Integracja - proces scalania się odrębnych gospodarek krajowych, w nowy jakościowo organizm gospodarczy, który z uwagi na osiągniętą swoistość ekonomiczną wyodrębnia się z całokształtu gospodarki światowej. Przyczyny procesów integracyjnych na świecie: Pozaekonomiczne sprowadzają się do chęci zapewnienia bezpieczeństwa -wew. - integracja postrzegana jest jako narzędzie sprzyjające eliminacji konfliktów między uczestnikami danej grupy zewn - integracja jest to narzędzie służące wzmocnieniu pozycji danej grupy krajów wobec reszty świata ekonom- kraje rozwinięte gosp.- wynikają z charakterystycznych tendencji w rozwoju przemysłu i postępu technicznego w tych krajach TENDENCJE: # kompleksowy charakter rozwoju wielu gałęzi przemysłu, ich rozwój jest uwarunkowany równoległym rozwojem innych gałęzi # rozwój postępu technicznego zmusza do produkcji na dużą skalę # potrzeba dużych, chłonnych rynków zbytu ekonom. -kraje rozwijające się- # chęć ułatwienia i przyspieszenie rozwoju gospod. # mogą wspólnym wysiłkiem realizować pewne inwestycje infrastrukturalne # łączą się po to, żeby wzajemnie stworzyć sobie rynek dla produktów, które wytwarzają # zachęcają kapitał zagraniczny do inwestowania w dany region integracyjny Integracja krajów różnych (rozwiniętych z rozwijającymi się)- ma to stworzyć gwarancję, że kraje rozwijające się będą kontynuowały reformy demokratyczne i rozwojowe. Gwarancje te potrzebne są obcemu kapitałowi (kapitał obcy jest niezbędny do rozwoju gospodarki) Warunki pomyślnego rozwoju integracji regionalnej # potencjalna komplementarność gospodarek tzn. łatwość, z jaką struktury gosp. krajów mogą się wzajemnie uzupełniać i dostosowywać. Łatwość ta zależy od osiągniętego poziomu gosp. # odpowiednia infrastruktura komunikacyjna- powiązania pomiędzy krajami; zależy od stopnia rozwoju gosp. # prointegracyjna polityka rządów państw - ma charakter subiektywny, wynika ze świadomości społecznej działania rządów, które sprzyjają rozwojowi integracji państw; mogą obniżać lub znosić bariery handlowe PŁASZCZYZNY INTEGRACJI: Pł. rynków- dotyczy rynków towarowych, usługowych, czynników produkcji, polega na liberalizacji tych rynków, na znoszeniu barier, swobodnym przepływie towarów, usług, kapitału, pracy między poszczególnymi krajami
Zniesienie barier pozwala na przepływy, w ten sposób rynki się integrują. Ten typ Integracji określana jest in. negatywną; jest stosunkowo łatwa do osiągnięcia, bo kraje mogą się porozumieć i stopniowo znosić bariery na rynku
Pł. polityczna- integracja na tej pł. jest niezbędnym dopełnieniem integracji na pł. rynków, bo współczesne gospodarki cechuje wpływ interwencjonizmu państwa. Polityka jednego kraju może wywierać wpływ na sytuację w drugim kraju i to tym silniejszy wpływ, im bardziej zintegrowane są rynki tych krajów. Jeżeli cele polityki prowadzonej przez dwa rządy są spójne, to polityka jednego kraju może przeszkadzać w realizacji celów drugiego kraju, stąd potrzeba integracji również w dziedzinie polityki Integracja na pł. polityki- polega na stworzeniu wspólnych ram polityki w celu wyrównania warunków funkcjonowania zintegrowanych części gospodarkiPrzynosi dwa rodzaje korzyści: 1 przywraca skuteczność decyzji podejmowanych w różnych dziedzinach polityki gosp. 2 eliminuje koszty dostosowywania się firm prowadzących transakcje międzynar. do warunków rynków poszczególnych krajów; każda próba integracji na tej płaszczyźnie powoduje większy opór ze strony biurokracji i elit politycznych Szczeble współpracy na płaszczyźnie polityki: wymiana informacji
