WYKŁAD VI - PRAWO DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. (CZ. 1)
Temat 1: Ustrój gospodarczy w Polsce.
Konstytucja RP określa podstawowe zasady ustroju gospodarczego Polski. Są to:
zasada społecznej gospodarki rynkowej;
zasada wolności gospodarczej;
zasada własności prywatnej;
zasada wolności wyboru zawodu oraz idea solidarności i dialogu społecznego.
W Art. 20 Konstytucja określa expressis verbis zasadę społecznej gospodarki rynkowej: „Społeczna gospodarka rynkowa […] stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.” Źródeł tej zasady należy poszukiwać w doktrynie reprezentowanej przez szkołę fryburską Koncepcja społecznej (socjalnej) gospodarki rynkowej rozwinęła się w RFN w połowie lat 60-tych XX wieku i na trwałe ukształtowała ustrój gospodarczy współczesnego państwa gospodarki rynkowej. Zakłada ona, że wolny rynek jest mechanizmem najlepiej społecznie przygotowanym dla podziału dóbr o ograniczonej ilości. Tylko tam, gdzie rynek nie może wypełnić swych funkcji społecznych, ma wkraczać państwo, którego zadaniem jest zabezpieczenie socjalne obywateli (zapewnienie równości szans, humanizacja pracy). Podstawą gospodarki jest wolność uczestników rynku, wolna konkurencja, z drugiej strony dopuszczalne jest świadome kształtowanie gospodarki przy pomocy polityki gospodarczej państwa, a nawet planowanie dotyczące przede wszystkim skali makroekonomicznej.
Kolejną zasadą jest zasada wolności gospodarczej. Konstytucja w Art. 20 stanowi, że: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej jest podstawą ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”.
Wolność gospodarcza oznacza zagwarantowaną przez prawo swobodę podejmowania działalności gospodarczej, jej organizowania (w tym wyboru formy organizacyjno - prawnej) i samodzielność w jej prowadzeniu. Zasada ta związana jest ze swobodą konkurencji na rynku.
Wolność gospodarcza podlega ochronie konstytucyjnej. Jak wynika z art. 22 dopuszczalne jest ograniczenie wolności gospodarczej, ale tylko „w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”. Ustawodawca nie traktuje wolności gospodarczej w sposób absolutny, formułuje on granice tego prawa, którymi są interes publiczny.
Podstawą ustroju gospodarczego Polski jest też, jak stanowi art. 20 Konstytucji, własność prywatna. Konstytucja dopuszcza istnienie własności publicznej, która znajduje się we władaniu Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Odrębne ustawy określają zasady gospodarowania mieniem tych podmiotów. W związku z powyższym wyróżniamy następujące rodzaje własności: własność prywatną, własność państwową i własność komunalną.
Własność jako najszersze prawo podmiotu do rzeczy jest szczególnie chroniona już na poziomie Konstytucji. W art. 21 ust. 1 i 2 ustawodawca postanowił, że: „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia” oraz „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Zasady i tryb wywłaszczenia reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. nr 46 z 2000 r., poz. 543).
Art. 20 Konstytucji określa również dwie pozostałe zasady ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej: wolność wyboru zawodu oraz ideę solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. O ile bowiem pierwsza z nich nie nastręcza szczególnych trudności interpretacyjnych, jest bowiem rozwinięta w przepisach ogólnych kodeksu pracy (art. 10 §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz. U. nr 24 z 1974 r. ze zm., poz. 141), o tyle zdaniem niektórych autorów, użyte w art. 20 Konstytucji zwroty „solidarność”, „dialog”, i „współpraca partnerów społecznych” nie dają się precyzyjnie zdefiniować prawnie.
Można na podstawie doktryny przyjąć następującą interpretację tych pojęć:
Solidarność - oznacza wzajemne wspieranie się i pomoc w potrzebie;
Dialog - jest to zorganizowana wymiana informacji i opinii skierowana ku uzyskaniu porozumienia podmiotów o odmiennych zapatrywaniach lub interesach;
Współpraca partnerów społecznych - partnerami społecznymi są przede wszystkim pracobiorcy reprezentowani przez związki zawodowe i pracodawcy reprezentowani przez odpowiednie zrzeszenia i samorządy gospodarcze. Ponadto wśród partnerów społecznych uwzględnić trzeba rolników oraz przedstawicieli administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Przedstawiciele organów władzy publicznej nie prezentują jednak własnych interesów, lecz występują w charakterze reprezentantów interesów państwa lub wspólnot samorządowych i grają rolę mediatorów mediatorów sporach toczących się na linii pracodawcy - pracobiorcy. Instytucją mającą służyć dialogowi i współpracy partnerów społecznych jest w Polsce tzw. Komisja Trójstronna (rząd, pracodawcy, pracobiorcy).
Zasada wolności gospodarczej oraz pozostałe zasady jako podstawowe prawa i wolności obywatelskie podlegają również bezpośredniej ochronie Konstytucyjnej na podstawie przepisów art. 77 - 85 Ustawy Zasadniczej, które regulują środki ochrony wolności i praw człowieka i obywatela, m. in. prawo żądania wynagrodzenia za doznaną szkodę wskutek niezgodnego z prawem działania władz, skargę do Trybunału Konstytucyjnego czy wystąpienie do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Uruchamianie i prowadzenie działalności gospodarczej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej zostało uregulowane ustawą z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej.
Pojęcie działalności gospodarczej .
Definicja działalności gospodarczej została sformułowana w ustawie Prawo działalności gospodarczej w sposób ogólny - możliwa jest bardzo szeroka interpretacja poszczególnych elementów, składających się na budowę owej definicji: "Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". Pojęcie działalności gospodarczej stało się przedmiotem wielu orzeczeń sądowych, z których wynika rozszerzająca wykładnia tego przepisu. Przytoczyć należy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym czytamy: (...) pojęcie działalności gospodarczej nie sprowadza się tylko do procesów technologicznych i zjawisk ekonomicznych zachodzących w toku działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej prowadzonej w celach zarobkowych i na rachunek podmiotu, ale obejmuje także czynności faktyczne i prawne związane np. z uzyskaniem środków produkcji, jeżeli czynności te lub działania nie są zabronione przez prawo. Podobne stanowisko przyjął Sad Najwyższy, na podstawie którego orzecznictwa została wyprowadzona tzw. „definicja sądowa działalności gospodarczej”.
