WYKŁAD V- UMOWY W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.

Temat 1: Zawieranie umów.

Pojęcie umowy.

Umowy są zdarzeniami prawnymi, które w prawie cywilnym odgrywają szczególna rolę. Są one instrumentem, za pomocą którego podmioty stosunków cywilnoprawnych mogą - w granicach obowiązującego porządku prawnego - kształtować te stosunki. Umowa jest dwustronną czynnością zmierzającą do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. W każdym z przypadków można wyróżnić trzy elementy:

• podmiot,

• przedmiot,

• treść, czyli prawa i obowiązki wynikające ze stosunku prawnego.

Podmiotem mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.

Przedmiotem zaś są zachowania ludzi jak i obiekty, których zachowania te dotyczą.

Jedna z generalnych zasad prawa cywilnego jest tzw. zasada swobody umów, która potwierdzona została w art. 353 kodeksu cywilnego i brzmi: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.

Treść umowy zależy więc od obu stron ją zawierających, a granicą swobody stron są obowiązujące przepisy oraz zasady współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 k.c. czynność prawna (a więc także umowa) sprzeczna z zasadami współżycia społecznego oraz czynność prawna zmierzająca do obejścia ustawy jest nieważna.

Zawieranie umowy.

Kodeks cywilny wyróżnia trzy sposoby zawierania umów, tj. przez:

• ofertę i jej przyjęcie,

• rokowania,

• przetarg pisemny lub ustny.

Przez ofertę rozumie się oświadczenie woli jednej ze stron skierowane do drugiej strony, które zawiera propozycję zawarcia umowy oraz określa jej istotne postanowienia (art. 66 k.c.). Oferta musi więc być stanowczą i jednoznaczną propozycją zawarcia konkretnej umowy. Dlatego też zgodnie z art. 71 k.c. ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do rokowań. Powstaje pytanie, jak długo oferent związany jest złożoną ofertą. Gdy oferent w ofercie wyznaczył termin, w ciągu którego będzie oczekiwał na odpowiedzi - to jest on oferta związany do upływu oznaczonego terminu (art. 66 §1 k.c.).

W przypadku gdy termin nie został oznaczony to:

• jeżeli oferta została w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu lub innego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość - przestaje wiązać, jeżeli nie zostaje przyjęta niezwłocznie;

• jeżeli oferta została złożona w inny sposób - przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez uzasadnionego opóźnienia.

Umowa jest zawarta, jeżeli adresat ofertę przyjął, tzn. złożył oświadczenie, że ofertę akceptuje w całej rozciągłości (z zastrzeżeniem sytuacji przewidzianej w art. 69 k.c.). Przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień poczytuje się za nową ofertę (art. 68 k.c.).

Zawarcie umowy w drodze rokowań następuje, gdy strony dojdą do porozumienia, co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem rokowań (art. 72 k.c.).

W przypadku przetargu, umowa zostaje zawarta z chwilą wyboru przez ogłaszającego przetarg najkorzystniejszej oferty.

Formy umów.

Umowa może być zawarta w dowolnej formie (art. 60 k.c.). Wyjątek stanowi konieczność zachowania formy szczególnej i wynikać może z przepisów k.c. lub przepisów ustaw szczególnych.

Forma notarialna pod rygorem nieważności dotyczy:

• umownego przeniesienia własności nieruchomości lub zobowiązania się do takiego przeniesienia (art. 158 k.c.),

• ustanowienia lub przeniesienia użytkowania wieczystego (art. 234 i 237 k.c.)

Forma pisemna pod rygorem nieważności dotyczy:

• umowy o przyjęciu długu oraz świadczeń zgody wierzyciela na przejęciu długu (art. 526 k.c.),

• oświadczenia poręczyciela co do objęcia poręczenia ( art. 876 δ2 k.c.).

Przy najmie oraz dzierżawie nieruchomości na czas dłuższy niż rok, dla osiągnięcia szczególnych skutków prawnych, jest zastosowana forma pisemna (art. 660 i 694). Niezachowanie takiej formy, najem lub dzierżawę poczytuje się za zawarte na czas nieoznaczony.

Forma pisemna dla celów dowodowych odnosi się do wszystkich czynności prawnych (a więc także do umów) obejmujących rozporządzenie prawem, którego wartość przekracza 2000 zł lub wywołujących zobowiązania do świadczenia wartości przenoszącej tę kwotę (art. 75 k.c.).

Dodatkowe zastrzeżenia umowne.

Przy zawieraniu umowy, strony mogą zamieścić w treści zastrzeżenia o charakterze dodatkowym, które zabezpieczyłyby interesy obu ze stron. I tak stosuje się:

• zadatek - w razie niewykonania umowy jednej ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała może żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości (art. 394);

• umowne prawo odstąpienia - strony, które zawarły umowę są ta umową związane i właściwie żadna z nich nie może te umowy rozwiązać bez zgody drugiej. Wyjątek odstąpienia jednej ze stron może nastąpić, np. w razie niewykonania zobowiązania przez drugą stronę (art. 491 k.c.).Ale przy zawieraniu każdej umowy strony mogą wprowadzić dodatkowe zastrzeżenia, iż w ciągu określonego terminu jednej z nich lub obu wolno od umowy odstąpić (art. 395 δ 1 k.c.). Prawo to wykonywane jest przez oświadczenie składane drugiej stronie;

• odstępne - umowa o odstąpienie umożliwia jednej ze stron lub obu stronom odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego (art. 396);

• kara umowna - wyraża się ona w obowiązku zapłaty ustalonej w umowie sumy pieniężnej w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (np. nienależyte pod względem jakości). Dłużnik nie może nigdy bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez wypłatę kary umownej (art. 453 δ 2 k.c.). Kara umowna może być zastosowana tylko w odniesieniu do wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 k.c.).

Źródła prawa regulujące kontrakt.

Przepisy dotyczące kontraktów mieszczą się w kodeksie cywilnym. Z tym, że kodeks cywilny w części ogólnej zawiera przepisy dotyczące i regulujące formę czynności prawnych, wady oświadczenia woli, warunek, termin, przedstawicielstwo oraz pełnomocnictwo. Natomiast pozostałe przepisy dotyczące zawarcia wszystkich postaci umów umieszczono w księdze III kodeksu o zobowiązaniach. Wobec tej takiej struktury trudno jest uzyskać wiadomości obejmujące całokształt regulacji dotyczących umów. Ponadto przepisy kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia umowy ani też nie określają w sposób generalny niezbędnych przesłanek do ich zawarcia. Nie budzi wszakże wątpliwości, że zawarcie umowy polega na zgodnych oświadczeniach woli dwóch stron celem wywołania określonych skutków prawnych. Zakres zastosowania przepisów kodeksu cywilnego do kontraktów jest następujący:

• Księga I - Część ogólna: przepisy tytułu IV (z wyjątkiem działu II) - czynności prawne.

• Księga II - Część ogólna: przepisy działu II tytułu IV - zawarcie umowy.

• Księga III - zobowiązania: przepisy dotyczące umów zobowiązanych w ogólności oraz przepisy szczególne dotyczące prawnie wyodrębnionych typów kontraktów.

Zwyczaje w stosunkach kontraktowych.

Zwyczaje nie stanowią źródła prawa nie mają charakteru norm prawnych, natomiast są faktycznie stosowaną praktyką. Stanowią wzór zachowania. Kodeks odwołuje się w szeregu przepisów do zwyczajów jako reguł postępowania wykształconych w praktyce. Przepisy nadają zwyczajom różne funkcje i łączą z nimi odpowiednie skutki prawne, co pozwala na lepsze dostosowanie prawa do praktyki. Jakkolwiek w praktyce liczy się ten zwyczaj, który kontrahenci powinni byli znać. Przyjmuje się, że profesjonaliści znają ustalone zwyczaje. Rozpowszechnianie uznanych praktyk - jest domeną działania Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu. Dotyczy to kontaktów, akredytyw i ostatnio reguł dotyczących gwarancji na żądanie. Uznaje się, że przyjęte w międzynarodowym obrocie zwyczaje mają pierwszeństwo przed prawem właściwym dla danego kontraktu.

Wykonanie zobowiązań kontraktowych.

Z istoty kontraktu wynika, że wynikające z niego zobowiązania powinny być wykonane. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią oraz w sposób odpowiadający jego celowi społeczno - gospodarczemu i zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Kontrahent będący wierzycielem powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania w taki sam sposób, w jaki dłużnik powinien je wykonać. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie w sposób staranny, podobnie powinien zachować się wierzyciel.

Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu.

Art. 471 k.c. zobowiązanie do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania

Odpowiedzialność wykonawcy nie tak Ponosi ponosi

poniesienie szkody przez wierzyciela nie tak poniósł poniósł

Opóźnienie zwykłe

Dochodząc kary umownej wierzyciel nie musi udowadniać faktu poniesienia szkody

Brak gwarancji terminowości wykonania świadczenia	Gwarancja terminowości wykonania świadczenia we właściwym terminie
Obowiązek spełnienia świadczenia z chwilą ustania przyczyny	Bezwzględny obowiązek świadczenia we właściwym terminie

Powstaje obowiązek zapłaty kary umownej

Zwolnienie z obowiązku zapłaty kary umownej

Powstaje obowiązek zapłaty kary umownej

Dłużnik może zwolnić się od zapłaty kary umownej przez udowodnienie, że wierzyciel nie poniósł żadnej szkody

W razie przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody lub zwiększenia szkody art. 362 k.c. przewiduje odpowiednie zmniejszenie

Zwolnienie z obowiązku zapłaty kary umownej

Przesłanki odpowiedzialności dłużnika

Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy

+

Związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkoda

+

Szkoda

+

Obowiązek odszkodowawczy powstaje, gdy naruszenie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi

Odpowiedzialność kontraktową

Przeważająca ilość przepisów regulujących zawieranie umów mieści się w kodeksie cywilnym. Są to umowy:

• sprzedaży (art. 535 - 602 k.c.)