-partnerzy zgadzają się, aby wzajemnie informować się o celach i środkach polityki, które prowadzą lub zamierzają prowadzić w danej dziedzinie konsultacja - informują się wzajemnie, ale także zasięgają opinii w sprawach polityki, którą prowadzą lub zamierzają prowadzić Formalnie nie ma ograniczenia suwerenności rządów krajowych, ale kompetencje krajowe podlegają wpływom zagranicz. koordynacja - polega na uwzględnianiu celów polityki i działań niezbędnych do prowadzenia spójnej polityki w danej dziedzinie unifikacja, ujednolicenie polityki- oznacza to prowadzenie jednolitej polityki; będzie prowadzona ze szczebla ponadnarodowego lub każdy kraj będzie prowadził ją sam (indywidualnie), ale wszędzie tak samo ETAPY I FORMY INTEGRACJI strefa wolnego handlu ...FTA(Free Trade Agriment)- polega na zniesieniu ceł i ograniczeń pozacelnych handlu między krajami partnerskimi, przy zachowaniu niezależności tych krajów w zakresie ich polityki handlowej wobec reszty świata. Dotyczy wyłącznie obrotów towarowych unia celna - oznacza zniesienie ceł i barier pozacelnych w handlu między krajami członkowskimi oraz wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej wobec krajów trzecich Jest to integracja na płaszczyźnie polityki i rynków wspólny rynek polega na swobodnym przemieszczaniu się towarów, usług i czynników produkcji między krajami członkow. oraz na wspólnych regulacjach zewn. w zakresie obrotu towarami, usługami i czynnikami produkcji. Wspólny rynek różni się od unii celnej, swobodą przepływu usług i czynników produkcji, koordynacją w dziedzinie obrotu usługowego, przepływu kapitału i ludzi na zewn. unia gospodarcza - oznacza istnienie wspólnego ryku wraz z wysokim stopniem koordynacji lub unifikacji najistotniejszych dziedzin polityki ekonomicznej, gospodarczej, kraje Beneluksu - Belgia, Holandia, Luksemburg (tworzą unię gospodarczą) unia walutowa - oznacza powiązanie walut krajów członk. przy pomocy nieodwołalnie sztywnych kursów walutowych lub polega na wprowadzeniu wspólnej waluty. Niezbędnym elementem każdej unii walutowej jest wspólna polityka monetarna i swobodne przepływy kapitałowe
1921r. unia walutowa- Belgia i Luksemburg (nieodwołalnie sztywne kursy walut, ale dwie różne waluty, frank belgijski i frank luksemburski) Karaiby - wspólna waluta, dolar wschodniokaraibski unia gospod. i walutowa - łączy w sobie cechy charakterystyczne unii ekonomicznej i unii walutowej; występuje łącznie
Elementy teorii stref wolnego handlu i unii celnej
Strefy wolnego handlu i unii celnej opierają się na zasadzie preferencji celnych, czyli w obrotach wzajemnych między krajami członkow. znoszone są cła, zostają natomiast w obrotach z krajami trzecimi. Różnica między nimi polega na tym, że strefy wolnego handlu mają różne cła, a w unii celnej jednolite cła wobec krajów trzecich.
Teoria unii celnej zakwestionowała pogląd, że utworzenie unii celnej albo strefy WH jest zawsze korzystne z punktu widzenia dobrobytu w skali międzyn. Dowodzi, że utworzenie obszaru preferencyjnego handlu oznacza: # krok w kierunku wolnego handlu #relatywny wzrost protekcjonizmu na zewnątrz, dlatego wpływ unii celnej lub strefy WH na dobrobyt może być albo pozytywny albo negatywny.