Mimo generalnego stanowiska orzecznictwa i doktryny, iż pojęcie działalności gospodarczej należy rozumieć szeroko, w literaturze przedmiotu uważano, iż istnieje wiele wyjątków od postrzegania danego przejawu działania ludzkiego, jako działalności gospodarczej. Nie będą wobec powyższego działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej czynności wykonywane w ramach: stosunku pracy (art. 22 § 1 k.p.), udzielonego pełnomocnictwa, dzierżawy przedsiębiorstwa. Należy również pamiętać, iż działalność gospodarcza ma charakter obiektywny, czyli stwierdzenie prowadzenia działalności gospodarczej nie podlega ocenie samego przedsiębiorcy. Biorąc jednocześnie pod uwagę, iż pojęcia budujące zakres przedmiotowy działalności gospodarczej są w znacznym stopniu nieostre, stwarza to konieczność regulowania powyższej kwestii przez orzecznictwo. W ten sposób w wielu orzeczeniach przyjęto, iż działalność gospodarcza nie występuje na przykład w przypadku: wymiany kaset na własne potrzeby, wynajmowania pomieszczeń we własnym domu, wynajmowania lokali, lokowania na rachunkach bankowych własnych środków finansowych, budownictwa komunalnego organów samorządu terytorialnego, okresowego sprawdzania narzędzi pomiarowych, wykonywania czynności przez agentów ubezpieczeniowych, działalności gospodarczej i propagandowej w zakresie planowania rodziny itd.
Zakres przedmiotowy działalności gospodarczej.
Przepis art. 2 ust. l ustawy prawo działalności gospodarczej wskazuje, jakie dziedziny ustawodawca zaliczył do działalności gospodarczej. Są nimi mianowicie: działalność wytwórcza, budowlana, usługowa, handlowa, a także poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych. W stosunku do ustawy o działalności gospodarczej nastąpiła zmiana, polegająca na rozszerzeniu zakresu przedmiotowego pojęcia działalności o ostatni z wymienionych rodzajów.
Lista rodzajów działalności gospodarczej określona w art. 2 ust. l w ustawie Prawo działalności gospodarczej, mimo iż zawiera jedynie cztery pozycje, jest dość pojemna- ustawodawca chciał objąć formułą działalności gospodarczej jak największą liczbę przejawów aktywności gospodarczej człowieka. Rozwiązania problemu, co należy rozumieć pod poszczególnymi rodzajami działalności gospodarczej, należy szukać w rozporządzeniu Rady Ministrów z 07.10.1997r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności.
Pojęcie działalności wytwórczej obejmuje czynności, które prowadzą do wytworzenia produktu materialnego, ale także wydobycie lub pozyskanie surowców mineralnych oraz ich przetworzenie, uszlachetnianie, jak również czynności towarzyszące wydobyciu i produkcji np. poszukiwanie zasobów mineralnych, robót wiertniczych i związanych z nimi robót budowlano - montażowych i magazynowych.
Działalność budowlana zgodnie z ustawą. Prawo budowlane obejmuje projektowanie, budowę utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych. W pojęciu działalności budowlanej mieszczą się więc roboty budowlane, obejmujące budowę, a także prace polegające na montażu, remoncie, rozbiórce obiektu budowlanego, prace dotyczące urządzania i wyposażania wnętrz, jeżeli ich realizacja wynika wykonania obiektu budowlanego i jest niezbędna w jego funkcjonowaniu.
Pod pojęciem handlu należy rozumieć zakup lub sprzedaż towaru bądź usługi. Może być wykonywany w sposób hurtowy lub detaliczny, mieć zasięg krajowy lub międzynarodowy.
Pojęcie to obejmuje handel hurtowy i detaliczny nowymi i używanymi towarami prowadzony przez sklepy, domy towarowe, na straganach i targowiskach, przez domokrążców i komiwojażerów, domy aukcyjne i w inny sposób poza siecią sklepową wykonywany na własny rachunek lub jako sprzedaż komisowa, a także dokonywane na własny rachunek operacje zwyczajowo związane
z handlem (sortowanie, składowanie, przepakowywanie).
Pojęcie usług rozpatrujemy w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z 18.03.1997r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W świetle powyższego usługi obejmują:
1) wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych, tzn. usługi dla celów produkcji;
2) wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.
W szczególności usługami są:
l) czynności o charakterze naprawczym, remontowym, konserwacyjnym, z wyłączeniem napraw gwarancyjnych wykonywanych przez producenta siłami własnymi;
2) czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, w tym zwłaszcza:
a) roboty instalacyjne i montażowe na miejscu przeznaczenia wyrobu,
b) współdziałanie w procesie produkcji na zlecenie producenta,
c) niektóre szczególne czynności usługowe, jak np. przerób odpadów promieniotwórczych, złomowanie statków, dystrybucja energii elektrycznej;
3) czynności z zakresu budownictwa, handlu, transportu i łączności;
4) czynności zaspokajające potrzeby fizyczne i psychiczne człowieka w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, wypoczynku i sportu;
5) czynności zaspakajające potrzeby porządkowo-organizacyjne społeczeństwa w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości;
6) pozostałe czynności usługowe związane z różnego rodzaju przedsiębiorczością.
Pojęcie działalności gospodarczej polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu eksploatacji zasobów naturalnych doprecyzowane zostać może na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, a także ustawy o Rybołóstwie morskim. Obejmuje ono między innymi: wykonywanie prac geologicznych, wydobywanie kopalin ze złóż, ochronę złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin, bezrozbiórkowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze.
Cechy działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy Prawo działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest działalność:
- zarobkowa,
- wykonywana w sposób zorganizowany,
- wykonywana w sposób ciągły.
Regulacja art. 2 ust. l ustawy o działalności gospodarczej wymieniała jako cechy działalności gospodarczej prowadzenie jej „w celach zarobkowych i na własny rachunek”. Pierwszy element „celów zarobkowych”- występuje również obecnie, jednakże w nieco odmiennym znaczeniu. Zmiana ta została podyktowana zastrzeżeniami, jakie budziło dotychczasowe sformułowanie. Po pierwsze, mogło ono wskazywać na wymaganą konieczność wielości celów. Po drugie, pojęcie „celów” ma charakter subiektywny, w związku z czym trudno je precyzyjnie określić. W obecnej regulacji nastąpiło zobiektywizowanie „zarobkowego” wymogu działalności tzn. działalność jest zarobkowa, niezależnie od oczekiwań przedsiębiorcy. Drugi element - „na własny rachunek”- został zastąpiony zbliżonym znaczeniowo sformułowaniem - „we własnym imieniu”, które określa przedsiębiorcę w art. 2 ust. 2 a nie jak dotychczas działalność. Dwie ostatnie cechy obecnego uregulowania stanowią nowość w porównaniu z poprzednią ustawą. Jednakże wykazują one podobieństwo do ukształtowanych przez judykaturę cech działalności gospodarczej. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego działalność gospodarczą charakteryzuje:
a) zawodowy charakter,
b) powtarzalność podejmowanych działań,
c) podporządkowanie się regułom rynku,
d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym .
Działalność gospodarcza jest działalnością zarobkową. Zdefiniowanie tej cechy przysparza pewnych kłopotów. Według niektórych autorów „zarobkowego celu działalności nie należy kojarzyć z osiąganiem dochodów z tej działalności”. Jednakże większość doktryny opowiada się za stanowiskiem, z którego wynika, iż działalność zarobkowa, to taka, przez którą zmierza się do osiągnięcia wymiernego zysku, czyli zarobku, choćby nie zawsze zysk ów występował. Przedsiębiorca powinien dążyć do osiągnięcia zysku, i traktować go jako jak najbardziej pożądany skutek prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Zarobkową więc nie będzie działalność o charakterze społecznym, kulturalnym, opiekuńczym, czy charytatywnym. Charakter zarobkowy działalności związany jest z jej odpłatnością. W jednym ze swych uzasadnień Sąd Najwyższy stwierdził: „Istotne jest aby działalność gospodarcza pozostawała „w obrocie”, a więc była realizowana przez odpłatne (ekwiwalentne) świadczenie wzajemne spełnione w ramach obrotu. Działalnością gospodarczą jest więc tylko działalność zewnętrzna („między przedsiębiorcami”) mająca na celu, np. świadczenie usług osobom trzecim. Nie jest zaś działalnością gospodarczą działalność prowadzona na potrzeby samej osoby prawnej lub zrzeszonych w niej członków.
Działania, które są prowadzone jedynie dla zaspokojenia potrzeb własnych np.: zbieractwo, czy łowiectwo nie mają wobec powyższego charakteru zarobkowego.
Sposób zorganizowany wykonywania działalności jest kolejną cechą działalności gospodarczej. Element ten jest trudno określić jednoznacznie. Bez wątpienia ma on związek z zawodowym, profesjonalnym prowadzeniem działalności gospodarczej. Według niektórych „wiąże się z posługiwaniem się przez przedsiębiorcę nazwą (lub firmą), prowadzeniem księgowości, gromadzeniem dokumentów związanych z działalnością, wyznaczeniem kierownika danej działalności, czy wykorzystaniem składników majątkowych”.
Działalność gospodarcza ma również być wykonywana w sposób ciągły. Oznacza to, iż powinna mieć ona stały, powtarzalny charakter, tak by wyeliminować z pojęcia działalności gospodarczej te rodzaje aktywności, które są jednostkowe (sporadyczne, incydentalne). Ciągłość w tym świetle oznacza zaprzeczenie jednorazowości
i sezonowości. W literaturze jednak spotkać się można również z poglądem, iż cecha ciągłości nie wyklucza prowadzenia działalności gospodarczej do czasu osiągnięcia przez przedsiębiorcę wyznaczonego celu, bądź sezonowo, a nawet jednorazowo.
Przedsiębiorca - podmiot działalności gospodarczej.
Pojęcie przedsiębiorcy zostało określone wart. 2 ust. 2 ustawy Prawo działalności gospodarczej. Zastąpiło ono pojęcie "podmiot gospodarczy", którym posługiwała się ustawa o działalności gospodarczej do momentu terminologicznej zmiany na wyraz "przedsiębiorca" przez ustawę z dnia 20.08.1997 r., - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym. Tak samo jak w przypadku działalności gospodarczej, użyto w definicji przedsiębiorcy zwrotu: "u rozumieniu ustawy". Jednakże w tym przypadku wzbudza on jeszcze większe kontrowersje, ponieważ pojęciem „przedsiębiorca” posługują się liczne akty prawne, a ponad to obowiązują jeszcze dwa inne pojęcia przedsiębiorcy na gruncie obowiązującego prawa. Warto też wspomnieć, iż ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym tworzy swoistą definicję przedsiębiorcy przez podanie gotowego katalogu podmiotów, będących przedsiębiorcami w miejsce wskazania cech określających ów podmiot. Jak widać w prawie polskim nie występuje definicja przedsiębiorcy o charakterze ogólnym. Brak ujednoliconego pojęcia powoduje, iż jego znaczenie należy na użytek konkretnej regulacji.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 Prawa działalności gospodarczej przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą." W porównaniu z poprzednią regulacją krąg desygnatów nazwy "przedsiębiorca" został zawężony i doprecyzowany:
- status osób fizycznych został określony przepisami kodeksu cywilnego,
które w szczególności regulują zdolność do czynności prawnych, pozwalającą na bycie przedsiębiorcą i podejmowanie działań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
- kodeks cywilny wskazuje również, jakie podmioty należy rozumieć pod pojęciem osób prawnych. W świetle art.33 k.c. do kategorii osób prawnych zaliczamy Skarb państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Można wyróżnić dwie grupy wśród osób prawnych. Do jednej zaliczać się będą takie, które mogą prowadzić działalność gospodarczą przez wybór formy działalności, określonej przez prawo. Do drugiej natomiast te, które same stanowią formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej. Możliwy jest również inny podział, a mianowicie: na osoby, dla których działalność gospodarcza jest celem podstawowym i na takie, dla których jest celem równorzędnym z innymi wyznaczonymi celami.
- trzecim podmiotem wymienionym w art. 2 ust. 2 ustawy Prawo działalności gospodarczej jest „nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego”, która zastąpiła „inne jednostki nie mające osobowości prawnej”. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych zaliczać będziemy do tej grupy: spółki jawne, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki partnerskie.
Usunięcie z katalogu podmiotów w definicji przedsiębiorcy „jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej”, a także dodanie ust. 3 do art. 2 ustawy Prawo działalności gospodarczej przesądziło jednoznacznie, iż przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej, a nie spółka jako taka. Zagadnienie podmiotowości gospodarczej spółki cywilnej jako przedsiębiorcy budziło wiele kontrowersji. Dotychczasowe przepisy pozwalały traktować spółkę cywilną jako odrębnego przedsiębiorcę, wyposażonego w tzw. zdolność sadową. Jednakże możliwość ta spotykała się z krytyką w doktrynie. Również orzecznictwo Sądu Najwyższego zmierzało w kierunku stwierdzenia, iż spółka cywilna powstała
na gruncie prawa cywilnego i w związku z tym jest wyłącznie stosunkiem zobowiązaniowym i jako taka nie posiada własnej zdolności prawnej.
