Socjologia opracowanie wykładów

1

Socjologia – nauka o zbiorowościach ludzkich, które są ze sobą powiazane. Bada procesy i fakty wynikające z wiedzy społecznej.

Ekologia – nauka badająca zależność między gatunkiem a całością jego środowiska

Etologia – nauka o zachowaniu zwierząt

Socjobiologia – nauka odwołująca się do biologii ewolucyjnej przy wyjaśnianiu zachowań i zjawisk społecznych

Wiedza zbiorowa – rezultat doświadczeń społecznych

Wiedza potoczna – wiedza, którą nabywa, każdy z nas o życiu w społeczeństwie od momentu narodzin. Jej cechy:

3

Kultura – wyróżnik człowieka. Jest nią wszystko to co jest stworzone przez człowieka i co jest przez niego nabyte drogą informacji pozagenetycznej. Wyróżnić można:

Charakterystyka kultury:

Treść kultury to wzory sposobów odczuwania, reagowania i myślenia, wartości i wyrastające z tych wartości normy, a także sankcje skłaniającego do ich przestrzegania.

Zachowania zgodne z kulturą dzielą się na idealne lub realne oraz jawne (świadome) lub ukryte (nieświadome).

Wartość – dowolny przedmiot materialny lub ideowy w stosunku, do którego odczuwany jest szacunek Wyróżnić można:

Norma – reguła, przepisach

Sankcje – reakcja grupy na zachowanie jej członków za pomocą nagrody lub kary.

„Anatomia” kultury:

  1. element kulturowych

  2. kompleks kulturowych

  3. konfiguracja kulturowa

Podział kultury:

4

Marksizm – światopogląd polityczno-społeczno-gospodarczy wywodzący się z myśli Karola Marksa. Uważał on, że przyczyną całego zła jest kapitalizm, uważał że trzeba dążyć do całkowitej zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej.

Swoja uwagę kierował na proces historyczny. Traktował on te procesy zachodzące w społeczeństwie jako ściśle społeczne, czyli jako poddane rządom praw i przebiega w sposób konieczny.

Traktował kapitalizm jako przejściową formę historyczną.

Stworzył on teorię formacji społecznych. Formacje społeczne były przez niego traktowane Zarówno jako typy społeczeństw, jak i etap rozwoju społecznego.

Wyróżnił formacje: azjatycką, antyczną, feudalną i burżuazyjną. Charakter tych formacji był określony przez sposób produkcji uwarunkowany poziomem materialnym sił wytwórczych.

Dla Marska istotne było wykazanie na podstawie praw rozwoju społęcznego, że koniec kapitalizmu jest koniecznością historyczną. Jego kres miał zapoczątkować prawdziwą historię ludzkości.

O specyfice marksizmu decydują dwie dechy:

Ewolucjonizm w naukach społecznych i historii, zwany także ewolucjonizmem kulturowym lub ewolucjonizmem kulturowo-społecznym jest zbiorem teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Jego pionierem był Herbert Spencer.

Podobnie jak u Marksa jego teorię cechuje perspektywa makrospołeczna i scjentystyczna oraz holizm a także przekonanie, że rozwojem społecznym rządzą prawa.

Spencer uważał, że prawa rządzące ewolucją społeczeństw są tymi samymi prawami, które rządzą ewolucją w świecie przyrody. Za ogólne prawo ewolucji uważał integrację materii i rozproszenie ruchu.

Jednak zaliczanie społeczeństw do różnych stadiów jednokierunkowego rozwoju sprawiło, że odmawiano wartości tym elementom różnych kultur, które odbiegały od wzorów europejskich. Pogląd ten usprawiedliwiał panowanie kolonialne Europy jako misji cywilizacyjnej przyśpieszającej dochodzenie do społeczeństwa przemysłowego.

Po drugiej wojnie światowej nastąpił zmierz kolonializmu. Dostrzeżono fakt, że inne kultury lepiej radzą sobie z różnymi problemami niż Europa.

Neoewolucjonizm − współczesny nurt w naukach społecznych nawiązujący do klasycznego ewolucjonizmu. Rezygnuje m.in. z tezy o jednokierunkowym rozwoju całej ludzkości od form prymitywnych do społeczeństwa cywilizowanego.

Cechuje go:

Wyróżnił on:

Typy społeczeństw:

5

Interakcje społeczne – wzajemne oddziaływanie na siebie co najmniej dwóch jednostek społecznych przy użyciu języka lub innych kodów kulturowych.

