Marek Skoczylas

Socjologia II rok

„Geneza powstania i warunki funkcjonowania Kibuców w Izraelu”

Izraelskie kibuce są fenomenem na skalę światową , to nie tylko fasada życia żydowskiego ,ale także zjawisko o uniwersalnym charakterze .W którym kraju bowiem, nie próbowano wcielić w życie socjalistycznych idei dobra wspólnego czy tworzyć komun o charakterze religijnym?

Czym są kibuce ? Według „Słownika wyrazów obcych” to „kolektywne gospodarstwa rolne w Izraelu” .Definicja ta jest zdecydowanie niepełna ,ponieważ w państwie izraelskim istnieją także inne formy gospodarowania na roli.Są nimi prywatne gospodarstwa i moszawy , spółdzielcze osiedla zakładane na wsiach , gdzie ziemię uprawia się indywidualnie ,lecz kolektywnie dokonuje zakupu sprzętu oraz zbytu produktów.Jak pisze Aleksander Lewin,”istota fenomenu , któremu na imię kibuc (...) polega na tym ,że stanowi on jedyny w swoim rodzaju ,oryginalny ,nieustannie się rozwijający i przekształcający nowy model życia ludzi”.Członkowie kibuców tworzą wspólnotę,taki typ zbiorowości społecznej , w której najważniejszymi elementami łączącymi są wieź psychiczna,”powstała na gruncie związków obiektywnie uwarunkowanych ,(...) a także podzielanie przekonań uczuć i wartości.”Uczestnictwo we wspólnocie umożliwia ludziom zaspokajanie potrzeb ,których nie mogliby zrealizować indywidualnie , sprawia , że jednostki utożsamiają się z grupą , kierują wspólnymi celami , żyją w określony , ogólnie przyjęty sposób.Tonnies twierdził , że wspólnoty ,to te rodzaje więzi , w których przeważa wola organiczna , emocje ,nawiązanie do dziedzictwa ,tradycji.Typ idealny wspólnoty zakłada istnienie tradycyjnych oraz intymnych stosunków społecznych ,opartych przede wszystkim na więzach krwi lub sąsiedztwa ,a także pewnego rodzaju społecznej kontroli , regulowanej przez tradycje oraz wspólną wartość.Właśnie kibuce to takie komuny , wspólnoty o charakterze kolektywistycznym ,autonomiczne ,samorządne , wierne tradycji i broniące własnej godności i tożsamości .

Wiele komun na świecie powstało z inicjatywy emigrantów , którzy chcieli w ten sposób utrzymac więź między sobą i łatwiej adoptować się w nowym środowisku.Tak właśnie Żydzi ,osiedlajac się wśród nieprzyjaznych im Arabów ,dażyli do jednoczenia się,by mieć wiekszą siłę , możliwość sprzciwu i obrony przed naciskami z zewnątrz.Martin Buber ,zydowski filozof pisał ,że kibuce są „jedynym eksperymentem w skali światowej , który nie zawiódł,nie poniósł fiaska.”

Historia ruchu kibucowego sięga początków XX wieku .Pierwsze osiedla o charakterze wspólnoty budowane były przez ludzi ,wywodzących się z żydowskich organizacji młodzieżowych ,emigrantów z Europy Srodkowej i Wschodniej .W Palestynie znaleźli się oni w bardzo trudnym położeniu , nie tylko ze względu na poczucie wyobcowania , trudnosci w dostosowywaniu się do nowego środowiska.Emigranci bardzo często zmuszani byli do nielegalnego przekracznia granicy palestyńskiej.Poza tym warunki klimatyczne i geograficzne nie sprzyjały osadnictwu. Kraj skalisty , pustynny, niewielkie ilości wody,wszechobecnma malaria powodowały ,że ludzie ginęli z wyczerpania .Zmuszeni byli do zagospodarowywania terenów dzierżawionych przez Żydowski Fundusz Narodowy.Ciągłe ataki ze stronny ludności arabskiej powodowały ,że kibuce otaczano drutami ,strzegły ich straże (dzisiaj buduje się bunkry)niczym fortece. Pomimo trudności