skutki utworzenia obszaru preferencyjnego
1. kreacja handlu - oznacza pojawienie się nowych strumieni handlu między krajami liberalizującymi wzajemne obroty towarowe. Nowe strumienie handlu powstają w skutek zastąpienia produkcji i dostaw z droższego źródła krajowego, tańszym importem z kraju partnerskiego Aspekty kreacji handlu produkcyjny - bardziej efektywne wykorzystanie zasobów; zasoby uwalniane z mniej efektywnej produkcji przenoszą się do bardziej efektywnej produkcj konsumpcyjny - związany jest z zastąpieniem na rynku droższego towaru pochodzącego z produkcji krajowej tańszym towarem pochodzącym z importu, oznacza to korzyść dla konsumentów, wyrażającą się możliwością większej konsumpcji przy takiej samej zawartości portfela 2. przesunięcie handlu - oznacza zastąpienie dostaw od bardziej efektywnych producentów z krajów trzecich , dostawami od mniej efektywnych producentów z kraju partnerskiego, którego konkurencyjność cenowa wzrosła w skutek zniesienia wewnętrznych barier handlowych. W świetle teorii uważana jest za efekt szkodliwy z pkt. Widz. Międzynar. alokacji zasobów i dobrobytu; jest korzystne z pkt. widzenia konsumentów kraju A. TERMS OF TRADE = Pex / Pim Pex - względne zmiany cen uzyskiwane w exporcie Pim - względne zmiany cen uzyskiwane w imporcie Spadek ToT powoduje pogorszenie dobrobytu społecz., a wzrost polepszenie. Utworzenie strefy wolnego handlu może zmienić ToT uczestniczącego kraju, a jeżeli tak to dobrobyt tego kraju będzie zależał nie tylko od kreacji i przesunięcia handlu, ale też od dystrybucji dochodów spowodowanych zmianą ToT. Jak wpływa strefa wolnego handlu na ToT? Z jednej strony każde przesunięcie handlu oznacza pogorszenie ToT, bo tańszy dostawca z kraju trzeciego (C) zostaje zastąpiony przez droższego dostawcę z kraju partnerskiego (B). Ceny płacone przez kraj (A) rosną.
Z drugiej strony wprowadzenie preferencji handlowych między krajami członkow. przy zachowaniu barier handlowych wobec krajów trzecich pogarsza warunki konkurowania kontrahentów z krajów trzecich na rynkach krajów członkow i może ich skłonić do obniżania cen towarów importowanych przez kraje członk z krajów trzecich, poprawia ToT krajów członkow.
Długookresowe (dynamiczne) efekty regionalnej liberalizacji handlu - jakościowe zmiany produkcji; dotyczą zwłaszcza zmian w strukturze, w kosztach wytwarzania; pojawiają się w wyniku reakcji podmiotów gosp. na zmienną sytuację rynkową
Typowy przebieg procesów dostosowawczych ze strony podmiotów gosp: *wszystko zaczyna się od rosnącej konkurencji na rynku danego kraju. Rośnie konkurencja w miarę jak znoszone są bariery w handlu. W porównaniu z konkurencją na rynku krajowym konkurencja na rynku zintegrowanym międzynar. jest bardziej intensywna (bo jest więcej podmiotów) i anonimowa (bo firmy są sobie obce, nie ma powiązań personalnych) Wzrost konkurencji powoduje spadek cen i spadek zysków; to jest sygnałem alarmowym dla producenta. Jednych skłoni do restrukturyzacji w celu utrzymania się na rynku a innych wyeliminuje z rynku. Czy zawsze liberalizacja powoduje wzrost konkurencji? NIE. Warunki, które muszą być spełnione by liberalizacja doprowadziła do nasilenia się konkurencji na rynku: # rynki integrujących się krajów muszą być wzajemnie konkurencyjne # producenci, którzy wytwarzają po relatywnie niskich cenach powinny charakteryzować się możliwie wysoką elastycznością podaży. Aby byli w stanie sprzedawać swój towar na rynkach w krajach partnerskich Wzmożona konkurencja prowadzi do dwóch efektów oszczędnościowych: 1) firmy będą się starały się obniżyć swe koszty, aby zredukować cenę produkowanego przez siebie towaru do poziomu osiągniętego przez konkurencję 2) firmy obniżają swoje koszty przez zmiany w strukturze i technice produkcji, Efektem jest redukcja zatrudnienia # możliwość obniżenia kosztów pojawia się w skutek poszerzania rynku. Międzynarod. rynek bez barier handlowych umożliwia produkcję na większą skalę, to wiąże się z niższymi, przeciętnymi kosztami wytworzenia.Proces dostosowaw. to nie tylko wzrost efektywności gospodarowania, ale również spore koszty indywidualne i społeczne. Koszty indywidualne ponoszą producenci, którzy się nie utrzymali na rynku i ich pracownicy. Koszty redystrybucji (dostosowań) ponoszą podatnicy i konsumenci Specyficzne problemy funkcjonowania strefy WH to niepożądane efekty utrzymywania przez kraje członkow. indywidualnych zewnętrznych taryf celnych Mianem odchylenia handlu określa się zjawisko obchodzenia relatywnie wysokich zewn. barier celnych krajów członkow. w drodze importu towaru spoza strefy WH przez granicę celną tego kraju, który ma niskie cła. Jeżeli nie zostaną podjęte środki zaradcze odchylenie handlu będzie się pojawiać wszędzie tam, gdzie różnice w cłach będą przewyższać dodatkowe koszty transportu. Przeciwdziałanie odchyleniom w handlu jest warunkiem istnienia strefy WH, w przeciwnym razie nastąpiłaby erozja preferencji udzielanych sobie wzajemnie przez kraje członkowskie albo strefa WH musiałaby się zmienić w Unię Celną.