• zamiany (art. 603 - 604 k.c.)

• dostawy (art. 605 - 612 k.c.)

• kontraktacji (art. 613 - 626 k.c.)

• o dzieło (art. 627 - 646 k.c.)

• o roboty budowlane (art. 647 - 658 k.c.)

• najmu (art. 659 - 692 k.c.)

• dzierżawy ( art. 693 - 709 k.c.)

• leasingu (art. 709¹ - 709¹⁸ k. c.)

• użyczenia (art. 710 - 719 k.c.)

• pożyczki (art. 720 - 724 k.c.)

• rachunku bankowego (art. 725 - 733 k.c.)

• zlecenia (art. 734 - 751 k.c.)

• prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (art. 752 - 757 k.c.)

• agencyjna (art. 758 - 764⁹ k.c.)

• komisu (art. 765 - 773 k.c.)

• przewozu (art. 774 - 793 k.c.)

• spedycji (art. 794 - 804 k.c.)

• ubezpieczenia (art. 805 - 834 k.c.)

• przechowania (art. 835 - 845 k.c.)

• składu (art. 853 - 859⁹ k.c.)

Poza KC uregulowano także wiele umów mających duże znaczenie w działalności gospodarczej, np. umowa kredytu (art. 69-79 prawo bankowe), umowa licencyjna (art. 76-81 ustawy z dn. 30.06.2000 r. - prawo własności przemysłowej - Dz. U. Z 2001 r. nr 49, poz. 508), umowa o rozpowszechnianiu utworów (art. 41-68 ustawy z 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych - tekst jedn. Dz. U. Z 2000 r. nr 80, poz. 904).

Klasyfikacja umów.

Istniej wiele podziałów i systematyzacji umów gospodarczych. Do najważniejszych należą:

1) Podział ze względu na spełniane funkcje:

• umowa o przeniesienie praw - do tej grupy należą umowy: sprzedaży, zamiany, dostawy, pożyczki, darowizny, kontraktacji, licencyjna;

• umowa o korzystanie z cudzych rzecz - należą do nich umowy: najmu, dzierżawy, użyczenia;

• umowy o świadczenie usługi - do tej kategorii należą umowy: o dzieło, zlecenia, przewozu, o roboty budowlane, przechowania, agencyjna, spedycji, składu;

• umowy losowe - należą do nich: ubezpieczenia, renty, dożywocia;

• umowy finansowe - należą do nich: pożyczki, rachunku bankowego, kredytowa;

2) Podział ze względu na czynności, jakie konieczne są do spełnienia umowy:

• umowy, w których wystarczy oświadczenie woli - są to umowy konsensualne, np. spedycji, sprzedaży, przewozu;

• umowy, w których obok oświadczenia woli konieczne jest wydanie rzeczy - są to umowy realne, np. umowa przechowania, składu, użyczenia;

3) Podział ze względu na szczególny charakter umowy:

• umowy mieszane charakteryzują się tym, że pojawiają się w nich elementy swoiste dla umów nazywanych, lecz występujące w odmiennych układach strukturalnych. Umową mieszaną można określić umowę, której treść stanowi połączenie w rozmaitych kombinacjach umów nazwanych, np. umowa hotelowa łączy w sobie cechy umów najmu, o dzieło, przechowania;

• umowy wzajemnie są to umowy dwustronnie zobowiązujące, w których zachodzi równowaga między świadczeniami obu stron. Świadczenie jednej strony stanowić ma, według zamiaru stron, ekwiwalentny (równoważnik) za świadczenie drugiej strony. Do umów wzajemnych można zaliczyć większość umów prawa cywilnego, np. umowy najmu, sprzedaży, dzierżawy.

4) Podział umów w dziedzinie zobowiązań na odpłatne i nieodpłatne jest o tyle istotny, że zakres obowiązków dłużnika w tych ostatnich jest z reguły mniejszy niż przy umowach odpłatnych. Przykładem umów nieodpłatnych mogą być umowy użyczenia, zlecenia bez wynagrodzenia, pożyczki nieoprocentowanej.

Temat 2: Ochrona praw konsumenta i odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Pod wpływem prawa europejskiego znowelizowano prawo polskie organizując swobodę umów w stosunkach przedsiębiorców z konsumentami chroniąc interes konsumentów oraz zaostrzając odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Konsument.

Zgodnie z polskim prawem konsumentem jest każdy (zarówno osoba fizyczna, jak i prawna), kto nabywa towary i usługi dla celów nie związanych z działalnością gospodarczą. Jest nią zatem również osoba, która kupuje mieszkanie, buduje dom, remontuje dach czy po prostu kupuje materiały budowlane - pod warunkiem że nie czyni tego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub wykonywanego wolnego zawodu. Chodzi zatem o nabywanie towarów lub usług na potrzeby własne lub gospodarstwa domowego. Rynkowym „przeciwnikiem” konsumenta jest przedsiębiorca, czyli osoba zawodowo prowadząca działalność gospodarczą, z której chce czerpać zyski. Dlaczego trzeba chronić prawa konsumenta? Ponieważ wiedza przeciętnego uczestnika rynku o produkcie czy usłudze - w stosunku do profesjonalistów: producentów i sprzedawców - jest z reguły znacznie uboższa. W ostatnich latach nierówności te jeszcze się zaostrzyły. Przejawia się to między innymi w narzucaniu klauzul umownych, zwłaszcza przez banki i towarzystwa ubezpieczeniowe. Ponadto znaczny import towarów, często wadliwie oznaczonych, zwiększył zagrożenie produktami niebezpiecznymi, a wolny rynek dał szansę tworzenia firm nie mających stałej siedziby, lokalu, a nawet tworzonych tylko do sprzedaży jednej partii towaru czy jednego rodzaju usługi.

Ochrona konsumentów w ustawodawstwie Unii Europejskiej.

Podstawowe prawa unijnego konsumenta sformułowano w 1972 roku. Zagwarantowano mu wówczas prawo do:

• bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• ochrony interesów ekonomicznych,

• informacji i edukacji,

• zadośćuczynienia z tytułu uzasadnionej reklamacji,

• reprezantacji konsumentów m.in. przez organizację chroniącą ich prawa.

Polskie ustawodawstwo podlega stałej modyfikacji w kierunku pełnego dostosowania prawa do wymogów Unii, również w zakresie ochrony prawa konsumenta.

W ustawie o ochronie praw konsumentów uporządkowano przepisy prawne dotyczące umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, umów zawieranych na odległość, wzorców umownych oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Umowa poza lokalem firmy.

Obecnie coraz więcej firm, zwłaszcza oferujących pożyczki czy luksusowe towary, umożliwia klientom zawieranie umów poza swoim lokalem. Nie wychodząc z domu, możemy podpisać umowę pożyczki, kupić sprzęt AGD czy meble.

Przedsiębiorca, który proponuje konsumentowi zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, jest obowiązany okazać przed zawarciem umowy dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokument potwierdzający prawo do reprezentowania firmy.

Najważniejszym uprawnieniem konsumenta, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, jest możliwość odstąpienia od umowy - bez podania przyczyny- w ciągu 10 dni od dnia jej zawarcia.

Klient musi w tym celu złożyć stosowne oświadczenie na piśmie. W takiej sytuacji umowa traktowana jest tak, jakby w ogóle nie została zawarta, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. Strony zwracają sobie to, co świadczyły. Jeżeli konsument dokonał już przedpłaty, należą mu się od niej odsetki ustawowe, liczone od daty jej dokonania.

Przedsiębiorcy nie wolno zastrzegać w umowie, że można ją zerwać jedynie za zapłatą określonej sumy (odstępnego). Warto wiedzieć, że przedsiębiorca ma obowiązek powiadomić swojego klienta o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy. Jeżeli tego nie zrobi, dziesięciodniowy termin biegnie nie od dnia zawarcia umowy, ale od dnia, w którym konsument dowiedział się o swoim uprawnieniu (jednak nie może odstąpić od umowy po trzech miesiącach od jej odebrania). Powyższe przepisy chronią indywidualnych inwestorów budowlanych, choć ochrona ta jest mocno ograniczona. Omawianych przepisów nie stosuje się bowiem do umów o prace budowlane oraz dotyczących nieruchomości (np. najmu). Mają natomiast zastosowanie w wypadku umów dotyczących usług remontowych oraz nabywania materiałów budowlanych i wyposażenie, gdy zawierane są poza lokalem przedsiębiorstwa.

Umowa na odległość.

Umowę na odległość można zawrzeć listownie, przez telefon, pocztę elektroniczną, odpowiadając na przykład na reklamę prasową z wydrukowanym formularzem zamówienia, ogłoszenie telewizyjne lub radiowe. Przedsiębiorca może składać ofertę za pomocą wizjofonu, telefaksu, poczty elektronicznej i telefonu wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta.

