SOCJOLOGIA TEMAT 1-2 blok 1
JEDNOSTKA JAKO ISTOTA SPOŁECZNA
Jednostka w społecznym otoczeniu. Wpływ kręgów społecznych na socjalizację jednostki. Aspiracje jednostki a wybór roli społecznej. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości. Anomia społeczna.
B. SZACKA
POJĘCIE SOCJALIZACJI
SOCJALIZACJA to złożony wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.
Socjolog widzi w socjalizacji przyczynę podobieństw i regularności zachowań
członków zbiorowości społecznych i mechanizm utrwalania porządku społecznego.
Socjalizacja jest rezultatem wpływów zamierzonych i niezamierzonych.
Wpływ socjalizacyjny na człowieka ma rodzina , szkoła , Kościół , przyjaciele etc.
W toku socjalizacji człowiek przyswaja sobie :
- umiejętności , rozumienie znaków, języka , symboli
- normy i wzory zachowań społecznie akceptowane i kulturowo określone jak i wzory reakcji emocjonalnych
- wartości
- umiejętność posługiwania się przedmiotami, która warunkuje sprawne funkcjonowanie w cywilizacji np. umiejętność łączenia się z Internetem
- w toku socjalizacji człowiek kształtuje swoją osobowość i określa tożsamość
- 3 mechanizmy uczenia się umiejętności
a. wzmacnianie
zachowania właściwe - pozytywne - nagrodzone
zachowania niepożądane - negatywne - ukarane
b. naśladowanie
obserwując innych ludzi zachowujemy się podobnie
c. przekaz symboliczny
pouczenia słowne ze strony innych a także dzięki tekstom pisanym
- socjalizacja trwa przez całe życie
- każdy z nas w toku życia musi uczyć się nowych wzorów zachowań
- role społeczne konfiguracje wzorów zachowania
OSOBOWOŚĆ
To zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska.
Podstawowe znaczenie dla kształtowania osobowości mają doświadczenia dzieciństwa , z którymi wiążą się emocje
- osobowość kształtuje się z czasem
- osobowość nie jest zbiorem najróżniejszych cech, ale całościową organizacją,
Która nadaje zachowaniom jednolitość i wewnętrzną spójność
TYPY OSOBOWOŚCI
- osobowość autorytarna - cechy
tendencja do surowego karania osób uznających normy odmienne od przyjętych przez daną osobę, bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom
poczucie zagrożenia
odrzucanie indywidualizmu i twórczej inwencji
OSOBOWOŚĆ JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA ANTROPOLOGII SPOŁECZNEJ I SOCJOLOGII
- pojęcie osobowości podstawowej i osobowości modalnej
Osobowość podstawowa to część powiązanych ze sobą elementów osobowości
występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami
Osobowość modalna to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji
Drogą do jej poznania są analizy statystyczne
Doświadczenie zawodowe silnie wpływa na kształtowanie osobowości
TYPY OSOBOWOŚCI - SAMOSTEROWNY I KONFORMISTYCZNY
- typ samosterowny działanie na podstawie własnego indywidualnie wypracowanego osądu sytuacji, zwracanie uwagi zarówno na wewnętrzną dynamikę zachowań, jak i ich obserwowalne konsekwencje, szerokie horyzonty myślowe, ufność wobec innych
- typ konformistyczny - cechuje go przestrzeganie nakazów zewnętrznego autorytetu, koncentracja na zewnętrznych efektach zachowania z pominięciem jego wewnętrznej motywacyjno - emocjonalnej dynamiki, brak ufności wobec innych, mechaniczne posłuszeństwo wobec prawa
ROLA SPOŁECZNA
- pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej
- pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości
- każdy człowiek w swoim życiu zajmuje wiele pozycji
- nie można wyczerpać wszystkich możliwości jakie daje dane społeczeństwo
POZYCJE PRZYPISANE I OSIĄGANE
- pozycje przypisane to takie na których zajmowanie człowiek nie ma żadnego wpływu - wyznaczone bez udziału naszej woli wraz z urodzeniem
- pozycje osiągane - takie, które sam zdobywa lub takie na których zajęcie ma jakiś wpływ
ROLA SPOŁECZNA - to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją
Jest to schemat zachowania związanego z pozycją - scenariusz pozycji
Zachowania nakazane , zakazane i margines swobody
Margines swobody - zakres i stopień okazywania uczuć
KONFLIKT RÓL - kiedy to różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań -np. matka woła dziecko na obiad a ono bawi się z kolegami
Istnieje dobór ról - trzeba tak dobierać rolę, aby pozycje do nich pasowały
Ksiądz nie będzie właścicielem sex - shopu
DWA KIERUNKI ZAINTERESOWAŃ ROLĄ SPOŁECZNĄ
- 2 podejścia do problematyki roli społecznej
Podejście funkcjonalno strukturalne - zainteresowanie rolami jako czynnikami porządkującymi rzeczywistość społeczną
- role społeczne określają jak powinna się zachowywać osoba zajmująca daną pozycję
- role społeczne są czynnikiem stabilizującym społeczeństwo.