Działalność gospodarcza powinna być podejmowana i wykonywana przez przedsiębiorcę w sposób zawodowy i w jego własnym imieniu. Pierwsza z wymienionych cech ma na celu zapewnić fachowość i profesjonalny sposób prowadzenia i wykonywania działalności. Pojęciem „zawodowości” posługuje się Kodeks cywilny, tworząc wzorzec staranności o charakterze obiektywnym, który ma zastosowanie do oceny zachowania dłużnika w stosunkach danego rodzaju. Przyjmuję się, iż w stosunku do podmiotów zajmujących się działalnością gospodarczą obowiązuje zasada zaostrzonej wymagalności i odpowiedzialności. Wobec powyższego zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej, to wykonywanie według wymagań staranności profesjonalnej, mającej zapewnić bezpieczeństwo uczestników obrotu, a także chronić interesy kontrahentów, a w szczególności konsumentów.
Podejmowanie i wykonywanie działalności we własnym imieniu jest drugim warunkiem wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Wykonywana w ten sposób działalność oznacza, iż jej skutki obciążają podmiot ją wykonujący. Istotą jest więc, kto ponosi odpowiedzialność za podejmowane działania. „We własnym imieniu” nie oznacza samemu. Przedsiębiorca może wykonywać działalność gospodarczą osobiście, bądź z innymi przedsiębiorcami, może również wykonywać ją przez pełnomocnika. W doktrynie już wcześniej zauważono, iż ,,(...) brak osobistego udziału osoby uprawnionej, w danej działalności nie przekreśla jej samodzielnego charakteru. Istotne jest jedynie to, aby wszelkie czynności objęte taką działalnością podejmowane były w imieniu oraz na rachunek i ryzyko prowadzącego działalność gospodarczą”.
Temat 2: Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej.
Ograniczenia swobody podejmowania działalności gospodarczej.
Rodzaje ograniczeń.
Prawne ograniczenia działalności gospodarczej mogą przybierać trzy podstawowe formy:
- koncesji;
- zezwolenia (pozwolenia);
- obowiązkowego wpisu do ewidencji (rejestru).
Koncesja - jest to akt zgody władzy publicznej na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej zastrzeżonej prawnie na rzecz państwa (stanowi uchylenie monopolu państwowego) lub mającej szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa i obywateli. Koncesja jest udzielana tylko w pewnym zakresie działalności gospodarczej i dla szczególnych celów, co uzasadnia specjalny tryb postępowania przy udzielaniu koncesji i szczególną formę prawną tego aktu (decyzja administracyjna).
Zezwolenie natomiast obejmuje w stosunku do określonego podmiotu zakazu podejmowania i prowadzenia pewnego rodzaju działalności gospodarczej nie objętej monopolem. Obowiązek uzyskania zezwolenia wprowadza się wówczas, gdy wykonywanie tej działalności nie może być wolne i wymaga sprawdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania tej działalności dotyczące ochrony zdrowia i życia ludzkiego, bezpieczeństwa i porządku publicznego, tajemnicy państwowej, zobowiązań międzynarodowych. Udzielenie zezwolenia odbywa się w drodze postępowania administracyjnego, zezwolenie ma formę decyzji administracyjnej.
Wpis do ewidencji (rejestru) działalności gospodarczej stanowi formalny wyraz ujawnienia przez przedsiębiorcę zamiaru prowadzenia działalności gospodarczej. Według przeważających poglądów wpis nie jest warunkiem ani przesłanką legalizacji działalności gospodarczej. Jeżeli chodzi o zakwalifikowanie tej formy kontroli państwa nad podejmowaniem działalności gospodarczej, przyjmuje się zdaniem niektórych autorów, że jest to czynność materialno - techniczna stanowiąca tylko potwierdzenie stanu prawnego umożliwiającego podjęcie działalności gospodarczej.
Koncesja a zezwolenie
Geneza systemu koncesjonowania sięga Francji XVI w. Wtedy to, ukształtował się pewien typ zgody państwa na działalność podmiotów gospodarczych w postaci tzw. koncesji na roboty publiczne. Definicja koncesji na roboty publiczne, która obowiązuje do dziś, mówi o umowie, która zobowiązuje jedną lub więcej osób do wobec administracji publicznej, do wzniesienia określonych urządzeń na własny koszt i własne ryzyko, ale w interesie publicznym, w zamian za ekwiwalent w formie pobierania opłat za korzystanie z tych urządzeń przez obywateli. Jest to więc, jak wynika z definicji, nawiązanie stosunku prawnego w formie umowy między państwem (gminą), a odrębną od niego osobą fizyczną lub prawną, dającą uprawnienie i zobowiązanie do realizacji planów wznoszenia urządzeń publicznych, w zamian za przeniesienie praw do wykonywania kompetencji państwa do pobierania dochodów z tych urządzeń. Bodźcem dla rozwoju systemu koncesjonowania był rozwój techniki w połowie XIX w. Państwo nie było w stanie sprostać potrzebie masowego zaopatrywania ludności w energię, w związku z czym wykorzystywało prywatne przedsiębiorstwa i ich inicjatywy gospodarcze.
Oprócz wyżej omówionego pojęcia koncesjonowania, w Francji istniało również pojęcie pozwolenia. Była to aprobata w formie aktu administracyjnego na rozwijanie określonej działalności, przy czym podjęcie takiej działalności bez tego pozwolenia jest zabronione. W obu przypadkach, koncesjonowania i pozwoleń, brany jest pod uwagę interes ogólny, a konkretnie, udzielenie lub odmowa udzielenia koncesji czy zezwolenia, w dużej mierze zależy, czy działalność jednostki nie będzie naruszała interesu publicznego. Oprócz tej wspólnej cechy, obie instytucje prawne posiadają istotne różnice.
Koncesja.
Koncesja jest aktem administracyjnym, który uprawnia do ściśle określonej działalności gospodarczej (produkcyjnej lub usługowej) w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję.
