZYCIA MAŁŻEŃSKO- RODZINNEGO:

1)narzeczeństwo,

2)małżeństwo bezdzietne,

3) małż. z dziećmi,

4) rodzina z odchodzącymi dziećmi,

5) małż. odłączone od dzieci

TYPOLOGIA RODZIN

I wg liczebności członków:

1) monogamiczna (♂+♀);

2) poliandryczna (1♂+kika♀);

3) poligamiczna (kilku ♂+ 1♀)

II wg zbiorowości spośród której wybierany jest małżonek:

1) endogamiczne (elitarna- to samo srodow.);

2) egzogamiczne (egalitarna - różne srodow)

III wg sprawującego władze:

1) matriarchalne;

2) patriarchalne;

3) egalitarne

IV wg miejsca zamieszkania:

1) matrylokalne;

2) patrylokalne;

3) neolokalne

V wg tego po kim dziedziczymy nazwisko:

1)matrylinearne;

2) patrylinearne

STRUKTURARODZINY ZE WZGLĘDU NA LICZBE JEJ CZŁONKÓW:

1) pełna (rodzic+ dzieci);

2) zrekonstruowana (rodzic + dzieci+ macocha/ojczym);

3) związki kohabitacyjne;

4) niepełna (rozbita, sieroca, panna z dzieckiem separacja)

F-CJE RODZINY

I BIOPSYCHICZNE:

1) prokreacyjna - zaspokajanie potrzeb w kwestii posiadania potomstwa;

2) seksualna - zaspokajanie potrzeb seksualnych wspol małżonków, nie musi być związana z prokreacja;

II EKONOMICZNA:

1) materialno-ekonomiczna - zaspokajanie potrzeb materialnych;

2) opiekuńczo- zabezpieczająca - troska nad dziećmi i osobami starszymi i chorymi ;

III SPOŁECZNO-WYZNACZAJACA:

1) klasowa- utrzymanie dziecka w klasie rodziny;

2) legalizacyjno-kontrolna - rodzice legalizują pewne zachowania(np. przyzwyczajenie do nagości) ;

IV SOCJOPSYCHOLOGICZNA:

1) socjalizacyjna - dostosowanie zachowania do norm obowiązujących w społeczeństwie;

2) kulturalna- zapoznawanie z dziedzictwem kultury, inkulturacja;

3) rekreacyjno-towarzyska - umiejętności zachowania się w towarzystwie, spędzania czasu wolnego, spontaniczne kontakty towarzyskie;

4) emocjonalno-ekspresyjna - poparcie, bezpieczeństwo, miłość, kształtowanie wspólnoty rodzinnej, emocjonalnej i intelektualnej

POTRZEBY JAKIE RODZINA POWINNA ZASPOKAJAC:

-bezpieczeństwa,

-poznania,

-akceptacji,

-kontaktu emocjonalnego,

-samodzielności,

-posiadania

STYLE WYCHOWAWCZE:

1) autokratyczny - zdecydowane przewodnictwo rodziców;

2) liberalny-bezstresowe wychowanie;

3) demokratyczne;

4) niekonsekwentny- wszystkie naraz

PRZEMIANY RODZIN WSPÓŁCZESNYCH

1) zmiana rodzin patriarchalnych na matriarchalne;

2) zmniejszeni ilości dzieci;

3) możliwość regulacji urodzin;

4) podział obowiązków na wszystkich;

5) rozwój placówek opiek-wychow.;

6) spadek więzi między rodzinnych;

7) ograniczone stosunki z sąsiadami;

8) spędzanie wolnego czasu;

9) wynalazki techniczne;

10) kult dobrego wizerunku

RODZINA FUNKCJONALNA- spełnia wszystkie funkcje i zaspokaja potrzeby dziecka

RODZINA DYSFUNKCJONALNA -nie spelnia swoich f-cji, jest źródłem przykrości, podłożem napiec i frustracji (CAŁKOWICIE- utrata więzi, totalny chaos; CZESCIOWA - alkoholiz, narkomania, długotrwała choroba jednego z członków, ubóstwo , bezrobocie)

==========================================

TYPOLOGIA RODZIN

1. Kryterium liczby osób żyjących w małżeństwie:

- monogamiczna ( 1 mąż, 1 żona)

- poligamiczna ( 1 mąż, wiele żon)

- małżeństwo grupowe

2. Kryterium doboru małżonków:

- małżeństwo endogamiczne (dobór małżonka z tego samego środowiska)

- małżeństwo egzogamiczne ( z różnych klas)

3. Ze względu na sposób dziedziczenia pozycji społ., nazwiska. majątku:

- matrylinearna (mąż przyjmuje majątek, nazwisko od żony)

- patrylinearna ( od ojca)

4. Ze względu na liczbę pokoleń:

- dwupokoleniowa ( rodzina i ich dzieci)

- wielopokoleniowa

5. Ze względu na strukturę rodziny:

- pełna (ojciec i matka):

- pełna biologicznie

- rekonstruowana ( po rozbiciu, po rozwodzie z mężem lub żoną)

- adopcyjna

- zastępcza

- kontraktowa (czasowa opieka)

- niepełna:

- ze względu na śmierć jednego z rodziców

- z powodu rozwodu

- czasowo niepełna ( z powodu wyjazdu, charakteru pracy np. marynarska, kara w wiezieniu, choroba i długotrwały pobyt w szpitalu)

- rodzina samotnej matki, samotnego ojca

6. Ze względu na źródło utrzymania:

- Chłopska, robotnicza, inteligencka, biznesmenów

7. Ze względu na liczbę dzieci:

- małodzietna (1, 2, 3)

- wielodzietna (4 i wyżej)

8. Ze względu na zamożność

- bardzo zamożna, zamożna, niezamożna, biedna, uboga

9. Ze względu na władzę w rodzinie

- patriarchalna (ojciec)

- matriarchalna (matka)

- egalitarna (demokratyczna)

10. Ze względu na stosunek do pracy zawodowej

- tradycyjna ( ojciec pracuje zawodowo, matka zajmuje się domem)

- rodzina w której dwoje małżonków pracuje zawodowo, a domem zajmuje się osoba trzecia

- rodzina, w której oboje pracują i jednocześnie zajmują się domem

---