- przy podejściu interakcyjnym role są pojmowanie nie jak coś gotowego i narzuconego, ale jako coś co powstaje w procesach międzyosobniczych
ROLA SPOŁECZNA A OSOBOWOŚĆ
- człowiek dopasowuje role do swojej osobowości
- człowiek uczy się ról i przyswaja je sobie jako część swojego ”ja” i czyni je elementami struktury własnej osobowości
TOŻSAMOŚĆ
- poczucie tożsamości osobistej = świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni, w różnych okresach życia, w sytuacjach społ. i pełnionych rolach
a także świadomość własnej odrębności i indywidualności
- tożsamość jest społecznie nadawana, społ. przekształcana i potwierdzana
- przez odbicie w oczach innych poznajemy samych siebie
Tożsamość społeczna jednostki jest pochodną jej przynależności do różnych grup społ. , ma wymiar subiektywny i obiektywny
- tożsamość związana jest z odgrywanymi rolami społecznymi
- odgrywane role wpływają na osobowość człowieka i zmieniają ją
- system ról jest sposobem klasyfikacjo jednostek w społeczeństwie
- wśród różnych ról człowieka jedna z nich jest rolą kluczową - wyznaczającą jego tożsamość zazwyczaj rola zawodowa
RODZAJE SOCJALIZACJI
- socjalizacja pierwotna
- socjalizacja wtórna
- każda z nich dokonuje się inaczej i wprowadza w inne obszary życia zbiorowego
- potrzeba resocjalizacji - wymazanie rezultatów wcześniejszych socjalizacji o
oduczenie
SOCJALIZACJA PIERWOTNA
- człowiek przechodzi ją w dzieciństwie
- dzięki niej staje się członkiem społeczeństwa
- uczy się elementarnych zachowań i podstawowych ról społecznych
- rodzice są znaczącymi innymi - ważniejsi od innych otaczających dziecko ludzi
- kształtuje się także osobowość podstawowa
- dziecko czy chce czy nie chce żyje w świecie zdefiniowanym przez rodziców
- końcowa faza socjalizacji pierwotnej - pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego - odkrycie istnienia ogólnospołecznych reguł
SOCJALIZACJA WTÓRNA
- dotyczy jednostki , która socjalizację wtórną ma już za sobą i zna ”abecadło”
życia społecznego - s. wtórna uczy jak się nim posługiwać
- wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia społecznego
- człowiek nabywa wiedzę niezbędną do odgrywania ról-uczy się jak być uczniem…
- człowiek ma do czynienia z różnymi światami społecznymi - może wybierać
- socjalizacja wtórna jest uzupełnieniem socjalizacji pierwotnej
- człowiek decyduje kto będzie dla niego znaczącym innym
RESOCJALIZACJA
- cel przemiana człowieka - wymazanie z jego świadomości dotychczasowych treści i wprowadzenie nowych, przekształcenie jego obrazu świata , przebudowa osobowości i zmiana tożsamości
SOCJOLOGIA TEMAT 1-2 blok 1
Fragment !!!
JEDNOSTKA JAKO ISTOTA SPOŁECZNA
Jednostka w społecznym otoczeniu. Wpływ kręgów społecznych na socjalizację jednostki. Aspiracje jednostki a wybór roli społecznej. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości. Anomia społeczna.
Pojęcie osobowości społecznej ściśle wiąże się z terminem osobowości kulturowej.
Osobowość kulturalna to działania człowieka, które spełnia biorąc udział w systemach kulturalnych istniejących w ramach danej cywilizacji. Analizując osobowość kulturalną należy wziąć pod uwagę pewne układy tworzące razem system.
-fragmentaryczne dziedziny wiedzy ( biologicznej , matematycznej itp. ) tworzą między sobą sieć zależności i wpływów , które razem można traktować jako jeden
kompleks dynamiczny, który wyznacza osobowość poznawczą danego człowieka
- między różnymi czynnikami, które na pozór wydają się odmienne, głównie w kontekście kulturowym zachodzić mogą wzajemne powiązania.