Przeciwdziałanie odchyleniom w handlu polega na objęciu zliberalizowaną wymianą tylko towarów pochodzących ze strefy WH, czyli spełniających określone kryteria. Zasady (reguły) pochodzenia. Kryterium całkowitego uzyskania - spełniają je towary wyhodowane lub wydobyte na terytorium kraju członkow., a także towary wyprodukowane na tym terytorium z krajowych surowców i materiałów. kryt. procentowe - towary, w których cenie mieści się, co najmniej określony procent wartości dodanej w strefie, uznane są za pochodzące ze strefy i stają się przedmiotem zliberalizowanego obrotu między krajami członkow. Kryt. przetworzenia - towary uznaje się za pochodzące ze strefy, jeżeli zostały tam poddane określonemu procesowi przetwórczemu Odmianą tego kryterium (uproszczoną) jest kryt. zmiany kodu taryfowego; zgodnie z tym kryterium towar wyprodukowany w strefie z importowanych surowców i materiałów uważa się za pochodzący ze strefy, jeżeli w wyniku procesu przetwórczego w strefie zmieni się jego kod taryfowy tzn. będzie to inny kod niż kod surowców i materiałów użytych do produkcji GENEZA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
1) Po II wojnie światowej powstał sprzyjający klimat społeczny dla realizowania projektów pogłębiający więzi między państwami europejskimi. Chodziło o to żeby zneutralizować Niemcy. 2) Obawiano się rozszerzenia wpływu komunistów w Europie.(charakter politycz.),3) przyczyna ekonom. wiązała się z relacją, jaka łączyła USA z Europą. USA dostarczały broń i poszerzały w ten sposób koniunkturę, udostępnione pożyczki, kredyty. Ojcami integracji europejskiej byli Francuzi: Jean Monnet, Robert Schuman 9 maj 1950r. Schuman ogłosił deklarację, w której zaproponował utworzenie ponadnarodowego ugrupowania gospodarczego w sektorze węgla i stali. Na apel odpowiedziały Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 1951r. został podpisany traktat paryski ustanawiający EWWiS - Europ. Wspólnota Węgla i Stali) wszedł w życie w 1952r. i został podpisany na 50 lat; przewidywał utworzenie wspólnego rynku i prowadzenie wspólnej polityki w sektorze węgla i stali 1955r. powstał projekt rozszerzenia gospodarczego 1957r. podpisano dwa traktaty rzymskie EWG -Europejska Wspólnota Gospodarcza EURATOM (Europejska Wspólnota Energii Atomowej). Traktaty te podpisały te same państwa, co Traktat Paryski. Traktaty weszły w życie 1.01.58r. EWOLUCJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
1)pogłębianie integracji i poszerzenie jej zakresu przedmiotowego ( o nowe dziedziny współpracy), utworzenie Unii Celnej po 10 latach obradowania EWG, czyli w 1968r. zaczęto myśleć o utworzeniu wspólnego rynku. Powstały niesprzyjające dla integracji warunki np. kryzys systemu walutowego, wzrost cen ropy naftowej, która spowodowała kryzys ekonomiczny. To wszystko spowodowało zahamowanie systemu gospodarczego w latach '70-tych 1986r. podpisano JAE (Jednolity Akt Europejski), w którym uzgodniono, że do końca, 1992r. zostanie zbudowany rynek europejski. 1993r. formalnie zatwierdzono rynek europejski (jednolity rynek wewnętrzny) 1992r. kraje członkow. podpisały traktat o Unii Europejskiej tzw. TRAKTAT Z MASTRIDIT; na jego mocy EWG zamieniło się w WE. Traktat ten powołał do życia Unię Europejską, w ramach, której następuje pogłębienie integracji w formie Unii Gospodarczej, Walutowej i Politycznej. Postanowiono rozszerzyć rozmiar integracji o Unię Polityczną.