Teorie interakcji społecznych:

Jednostka jest traktowana jako aktor podejmujący decyzję.

Dwa typy gier:

6

Socjalizacja – proces, dzięki któremu człowiek staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i kultury.

W toku socjalizacji człowiek przyswaja:

Proces ten opiera się na trzech mechanizmach:

  1. wzmacnianie – nagradzanie za właściwe zachowanie i kara za niewłaściwe

  2. naśladowanie – kopiowanie właściwych zachowań

  3. przekaz symboliczny – poznawanie wzorów zachowań drogą ustną i pisemną

Rodzaje socjalizacji:

Osobowość – zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowań, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska. Tworzy siew procesie socjalizacji.

Osobowość podstawowa – elementy osobowości występujące u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowane z jej instytucjami. Jest to fundament powstały w określonej zbiorowości, w której został wychowany człowiek.

Osobowość modalna – typ osobowości najczęściej występujący w danej populacji.

Pozycja społeczna + prestiż – status jednostki w grupie

Rola społeczna – zespół praw i obowiązków związanych z dana pozycja społeczną. Sposób usytuowania jednostki w zbiorowości. Wyróżnia się dwa rodzaje pozycji społecznej:

Tożsamość osobista – świadomość swojej indywidualności oraz pełnionej roli w różnych okresach życia. Kieruje się ona nieprzerwanie przez całe życie.

Tożsamość społeczna – poczucie, wynikające z przynależności do grupy społecznej. Nie ma ona charakteru indywidualnego.

7

Kontrola społeczna – dokonuje ona korekty tego co nie udało się wpoić w procesie socjalizacji, stosując sankcje. Każda reguła ma charakter społeczny a nie osobowy.

Margines tolerancji, łagodzący sankcje:

Konformizm – dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości. Przyczynami takiego zachowania mogą być: obawa przed karą, potrzeba życia w grupie społecznej, szukanie akceptacji.

Nonkonformizm – upublicznianie poglądów przeciwnych do obowiązujących norm bez głębszych analiz ich treści.

Legalizm – odmiana konformizmu, przestrzeganie norm bez głębszych analiz ich treści.

Negatywizm – bezrefleksyjny stosunek do reguł. Jednostka nie myśli o tym czy reguła jest dobra czy zła, ale bierze pod uwagę źródło normy.

Oportunizm – przestrzeganie reguł mimo ich nieuznawania z obawy przed sankcjami i odrzuceniem

Dewiacja – zachowania, które nie są zgodne ze standardami normatywnymi, składającymi się na wspólnotową, podzielaną wizję ładu.

Innowacja – aprobowanie wartości przy jednoczesnym niestosowaniu się do uznawanych wzorów zachowań.

Rytualizm – nieaprobowanie uznawanego systemu wartości, ale stosowanie się do obowiązujących wzorów zachowań.

Bunt i ucieczka – czynna i bierna postawa, w której odrzucone zostają systemy wartości, jak i wzory zachowań.

8

Społeczeństwo to zbiorowość trwająca wiele pokoleń, a więc istniejąca dłużej niż jednostka. Zespolona wewnątrz wielorakimi systemami stosunków społecznych, stanowiąca w mniejszości lub większości całość terytorialną. Dodatkową cechą jest posiadanie wspólnych norm i wartości (kultury).

Grupa społeczna to zbiór co najmniej trzech osób, który możemy uznawać jako całość ze względu na jakiekolwiek stosunki międzyludzkie. Musi być w niej wewnętrzna struktura grupy – pozycje i role społeczne.

Rodzaje struktur wewnątrzgrupowych:

Trzy modele komunikacji w grupie:

Spójność grupy – grupa spójna to taka, w której nie ma głębokich podziałów i wyraźnych podgrup i klik.

Trzy typy podstaw spójności grupy wg Mertona:

  1. kierowana kulturowo – internalizowanie wspólnych norm i wartościowania

  2. kierowana organizacyjnie – realizacja celów przez współzależne działania członków.