Perspektywa ta wydawała się i tak bardziej kusząca niż rzeczywistość w diasporze , dyskryminacja , nietolerancja , antysemityzm a przede wszystkim holocaust II wojny światowej. Połączenie idei „Judestaatu” z rozwijającym się socjalizmem działały.Ideały syjonistyczne trafiły na podatny grunt socjalizmu.Młodzież chciała budować od podstaw , w nowym terenie przeobrażać świadomość społeczną-takie były założenia rozwoju Izraela w skali mikro,nie dokońca udało się wdrożyc te idee w życie ,lecz kibuce nadal pozostają bazą dla społeczności żydowskiej .

Powstawanie kibuców wiąże się z alijami,to znaczy okresami wzmożonej migracji żydowskiej na tereny Palestyny i późniejszego państwa Izrael.Młodzi uciekinierzy z carskiej Rosji założyli pierwszy kibuc w okolicach biblijnego jeziora Genezaret w 1910 roku.Nazwano go „Degania” co znaczy niebieski,stąd kolor flagi izraelskiej.Wtedy te kilkanascie osób przetarło szlaki ,dziś w tym kibucu żyje około tysiąca osób.Obserwując dane statystyczne nietrudno się domyśleć w którym momencie nastąpiło zdynamizowanie się procesów powstawania kibuców.

Zwiększony napływ Żydów łączy się ze skutkami I wojny swiatowej ,wzrostem znaczenia ruchów nacjonalistycznych a później faszystowskich w Europie.Tragedia Żydów podczas II wojny światowej ,widmo eksterminacji całego narodu spowodowały,że liczba kibuców wzrastała w ogromnym tempie(w latach 1940-50)z 82 do 214.W tym okresie powstał między innymi kibuc „Bojowników gett” , będący jednym z najbardziej liczacych się ośrodków , w których pielęgnuje się pamięć o ofiarach holocaustu.Z danych statystycznych wynika ,ze jakkolwiek liczba kibuców ciągle rośnie to maleje procent ludności je zamieszkujących w stosunku do całkowitej liczby populacji Izraela.Większość kibuców zamieszkiwana jest przez około 100,do nawet tysiaca osób. Wiele wspólnot ma zaskakujacy dla turysty wygląd.To tonące w zieleni osiedla o wysokim standardzie życia i nowoczesnej gospodarce . Kibuce różnią się od siebie ,są rozrzucone po całym terytorium Izraela -każdy posiada własna historię , inne warunki życia.Elementem wspólnym sa zasady według których kibuce funkcjonują.Jednostka wstępuje do wspólnoty z własnej nieprzymuszonej woli ,decyzja musi być odpowiednio uzasadniona.Specjalna komisja do spraw przyjmowania nowych członków dokładnie te motywy analizuje.Pobudki są zwykle ideowe, jednakże kibucnicy chetnie wstepuja i służa w armii izraelskiej , potępiają nie chcących płacić podatki (stąd niechęć Żydów ortodoksyjnych do komun).Po przyjęciu kandydat przechodzi zwykle roczny okres próbny.Ostateczna decyzja zapada na zebraniu ogółu obywateli jakkolwiek wystąpienie jest tak samo dobrowolne i może nastapić w każdej chwili.Inne zasady to rezygnacja z własności prywatnej , włacznie z domami , które mogą jednak urządzać według własnych upodobań.Fundusze jakimi kibuce dysponują rozdysponowywane są na różne sektory życia, od wdrażania nowych technologii ,współpracy z innymi kibucami po ogólna konsumpcję wszytkich mieszkańców.Każdy kibucnik otrzymuje rocznie pewna kwote , którą może dowolnie rozdysponować w okolicznych sklepach.Bardzo ważna zasadą jest równouprawnienie mieszkańców,niezależnie od wykonywanej pracy nie ma żadnych dodatkowych przywilejów. Na tym tle powstają czasami nieporozumienia ,ale idea jest nienaruszalną zasadą. W kibucach powszechnie akceptuje się zasadę „każdemu według jego potrzeb” przy czym wszyscy pracują zgodnie ze swoimi mozliwosciami. Częste są również zmiany zawodów ,rotacja na stanowiskach kierowniczych i w zarządzie komuny.Kibucnicy rzadza się sami , panuje tu demokracja bezpośrednia ,zgromadzenie ogółu na podstawie opinii „fachowców” danej dziedziny podejmuja decyzje.Wprowadzane są one w życie przez zarząd