- pewne etapy życia społecznego mogą dominować np. religia i wywierać
decydujący wpływ na pozostałe wartości estetyczne, moralne
Osobowość społeczna jest przedstawiana jako część konkretnej osobowości kulturalnej człowieka , której źródłem i podstawą jest jego uczestnictwo w unormowanych systemach społecznych. Osobowość społeczna kształtuje się pod wpływem innych ludzi dzięki sieci wzajemnych oddziaływań i relacji społecznych.
Człowiek przy pomocy innych uczy się rozwijać swoją osobowość społeczną, kształtując siebie jako istotę społeczną.
Osobowość społeczna jest zależna od wielu czynników m.in. ról społecznych odgrywanych w społeczeństwie w, którym człowiek wyrósł. Ogromny wpływ na osobowość społeczną ma osobowość poznawcza, gdyż kultura wymaga od człowieka posiadania pewnych informacji i wiedzy niezbędnych do sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Posiadane wiadomości i wiedza , jej wykorzystanie i sposoby zdobywania są często wyznacznikiem oceny środowiska społecznego. Szczególnie w ekonomii podkreśla się, że sposób w jaki zdobywa
człowiek środki do utrzymania wpływają na osobowość.
Z pojęciem osobowości społecznej wiążą się ściśle takie terminy jak kręgi społeczne czy wzór osobowy
Ludzkie życie przebiega w obrębie kręgów społecznych, które wywierają wpływ na socjalizację jednostki
Człowiek podczas styczności z otoczeniem społecznym staje się obiektem
zainteresowania innych ludzi, w ten sposób rozwijają się kręgi społeczne.
Krąg społeczny powstaje wtedy, gdy człowiek który jest obiektem zainteresowania innych, połączony jest z innymi unormowanymi stosunkami społecznymi i otoczenie społeczne, które interesuje się jednostką wymaga od niej
aby zachowywała się zgodnie z przyjętymi powszechnie wymogami
Przykłady kręgów społecznych: kręgi zawodowe, rodzinne, sąsiedzkie, klasowe
Wielkość kręgu społecznego zależy od pełnionej roli społecznej. Natomiast socjalizacja jest to proces uczenia się , dzięki któremu człowiek staje się istotą społeczną , człowiekiem społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takimi jakimi chce nas mieć nasze otoczenie społeczne
W toku socjalizacji człowiek przyswaja sobie :
- określone wartości
- normy i wzory zachowania - biologiczne i emocjonalne
-umiejętności niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie - komunikowanie się
W toku socjalizacji człowiek kształtuje własną osobowość
Osobowość - zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowania , które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do środowiska.
Uczenie się umiejętności opiera się na 3 mechanizmach :
- wzmacniania - czyli nagradzania właściwych zachowań a piętnowania złych
- naśladowania innych ludzi
- przekaz symboliczny - światopogląd ukształtowany na podstawie pouczeń słownych innych ludzi
Z pojęciem socjalizacji wiąże się pojęcie resocjalizacji czyli oduczenie dotychczas przyswojonych wartości , norm i wzorów zachowań i nauczenie nowych
W analizie kręgów społecznych na socjalizację jednostki należy uwydatnić rolę rodziny , rodzina przekazuje dziecku pewne wartości kulturowe i wzory osobowe. Dziecko uzyskane informacje samemu przetwarza postępując wedle ukrytych paradygmatów ocen kultury, klasyfikuje ludzi i uczy oraz kształtuje godne szacunku cele, prócz tego przyswaja wydawane przez rodziców nakazy i wyjaśnienia kulturowe. Wszystkie te procesy zachodzą w ramach socjalizacji pierwotnej
Socjalizacja pierwotna oznacza , że dziecko uczy się podstawowych ról społecznych. Dziecko i rodziców łączy silna więź emocjonalna ponadto dziecko stara się we wszystkim naśladować swoich opiekunów. Po pewnym czasie dziecko odkrywa , że zakazy i nakazy , a także wzory zachowań nie są przekazywane jedyne jemu, ale także i innym osobom.
W miarę dorastania na człowieka zaczyna wpływać coraz więcej kręgów, szkoła, przyjaciele itp. Zaczyna on odczuwać coraz większą presję. Pod wpływem wielu kręgów społecznych dochodzi do socjalizacji wtórnej.
Socjalizacja wtórna uczy głównie jak umiejętności nabyte w toku socjalizacji pierwotnej wykorzystywać w praktyce. Socjalizacja wtórna ukazuje jak należy poprawnie odgrywać role społeczne w społeczeństwie. Jednak należy zaznaczyć , że socjalizacja pierwotna determinuje procesy zachodzące podczas socjalizacji wtórnej.