Propozycja zawarcia umowy w postaci oferty lub zamówienia powinna jednoznacznie i w sposób zrozumiały informować o zamiarze zawarcia umowy przez tego, kto ją składa. W informacji skierowanej do klienta muszą być podane: nazwa firmy i jej adres, istotne cechy przedmiotu umowy, cena i sposób zapłaty, inne koszty oraz termin i sposób dostawy, miejsce i sposób składani reklamacji, a także uprawnienia do odstąpienia od umowy.

Konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie 10 dni. Termin ten liczy się od dnia wydania rzeczy lub dnia zawarcia umowy dotyczącej usługi. Jeżeli przedsiębiorca nie podał klientowi wszystkich wymaganych informacji, klient może odstąpić od umowy w ciągi trzech miesięcy.

Umowa zawierana na odległość nie może nakładać na konsumenta obowiązku zapłaty ceny lub wynagrodzenia przed otrzymaniem świadczenia. Przedsiębiorcy nie wolno też uzależniać odstąpienia od takiej umowy od zapłaty odstępnego.

Przepisy o umowach zawieranych na odległość nie obejmują umów dotyczących nieruchomości, z wyjątkiem najmu. Będzie jednak podlegać tym przepisom sprzedaż materiałów budowlanych i wykończeniowych.

Bardzo ważne dla konsumentów są przepisy o wzorcach umów. Wzorzec umów to przede wszystkim: sam wzór umowy, ogóle warunki umów i regulaminy. Obecnie w Kodeksie cywilnym jednoznacznie stwierdza się, że ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy wiąże drugą stronę tylko wtedy, gdy został jej doręczony przy zawarciu umowy. Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie tłumaczy się na korzyść konsumenta. W razie sprzeczności treści umowy z wzorcem strony związane są umową. Ponadto postanowienia umowy nie uzgodnione indywidualnie - czyli wynikające z wzorca z umowy- nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Tego typu niedozwolone postanowienia (klauzule) umowne są sprzeczne z zasadami wzajemnego zaufania w obrocie, wykorzystują niedostateczną wiedzę konsumenta i dają nieuzasadnioną przewagę przedsiębiorcom prowadzącym profesjonalnie działalność gospodarczą.

Niedozwolone są postanowienia umowne, które:

• wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie (np. gdy sprzedawca zastrzega, że nie odpowiada za szkody spowodowane użyciem jakiegoś urządzenia, a urządzenie to nie ma prawidłowych oznaczeń lub instrukcji obsługi),

• wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (np. zastrzeżenie rażąco niskich kar umownych dla dewelopera, gdy nie wykona on umowy w terminie),

• wyłączają lub istotnie ograniczają możliwości potrącenia wierzytelności konsumenta od wierzytelności drugiej strony(czyli zastrzeżenia, które np. zakazują pomniejszenia kwoty należnej sprzedawcy nawet w wypadkach, gdy nie zrealizuje on zamówienia w całości),

• przewidują postanowienia z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,

• uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawieraną (np. uzależniają zakup materiałów budowlanych od zawarcia umowy z konkretnym wykonawcą),

• uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta (przykładowo: uzależniają termin sprowadzenia zamówionych materiałów wyłącznie od możliwości transportowych sprzedawcy),

• przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy lub do jednostronnej zmiany bez ważnej przyczyny wskazanej w umowie,

• wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty (np. w razie odstąpienia od umowy i zwrotu towaru),

• pozwalają kontrahentowi konsumenta ustalić lub podwyższyć cenę lub wynagrodzenie po zawarciu umowy, bez przyznania mu prawa odstąpienia od umowy,

• wyłączają dochodzenie roszczeń przed polskim sądem.

Przed zawarciem umowy każdy konsument powinien zawsze przeczytać ogólne warunki umowy. Może się bowiem później okazać, że na przykład towarzystwo ubezpieczeniowe, w którym ubezpieczyliśmy dom, nie wypłaci nam odszkodowania, bo nie ponosi odpowiedzialności za następstwa określonego zdarzenia lub my nie dopełniliśmy ciążących na nas obowiązków (nie założyliśmy odpowiednich zamków, nie zamknęliśmy wywietrzników itp.). poza tym ograniczeniami strony zawierające umowę mogą kształtować jej treść według swego uznania, byleby nie sprzeciwiała się ona właściwości umowy, przepisom prawa i zasadom współżycia społecznego.

Bezpieczeństwo produktów.

W ostatnich latach konkurencja na wolnym rynku wymusiła podwyższenie jakości produktów, ale wiele towarów wciąż nie spełnia wymogów bezpieczeństwa. Obowiązujące dotychczas przepisy nie gwarantowały skutecznej walki z ich wytwórcami i sprzedawcami, nie spełniały też wymogów Unii Europejskiej.

Poprawić tę sytuację powinny dwie ważne ustawy, które weszły w życie w ostatnich latach:

• ustawa z 22.01.2000 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów ,

• ustawa z 02.03.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Warunki określone w powyższych ustawach odnoszą się nie tylko do nowo wytworzonych produktów, ale także do rzeczy używanych, naprawianych lub regenerowanych, z wyjątkiem rzeczy wprowadzanych na rynek jako antyki albo wymagających naprawy jeszcze przed użyciem, o czym poinformowano nabywcę. Produktem jest bowiem każda rzecz ruchoma dostarczona przez przedsiębiorcę odpłatnie lub nie, przeznaczona lub nadająca się do użytku konsumentów.

Towary i usługi nie powinny w normalnych warunkach użytkowania wykazywać żadnego niedopuszczalnego ryzyka. Użytkownik musi jednak wiedzieć, jakie zagrożenie może stwarzać wyrób i jak się przed nim chronić.

Bezpieczny zgodnie z ustawą jest ten produkt, który w zwykłych lub w rozsądnie przewidywanych warunkach jego używania nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie. Oceniając, czy zagrożenie to jest dopuszczalne, należy uwzględnić wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony bezpieczeństwa, życia i zdrowia ludzkiego. Trzeba jednak zaznaczyć, że do uznania produktu za niebezpieczny nie wystarczy orzeczenie, że istnieje możliwość osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa lub że na rynku są dostępne inne, bezpieczniejsze produkty.

Oceniając bezpieczeństwo produktów, uwzględnia się:

• potrzeby i zachowania konsumentów narażonych na zwiększone niebezpieczeństwo związane z używaniem produktów, zwłaszcza dzieci;

• cech i właściwości produktu (skład, konstrukcję, wykończenie, opakowanie);

• oddziaływanie produktu na inne produkty, z którymi może być używany (np. sprawdzenie czy łączenie substancji chemicznych nie powoduje wydzielania trujących substancji);

• wygląd produktu, jego oznakowanie, instrukcję obsługi oraz wszelkie dane pochodzące od producenta.

Jeżeli ustanowiono szczególne przepisy dotyczące bezpieczeństwa produktów, zwłaszcza z zakresu kontroli technicznej, sanitarnej lub ochrony środowiska (np. przepisy dotyczące badań i certyfikacji, obligatoryjne Polskie Normy), produkt powinien odpowiadać określonym w nich wymaganiom. Jeśli takich przepisów nie ma , bezpieczeństwo produktu ocenia się przez sprawdzenie, w jakim stopniu spełnia on wymagania określone w stosowanych dobrowolnie Polskich Normach, a także przez odwołanie się do stanu wiedzy i techniki oraz zasad dobrej praktyki zawodowej.

Organem nadzorującym bezpieczeństwo produktów jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wykonuje on swoje zadania przy pomocy Inspekcji Handlowej. Do tych zatem organów należy się zwracać we wszystkich sprawach wymagających interwencji czy ochrony praw konsumentów w zakresie bezpieczeństwa produktów i usług.

Organy nadzoru mają prawo:

• przeprowadzić kontrole w zakładach produkcyjnych i hurtowniach ;

• żądać od producentów informacji o zagrożeniach związanych z produktem i środkach bezpieczeństwa;

• zobowiązać producenta do poddania produktu badaniu we właściwych akredytowanych laboratoriach;

• nakazać producentowi podanie do publicznej wiadomości odpowiednich ostrzeżeń;

• zakazać wprowadzania produktu lub grupy produktów do obrotu;

• nakazać wycofanie produktu z obrotu, a nawet zniszczenie go, jeśli to jest jedynym środkiem zapewniającym usunięcie niebezpieczeństwa.

W celu jak najlepszej ochrony konsumentów tworzony jest krajowy system informowania o produktach niebezpiecznych (KSIPN), którego zadaniem jest szybkie informowanie organów administracji i konsumentów o produktach niebezpiecznych. Tworzony jest też krajowy system monitorowania wypadków konsumenckich (KSMWK), w którym będą gromadzone m.in. dane o charakterze medycznym.

Obowiązki producentów i sprzedawców.

Omawiane przepisy obowiązują nie tylko wytwórców towarów, ale także przedsiębiorców, którzy wprowadzają produkt do obrotu (sprzedawców, importerów) lub go naprawiają, oraz ich przedstawicieli.

Producenci są zobowiązani:

• wprowadzić do obrotu jedynie bezpieczny produkt;

• dostarczyć konsumentom i sprzedawcom właściwą i pełną informację o ewentualnych zagrożeniach związanych z produktem w czasie normalnego używania oraz informację dotyczącą możliwości przeciwdziałania ewentualnym zagrożeniom;

• testować próbki produktów;

• analizować skargi i reklamacje klientów;

• oznaczać produkty lub ich serie w sposób umożliwiający właściwą identyfikację.