Wybierany w powszechnym głosowaniu na rok lub dwa. Na czele stoi sekretarz ,oprócz niego zarządzaniem kibucem zajmują się kierownik gospodarczy, organizator pracy, zaopatrzeniowiec , skarbnik oraz kierownik do spraw oświaty i kultury.Stanowiska te sa społeczne, jedynie sekretarz poświęca się całkowicie swoim obowiązkom. W stosunkach pomiędzy mieszkańcami przeważa chęć niesienia wzajemnej pomocy, wspólna opieka na dziećmi i starszymi. Mieszkańcy jadają razem posiłki ,które sami przygotowywują , razem świętują i bawią się .Kibuc traktowany jest jako dom otwarty , co oznacza ,że mogą zapraszać do siebie gości z zewnątrz.W każdej wspólnocie funkcjonuje zwykle świetnie wyposażony dom kultury,czasami muzeum.Na szczególną uwagę zasługuje troska o dzieci ,Aleksander Lewin pisze o domach dla niemowląt, dla dzieci małych , przedszkolach , klasach wstepnych,szkole podstawowej , średniej , warsztatach domach malarstwa i rzeźby ,muzyki , przyrody ośrodkach dla dzieci problemowych oraz ogródkach zoologicznych i botanicznych , którymi opiekuja się dzieci.Warto zwrócić uwagę na ewolucję systemu edukacji-dawniej dzieci wychowywane były kolektywnie, z dala od rodziców ,teraz wraca się do modelu wychowywania w rodzinie. Ludzie starsi pracuja tak długo jak są w stanie lub jak długo chcą, potem przenoszeni są do specjalnych ośrodków , w których są pod opieką lekarzy i co najważniejsze, maja cały czas zapewniony kontakt z rodziną.

Idea powstania kibuców wydawała się utopią,stworzenie bezklasowego społeczeństwa wydawało się niemożliwe jednak izraelskie kibuce są przykładem na to ,że w skali mikro mogą świetnie funkcjonować pozwalając ludziom organizować się w sposób oddolny i dobrowolny ,bez konieczności stosowania przymusu.

Bibliografia:

Więcek Anna „Słownik wyrazów obcych”,W-wa 1995 , Wyd.naukowe PWN Spółka z.o.o. , wyd.1

Lewin Aleksander,”Kibuce w Izraelu.Utopia czy rzeczywistość”,W-wa 1992

Olechnicki Krzysztof,Paweł Załęcki”Słownik socjologiczny” , Toruń 1997,Wyd. Graffiti BC

Buber Martin,”Paths in Utopia”, 1945,tłumaczenie własne

Kibuce.Fakty i liczby”, wyd. przez Yada Tabenakina,Ramat Efal,Izrael,1991

Więcek Anna „Słownik wyrazów obcych”,W-wa 1995 , s.546, Wyd.naukowe PWN Spółka z.o.o. , wyd.1

Lewin Aleksander,”Kibuce w Izraelu.Utopia czy rzeczywistość”,W-wa 1992 ,s.10

Olechnicki Krzysztof,Paweł Załęcki”Słownik socjologiczny” , Toruń 1997,s.73,Wyd. Graffiti BC

Buber Martin,”Paths in Utopia”, 1945 ,s. 142 ,tłumaczenie własne

Lewin....

Dane statystyczne pochodza ze informatora”Kibuce.Fakty i liczby”, wyd. przez Yada Tabenakina,Ramat Efal,Izrael,1991

Lewin Aleksander,”Kibuce w Izraelu.Utopia czy rzeczywistość”,W-wa 1992,s.23

tamże, s. 35

tamze,s.46

tamże , s 58-59

---