  3. Kierowana strukturalnie – przeciwstawienie swojej grupy obcym.

Rodzaje motywacji do bycia razem w grupie:

Grupa pierwotna – grupa odznaczająca się zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste i współpracę. Jej 5 cech:

  1. względna trwałość

  2. bezpośrednie kontakty

  3. mała liczebność

  4. niewyspecjalizowany charakter kontaktów (ważniejsze jest z kim niż to co się robi)

  5. względna zażyłość uczestników

Grupa własna jest zazwyczaj bardziej zróżnicowana i zindywidualizowana, zapamiętujemy w niej z reguł tylko dobre zachowania. Zachowania negatywne wynikają z konieczności zewnętrznych sytuacji a zachowania pozytywne wynikają z szlachetnego charakteru członków

Grupa obca jest zazwyczaj mało zróżnicowana a jej zachowania negatywne wynikają z nieszlachetnego charakteru członków.

Grupa odniesienia – grupa, która dla danej jednostki jest źródłem norm i wartości oraz wzorów, wedle których modeluje ona własne postępowanie. Może ich być wiele lub tylko jedna przez całe życie.

9

Biurokracja w rozumieniu socjologii jest to scentralizowany system organizacyjny, w którym władza jest związana z zajmowanym w ramach hierarchii urzędem.

Według Maxa Webera biurokracja jest to władza legalna oparta na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych normach. Biurokracja była dla niego zinstytucjonalizowaną formą racjonalnego działania a także efektem „procesu racjonalizacji”.

Wyróżnił trzy motywy jakimi kierują się podmioty, wyposażając działania społeczne w subiektywne znaczenie:

Typowy idealnemu biurokracji Weber przypisał następujące cechy:

Ograniczenia Weberowskeigo modelu biurokracji:

11

Zbiorowość etniczna – jej istotą jest poczucie tożsamości grupowej i mocne przekonanie o własnej odrębności. Łączy ja silna więź społeczna – przekonanie o wspólnocie pochodzenia i więzach krwi.

Składniki etniczności:

4 Typy grup etnicznych:

  1. miejskie mniejszości etniczne (Polacy w Chicago)

  2. ludy tubylcze miejscowe (Indianie w USA i Kanadzie)

  3. kulturowo zróżnicowane populacje państw będące tworami kolonializmu

  4. protonarody (narody bez państwa, np. Palestyńczycy)

Dwie drogi kształtowania się państwa

  1. od narodu do państwa – wspólnota kulturowa mająca poczucie własnej odrębności przekształca się w organizm polityczny.

  2. od państwa do narodu – organizm polityczny nabiera cech wspólnoty kulturowej. Jest to przekształcanie się samego państwa z państwa dynastycznego i terytorialnego w państwo narodowe, a jego poddanych w obywateli, którzy mają równe prawa. Jest to długotrwały proces historyczny.

Grupy etniczne są postrzegane jako formy poprzedzające naród, który jest tworem upolitycznionym (świadczy o tym posiadanie państwa). Wyróżnia się dwa rodzaje narodów:

  1. stare – terytorialno-obywatelskie, politycne

  2. nowe – etniczno-genealogiczne, etniczno-kulturowe

W początkowej fazie tworzenia się narodu występują trzy procesy, które w każdym przypadku mają indywidualny przebieg i różne tempo:

  1. Kształtowanie się zbiorowości ponadplemiennej i ponadregionalnej.

  2. Kształtowanie się świadomości przynależności do takiej zbiorowości

  3. Kształtowanie się określeń odnoszonych do tego typu zbiorowości, pojawienie się pojęcia narodu

  4. Powstanie państwa: efekt upolitycznienia się narodu.

Narody i ideologie rozwinęły się w epoce nowoczesnej. Pięć rodzajów zmian towarzyszących procesom modernizacji:

  1. zniesienie sztywnych podziałów stanowych, zrównanie wobec prawa

  2. upowszechnienie oświaty i wzrost piśmiennictwa

  3. ruchliwość przestrzenna ludzi i wzrost migracji do miast, urbanizacja

  4. laicyzacja społeczeństwa; zawężenie sfery sacrum, niedosyt zaspokaja naród → osłabienie więzi religijnych

  5. zróżnicowanie na świecie, w którym człowiek należy do wielu grup i pełni wiele ról → tożsamość narodowa pomaga odnaleźć się w niestabilnym świecie

Trzy fale ruchów narodowych po I wojnie światowej:

  1. Konstytuowanie się nowych państw; kończący wojnę traktat wersalski uwzględnił aspiracje narodowe wielu grup etnicznych i uznał prawo narodów do samostanowienia.