Informacja o produkcie musi zawierać w szczególności nazwę produktu, znak towarowy, firmę, nazwę lub imię i nazwisko producenta oraz jego adres. Wszystkie oznaczenia i informacje należy podać w języku polskim.

Sprzedawcy są objęci ustawowym:

• zakazem sprzedaży produktów, które zgodnie z ich wiedzą (oczekiwaną od nich, skoro są profesjonalistami)nie spełniają wymogów bezpieczeństwa;

• nakazem przyjmowania od klientów informacji o zagrożeniach stwarzanych przez produkty oraz przekazywania ich producentom i właściwym organom.

Kwestie związane z odpowiedzialnością za produkt niebezpieczny regulują obecnie przepisy Kodeksu cywilnego. Producent, który wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej produkt niebezpieczny, odpowiada za szkody spowodowane przez ten produkt. Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać w czasie jego normalnego użycia. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podania konsumentowi informacji o właściwościach produktu. A zatem producent poniesie odpowiedzialność, jeśli produkt w chwili wysłania do sklepów, hurtowni lub przekazania bezpośrednio konsumentowi nie był na przykład właściwie oznaczony albo nie zawierał ostrzeżeń bądź nie spełniał warunków określonych w przepisach. Nie można natomiast obarczyć producenta odpowiedzialnością, jeśli produkt stał się niebezpieczny po wprowadzeniu do obrotu, np. wskutek długotrwałego przechowywania w niewłaściwych warunkach. Odpowiedzialność producenta dotyczy głównie szkód na osobie (takich jak zatrucia, zranienia). Za szkodę na mieniu producent odpowiada tylko wówczas, gdy zniszczona zostanie rzecz osobistego użytku (np. ubranie czy wyposażenie domu), a nie taka, która służyła poszkodowanemu do prowadzenia działalności gospodarczej.

Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowanym dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Postępowanie o odszkodowanie toczy się przed sądem cywilnym. Należy też pamiętać, że omawiane przepisy nie wyłączają ani odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady, ani gwarancji jakości. Można zatem dochodzić swoich praw zarówno z jednego, jaki i drugiego tytułu prawnego. Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można w drodze umowy wyłączyć ani ograniczyć, nawet jeśli kontrahenci zgodzą się na rozpatrywanie sporów na podstawie przepisów innego kraju. Polski konsument zawsze będzie chroniony i będzie mógł dochodzić ewentualnego zadośćuczynienia.

Problem bezpieczeństwa produktu jest zagadnieniem niebywale istotnym nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie. W kontekście zjednoczenia z Unią nabiera coraz większej wagi międzynarodowej. Produkty wytwarzane w różnych krajach docierają bowiem do konsumentów na całym świecie.

Ważne zatem jest, aby charakteryzowały się zawsze takim samym stopniem bezpieczeństwa.

Temat 3: Wybrane umowy związane z działalnością gospodarczą.

Umowa sprzedaży.

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę (art. 535-602 k.c.). Przedmiotem mogą być rzeczy oraz energia i prawa majątkowe (art. 555). Cenę w umowie sprzedaży stanowi kwota pieniężna ustalona i uiszczona w walucie polskiej (art. 358 §1 k.c.). Obowiązkiem sprzedawcy jest wydanie rzeczy kupującemu i przeniesienie na kupującego własności lub przeniesienia prawa majątkowego stanowiącego przedmiot zbycia. Na sprzedawcy ciąży obowiązek udzielenia kupującemu wyjaśnień stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących przedmiotu sprzedaży oraz wydania stosownych dokumentów (art. 546 k.c.). Podstawowymi obowiązkami kupującego jest zapłacenie ceny oraz odbiór rzeczy. Ponadto sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne rzeczy (art. 556 k.c.). Prawo przewiduje szczególne rodzaje sprzedaży:

• sprzedaż na raty - dokonanie w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, jeżeli rzecz zostaje kupującemu wydana przed pełnym zapłaceniem ceny (art. 586 k.c.).

• sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności - (art. 589 k.c.) - sprzedaż połączona z elementami kredytowymi (także sprzedaż na raty) może być powiązana z zastrzeżeniem, iż własność rzeczy przejdzie na kupującego dopiero po zapłaceniu całej ceny. Winno to być stwierdzone pismem, jeżeli rzecz została kupującemu wydana (art. 591 k.c.).

• sprzedaż na próbę lub z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego - łączy się zawsze z wydaniem rzeczy, a w razie wątpliwości uznaje się umowę sprzedaży za zawartą pod warunkiem, że kupujący uzna przedmiot za dobry.

• sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu - (art. 593 k.c.) - przyznaje się sprzedawcy prawo do sprzedaży powrotnej czyli odkupu. Może być ono zastosowane na czas nie przekraczający pięciu lat.

• sprzedaż z zastosowaniem prawa pierwokupu - oznacza zastrzeżenie pierwszeństwa kupna rzeczy, gdyby strona zobowiązana tę rzecz sprzedała osobie trzeciej.

Rękojmia przy umowie sprzedaży.

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana na wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej, albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny za istnienie praw (rękojmia za wady prawne).

Zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.05.19995 r. w sprawie szczególnych warunków zawierania i wykonywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów (Dz. U. nr 64, poz. 328), sprzedawca ma obowiązek załatwić reklamację najpóźniej j terminie 14 dni od jej zgłoszenia. Przedłużenie tego terminu jest możliwe jedynie za pisemną zgodą konsumenta.

Rękojmia trwa przez jeden rok od daty wydania towaru. Są nią objęte:

• artykuły żywnościowe i przemysłowe,

• produkty i usługi wykonane na zamówienie konsumenta,

• towary z importu.

Szczególne zasady odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi dotyczą tylko rzeczy ruchomych. Z tytułu rękojmi w handlu zawsze odpowiada sprzedawca.

Rękojmia zawsze wygasa po roku na podstawie art. 568 §1 k.c., z zastrzeżeniem wad budynku oraz przepisów z § 2 i 3.

Kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji (art. 579 k.c.).

Rękojmia obejmuje zarówno wady prawne, jak i fizyczne.

Obecnie kupujący w wypadu wadliwości rzeczy sprzedanej może od umowy odstąpić, chyba że sprzedawca niezwłocznie wymieni rzec wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie (art. 560 § 1 k.c.).

Obok odpowiedzialności z tytułu rękojmi może występować gwarancja jakości. Kupujący uzyskuje zgodnie z umową zapewnienie, co do jakości sprzedanej rzeczy ze wskazaniem uprawnień występujących w miejscu, albo uzupełniających uprawniania, jakie zapewnia mu rękojmia. Sprzedawca udziela kupującemu takiej gwarancji na piśmie przy zawarciu umowy sprzedaży. Różnice między rękojmią a gwarancją można przedstawić w następujący sposób:

Rękojmia	Gwarancja
Rękojmia powstaje z mocy praw.	Gwarancja nie powstaje z mocy prawa, ale gwarant musi ją przyznać.
Przy rękojmi o sposobie reklamacji decyduje nabywca.	Przy gwarancji o sposobie załatwienia reklamacji decyduje gwarant.
Na wady prawne przysługuje tylko rękojmia.	Gwarancja nie wiąże żadnych skutków prawnych z podziałem na rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości.
		Gwarancja dotyczy wyłącznie jakości rzeczy sprzedanej, nie obejmuje natomiast wad prawnych rzeczy.

Umowa najmu.

Uzasadnieniem ekonomicznym dla najmu jest korzystnie z cudzej rzeczy czasowo i w oznaczonym zakresie, dla użytku przemijającego, wobec czego nie opłacałoby się nabycie tej rzeczy na własność.

Art. 659 §a kodeksu Cywilnego: Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Umowa najmu jest więc w rozumienie Kodeksu Cywilnego umową nazwaną a strony umowy nazywają się wynajmujący i najemca.

Ustawa nie wymaga, ażeby wynajmujący musiał być koniecznie właścicielem rzeczy. Może to być również użytkownik lub użytkownik wieczysty, a nawet tylko posiadacz. Skoro najem polega na oddaniu rzeczy do korzystania, i w zamian - na pobieraniu z niej pożytków cywilnych w postaci czynszu to z punktu widzenia prawa cywilnego uprawnionym do oddania w najem będzie przede wszystkim każdy, komu do rzeczy, którą, oddaje w najem, przysługują dwa uprawnienia: do korzystania i do pobierania pożytków. Wówczas bowiem wolno mu pobierać z rzeczy pożytki w postaci czynszu, a skoro ma prawo do korzystania z rzeczy, to równie dobrze ( o ile ustawa mu tego wyraźnie nie zabrania) może tę rzecz oddać do korzystania innej osobie.

Stosunek najmu zostaje zawsze nawiązany na pewien czas, bądź oznaczony, bądź nieoznaczony; w każdym razie jest to, ograniczone w czasie korzystania z rzeczy, w przeciwieństwie do umów przenoszących własność w sposób definitywny (sprzedaż, zamiana, darowizna). W braku stosownego porozumienia stron w tej sprawie (tzn. na jak długo umowa najmu zostaje zawarta) - ustawa przewiduje ograniczenia w czasie przez to, że umowę najmu zawartą na czas nieoznaczony wolno jest zawsze wypowiedzieć z zachowaniem terminów. Więc jeżeli można wypowiedzieć, to znaczy, że istnieje mechanizm ograniczający czas jej trwania, chociażby czas ten nie był podany umowie.