Unia Europejska nie ma osobowości prawnej; nie jest nową organizacją prawną, jest nowym etapem współpracy między państwami członkowskimi Wspólnot Europejskich; rozszerza współpracę na nowe dziedziny.
Opiera się na trzech filarach:
I filar współpraca gospodarcza, dotychczasowa II polityka zagraniczna i bezpieczeństwo III sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości
Traktat z Amsterdamu 1997r. w życie w 1999r. zw. traktatem z Mastritch 2. Rozwija on politykę społeczną Wspólnot Europejskich, po to żeby łagodzić dolegliwości społeczne TRAKTAT Z NICEJI 2001r. Jest jeszcze w zawieszeniu, gdyż nie został notyfikowany. Chodzi w nim o to, żeby przygotować instytucje do przyjęcia nowych krajów członkowskich
SYSTEM INSTYTUCJONALNY WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
- jest oryginalny, bo stanowi pośrednie rozwiązanie między systemem instytucjonalnym organizacji międzynar. a systemem instytucjonalnym państwa feudalnego. Instytucje w organizacjach międzynar. charakteryzują się tym, że nie odbierają suwerenności i kompetencji państwom członkowskim. System instytucjonalny przypomina rozwiązania stosowane w państwach federalnych w tym sensie, że wspólnoty posiadają swoje prawo, które ma pierwszeństwo przed prawem narodowym krajów członkowskich, a także w tym sensie, że w wielu dziedzinach gospodarki kompetencje państw członkow. zostały zastąpione kompetencjami ponadnarodowymi Wspólnot Europejskich NAJWAŻNIEJSZE INSTYTUCJE WE RADA UE (RADA MINISTRÓW) - gł. organ decyzyjny WE, reprezentuje interesy państw członkow. Składa się z ich przedstawicieli szczebla ministerialnego Rada JUMBO - wszyscy ministrowie wszystkich państw członkowskich. Rada podejmuje decyzje jednomyślnie bądź większością głosów (62 głosy - większość kwalifikowana; Przewodnictwo sprawuje, co pół roku inny kraj członkowski, którego przedstawiciel przewodniczy radzie. Rada wydaje akty prawne w postaci: rozporządzenia - obowiązują w całej unii i są nadrzędne w stosunku do prawa krajów członkowskich dyrektywy - obowiązują państwa członkowskie, które wprowadzają je w życie dostosowując w tym celu ustawodawstwo krajowe; składają się na prawo wtórne WE. Prawem pierwotnym są zapisy traktatów wspólnot decyzje - dotyczą konkretnych przypadków i wiążą kraje członkowskie
formalno - prawne podstawy funkcjonowania Rady stworzył dopiero Jednolity Akt Europejski (JAE); zgodnie z nim Rada składa się z szefów państw i rządów krajów członkowskich oraz z przewodniczącego komisji europejskiej. Spotyka się przynajmniej dwa razy w roku, a miejscem spotkań są kraje sprawujące w danym półroczu przewodnictwo. Wynikiem spotkań Rady są uchwały zwane deklaracjami mające charakter polityczny, ale nie prawny. KOMISJA EUROP. - gł. organ wykonawczy wspólnot, co oznacza, że: # realizuje politykę gospodarczą WE w różnych dziedzinach, wykonuje budżet WE
# nadzoruje stosowanie prawa wspólnotowego przez państwa członkow. i przedsiębiorstwa (funkcja strażnika traktatu) # ma prawo do inicjatywy legislacyjnej (ustawodawczej) - może zgłaszać projekty aktów prawnych ; składa się z komisarzy mianowanych przez rządy krajów członkow. Pięć największych państw (Niemcy, Francja, Hiszpania, Włochy, W. Brytania) ma po dwóch komisarzy, pozostałe po jednym - łącznie 20 komisarzy. Każdy komisarz jest odpowiedzialny za określoną dziedzinę. PARLAMENT EUROP. - w niewielkim stopniu przypomina parlamenty narodowe krajów członkow; 626 deputowanych ; wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich; zasiadają w parlamencie wg przynależności do partii politycznych (liberałowie, konserwatyści...), nie ma podziału na grupy narodowościowe. Parlament ma niewielkie uprawnienia ustawodawcze, określa się to deficytem demokratycznym; uprawnienia zostały zwiększone po traktacie z Mastritch i JAE. Oprócz uprawnień ograniczonych w procesie legislacyjnym obejmują uprawnienia w zakresie kontroli parlamentarnej TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI - ma kompetencje sądu konstytucyjnego; orzeka o sprawach dotyczących interpretacji i stosowania traktatów WE; prawa wtórnego i pierwotnego TRYBUNAŁ REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH - niezależna instytucja sprawująca nadzór nad Środkami finansowymi WE, kontroluje budżetowe i pozabudżetowe wydatki europejskie BUDŻET WE - finansowany jest ze środków własnych, które nie przekraczają zgodnie z decyzją Rady Europejskiej 1,27% produktu krajowego brutto krajów członkow. WE
Na dochody budżetu składają się:
# część podatku od wartości dodanej (VAT) # opłaty celne nakładane na produkty importowane spoza WE # dochód pochodzący ze składek państw członkow.; wysokość składek uzależniona jest od udziału w produkcie krajowym brutto WE
Główne kategorie wydatków WE
- rolnictwo i rybołówstwo ok. 50 % budżetu - na cele dostosowań strukturalnych ok. 1/3 budżetu
- realizacja programów unijnych ok. 5% - zewnętrzne na pomoc rozwojową krajów trzecich ok. 5%
- administracyjne ok. 5%
Funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego od 1993r.