W myśl obowiązującego prawa organ udzielający koncesję może zobowiązać wnioskodawcę do przedstawienia w wyznaczonym terminie określonych informacji i dokumentów mogących uprawdopodobnić, że spełni on warunki wykonywania działalności gospodarczej, które będą określone w koncesji. Działalność objęta koncesjonowaniem ma szczególne znaczenie dla zaspokojenia potrzeb publicznych i dlatego przedmiotem szczególnej regulacji prawnej jest powierzenie jej realizacji podmiotom prywatnym. Postępowanie koncesyjne, czyli, udzielenie, odmowa udzielenia i cofanie koncesji należy do naczelnego lub centralnego organu administracji państwowej, właściwego ze względu na przedmiot działalności.
Następujące działalności gospodarcze wymagają uzyskania koncesji:
1. poszukiwania złóż i wydobywanie kopalin podlegających górniczemu,
2. przetwórstwa i obrotu metalami nieżelaznymi,
3. przetwórstwa i obrotu metalami i kamieniami szlachetnymi,
4. wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją,
5. wytwarzania środków farmaceutycznych i materiałów medycznych,
6. wyrobu, rozlewu, oczyszczania i skażania i odwadniania spirytusu oraz wydzielania spirytusu z innych wyrobów, a także wyrobu i rozlewu wódek,
7. wytwarzania wyrobów tytoniowych,
8. transportu morskiego, lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,
9. prowadzenia aptek,
10.obrotu dobrami kultury, powstałymi przed 9. 05. 1945r.
11. obrotu z zagranicą towarami i usługami, określonymi przez Ministra właściwego do spraw współpracy gospodarczej z zagranicą,
12. usług: ochrony osób i mienia, detektywistycznych oraz w sprawach paszportowych,
13. budowy i eksploatacji autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz zlokalizowanych przy nich miejsc obsługi podróżnych pojazdów i przesyłek,
14. obrotu hurtowego lekami gotowymi i surowcami farmaceutycznymi przeznaczonymi do produkcji lub sporządzania leków w aptekach oraz artykułami sanitarnymi,
15. usług polegających na zarobkowym przewozie i doręczaniu korespondencji,
16. przenoszenia zapisu dźwięku lub dźwięku i obrazu na taśmy, płyty, kasety, wideokasety i wideopłyty.
Rozpoczęcie postępowania koncesyjnego następuje na wniosek podmiotu zamierzającego podjąć działalność w zakresie objętym koncesjonowaniem. O koncesje mogą ubiegać się podmioty zamierzające dopiero podjąć działalność gospodarcza jak i podmioty posiadające status przedsiębiorcy, uzyskany na drodze wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub wpisu do właściwego rejestru sadowego. Jednakże, podmioty, które nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, nie mają możliwości złożenia wniosku o rozpoczęcie postępowania koncesyjnego. Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać w szczególności dane charakteryzujące przedsiębiorcę- jego oznaczenie (imię i nazwisko lub nazwa firmy), siedzibę i adres, numer w rejestrze przedsiębiorców, rodzaj i zakres działalności, na którą ma być wydana koncesja, informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.. Wniosek musi być poparty odpowiednimi dokumentami, wskazującymi na spełnienie wszelkich wymogów technicznych, organizacyjnych i finansowych. Postępowanie koncesyjne opiera się, co do zasady na przepisach k.p.a., z modyfikacjami wynikającymi z przepisów szczególnych, odnoszącymi się przede wszystkim do wniosku o udzielenie koncesji, treści samej koncesji oraz cofnięcia samej koncesji.
Udzielenie koncesji oznacza przyznanie konkretnemu koncesjonariuszowi prawa do wykonywania działalności gospodarczej zastrzeżonej na rzecz państwa lub gminy. W wyniku udzielenia koncesji następuje przyznanie prawa do podjęcia działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem, co jest równoznaczne z rezygnacją przez państwo z wykonywania swego monopolu w zakresie określonym w koncesji. Rezygnacja ta nie ma jednak charakteru trwałego. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat. Wydanie koncesji na czas oznaczony, może nastąpić na żądanie wnioskodawcy lub z urzędu, gdy zachodzą okoliczności, które uzasadniają odmowę udzielenia koncesji lub ograniczenia zakresu i przedmiotu działalności gospodarczej w stosunku do treści wniosku o udzielenie koncesji ze względu na zagrożenie interesu gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenie bezpieczeństwa lub byt osobisty obywateli. Co więcej organ koncesyjny może cofnąć przyznana koncesje, co potwierdza terminowy charakter prawa przyznanego w drodze koncesji.
Organ koncesyjny może określić w treści koncesji podstawowe warunki wykonywania tej działalności. Zamieszczenie tych warunków zależy od swobodnego uznania organu koncesyjnego. Ponadto organ ten, wydając koncesję, może ograniczyć zakres i przedmiot działalności gospodarczej określony we wniosku. Ograniczenie to może nastąpić ze względu na okoliczności uzasadniające odmowę udzielenia koncesji.
Odmowa może nastąpić, gdy zdaniem organu, przedsiębiorca nie spełnia znanych mu z ustawy lub przekazanych przez organ informacji na temat warunków wykonywania działalności gospodarczej, a także ze względu na następujące okoliczności:
- zagrożenie interesu gospodarki,
- zagrożenie bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli,
- zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa,
- brak rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej przez wnioskodawcę lub spełnienia warunków wymaganych przez organ koncesyjny albo brak zabezpieczenia majątkowego.
Cofnięcie lub ograniczenie zakresu udzielonej koncesji następuje w drodze decyzji:
1. jeżeli nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie uchybienia stwierdzone w kontroli,
2. jeżeli prowadzone działalność rażąco narusza warunki określone w ustawie,
3. wystąpiły przyczyny uzasadniające odmowę udzielenia koncesji,
4. jeśli zaprzestano prowadzenia działalności gospodarczej lub została ona zakazana prawomocnym orzeczeniem sądu.
Ustawa przewiduje udzielenie w formie decyzji przyrzeczenia wydania koncesji (promesy). Termin ważności promesy nie może być krótszy niż 6 m-cy; w okresie jej ważności nie można odmówić wydania koncesji na działalność określoną w przyrzeczeniu, chyba że uległ zmianie stan faktyczny lub prawny podany we wniosku o wydanie przyrzeczenia.