Przedmiotem najmu mogą być rzeczy: zarówno nieruchomości, jak i rzeczy ruchome np. samochód. Najem może również dotyczyć tylko fizycznej części rzeczy, będącej częścią składową całości: np. powszechne jest wynajmowanie murów, płotów czy ślepych ścian budynków, żeby na nich wieszać reklamy. Wynajmuje się też skrytki na bagaż i skrytki sejfowe w banku. Tyle tylko, że natura gospodarcza najmu wymaga, żeby były to rzeczy o charakterze nie zużywalnym - na co wskazują dalsze przepisy o najmie, które określają sposób korzystania z przedmiotu najmu przez najemcę: najemca powinien zawsze zachować substancję rzeczy, nie wolno mu jej uszkadzać ani pogarszać; wolno mu korzystać z rzeczy w granicach jej zwykłego przeznaczenia, nie może dokonywać w niej zmian ani przeróbek.

Ustawa powiada wyraźnie, że przedmiotem najmu może być rzecz. W takim razie nie można wynajmować dóbr niematerialnych ani praw. Jedną z podstawowych cech najmu jest odpłatność. Nie może być najmu nieodpłatnego; wysokość czynszu należy do elementów przedmiotowo istotnych tej umowy. Tym różni się najem od np. użyczenia. Znamię odpłatności nadaje umowie najmu charakter zobowiązania wzajemnego, ponieważ w sposób oczywisty czynsz jest odpowiednikiem ekonomicznym, ekwiwalentem za korzystanie z przedmiotu najmu.

Nie ma znaczenia czy czynsz jest płacony jednorazowo, czy okresowo. Czynsz może zostać uiszczony z góry za cały określony w umowie czas. Tyle tylko, że czynsz jest ze swej natury świadczeniem okresowym więc, w braku odmiennego postanowienia w umowie, należy się- on okresowo chyba że umowa najmu została zawarta na okres krótszy niż miesiąc wówczas należy się- za cały okres z góry) - Art. 669 Kodeksu cywilnego. Czynsz nie musi być koniecznie płacony w pieniądzach: mogą to być również świadczenia innego rodzaju rzeczy, a nawet usługi.

Umowa najmu może zostać zawarta na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony. Konsekwencje są dosyć istotne, chodzi bowiem o możliwość wypowiedzenia umowy przez każdą ze stron. Kodeks przewiduje, że umowa najmu zawarta na okres dłuższy niż 10 lat po upływie tego terminu uznawana jest za zawartą na czas nieoznaczony. Dlaczego? - Żeby można było ją bez przeszkód wypowiedzieć. Istotą najmu jest przecież korzystanie z cudzej rzeczy ograniczone w czasie. Możemy całe życie mieszkać w wynajętym mieszkaniu, ale natura gospodarcza najmu jest taka, że każda ze stron może w którymś momencie tę więź znieść: albo przez to, że najem jest zawierany zawsze na okresy oznaczone, więc wymaga przedłużenia za zgodą stron, albo przez to, że jest to umowa na czas nieoznaczony, ale wtedy wolno taką umową wypowiedzieć (pod warunkiem zachowania terminów).

Zawarcie umowy najmu co do zasady nie wymaga żadnej szczególnej formy. Zachowanie formy pisemnej jest jednak potrzebne dla osiągnięcia określonego skutku prawnego: umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż 1 rok powinna być stwierdzona pismem, bo w razie niezachowania tej formy uznaje się - ją za zawartą na czas nieoznaczony (Art. 660 Kodeksu Cywilnego).

Stosunek prawny najmu ma charakter ciągły, ponieważ jego istotą jest korzystanie z cudzej rzeczy przez określony czas: najemca korzysta, a wynajmujący to toleruje (bo się zobowiązał). Umowa ma, co prawda, charakter wzajemny, ale z natury prawa najmu wynika, że wymiana świadczeń nie musi być jednoczesna: rzecz zostaje wydana najemcy do korzystania i pozostawiona w jego władaniu, a czynsz jest płacony jednorazowo z góry lub periodycznie.

Najemca jest posiadaczem rzeczy, ale tylko posiadaczem zależnym. Służy mu jednak ochrona posiadania, jak każdemu posiadaczowi. Wynajmujący nie traci jednak posiadania przez to, że oddal rzecz w posiadanie zależne, więc wobec osób trzecich jemu również służy ochrona posesoryjna.

Obowiązki wynajmującego.

1) wydać rzecz najemcy do używania w stanie do tego przydatnym,

2) i w terminie określonym umownie lub na wezwania najemcy,

3) umożliwić najemcy nieskrępowane prawami osób trzecich korzystanie z rzeczy przez czas trwania najmu; zapewnić najemcy ochronę wobec osób trzecich, w szczególności wobec współnajemców, czy sąsiadów,

4) nie tylko udostępnić rzecz w należytym stanie, ale i utrzymywać ją w takim stanie, czyli w stanie zdatnym do umówionego użytku. To stronę wynajmującą obarcza zatem obowiązek dokonywania napraw i ponoszenia nakładów koniecznych na rzecz.

Obowiązki najemcy.

1) W zakresie napraw i nakładów najemcę obciążają jedynie drobne nakłady połączone ze zwykłym korzystaniem z rzeczy: konserwacja, wstawianie stłuczonych szyb, malowanie ścian, naprawa instalacji. Ten rozkład obowiązków pomiędzy wynajmującego a najemcę jest uregulowany w Kodeksie w sposób dyspozytywny (Art. 662 §1 i 2 Kodeksu Cywilnego), można więc konkretną umowę sformułować odmiennie. Jeżeli nic innego nie ustalono w umowie, to duże nakłady i duże naprawy, bez których rzecz nie będzie się nadawała do dalszego wynajmowania - obciążają wynajmującego, zaś najemcę - tylko drobiazgi o charakterze bieżącym.

2) Naczelnym obowiązkiem najemcy jest rzecz jasna opłacanie czynszu. Czynsz należy się również wtedy, gdy najemca z przyczyn go dotyczących nie odebrał rzeczy od wynajmującego. Czynsz należy się za to, że wynajmujący umożliwił najemcy korzystanie z rzeczy przez określony czas. Nie ma znaczenia, czy najemca rzeczywiście z niej korzysta, płacić musi tak, czy tak, bo w czasie obowiązywania umowy najmu wynajmujący nie może udostępnić tej rzeczy komuś innemu.

Sankcją za zaległości w płaceniu czynszu jest możliwość wypowiedzenia umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym i to niezależnie od tego, czy umowa najmu została zawarta na czas nieoznaczony, czy na oznaczony. Uprawnienie do wypowiedzenia służy, gdy najemca zalega za co najmniej, 2 okresy płatności (Art. 672 Kodeksu Cywilnego). Wówczas to wynajmującemu służy ustawowe prawo zastawu na zabezpieczenie zapłaty czynszu i obciążające rzeczy, najemcy wniesione do przedmiotu najmu (Art. 670 Kodeksu Cywilnego).

3) Najemca ma obowiązek używać rzeczy w sposób należyty troszczyć się o nią oraz używać jej w sposób określony w umowie np. lokal biurowy na biuro, ściana na przylepianie afiszów. Jeżeli sposób korzystania nie został określony w umowie, najemca ma obowiązek używać rzeczy wynajętej w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.

Pierwszeństwo ma zawsze umowa stron; jeżeli umowa przewiduje sposób korzystania sprzeczny z przeznaczeniem rzeczy - to „chcącemu nie dzieje się krzywda”. Jeżeli jednak najemca używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową (lub z przeznaczeniem rzeczy) lub gdy zaniedbuje rzecz do tego stopnia że naraża ją na utratę lub zniszczenie, wynajmujący może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów (Art. 667 §2 Kodeksu Cywilnego).

Najemcy nie wolno też bez zgody wynajmującego dokonywać w rzeczy wynajętej zmian sprzecznych z umową lub z przeznaczeniem rzeczy: np. wyburzać lub przesuwać ścian.

Odpowiedzialność - wady rzeczy wynajętej.

Wynajmujący odpowiada wobec najemcy za wady, które ograniczają przydatność rzeczy do umówionego użytku (Art. 664 §1 Kodeksu Cywilnego) - pod względem fizycznym lub prawnym. Przykładem fizycznej postaci wady może być: grzyb na ścianach, przeciekający sufit, niesprawne ogrzewanie w mieszkaniu. Wada prawna polega na tym, że rzecz jest już obciążona prawami osób trzecich, z którymi nie da się pogodzić korzystanie z niej przez najemcę.

Odpowiedzialność za wadę ma charakter obiektywny i jest wyłączona tylko, gdy w chwili zawarcia umowy najemca wiedział o wadach (Art. 664 §3 Kodeksu Cywilnego). Ciężar dowodu co do wiedzy najemcy o wadach obarcza jednak wynajmującego: jeżeli więc wady nie były ewidentne, zauważalne gołym okiem, to dowód będzie trudny; zwłaszcza, że dopóki wynajmujący pozytywnie nie udowodni, że najemca rzeczywiście wiedział o wadach, to najemca jest traktowany tak, jakby o nich nie wiedział.

Jeżeli wada tylko ogranicza korzystanie z rzeczy, a nie wyłącza go wówczas; najemcy służy roszczenie o obniżenie czynszu.