Jednolity rynek wewnętrzny składa się z : 1) WSPÓLNY RYNEK TOWARÓW - podstawą jest unia celna, została zrealizowana w ciągu pierwszych 10 lat istnienia wspólnot, w tym czasie: - zniesiono cła i inne bariery w handlu między krajami członkowskimi - ustanowiono wspólną zewnętrzną taryfę celną - 1970r. unię celną uzupełniono o wprowadzenie wspólnej polityki handlowej W stosunku do artykułów rolnych stref umiarkowanych wprowadzono dodatkowo wspólne regulacje - wspólną politykę rolną; polityka ta funkcjonuje od 1968r. Wspólna polityka rolna - cele tej polityki zostały określone w traktacie rzymskim; wymieniono pięć głównych celów wspólnej polityki rolnej: * zwiększenie produktywności rolnictwa * zapewnienie godziwych warunków życia ludności rolniczej (chodziło o wzrost produktu krajowego brutto na głowę) * stabilizacja rynków rolnych * zapewnienie dostępności towarów rolnych (doprowadzenie do samowystarczalności w rolnictwie) * zapewnienie umiarkowanych cen dla konsumentów Podstawowe zasady polityki rolnej # jednolitość rynku realizowana poprzez swobodny handel produktami rolnymi w obrębie we oraz przez wspólną organizację rynków rolnych # preferowanie własnych produkcji i ustanowienie protekcji w stosunkach handlowych z krajami trzecimi (importu z krajów trzecich) # wspólne, solidarne finansowanie polityki rolnej przez wszystkie kraje członkow. nie zależnie od wielkości sektora rolnego w tych krajach Wspólna organizacja rynków rolnych -
Gł. instrumentem są ceny, które mają tworzyć preferencyjne warunki zbytu dla producentów wspólnotowych; niwelowanie różnic w dochodach rolników w porównaniu z dochodami w innych działach gospodarki. Jeżeli ceny mają takie zadania to ustalone są na poziomie wyższym niż poziom cen światowych. Aby utrzymać ten względnie wysoki poziom cen gwarantowanych na rynkach wspólnot europejskich podejmowane są w ramach polityki rolnej następujące działania: # stosowane scentralizowane zakupy interwencyjne, zapobiegające spadkowi ceny rynkowej poniżej poziomu gwarantowanego
# ochrona wspólnego rynku rolnego przed takim importem spoza wspólnot europejskich (stosuje się dosyć wysokie cła importowe) # subsydiowanie eksportu rolnego do krajów trzecich
W zależności od zakresu i form interwencji można wyodrębnić 4 zasadnicze systemy wspólnej organizacji rynków rolnych. Systemy te odnoszą się do wszystkich produktów rolnych z wyjątkiem: ziemniaków, miodu, korka, koniny 1) polega na stosowaniu mechanizmu interwencyjnego na rynku wewn. oraz na ochronie przed konkurencją zewn.; ten system dotyczy ok. 70% wspólnotowej produkcji rolnej i obejmuje takie podstawowe produkty jak: zboża, cukier, mięso, wina stołowe, produkty mleczarskie 2) polega na ochronie przed konkurencją zewn (cła) bez interwencji na rynku wewn; obejmuje ok 1/4 produkcji rolnej we; dotyczy: warzyw, owoców, kwiatów, jaj, drobiu 3) polega na stosowaniu subwencji produkcyjnych (dopłat do produkcji) dla przemysłu zużywającego surowce rolne pochodzące z krajów unii ok. 5% wspólnotowej produkcji rolnej, obejmuje: rośliny oleiste, bawełnę 4) bezpośrednia pomoc dla producentów rolnych: len, konopia, produkcja jedwabnikówFinansowanie wspólnej polityki rolnej Wszystkie kraje członkowskie WE solidarnie finansują wspólną politykę rolną za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. składa