Proces orzekania:
Ustalenie stanu faktycznego
Dokonanie subsumcji stanu faktycznego (oceny prawnej)
Ustalenie konsekwencji prawnej
Sąd musi ustalić stan faktyczny, ponad wszelką wątpliwość. Sąd ma być przekonany, że było tak a tak. Sąd nie ma na celu przekonywać kogokolwiek, ustala fakty wg własnego przekonania. Sąd trzeba przekonać, że było tak a tak. Dążenie do ustalenia prawdy materialnej. Nie może dochodzić do samosądu.
Podciągnięcie pod przepis. Wymaga to starań interpretacyjnych. Odtworzenie normy, jaka wynika z przepisu (np. art. 148 paragraf 1 KK)
Wobec sprawcy
Środki karne, kryminalne, odszkodowanie, restytucja itp.
Konsekwencje prawne nie są konkretne ( „widełki”). Względny sposób określenia konsekwencji (od… do… x lat). Nakładanie okoliczności obciążających i łagodzących (branie ich pod uwagę przy wyroku). Gdy sąd nie weźmie pod uwagę okoliczności łagodzących, przysługuje apelacja- odwołanie się. Wyrok będzie zakwestionowany. Dosyć żmudne ustalenie wyroku. Wyroki się kwestionuje, ta procedura odwoławcza musi być przestrzegana.
Konsekwencje- podział dychotomiczny:
a). Charakter środku przymusu prawnego/ państwowego
b). charakter środków wychowawczych- oddziaływania społecznego
a). typowa, fundamentalna droga rozwiązywania konsekwencji prawnych, za których zastosowaniem idzie przymus. Gdy ktoś nie podda się dobrowolnie, przymus można zastosować nawet fizycznie.
b). są opozycją wobec a).
nie można ich przymusowo wykonać, dobrowolne poddanie się środkowi karnemu (np. sądy społeczne- kiedyś, Społeczne Komisje Pojednawcze). Nietypowy rodzaj środka karnego. Dobrowolne poddanie się takiej karze ma znaczenie wychowawcze.
Rozstrzyganie konfliktów prawnych zazwyczaj ma kształt orzekania (wiążąca dla stron); typowa działalność orzecznicza:
*ochrona prawna sensu stricte to orzekanie
* ochrona prawna sensu largo to inne rodzaje działalności nie będące orzekaniem:
- działalność pojednawcza
-dz. Opiniodawcza i pomocnictwo prawne
- dz. Zapobiegawcza (prewencja)
- kontrola przestrzegania Prawa
OCHRONA PRAWNA
Działalność organów powołanych do jej sprawowania. Rozstrzygane konflikty, np. w drodze administracyjnej.
DZIAŁALNOŚĆ POJEDNAWCZA
- może stanowić samodzielny etap
-możliwa jest jako etap poprzedzający orzekanie-
W przepisach.
Zniesławienie, zniewaga- posiedzenie mające na celu pogodzenie stron (Posiedzenie Pojednawcze). Nie musi dojść do orzekania np. prawo cywilne- rozwód. Doprowadzenie do ugody. Czasem pojednawstwo jest jedynym sposobem rozstrzygnięcia sporu (np. stosunki międzynarodowe).
Podejmowanie starań zmierzających do ugodowego rozwiązania konfliktu.
Ugoda ma formę umowy między stronami:
Mediacja- pośrednictwo
Działanie podmiotu trzeciego (nie zaangażowanego w spór).
Stworzenie warunków do bezpośrednich rozmów, stworzenie ugody.
Stara się pomagać w poszukiwaniu form ugody. Podpowiada, ale niczego nie narzuca stronom. |
|
Koncyliacja- rozjemstwo
Działalność przygotowanego do tego organu- powołany organ rozjemczy.
Opracowanie i przedstawienie stronom sporu sposobów co do jego rozstrzygnięcia.
Działalność rozjemcy nie jest względnie wiążąca.
Musi być dobrze opracowana, nie może naruszać Prawa, propozycja. |
Forma orzekania (nie ma nic wspólnego z działalnością pojednawczą):
Polubowne załatwienie sprawy. Rozstrzyganie sporu przez sąd polubowny- nie musimy iść ze sporem do sądu powszechnego, w pewnych warunkach można dokonać zapisu na sąd polubowny (strony zawierające między sobą umowę, mogą zastrzec, że wszystkie spory wynikające z tej umowy będą rozstrzygane w sądzie polubownym- np. sprawy handlowe). Dzieje się tak z 2 powodów:
sądy polubowne działają szybciej niż sądy powszechne
tajemnice handlowe
Może przenieść sprawę z sądu cywilnego do polubownego. Zapis na sąd polubowny ma mieć formę pisemną. Pisemne stwierdzenie.
Gdy jedna strona uda się do sądu powszechnego- sp odeśle do sądu polubownego.
Sąd polubowny orzeka, rozstrzyga sprawę. Ma to charakter wiążący. Orzeczenie może być przymusowo wykonane przez komornika. Akta są deponowane do sądu powszechnego i tam przechowywane. Wyrok tak samo wykonywany jak z sądu powszechnego.
2 arbitrów- wybierają super arbitra.
Orzekanie NIE pojednawstwo!!
Sądy polubowne mogą być tworzone ad hoc- z góry. Ale są też i takie o charakterze stałym. Są tam listy arbitrów (sam przechowuje akta sprawy, są specjaliści, mają przygotowane osoby do wystąpienia w roli arbitra). Znajomość przepisów przez specjalistów.
DZIAŁALNOŚĆ OPINIODAWCZA
Wydawanie opinii prawnych jest formą ochrony prawnej. Udzielanie opinii może być jednorazowe (pomoc prawne) albo wielokrotne- jeden podmiot ochrony prawnej wielokrotnie udziela pomocy prawnej.
Obsługa prawna- np. radca prawny- może mieć charakter nie tylko stwierdzający, ale legislacyjny- udzielanie pomocy organowi tworzącemu prawo. Obsługa legislacyjna ma przygotować akty prawne tak, aby nie kolidowały z innymi i być jasny, należycie sformułowany.
DZIAŁALNOŚĆ ZAPOBIEGAWCZA
Organy ochrony prawnej prowadzą działalność prewencyjną. Rozciąga się ona na:
prewencję generalną- zabezpieczenie przestrzegania Prawa przez wszystkie podmioty
prewencję indywidualną- skierowana do podmiotów, które już wcześniej naruszyły prawo
KONROLA PRZESTRZEGANIA PRAWA
Może mieć trojaką postać:
sensu stricto- organ uprawniony do kontroli bada działalność organu kontrolowanego, zgodność działania pod względem prawnym. Organ kontrolujący musi mieć środki kontroli (to takie urządzenia prawne- środki ujawniania, np. prawo żądania okazania akt postępowania, prawo żądania wyjaśnień od organu kontrolującego)
sensu largo- wymaga, aby organ uprawniony do kontroli posiadał środki kontroli i reagowania
środki reagowania- pozwalają zareagować na ujawnione nieprawidłowości
* nadzór- organ uprawniony do nadzoru ma prawo wydawania wiążących decyzji organowi kontrolowanemu co do sposobu załatwiania sprawy. Organ nadzorczy ma władzę w stosunku do organu kontrolowanego