Jeżeli jednak wada uniemożliwia najemcy korzystanie z rzeczy zgodnie z umową i nie da się usunąć lub też wynajmujący nie usuwa jej terminie to najemca może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów i ze skutkiem natychmiastowym (Art. 664 §2 Kodeksu Cywilnego).

Dochodzenie roszczeń z tytułu wad rzeczy wynajętej jest ograniczone w czasie tylko do momentu, gdy nie ustanie stosunek najmu. Później służy już tylko roszczenie o zwrot nadpłaconego czynszu.

Umowa najmu może wygasnąć po upływie oznaczonego czasu, na jaki została zawarta, lub za wypowiedzeniem. W zwykłych warunkach wypowiedzenia dokonuje się z zachowaniem terminów, więc dopiero po ich upływie najem może wygasnąć, chyba że chodzi o wypowiedzenie z przyczyn nadzwyczajnych, tzn. z powodu określonych uchybień jednej ze stron.

Wypowiedzenie stosunku najmu u ma charakter prawo kształtujący; jest jednostronnym oświadczeniem woli, które dla swej skuteczności wymaga zakomunikowania oznaczonej osobie, tzn. drugiej stronie umowy.

Po ustaniu stosunku najmu najemcą ma obowiązek zwrócić rzecz wynajmującemu w stanie nie pogorszonym (poza zwykłym zużyciem) i za zwrotem poniesionych nakładów (Art. 676 Kodeksu Cywilnego ). Roszczenia obu stron z tego tytułu przedawniają się po roku licząc od dnia zwrotu rzeczy (Art. 677 Kodeksu Cywilnego).

Podnajem lub inny sposób udostępniania przedmiotu najmu przez najemcę osobom trzecim np.

użyczenie) - jest zasadniczo dozwolony, o ile umowa stron tego nie zakazuje (Art. 668 Kodeksu Cywilnego).

Niemniej wszelkie podnajmy, użyczenia itd. są bezpośrednio zależne od praw przysługujących właściwemu najemcy i trwają tylko dopóty dopóki trwa również sam najem (Art. 668 §2 Kodeksu Cywilnego). Podnajemca wywodzi swoje uprawnienia z uprawnień najemcy. Wygaśnięcie samego najmu powoduje automatycznie wygaśnięcie wszystkich praw, które się z niego wywodzą.

Art. 673 §1 Kodeksu Cywilnego: Jeżeli czas trwania najmu nie jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak najemca mogą wypowiedzieć najem z zachowaniem terminu.

Zbycie rzeczy wynajętej w czasie trwania umowy najmu - Art. 678 §1 Kodeksu Cywilnego - nie powoduje wygaśnięcia stosunku najmu. Wobec tego nabywca rzeczy wstępuje z mocy prawa w miejsce zbywcy, więc staje się wynajmującym. Nowemu właścicielowi służy tylko prawo wypowiedzenia najmu z zachowaniem terminów (Art. 678 §1 Kodeksu Cywilnego) chyba, że umowa najmu była zawarta na czas oznaczony i sporządzona na piśmie z datą pewną a rzecz została najemcy wydana. Wszystkie te trzy warunki muszą być spełnione łącznie w przeciwnym razie nowy właściciel może wypowiedzieć najemcy nawet najem zawarty na czas oznaczony (Art. 678 §2 Kodeksu Cywilnego ).

Prawo najmu jest prawem obligacyjnym, więc skutecznym tylko między stronami, które zawarły umowę. Dlatego ba zasadach ogólnych nikt nie może wstąpić w stosunek najmu na miejsce najemcy bez obopólnej zgody, tzn. również bez zgody wynajmującego. Prawo najmu jest prawem niezbywalnym i niedziedzicznym (jedyny wyjątek stanowi najem lokali na podstawie Ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych).

Art. 690 Kodeksu Cywilnego przewiduje rozszerzoną ochronę praw najemcy lokalu: stosuje się do niej odpowiednio przepisy o ochronie własności: służy; zatem odpowiednik roszczenia windykacyjnego (o wydanie lokalu przez każdą osobę, która nim faktycznie włada); odpowiednik roszczenia negatoryjnego (o zaniechanie innych naruszeń) oraz roszczenia z tytułu prawa sąsiedzkiego.

Umowa leasingu.

Leasing rozwinął się na początku drugiej połowy bieżącego stulecia w Stanach Zjednoczonych. Obecnie udział tej formy inwestycji w ogólnych inwestycjach wynosi w USA około 30%, a w krajach Unii Europejskiej 20%.

Szacunkowa wartość inwestycji sfinansowanych leasingiem w krajach UE w 1999 roku wyniosła ponad 144 mld EURO. Największy udział w finansowaniu inwestycji za pośrednictwem leasingu notuje się w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji.

Na przestrzeni ostatnich kilku lat zainteresowanie leasingiem, jako alternatywnej formy finansowania, wzrosło również w Polsce.

W 1999 roku udział leasingu w finansowaniu inwestycji w Polsce wyniósł 7,1%. Średnie tempo wzrostu wartości aktywów oddawanych w leasing w Polsce w latach 1993 - 1999 wyniosło 54,8% rocznie (w Unii Europejskiej 11,0%).

Popularność leasingu na rynku polskim skłoniła ustawodawcę do prawnego uregulowania tej umowy.

Ustawą z dnia 26 lipca 2000 r. Sejm RP wprowadził do kodeksu cywilnego umowę leasingu. Zawarte w niej regulacje weszły w życie dnia 9 grudnia 2000r. i dotyczą one umów leasingu zawartych po tej dacie.

Tym samym ustawodawca usankcjonował tą ukształtowaną przez praktykę obrotu gospodarczego instytucję prawną.

Umowa leasingu z umowy nienazwanej (nie regulowanej kodeksem cywilnym lub innym aktem prawnym) stała się umową nazwaną (regulowaną w kodeksie cywilnym).

Znaczącą część przepisów k.c. dotyczących umowy leasingu ma charakter dyspozytywny - co oznacza, że strony umowy mogą odmiennie uregulować prawa i obowiązki wynikające z umowy, zaś regulacja zawarta w kodeksie cywilnym obowiązuje dopiero wówczas, gdy strony umowy z tej możliwości nie skorzystały.

Według kodeksu cywilnego przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać ją korzystającemu do używania albo do używania i pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego (Art. 709.1.)

Leasing jest więc metodą finansowania inwestycji - przedmioty leasingu zostają zakupione przez finansującego (leasingodawcę) w celu oddania ich do użytku korzystającemu (leasingobiorcy) i pozostają własnością finansującego przez cały okres trwania umowy leasingu. Korzystający natomiast dokonuje wyboru przedmiotu leasingu i jego zbywcy (dostawcy).

Przedmiotem umowy jest:

Rzecz (przynosząca lub nie przynosząca pożytków) - ustawodawca nie ogranicza przedmiotu stosunku jedynie do ruchomości. Do używania można oddać także korzystającemu nieruchomość, część składową rzeczy lub jej przynależność.

W praktyce rozróżniane są dwa rodzaje leasingu:

• Leasing operacyjny - przedmiot umowy leasingu znajduje się w ewidencji środków trwałych finansującego, który dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Korzystającemu przysługuje prawo nabycia przedmiotu po zakończeniu umowy leasingu z możliwością wypowiedzenia tego prawa.

• Leasing finansowy - przedmiot umowy leasingu znajduje się w ewidencji środków trwałych korzystającego, który dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Korzystający ma zagwarantowane przeniesienie prawa własności przedmiotu po zakończeniu umowy leasingu.

Finansujący - podmiot, który profesjonalnie zajmuje się działalnością leasingową („w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa”), niezależnie od formy prawnej, w jakiej prowadzi działalność (osoba fizyczna, prawna).

Korzystający - może nim być każdy podmiot niezależnie od formy organizacyjno-prawnej, osoba fizyczna jak i prawna.

Umowa leasingu jest umową nazwaną (poprzez uregulowanie jej w kodeksie cywilnym). Oznacza to, że została nazwana ustawowo określone. Jeśli zawarta umowa odpowiada cechom umowy leasingu, to jest tą umową, nawet jeśli strony umowy jej tak nie nazwą, lub nazwą inaczej (Art. 709.18).

Ponadto umowa leasingu jest:

• wzajemna - świadczenie finansującego w postaci oddania rzeczy do używania znajduje swój ekwiwalent w obowiązku korzystającego płacenia czynszu (Art. 709.1.),

• dwustronnie zobowiązująca - na obu stronach kontraktu ciążą określone obowiązki,

• odpłatna - każda ze stron otrzymuje określone przysporzenie majątkowe - w postaci możliwości korzystania z rzeczy (korzystający) oraz zapłacenie czynszu (finansujący),

• konsensualna - do skuteczności jej zawarcia nie jest konieczne wydanie rzeczy, stosunek prawny leasingu ulega nawiązaniu przez sam fakt złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli,

• adhezyjna (przystąpieniowa) - w praktyce nie ma swobody co do treści umowy (finansujący na ogół narzuca warunki i treść umowy), ale jest wybór czy korzystający przystąpi do umowy. Jest więc zachowana swoboda umów zgodnie z art. 353.1 Kodeksu cywilnego.

Umowa leasingu podlega wszystkim zasadom prawa umów zawartym w Kodeksi cywilnym tj:

• zasadzie swobody umów,

• względności przepisów prawa umów,

• równowartości stron umowy,

• zachowania zawartej umowy,

• nominalizmu wykonania umowy,

• waloryzacji świadczenia dłużnika,

• względności (stosunek prawny o charakterze względnym).