  2. Konstytuowanie się nowych państw; wystąpiła po II wojnie światowej i byłą skutkiem dekolonizacji Azji i Afryki.

  3. Współczesna fala ruchu narodowego; efekt upadku panowania komunistycznego w wielonarodowych państwach

Procesy narodotwórcze niemal nigdzie nie doprowadziły do powstania państw narodowych jednolitych pod względem narodowym i etnicznym. Jest to skutek:

12

Trzy klasyczne spojrzenia na podziały społeczne:

  1. Koncepcja klas Karola Marksa – wyrosła ona oczywiście tezy, że kapitalizm jest w schyłkowym okresie swojego panowania. Uważał, że podstawowe podstawowe podziały w społeczeństwie są związane z różnicą w stosunku do środków produkcji – jedni je mają, inni są ich pozbawieni. W kapitalistycznym społeczeństwie nie ma ograniczeń polityczno-prawnym w gospodarce przez co tworzą siędwie podstawowe klasy: klasa właścicieli środków – burżuazja, kapitaliści i klasa pozbawiona środków – proletariat. Ta podstawowa różnica przejawia się w stylu myślenia, postawie politycznej oraz w światopoglądzie.”Świadomość klasowa” obu klas tworzyła konflikty. Proletariat odczuwa swoje efemeryczne położenie, z którego wynika, że tylko obalenie ustroju pozwoli im zmienić swoja pozycję. Miało to doprowadzić do ostatecznego zakończenia ery kapitalizmu i ekspansji klasy robotniczej, czyli proletariatu.

  2. Koncepcja trzech wymiarów podziałów społecznych Maxa Webera – Marks widział strukturę społeczną jednowymiarowo, Weber wyróżnił trzy zasadnicze płaszczyzny zróżnicowania społecznego.

  1. Koncepcje stratyfikacji (uwarstwienia) – Stratyfikacja jest to termin używany do opisu społeczeństw, w których istnieje nierówny podział dochodów, władzy, prestiżu oraz innych pożądanych dóbr i oznacza hierarchiczny układ poziomów położenia społecznego. Pozycja społeczna ludzi jest ujmowana jako wyższa lub niższa punktu widzenia którejś z cech mierzalnych (np. dochód, wykształcenie, lata nauki, prestiż zawodu)

Klasy i warstwy – rozmaitość znaczeń:

Ujęcia klasyczne:

Ujęcia współczesne:

Ruchliwość społeczna – zmiana miejsca jednostek oraz grup w systemie społecznego zróżnicowania (hierarchiczny ukłąd pozycji bądź warstw).

Rodzaje ruchliwości:

  1. piewsza postać ruchliwości – podnoszenie przez jednostkę poziomu swojego wykształcenia, kwalifikacji, bogacenia się. Jest to awans lub degradacja.

  2. Druga postać ruchliwości – zajęcie przez jednostkę wyższej lub niższej pozycji niż mieli jej rodzice wskutek wykształcenia, dochodów itd.

O obu ruchliwościach decydują czynniki:

15

Nierówności społeczne związane z różnicami płci nie są szczególną cechą rozwiniętych społeczeństw nowoczesnych, ale większości, jeśli nie wszystkich społeczeństw ludzkich.

Rozwojowi świadomości nierówności społecznych związanych z płcią sprzyjały trzy cechy społeczeństw unowocześnionych:

Wraz z uprzemysłowieniem tradycyjna skłonność do niższej oceny pracy kobiet stała się podstawowym problemem na rynku pracy. Badania socjologiczne wykazały, że czynnikiem, który ma największy wpływ na zarobki jest właśnie płeć.

Współczesna dyskryminacja przejawia się:

Inne przejawy różnic płci w sferze obyczajów:

Feminizm w najszerszym rozumieniu oznacza dostrzeganie upośledzenia społecznego kobiet i dążenie do jego zniesienia natomiast seksizm jest terminem analogicznym do rasizmu. Tak jak rasizm dzieli ludzi na tych gorszych i lepszych. Podstawowymi odmianami feminizmu są:

  1. liberalna ciesząca się największą popularnością. Jego paradygmatem jest to, że poza podstawowymi różnicami biologicznymi nic nie różni obu płci. Wszystkie odmienności kobiet i mężczyzn są jedynie efektem pierwotnej jak i wtórnej socjalizacji. Feminizm liberalny domaga się równego dostępu do wszystkich pozycji zawodowych i ról społecznych. Krzywy podział krzywdzi obie płcie. Kobiety mające ograniczony dostęp do wielu ról społecznych nie mogą rozwijać swoich talentów natomiast mężczyźni prawie pozbawieni sfery prywatnej tracą wiele radości wynikającej z kontaktu z własnymi dziećmi.