Organ koncesyjny może cofnąć bądź ograniczyć zakres lub przedmiot działalności gospodarczej objętej koncesją. Przyczyny uzasadniające podjecie tego rodzaju decyzji wymienione są taksatywnie w ustawie o działalności gospodarczej i obejmują następujące sytuacje:
Nie usunięcie w terminie wyznaczonym przez organ koncesyjny uchybień ustalonych w wyniku kontroli koncesjonowanej działalności gospodarczej,
Rażącego uchybienia przez koncesjonariusza warunkom wykonywania koncesji określonych w drodze decyzji koncesyjnej takich jak: przetwórstwo i obrót metalami nieżelaznymi, prowadzenie aptek oraz usługi ochrony osób i mienia, usług detektywistycznych i w sprawach paszportowych,
Zagrożenia interesu gospodarki narodowej, obronności i bezpieczeństwa państwa, lub bezpieczeństwa i dóbr osobistych obywateli,
Prowadzenie przetwórstwa i obrotu surowcami wtórnymi metali nieżelaznych z naruszeniem obowiązku ewidencjonowania umów sprzedaży, ewidencji zbywców surowców wtórnych oraz obowiązek przyjmowania oświadczeń o pochodzeniu tych materiałów,
Zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej lub prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej prowadzenia działalności gospodarczej objętej koncesją.
Postępowanie w sprawach cofnięcia bądź ograniczenia zakresu koncesji może zostać wszczęte z urzędu lub na wniosek koncesjonariusza, w zależności od zaistniałych przesłanek. Ograniczenie zakresu lub przedmiotu działalności bądź cofniecie koncesji z urzędu musi być poprzedzone precyzyjnym i jednoznacznym ustaleniem stopnia i zakresu naruszenia warunków wykonywania działalności gospodarczej, a uzasadnienie wydanej decyzji powinno wykazywać powody wyboru takiego, a nie innego środka. Cofniecie koncesji z urzędu wymaga ponadto przeprowadzenia czynności kontrolnych na zasadach określonych w ustawie o działalności gospodarczej. Samo wezwanie podmiotu kontrolowanego do usunięcia uchybień jest jednak tylko aktem postępowania kontrolnego. Dopiero niezastosowanie się do takiego wezwania stanowi przesłankę do wydania w trybie procesowym decyzji administracyjnej, rozstrzygającej o cofnięciu koncesji albo o ograniczeniu jej zakresu.
Zezwolenia.
Zezwolenie, tak samo jak koncesja jest trudnym terminem do zdefiniowania. Dlatego też, najlepszym sposobem będzie odwoływanie się od obowiązujących norm i procedur charakterystycznych dla tego pojęcia. Zezwolenie jest aktem ukierunkowanym na prewencyjną kontrolę spełnienia, przez podmiot zamierzający podjąć działalność gospodarcza lub dokonać czynności określonego rodzaju warunków, których dochowywanie jest niezbędne z uwagi na wartości objęte ochroną prawną. Konieczność ochrony dóbr, znajdujących się w obszarze interesu publicznego sprawia, że zezwolenia nie mają charakteru podmiotowego, lecz ustanawiane są ze względów przedmiotowych. Występujące w obowiązującym ustawodawstwie zezwolenia ukierunkowane na określone podmioty wynikają ze specyfiki dziedzin objętych wymogiem uzyskania zezwolenia.
Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania zezwolenia organ zezwalający:
Wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej,
Może dokonać kontrolnego sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie zezwolenia w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.
W przypadku, gdy wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej wszystkim wnioskodawcom spełniającym warunki nie jest możliwe - zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi wykonywanie danego rodzaju działalności gospodarczej - organ zezwalający przeprowadza rozprawę administracyjną.
Zezwolenie, w odróżnieniu od koncesji, wydaje się na czas nieoznaczony, aczkolwiek jest możliwe wydanie zezwolenia na czas oznaczony. Następuje to:
na wniosek przedsiębiorcy,
jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.
Ogólnie w prawie polskim zezwolenia można podzielić na trzy grupy. Zezwolenia na dokonywanie czynności prawnych, utworzenie przedsiębiorcy, oraz prowadzenie działalności gospodarczej. Czynności prawne wymagające zezwolenia to:
nabycie nieruchomości przez cudzoziemca,
dokonanie obrotu kredytowego, skutkiem czego jest dług, który winien być spłacony w terminie nie krótszym niż rok, przewóz na polski obszar celny broni, amunicji itp. towarów.
Utworzenie przedsiębiorcy, jak już zostało wspomniane, również wymaga zezwolenia. Dzieje się to w przypadkach tworzenia banków, zakładów ubezpieczeń oraz tzw. sportowych spółek akcyjnych. Najczęściej jednak, występuje trzecia grupa zezwoleń- podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Podobnie jak w przypadku koncesji organ zezwalający może cofnąć zezwolenie w przypadku, gdy:
wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,
przedsiębiorca przestał spełniać warunki określone przepisami prawa, wymagane do prowadzenia działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu,
przedsiębiorca nie usunął, w wyznaczonym przez organ wydający zezwolenia terminie, stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa regulującymi działalność gospodarczą objętą zezwoleniem.
Wymogi prawne prowadzenia działalności gospodarczej.
Ustawa Prawo działalności gospodarczej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek oznaczenia stałego miejsca wykonywania przez niego działalności gospodarczej przez zewnętrzne oznaczenie przedsiębiorcy oraz określenie podmiotu wykonywanej działalności np. „Jan Pietrzak - naprawa telewizorów” lub „Eko - Bank S.A.”.
Wszystkie wprowadzone do obrotu towary powinny być oznaczone informacją w języku polskim o producencie z podaniem jego nazwy i adresu oraz o towarze np. „Zabawka miś pluszowy, Producent Meyland Sp. z o.o., 07-430 Konin ul. Patriotów 1 (zabawka przeznaczona dla dzieci od 2 roku życia).
Prace wykonywane przez osoby posiadające określone kwalifikacje.
Przedsiębiorca zobowiązany jest zapewnić, aby określone prace były wykonywane przez osoby posiadające niezbędne przygotowanie. Wymóg posiadania określonych kwalifikacji wynika z szeregu szczegółowych ustaw (np. adwokaci, radcowie prawni, biegli sądowi i tłumacze przysięgli, rzecznicy patentowi, biegli rewidenci, doradcy podatkowi, maklerzy, aktuariusze, agenci lub brokerzy ubezpieczeniowi, kierownicy aptek oraz hurtowni farmaceutycznych, lekarze i lekarze stomatolodzy, lekarze weterynarii, nauczyciele, nauczyciele akademiccy).
Opłaty.
Zgodnie z art. 1 ustawy z 9.09.2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 68, poz. 960) opłacie skarbowej podlegają zezwolenia (pozwolenia, koncesje) wydawane na wniosek zainteresowanego.
Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej powstaje w przypadku uzyskania zezwolenia lub koncesji z chwilą ich wydania. Z tą też chwilą najpóźniej należy opłatę skarbową uiścić.
Organem podatkowym właściwym w sprawie opłaty skarbowej jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Natomiast miejscowo organem właściwym w sprawie opłaty skarbowej od zezwoleń i koncesji jest organ podatkowy właściwy ze względu na siedzibę organu, który wydał zaświadczenie lub zezwolenie.
Krajowy Rejestr Sądowy.
Krajowy Rejestr Sądowy utworzony został z dniem 1.01.2001 r. na mocy ustawy z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm.). Ustawa ta wprowadza trzy rodzaje rejestrów:
rejestr przedsiębiorców,
rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
rejestr dłużników niewypłacalnych.
Rejestr przedsiębiorców.
Dla osób prowadzących działalność gospodarczą najbardziej istotne znaczenie ma rejestr przedsiębiorców.
Ustawodawca uzależnił bowiem rozpoczęcie działalności od wpisu do rejestru. Rejestr przedsiębiorców to urzędowy wykaz osób prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorcy) i zawierający dane, których wpisu wymaga ustawa.
Przepisy dotyczące rejestru przedsiębiorców stosuje się do licznej grupy podmiotów, w tym m. in.:
osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą,
spółek jawnych,
spółek partnerskich,
spółek komandytowych,
spółek komandytowo-akcyjnych,
spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
spółek akcyjnych,
spółdzielni,
przedsiębiorstw państwowych,
innych osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą.
Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru.
Wpis dla wszystkich podmiotów obejmuje następujące dane:
nazwę lub firmę, pod którą działa, a w przypadku osoby fizycznej - jej oznaczenie oraz nazwę, pod którą wykonuje działalność gospodarczą,
oznaczenie jego formy prawnej,
jego siedzibę i adres, a w przypadku osoby fizycznej również jej miejsce zamieszkania i adres,
jeżeli podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców posiada oddziały - także ich siedziby i adresy,
oznaczenie jego poprzedniego numeru rejestru sądowego lub numeru w ewidencji działalności gospodarczej,
informacje nt. przekształcenia lub podziału innego podmiotu albo połączenia innych podmiotów,
wzmiankę o wykonywaniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej.
Ponadto w stosunku do poszczególnych przedsiębiorców wymagane są następujące dane:
- w przypadku osoby fizycznej:
informacje o pozostawaniu w związku małżeńskim,
informacje o zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej,
informacje o ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami,
zaznaczenie ograniczenia jej zdolności do czynności prawnych, o ile takie istnieje,
oznaczenie w postaci imienia i nazwiska,
identyfikator PESEL lub REGON,
miejsce i adres zamieszkania;
- w przypadku podmiotu nie będącego osobą fizyczną:
informacje o statucie lub umowie, wzmiankę o ich zmianie,
okres, na który podmiot został utworzony,
jego numer REGON, a ponadto
- w przypadku spółki jawnej:
oznaczenie wspólników spółki jawnej, imiona i nazwiska wspólników,
identyfikator PESEL lub REGON,
informacje o jej wspólnikach, tj. informacje o pozostawaniu wspólnika w związku małżeńskim, zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej, ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zaznaczenie ograniczonej zdolności do czynności prawnej, o ile taka istnieje,
- w przypadku spółki partnerskiej:
oznaczenie partnerów tj. imiona i nazwiska oraz identyfikator PESEL,
informacje o partnerach, tj. informacje o pozostawaniu wspólnika w związku małżeńskim, zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej, ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zaznaczenie ograniczonej zdolności do czynności prawnej, o ile taka istnieje,
w przypadku partnerów ponoszących odpowiedzialność zgodnie z art. 95 § 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037) zaznaczenie tej okoliczności (w przypadku, gdy wspólnik przyjmuje na siebie odpowiedzialność tak jak wspólnik spółki jawnej),
- w przypadku spółki komandytowej:
oznaczenie wspólników spółki komandytowej, tj. imiona i nazwiska oraz identyfikator PESEL,
informacje o jej wspólnikach, tj. informacje o pozostawaniu wspólnika w związku małżeńskim, zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej, ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zaznaczenie ograniczonej zdolności do czynności prawnej, o ile taka istnieje,
określenie, który ze wspólników jest komplementariuszem, a który komandytariuszem,
wysokość sumy komandytowej,
przedmiot wkładu każdego komandytariusza, z zaznaczeniem, w jakiej części został wniesiony, oraz zwroty wkładów, choćby częściowe,
- w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej:
oznaczenie komplementariuszy spółki komandytowo-akcyjnej, tj. imiona i nazwiska oraz identyfikator PESEL,
informacje o komplementraiuszach, tj. informacje o pozostawaniu wspólnika w związku małżeńskim, zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej, ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zaznaczenie ograniczonej zdolności do czynności prawnej, o ile taka istnieje,
wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,
ilość akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,
wzmiankę, jaka część kapitału zakładowego została opłacona przed zarejestrowaniem,
jeżeli przy zawiązaniu spółki akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne - zaznaczenie tej okoliczności, z podaniem wartości nominalnej objętych w zamian za nie akcji,
- w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością:
wysokość kapitału zakładowego, a jeżeli wspólnicy wnoszą wkłady niepieniężne - zaznaczenie tej okoliczności, z podaniem wartości objętych w zamian za nie udziałów,
określenie, czy wspólnik może mieć jeden czy większą liczbę udziałów,
oznaczenie wspólników (tj. imiona i nazwiska oraz identyfikator PESEL) posiadających samodzielnie lub łącznie z innymi co najmniej 10% kapitału zakładowego oraz ilość posiadanych przez tych wspólników udziałów i łączną ich wysokość,
jeżeli spółka ma tylko jednego wspólnika - wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem spółki,
jeżeli umowa wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki - oznaczenie tego pisma.
Zgodnie z art. 19 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wniosek o wpis do Rejestru składa się na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami. Do wniosku o wpis podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do Rejestru dołącza się uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania tego podmiotu.
Zgodnie z § 45 rozp. Ministra Sprawiedliwości z 17.12.1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753 z późn. zm.) od wniosku o zarejestrowanie podmiotu w rejestrze przedsiębiorców Krajowym Rejestrze Sądowym pobiera się wpis stały (obecnie w kwocie 1.000 zł).
Zgłoszenie w Urzędzie Statystycznym.