Prawa i obowiązki finansującego.

Prawa:

• prawo do pobierani pożytków za oddanie rzeczy do używania przez czas określony w umowie, w wysokości ceny lub wynagrodzenia z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego (Art. 709.1.),

• prawo do pobierania rat leasingowych w ustalonych umownie terminach, jeżeli rzecz nie zostanie wydana korzystającemu w terminie z winy korzystającego (Art. 709.3),

• prawo do żądania, w przypadku utraty rzeczy przez korzystającego do natychmiastowej zapłaty na żądanie finansującego rat określonych w umowie z zastrzeżeniem zapisów art 709.5 par 3 i art. 709.6.,

• brak odpowiedzialności wobec korzystającego za wady rzeczy powstałe nie z winy finansującego (Art. 709.8),

• prawo do wypowiedzenia umowy (zgodnie z umownym terminem, jeżeli istnieje, a jeżeli nie to ze skutkiem natychmiastowym) w przypadku gdy korzystający nie utrzymuje rzeczy w należytym stanie, lub nie używa jej zgodnie z umową leasingu lub jej przeznaczeniem, lub nie usunął dokonanych bez zgody finansującego zmian w rzeczy, nie wynikających z jej przeznaczenia lub oddał bez zgody finansującego rzecz do używania osobie trzeciej, lub nie zapłacił co najmniej jednej zaległej raty w terminie dodatkowym wyznaczonym przez finansującego.

Obowiązki:

• zobowiązanie, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do nabycia rzeczy od zbywcy i oddania rzeczy korzystającemu do używania (Art. 709.1.),

• obowiązek wydania rzeczy korzystającemu w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania finansującemu przez zbywcę, wraz z odpisem umowy ze zbywcą lub innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy (Art. 709.4),

• odpowiedzialność wobec korzystającego za wady rzeczy powstałe z winy finansującego (Art. 709.8),

• obowiązek niezwłocznego poinformowania korzystającego o zbyciu rzeczy (nabywca wstępuje w umowę leasingu jako finansujący) - Art. 709.14.

Prawa i obowiązki korzystającego.

Prawa:

• Prawo do używania rzeczy zgodnie z umową i postanowieniami przepisów KC (Art. 709.1. i 709.9, 709.10),

• uprawnienia z tytułu wad rzeczy (oprócz praw do odstąpienia od umowy) przechodzą z chwilą zawarcia przez finansującego umowy ze zbywcą na korzystającego (wykonanie tych uprawnień nie wpływa na obowiązki korzystającego wynikające z umowy leasingu), ma on również prawo żądać od finansującego odstąpienie od umowy ze zbywcą ze względu na wady rzeczy, jeżeli finansujący jest do tego uprawniony na mocy przepisów prawa lub umowy ze zbywcą (Art. 709.8).

Obowiązki:

• zobowiązanie do zapłaty finansującemu wynagrodzenia pieniężnego w ratach, w wysokości ceny lub wynagrodzenia z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego (Art. 709.1.),

• obowiązek płacenia rat leasingowych w ustalonych umownie terminach, jeżeli rzecz nie zostanie wydana korzystającemu w terminie z winy korzystającego (Art. 709.3),

• obowiązek poinformowania finansującego o utraceniu rzeczy i natychmiastowej zapłaty za żądanie finansującego rat określonych w umowie z zastrzeżeniem art. 709.5 par 3 i art. 709.6.,

• obowiązek utrzymania rzeczy w należytym stanie oraz ponoszenie ciężarów związanych z własnością i posiadaniem (Art. 709.7).

Leasing umożliwia nieangażowanie własnych środków pieniężnych w unowocześnienie i rozszerzanie parku maszynowego i przeznaczenie ich na środki obrotowe firmy.

Korzystający, biorąc przedmioty do używania niezbędne dla jego działalności gospodarczej, lub potrzebne do życia codziennego w przypadku osoby fizycznej, ma możliwość alternatywnego wykorzystania środków, które musiałby przeznaczyć na zakup tych przedmiotów.

Korzystanie z leasingu ułatwia dostęp do nowych technologii, pozwala na rozszerzenie działalności i zwiększenie zdolności produkcyjnych.

Zastosowanie finansowania zewnętrznego w formie leasingu operacyjnego nie pogarsza zdolności kredytowej firm, które sporządzają bilans - struktura pasywów nie ulega pogorszeniu z punktu widzenia wskaźników oraz oceny wiarygodności finansowej.

Leasing ma również zalety w stosunku do tradycyjnego kredytu. Leasing, w porównaniu z kredytem, zwykle charakteryzuje się uproszczoną procedurą akceptacji klientów, w przypadku leasingu okres decyzyjny i czas uruchamiania finansowania jest na ogół krótszy.

Większość firm leasingowych nie wymaga dodatkowych opłat i prowizji.

W przypadku leasingu istnieje również możliwość dostosowania struktury rat leasingowych do indywidualnych potrzeb korzystających, np. sezonowych przychodów.

Finansujący, będąc właścicielem przedmiotu w całym okresie trwania umowy na ogół dokonuje jego ubezpieczenia, tak więc z uwagi na dużą skalę działalności i stałą współpracę z ubezpieczycielami finansujący oferuje korzystającym korzystne stawki ubezpieczenia, a także może wspomóc przy likwidacji szkody.

O zaletach leasingu świadczy najlepiej jego popularność w praktyce obrotu gospodarczego.

Pamiętać jednak oczywiście należy również o jego wadach, związanych głównie z kwestią własności. Jeśli korzystający nie jest zainteresowany przejęciem własności rzeczy po okresie przewidzianym w umowie leasingu - rzecz może wtedy być np. przestarzała technologicznie, wtedy leasing jest dość kosztowną formą finansowania działalności gospodarczej. Z drugiej strony finansujący jest raczej zainteresowany przeniesieniem własności rzeczy na korzystającego, ponieważ rzecz jest dla finansującego użyteczna tylko, jeśli jest w stanie oddać ją w leasing (np. drugiemu korzystającemu).

Umowa dzierżawy.

Na podstawie umowy dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz (Art. 693 §1).

Umowa dzierżawy w swej konstrukcji prawnej jest podobna do umowy najmu. Podobnie jak umowa najmu jest to umowa zobowiązująca, konsensualna, odpłatna i wzajemna. Rożnie się od umowy najmu tym, że:

1. dzierżawca nie tylko używa cudzej własności za zapłatą czynszu, ale również ciągnie z tej rzeczy pożytki.

2. z tego względu czynsz dzierżawny, w odróżnieniu od czynszu najmu, może być wyrażony także w ułamkowej części pożytków (art. 693 §2). W takim wypadku umowa taka ma charakter losowy, ponieważ wysokość czynszu zależy każdorazowo od wysokości plonów, czyli od urodzaju.

3. Przedmiotem dzierżawy mogą być nie tylko rzeczy, ale również prawa (art. 709).

Ze względu na podobieństwo charakteru umowy dzierżawy do umowy najmu - o ile nic innego nie wskazano w przepisach o dzierżawie, znajdują do niej zastosowanie przepisy dotyczące najmu - stosunek stron musi polegać na wzajemnym zaufaniu (art. 698 § 1 i 2 k.c.)

Przedmiotem umowy dzierżawy mogą być rzeczy ruchome lub nieruchomości przynoszące pożytki (np. pożytki naturalne w postaci płodów rolnych, lub inne stanowiące według zasad prawidłowej gospodarki normalny dochód z rzeczy, oraz pożytki cywilne w postaci dochodów, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego, np. czynsz). Przedmiotem dzierżawy mogą być np. nieruchomość rolna, przedsiębiorstwa, zwierzęta dające pożytki, papiery wartościowe, a także prawa.

Stosunek prawny nawiązany przez zawarcie umowy dzierżawy rodzi świadczenia ciągłe, pociągające za sobą czasowe używanie, czasowe pobieranie pożytków i czasowe płacenie czynszu. Czasookres tych świadczeń może zostać podany w dwojaki sposób - na czas określony lub przez oznaczenie, że umowa zostaje zawarta na czas nieoznaczony.

Umowa dzierżawy może zostać zawarta w dowolnej formie, z tym, że umowa na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie, ponieważ w razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony. Również umowy zawarte na okres krótszy niż jedne rok ze względu na możliwe tzw. utrudnienia dowodowe co do wysokości czynszu powinny mieć formę pisemną. Jeżeli jednak strony w zamiarze zapobieżenia dorozumianemu kontynuowaniu dzierżawy zastrzegły w umowie, że ich oświadczenie woli co do przedłużania powinno być dokonane pod rygorem nieważności na piśmie, to niezachowanie tej formy wyłącza możność powoływania się przez dzierżawcę na wyrażenie przez wydzierżawiającego w jakikolwiek inny sposób woli przedłużania tej dzierżawy.

Umowa dzierżawy zawarta na okres dłuższy niż 30 lat, po upływie tego czasu uważana jest za zawartą na czas nieoznaczony.

Należy zaznaczyć, że wydzierżawiający nie musi być właścicielem przedmiotu dzierżawy, wystarczy że ma on możliwość zapewnienia dzierżawcy używania przedmiotu dzierżawy i pobierania pożytków jakie on przynosi.