  2. socjalistyczny feminizm (znany też jako marksistowski) określa kobiety jako klasę wyzyskiwaną. Dostrzega ich wyzysk na rynku pracy oraz w życiu domowym (nieodpłatna praca jako żona i matka) a za taką sytuację oskarża kapitalistów, którzy czerpią największy zysk z takiej sytuacji

  3. radykalny feminizm winą obarcza patriarchalizm i mężczyzn a przyczynę widzi we wrodzonych skłonnościach mężczyzn do dominacji i agresji.

16

Rodzina jest w socjologii traktowana dwojako: jako grupa społeczna oraz jako instytucja kontrolująca proces reprodukcji.

Funkcje rodziny:

Rola mężczyzny w rodzine jako „głowy” zeszła na drugi plan, ponieważ praca zarobkowa stała się także częścią życia jego żony. Jednak pomimo to dostarczanie środków życiowych nadal jest głównym kryterium dobrego ojca. Umiejętne zarządzanie środkami finansowymi jest obecnie głównie domeną kobiet. Mężczyzna stał się przede wszystkim mężem a nie ojcem. Stopniowo patriarchalna władza męża w domu słabła na przestrzeni lat. Relacje mężczyzny z dziecmi przestały być najistotniejsze, relacje z kobietami stały się podstawą męskiej rozsamości.

Rola kobiety zmieniła się wraz z podziałem na publiczna sferę pracy zawodowej i prywatna sferę rodziny. Kobieta jest odpowiedzialna głównie za tą drugą. Wraz z poprawą jakości życia zerwały one konrakt z produkcją, natomiast umocniły z reprodukcja.

Macierzyństwo zostało uznane za podstawowy obowiązek i naturalne powołanie kobiety. Rodzenie i opieka nad dziecmi jest elementarnym zajęciem kobiety w domu. Ojciec, zajęty pracą poza domem, przestał być bezwzględną głową rodziny w sensie symbolicznym.

Stosunek do dzieci zmieniał na przestrzeni lat. Miało to związek z:

Posiadanie dzieci coraz mniej wiązało się z korzyściami, a coraz bardziej z kosztami. Zwłaszcza, gdy edukacja stała się odrębną fazą życia człowieka na przełomie XVIII i XIX wieku. Od tamtej pory dzieci przestały być traktowane jako tania siła robocza dzięki ustawodawstwu państwowemu, ale za to miały obowiązek nauki w szkołach.

Cechy i problemy współczesnej rodziny:

18

Polityka – zgodnie z klasyczną definicją Maxa Webera – oznacza zdolnośc kontrolowania lub wpływania na działania innych bez względu na ich zgodę.

Max Weber wyróżnił trzy prawomocne panowania:

Państwo – wg Webera jest to instytucja, które ma wyłączne prawo do posługiwania się siłą w obrębie danego terytorium. Wg Marksa jest to organ panowania klasowego i klasowego ucisku. Obaj opisali tylko jeden aspekt państwa.

Funkcje państwa:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
GLOBALNA MŁODZIEŻ opracowanie, Socjologia wychowania - wykład - prof. zw. dr hab. Zbyszko Melosik
Wykład Socjologia opracowanie pytań
SOCJOLOGIA OPRACOWANE POJECIA Z WYKLADOW
TOŻSAMOŚĆ TYPU ALL INCLUSIVE opracowanie, Socjologia wychowania - wykład - prof. zw. dr hab. Zbyszk
OPRACOWANIE WYKŁADÓW Z SOCJOLOGII(1)
Socjologia wychowania wykład1
socjologia - opracowane zagadnienia(2), Uniwerek
socjologia opracowanie tekstow
socjologia kultury wykłady do egz
socjologia kultury wykład
Socjologia Ogólna wykłady (2013), dr A Roter
Opracowanie wykladow MC OMEN
Socjologia ekonomiczna wykład 07, Socjologia, Socjologia ekonomiczna gospodarki
pytania z opracowaniem, wykład

więcej podobnych podstron