Przedsiębiorcy są zobowiązani do posiadania numeru identyfikacyjnego krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) i posługiwania się nim przy przekazywaniu informacji wykorzystywanych dla celów statystycznych. Rejestr obejmuje osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz ich jednostki lokalne. Jest on prowadzony w sposób zinformatyzowany.
Zgłoszenia (osobiste lub przez pełnomocnika) należy dokonać w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zaświadczenia o wpisie do rejestru przedsiębiorców.
Urzędy Statystyczne przyjmują wnioski o wpis do rejestru podmiotów od przedsiębiorców mających siedzibę lub miejsce zamieszkania w województwie, na którego terenie działają.
Do wniosku dołącza się wypis, wyciąg z rejestru, umowę spółki lub zaświadczenie potwierdzające powstanie przedsiębiorcy lub podjęcia działalności. Urzędy Statystyczne wydają zaświadczenia o nadanych numerach identyfikacyjnych REGON.
Założenie rachunku bankowego.
Założenie rachunku bankowego jest dla wielu przedsiębiorców obowiązkowe. Są oni zobowiązani do bezgotówkowego obrotu na mocy ustawy prawo o działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 13 ustawy prawo o działalności gospodarczej przedsiębiorca jest zobowiązany do:
dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego tego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3.000 EURO albo równowartość 1.000 EURO, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza równowartość 10.000 EURO, przeliczanych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe,
zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego związanego z wykonywaną działalnością gospodarczą, a w razie posiadania więcej niż jednego rachunku - do wskazania jednego z nich jako rachunku podstawowego i zawiadomienia o tym banku, w którym rachunek jest otwarty, oraz właściwego urzędu skarbowego; zawiadamiając urząd skarbowy, należy podać nazwę i adres banku oraz numer rachunku bankowego albo podstawowego rachunku bankowego,
zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego oraz banku, w którym otwarty jest podstawowy rachunek bankowy związany z wykonywaną działalnością gospodarczą, o posiadaniu rachunków bankowych w innych bankach, informując o nazwach i adresach banków oraz o numerach rachunków bankowych,
zawiadomienia banków, w których otwarte są inne rachunki bankowe tego przedsiębiorcy, o nazwie i adresie banku, w którym otwarty jest rachunek podstawowy tego przedsiębiorcy związany z wykonywaną działalnością gospodarczą.
Założenie rachunku bankowego oznacza konieczność podpisania umowy z bankiem. Bank żąda przedstawienia oryginałów oraz sporządzenia kopii dokumentów uzyskanych w trakcie rejestracji firmy.
Załącznikiem do umowy rachunku bankowego jest karta wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem. Osoby te mogą skreślić podpisy w obecności urzędnika bankowego.
Zgłoszenie w Urzędzie Skarbowym.
Przedsiębiorcy będący podatnikami podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują numer identyfikacji podatkowej NIP. Ewidencji dokonują organy podatkowe.
Podatnicy zobowiązani są do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego odpowiadającego szczególnym wymaganiom określonym w ustawie. Przedsiębiorca zobowiązany jest informować organ podatkowy bez wezwania o umowach zawartych z osobami zagranicznymi.
Przedsiębiorca będący podatnikiem, jest obowiązany wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, oraz zgłosić imiona, nazwiska i adresy tych osób.
Zgodnie z art. 2 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. 142, poz. 702 z późn. zm.) podatnicy podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują numery identyfikacji podatkowej, zwane „NIP”.
Zgodnie z art. 5 ustawy podatnicy obowiązani są do dokonania 1-krotnego zgłoszenia identyfikacyjnego (bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej czy liczbę prowadzonych przedsiębiorstw).
- Zgłoszenie identyfikacyjne osób fizycznych zawiera nazwisko, imiona, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, nazwisko rodowe, obywatelstwo, adres miejsca zamieszkania, adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub czasowy, rodzaj i numer dowodu tożsamości oraz numer identyfikacyjny PESEL.;
- Zgłoszenie identyfikacyjne podatników nie będących osobami fizycznymi zawiera pełną i skróconą nazwę (firmę), formę organizacyjno-prawną, adres siedziby, numer identyfikacyjny REGON, organ rejestrowy lub ewidencyjny i numer nadany przez ten organ, wykaz rachunków bankowych, adres miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej oraz przedmiot wykonywanej działalności określony według obowiązujących standardów klasyfikacyjnych, a w przypadku spółek cywilnych, jawnych oraz komandytowych - dane dotyczące wspólników, wspólników tym również NIP nadany poszczególnym wspólnikom.
Terminy zgłaszania określa szczegółowo ustawa o ewidencji i identyfikacji podatników.
Zgłoszenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą poza zgłoszeniem w urzędzie skarbowym obowiązany jest również do dokonania zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Obowiązek ten wynika z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) oraz ustawy z 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 z późn. zm.).
Płatnicy składek.
Płatnicy składek na ubezpieczenie społeczne dokonują w ZUS tzw. zgłoszenia płatnika składek (formularz ZUS ZPA lub dla osoby fizycznej na formularzu ZUS ZFA). Formularz ten wypełnia się w celu zgłoszenia:
- płatnika składek,
- zmiany danych płatnika składek, lub
- korekty danych płatnika składek.
Płatnik składek jest zobowiązany złożyć zgłoszenie w terminie 7 dni od:
- daty zatrudnienia pierwszej osoby fizycznej lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby,
- daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenie albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.
Zgłoszenie osób ubezpieczonych.
Zgłoszenia ubezpieczonych w oddziale ZUS dokonuje płatnik składek. Zgłoszenia ubezpieczonych dotyczą albo osób zgłaszanych do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego, albo gdy ubezpieczony podlega jedynie powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia dokonuje się w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego.
Wykład VI - Pytania kontrolne.
1. Jakie są podstawowe zasady ustroju gospodarczego Polski?
2. Na czym polega wolność gospodarcza w Polsce?
3. Jaka ustawa reguluje zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce?
4. Co rozumie ustawa pod pojęciem działalności gospodarczej?
5. Kto może być przedsiębiorcą w Polsce?
6. Co to jest koncesja?
7. Co to jest zezwolenie?
8. W jaki sposób musi być oznaczone miejsce wykonywania działalności gospodarczej?
9. Jak powinny być oznaczane towary wprowadzane do obrotu?
10. Co to jest Krajowy Rejestr Sądowy?
11. Co to jest numer identyfikacyjny REGON?
12. Gdzie należy zgłosić podjęcie działalności gospodarczej?