Kręgi społeczne stawiają człowiekowi rozmaite wymagania , postępowania wg. wzoru osobowego. Wzór osobowy stawiany przez innych nie musi być przyjmowany przez konkretnego człowieka.
Na wzór osobowy składają się 4 składniki :
- jaźń odzwierciedlana - uświadamianie własnego ”ja”
W kształtowaniu jaźni odzwierciedlanej dominującą rolę odgrywają kręgi społeczne.
Stan socjalny - całokształt praw działający z własnej lub inicjatywy innych grup lub wspólnot
F. ZNANIECKI
I OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA
Pierwszy rodzaj integracji jest wynikiem związków strukturalnych i genetycznych , jakie zachodzą między systemami kulturalnymi, należącymi do tej samej obiektywnej dziedziny kultury
- u każdego organizacja poznawcza jest fragmentaryczna i rozmaite fragmenty wiedzy
( historycznej, matematycznej itp. ) jakie posiada, nie wiążą się między sobą w system logiczny, ale dzięki temu, że wiedza wykazuje pewną łączność i ciągłość rozwojową, między tymi fragmentami w przebiegu życia indywidualnego występują liczne wpływy jednostronne i zależności wzajemne - można je wszystkie traktować jako jeden kompleks dynamiczny i nazwać go osobowością poznawczą danego człowieka
- osobowość poznawcza jako synteza pewnych komponentów wiedzy hist. matem. itp.
które tworzą kompleks dynamiczny
- między częściowymi układami naszych wartości i czynności, które zalicza się do różnych dziedzin kultury też zachodzą wpływy i zależności wzajemne
- np. osobowość religijna - jeśli człowiek żyje w cywilizacji w której jedna dziedzina kultury
tworzy jednolity system i człowiek przez całe życie w nim bierze udział
- czasami jeden system kulturalny nabiera dominującego znaczenia
- najważniejsza jest ta część osobowości kulturalnej, której podstawą jest jego uczestnictwo
w systemach społecznych, grupach i stosunkach osobistych
- wprowadzenie człowieka w systemy kulturalne dokonuje się pod wpływem innych, dzięki oddziaływaniu środowiska w którym żyje
- człowiek wrastając w cywilizację swego środowiska i uczestnicząc w stosunkach i grupach społ. Uczy się kształtować swoją osobowość społeczną w odrębne systemy, kształtuje siebie jako istotę społeczną
- wykształcenie umysłowe podstawą życia kulturalnego
- udział w systemie kulturalnym wymaga pewnych wiadomości
- rozwój umysłowy zależny jest od czynników społecznych
- człowiek żyjąc i działając w danym środowisku własną osobowość społeczną tworzy
- sposób w jaki człowiek pozyskuje środki dla własnego utrzymania warunkuje całokształt jego osobowości
- człowiek albo dopasowuje swoją osobowość społ. do wymagań środowiska albo ją modyfikuje
- większość życia społecznego większości jednostek upływa w obrębie względnie trwałych i w miarę zwartych kręgów społecznych w tych kręgach ludzie odgrywają role osobiste
- człowiek będący ośrodkiem zainteresowania jest z innymi połączony stosunkami społecznymi
- krąg społeczny stara się aby człowiek przestrzegał pewnych norm zachowań
- wielkość i zróżnicowanie kręgu społecznego zależy od pełnionej roli społecznej
- krąg kształtuje osobę wg uznanego wzoru osobowego może on być przyjęty lub narzucony
- zachodzą czasami rozbieżności między wzorem narzuconym a wzorem jaki człowiek sam przyjmuje
- np. krąg rodzinny, zawodowy,
- osoba społeczna - człowiek, który w określonej roli osobistej, którą faktycznie odgrywa w odpowiednim kręgu społecznym
- rola społeczna jako wzór osobowy może być ta sama dla wielu osób, odgrywana w wielu kręgach
- każdy człowiek, zwłaszcza żyjący w skomplikowanym społeczeństwie bywa ośrodkiem kręgów społecznych, odgrywa wiele odmiennych ról
- różne role społ. człowieka bo istnieje wiele kręgów społecznych
- role jakie człowiek odgrywa w pierwszej części swojego życia wpływają na osobowość społeczną oczywiście w warunkach danego środowiska społecznego i na podłożu danej cywilizacji
- życie społeczne człowieka podlega ewolucji aż do późnego wieku