Dzierżawca - w określonej sytuacji - może rościć sobie prawa co do dzierżawionej nieruchomości. Sytuacja taka ma miejsce, gdy przedmiotem dzierżawy jest nieruchomość rolna i gdy umowa została zawarta na czas określony, dłuższy niż 3 lata, lub faktycznie trwała, przez co najmniej 10 lat, wtedy dzierżawcy przysługuje ustawowe prawo pierwokupu (wg art. 695 § 2). Przy czym faktyczne trwanie umowy polega na tym, że obie strony - bez formalnego porozumienia w kwestii przedłużenia umowy - zachowują się tak jakby nadal były związane umową.

Naruszenie tego prawa - np. poprzez zbycie nieruchomości drogą sprzedaży przez wydzierżawiającego - bez zachowania prawa pierwokupu przysługującego dzierżawcy powoduje bezwzględną nieważność umowy sprzedaży.

W przypadku zbycia nieruchomości, nabywca wstępuje w stosunek prawny na miejsce zbywcy, a więc automatycznie staje się wydzierżawiający - może się zdarzyć więc, że nabędzie grunt razem z dzierżawcą.

Szczególne zasady dotyczą dzierżawy nieruchomości rolnej:

1. o ile umowa nie stanowi inaczej, dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć na jedne rok naprzód na koniec roku dzierżawnego.

2. sytuacja w której przy zakończeniu dzierżawy dzierżawca pozostawia - zgodnie ze swym obowiązkiem zasiewy, może on żądać zwrotu poniesionych nakładów na te zasiewy - pod warunkiem, że wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki - nie otrzymał odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu dzierżawy.

Wskutek zawarcia umowy dzierżawy na wydzierżawiający ciążą następujące obowiązki:

1. obowiązek wydania dzierżawcy rzeczy wydzierżawianej w stanie przydatnym do umówionego użytku,

2. obowiązek ponoszenia kosztów koniecznych napraw obciążających wydzierżawiającego, jeżeli bez dokonania tych napraw rzecz nie jest przydatna do umówionego użytku, a dzierżawca wyznaczył wydzierżawiającemu odpowiedni termin do ich wykonania i termin ten minął bezskutecznie.

Obowiązki ciążące na dzierżawcy to:

1. obowiązek płacenia czynszu,

2. obowiązek wykonania swego prawa zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki, dzierżawca bez zgody wydzierżawiającego nie może zmienić przeznaczenia przedmiotu dzierżawy (Art. 696 k.c.),

3. obowiązek dokonywania na napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie nie pogorszonym, - w takiej sytuacji niezależnie od wielkości i kosztów napraw obciążają one dzierżawcę (wg art. 697 k.c.).

Dzierżawca nie może oddawać przedmiotu dzierżawy osobie trzeciej do bezpłatnego używania ani go poddzierżawić, czy podnajmować, chyba, że wydzierżawiający udzieli stosownej zgody (art. 698). Nie zastosowanie się do ww. zapisu upoważnia wydzierżawiającego do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym.

Czynsz dzierżawny jest płatny co do zasady z dołu i w okresach dłuższych, jest to konsekwencja ekonomicznego sensu dzierżawy - dzierżawca ma prawo do pobierania pożytków z przedmiotu dzierżawy, a czynsz może być określony jako ułamkowa część pożytków (powinna odnosić się do ściśle wskazanego okresu) stąd jest płacony raczej z dołu, gdy dzierżawca już zebrał plony. W razie ułamkowo określonego czynszu wydzierżawiający ponosi ryzyko, gdyż czynsz jest wprost proporcjonalny do rozmiaru pożytków przynoszących przez przedmiot dzierżawy.

Terminy płatności czynszu mogą być określone w umowie w sposób dowolny - płatny z dołu lub z góry, periodycznie lub jednorazowo. W przypadku braku wskazań termin czynszu - jest pobierany półrocznie z dołu (art. 699 k.c.).

Czynsz z tytułu umowy dzierżawy może być zastrzeżony w pieniądzach lub innego rodzaju świadczeniach. W wypadku gdy określenie czynszu nie było możliwe w samej umowie, powinna ona wskazywać środki i sposoby według których będzie można w przyszłości ustalić dokładnie postać i wielkość czynszu.

Dzierżawca może żądać obniżenia czynszu przypadającego za dany okres gospodarczy - jeśli w skutek okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności i które nie dotyczą jego osoby, zwykły przychód dzierżawy uległ znacznemu zmniejszeniu (art. 709 k.c.). Obniżenie czynszu może odnosić się jedynie do okresu, w którym zwykły przychód uległ zmniejszeniu. Taka możliwość istnieje bez względu na fakt, że w następnym okresie dzierżawca osiągnie przychody wyrównujące stratę wywołaną tymi ujemnymi okolicznościami.

Wydzierżawiając ma prawo domagać się odsetek ustawowych w razie opóźnień w zapłaceniu czynszu. W sytuacji opóźnienia dzierżawcy w płatnościach o co najmniej dwa pełne okresy płatności, a wypadku gdy czynsz jest płatny rocznie - o ponad trzy miesiące - wydzierżawiając ma możliwość wypowiedzenia umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia. Jednak powinien on uprzedzić dzierżawcę o zamiarze skorzystania z przysługującemu mu prawa udzielając dzierżawcy dodatkowego trzymiesięcznego terminu. Uregulowanie przez dzierżawcę należności w tym terminie pozbawia wydzierżawiającego prawa do wypowiedzenia umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia. Natomiast przypadku nieuregulowania należności w tym dodatkowym terminie - i zamiarze zakończenia stosunku dzierżawy przez wydzierżawiającego - wymagane jest, aby wydzierżawiając złożył jeszcze jedno stosowne oświadczenie woli.

Kwestie zakończenia dzierżawy i rozliczenia stron regulują art. 704-707 k.c. Po zakończeniu dzierżawy dzierżawca zobowiązany jest zwrócić wydzierżawiającemu przedmiot dzierżawy przeprowadzić właściwe rozliczenie. W przypadku gdy do zakończenia dzierżawy dochodzi przed upływem roku dzierżawczego, dzierżawca zobowiązany jest do zapłacenia czynszu w takim stosunku w jakim pożytki, które pobierał lub mógł pobrać w całym roku pozostają do pożytków całego roku dzierżawczego.

Roszczenia wynikłe ze stosunku dzierżawy takie jak:

1. roszczenia wydzierżawiającego o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy,

2. roszczenia dzierżawcy o zwrot nakładów na rzecz ,

3. roszczenia o zwrot nadpłaconego czynszu

ulegają rocznemu przedawnieniu, pozostałe roszczenia przedawniają się na ogólnych zasadach.

Inne spotykane w działalności gospodarczej umowy to:

- umowa zlecenia - przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określone czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zlecenie może być zarówno odpłatne jak i nieodpłatne. Obowiązkiem zleceniobiorcy jest wykonanie usługi, a więc dokonanie określonej w umowie czynności prawnej. Sposób wykonania może być dowolny lub też zleceniodawca udzieli wskazówek lub instrukcji, które zleceniobiorca jest zobowiązany respektować (art. 734-757 k.c.). Przyjmujący zlecenie jest także zobowiązany do informowania zleceniodawcy o przebiegi sprawy, a z chwilą zakończenia do złożenia sprawozdania (art. 790 k.c.). Dający zlecenie jest zobowiązany do zwrotu wydatków, które zleceniobiorca poczynił w celu należytego wykonania zlecenie (art. 742 k.c.), a na żądanie zleceniobiorcy winien udzielić zaliczki (art. 743 k.c.). Jeżeli zlecenie jest odpłatne, to zleceniodawca m obowiązek wypłacić wynagrodzenie, zgodnie z urzędową taryfą lub umową stron lub odpowiadające wykonanej pracy (art. 755 k.c.).

- umowa spółki cywilnej - przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860-875 k.c.).

- umowa o prace budowlane - przez umowę o prace budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (art. 647-658 k.c.).

- umowę dostawy - przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny (art. 605-6010k.c.).

- umowa pożyczki - dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku tej samej jakości (art. 720-724 k.c.).

Powyższe wyliczenia z pewnością nie wyczerpują wszystkich zagadnień związanych z problematyką umów w obrocie cywilnoprawnym. Zgodnie bowiem z przyjętym w polskim prawie zasadą swobodnych umów, ich treść zależy od woli stron zaś rozwój stosunków gospodarczych powoduje, iż coraz częściej sięga się do umów nienazwanych (nie uregulowanych wprost w kodeksie cywilnym) i wówczas jedyną granicą przyznanej stronom swobody staje się ustawa, i zasada współżycia społecznego.

Wykład V - pytania kontrolne:

1. Podaj definicję umowy.

2. Jakie trzy sposoby zawierania umów przewiduję kodeks cywilny?

3. Co to jest zadatek?

4. Wymień 3 umowy o przeniesienie praw.

5. Podaj przykład umowy o świadczenie usług.

6. Jakie są istotne cechy umowy najmu?

7. Podaj przykład 2 klauzul niedozwolonych prawie polskim.

8. Kto to jest konsument?

9. Co to są umowy zawierane na odległość?

10. Scharakteryzuj umowę sprzedaży.

11. Scharakteryzuj umowę najmu.

12. Czym różni się leasing operacyjny od finansowego?

13. Na czym polegają zalety leasingu?

14. Scharakteryzuj umowę zlecenia.

15. Na czym polega rękojmia za wady fizyczne?

16. Czym różni się gwarancja od rękojmi?

---