- każda nowa rola społeczna wprowadza jakieś nowe doświadczenia
- pojęcie natura wrodzona w znaczeniu organicznie uwarunkowanych usposobień nie ma
znaczenia dla socjologii osobowości, gdyż nie istnieją wrodzone dążności lub skłonności społeczne - nie ma osobowości wrodzonej
- dążności społeczne należą do dorobku kulturalnego, istnieją tylko dzięki tradycji
społeczno - kulturalnej
- biografia społeczna - to historia udziału osobnika w świecie społecznym
- kultura i tradycja wpływają na osobowość
- w dzieciństwie się rozwijają dążności osobotwórcze czyli dążności do kształtowania własnej osoby wg wzoru osobowego
- każdy wzór osobowy zawiera 4 składniki :
jaźń odzwierciedlona, stan socjalny, funkcja społeczna, znaczenie życiowe
jaźń odzwierciedlana czy jaźń społeczna to osobnik ujęty tak jak przedstawia się sobie samemu, gdy wyobraża sobie, że jest przedmiotem zainteresowania pewnego kręgu społecznego. Świadomość własnego ”ja” powstaje w związku z odbiciem, odzwierciedleniem tego przedstawienia, które w jego mniemaniu inni ludzie o nim mają
- jaźń odzwierciedlona pojawia się po wejściu do jakiegoś kręgu społecznego
- wpływ kręgów społecznych na kształtowanie się jaźni odzwierciedlanej
Stan socjalny - całokształt praw, które stara się osobnikowi zapewnić dany krąg społeczny
Do stanu socjalnego należą stanowisko moralne, pozycja ekonomiczna, sfera bezpieczeństwa i prywatności
stanowisko moralne prawo danej osoby, aby być traktowaną jako czynny przedmiot czynnych obowiązków moralnych
- krąg społeczny przyznaje jednostce prawo do utrzymania bytu materialnego zapewnia jej pozycję ekonomiczną
- kręgi społeczne interesują się ekonomiczną pozycją członków
- sfera bezpieczeństwa osobistego obejmuje wszystkie wartości człowieka, które dany krąg społeczny uznaje za słuszne
- pierwotnie i zasadniczo krąg społeczny przyznaje osobnikowi jedynie prawo obrony przed
negatywnymi postępowaniami indywidualnych uczestników kręgu - nie przeciw krzywdom z zewnątrz
sfera prywatności - obejmuje czynności, które krąg społeczny wyklucza z zakresu regulacji społ. - są to sprawy prywatne
- funkcję społeczną osoby stanowi ogół obowiązków jakie posiada w danym kręgu
- kierownictwo może być przewodnictwem lub rządzeniem
Znaczenie życiowe polega na wpływie jaki odgrywanie przez osobnika danej roli wywiera bądź na jego własne życie, bądź na życie kulturalne i społeczne jego środowiska
- obiektywne znaczenie osoby społecznej wytwarza się stopniowo
- obiektywne znaczenie osoby jest uwarunkowane przez rodzaj jej funkcji społecznej i sposób w jaki tą funkcję wykonuje, ale aktualizuje się dopiero wtedy gdy wyniki jej działalności przeniknęły w życie innych ludzi i dla nich nabrały ważności
- rozróżniamy dążność do
1 przystosowania osobistego
2 samodzielności społecznej
1 człowiek stara się odpowiadać wymaganiom kręgu społecznego - usiłuje odegrać rolę, którą krąg mu narzuca i tak jak krąg tego żąda
- mamy dążności do ekspansyjnego i restrykcyjnego podporządkowania się, dążności do ekspansyjnej i restrykcyjnej samodzielności
- 1.pewne kręgi społeczne, narzucając człowiekowi w dzieciństwie określone role powodują przyjęcie tych ról, wpływają pozytywnie na rozwój pewnych rodzajów dążności osobotwórczych
- 2. ludzie u których wpływy kręgów społecznych w młodości rozwinęły pewien rodzaj dążności osobotwórczych, poszukują później takich kręgów i ról, w których dążności tego rodzaju mogą się w pełni zadowolić
- 3 klasy kręgów
- kręgi wychowawcze - rodzina, szkoła
- kręgi pracy
- kręgi zabawy
Każdy z tych 3 rodzajów kręgów nakierowuje późniejszy bieg życia człowieka, rozwija pewne dążności osobotwórcze
- ludzie dobrze wychowani dzieciństwo i młodość spędzili pod wpływem kręgów wychowawczych
- ludzie pracy - okres pracy zaczął się dla nich wcześnie i trwał długo i nieprzerwanie
- ludzie zabawy - większość czasu spędzają w kręgu rówieśników i ten krąg przeważa nad pozostałymi dwoma