się z dwóch sekcji, które realizują inne cele wspólnej polityki rolnej sekcja orientacji - zajmuje się finansowaniem przedsięwzięć związanych z restrukturyzacją rolnictwa (infrastruktura rolna, wyposażenie gospod. rolnych, przestawienie się gospodarstw z jednej produkcji na inną) sekcja gwarancji - zajmuje się finansowaniem Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych (zakupy inwestycyjne, dopłaty do eksportu). Polityka rolna Spełniła zadania (cele), do jakich została powołana: - ponieważ wzrósł standard życia rolników w UE - wzrosła wydajność w rolnictwie - udało się osiągnąć samowystarczalnoś żywnościową w zakresie podstawowych produktów rolnych. Jednocześnie pojawiły się niekorzystne skutki wspólnej polityki rolnej, które przesądziły o konieczności reformy tej polityki, tj. # nadprodukcja na różnych rynkach rolnych; # rosnące koszty interwencji obciążające podatników i konsumentów we wspólnotach # presja ze strony innych krajów świata, które mają utrudniony dostęp do rynku WE
Decyzję o reformie podjęto w 1992r., od tego czasu reforma nieustannie trwa, z dwóch nurtów: * zmierza do zmian w systemach wspierania rolnictwa, żeby zmniejszyć podaż produktów rolnych (zredukować nadwyżki), utrzymać wysokie i stabilne dochody rolników min. stosuje się pomoc dla rolników tylko do ograniczonej produkcji rolnej; wypłaca się określone kwoty, płaci się im za to, żeby nie produkowali, zmniejsza się gwarantowany poziom cen. * służy zachowaniu podwójnej funkcji wsi (ma być nie tylko producentem żywności, ale także miejscem, w którym chroni się i zachowuje środowisko naturalne). W tym nurcie mieszczą się inwestycje w ekologiczną produkcję rolną, zalesianie gruntów rolnych, działania mające na celu wyłączenie gruntów z uprawy.
2) WSPÓLNY RYNEK USŁUG
Rynki usług uważa się za zintegrowane, jeżeli: # konsumenci usług mogą przemieszczać się swobodnie do innych krajów korzystając z ich ofert (usługi turystyczne) # producenci usług mogą przemieszczać się swobodnie z jednego kraju do drugiego, aby oferować tam swoje usługi (usługi doradcze) # usługobiorcy mogą w jednym kraju korzystać z usług świadczonych trans granicznie przez usługodawców w innym kraju (usługi telekomunikacyjne)
# usługodawcy z jednego kraju mogą ustanawiać swoją obecność handlową w innym kraju i tam swobodnie świadczyć swoje usługi odbiorcom lokalnym
Traktat Rzymski przewidywał stopniową liberalizację handlu usługami między krajami członkowskimi w ciągu pierwszych 10 lat, czyli okresu przejściowego do '68 r., w rzeczywistości jednak handel usługami nie był handlem wolnym jeszcze przez długi czas po zakończeniu okresu przejściowego. Związane jest to z transferem kapitału i imigracją ludzi, poza tym wynikają ze specyficznych barier w handlu usługami ( są to przepisy wewnętrzne poszczególnych krajów, w których udziałowcy zagraniczni mogą być traktowani gorzej w danej dziedzinie niż krajowi ) Przełom w zakresie liberalizacji rynków usługowych nastąpił w wyniku podpisania JAE, który przewidywał budowę jednolitego rynku wewn. Tworzenie wspólnych rynków usługowych we WE odbywało się :
z jednej strony przez harmonizację przepisów wewnętrznych poszczególnych krajów dotyczących funkcjonowania rynków usługowych. Harmonizacja - ujednolicenie przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich. W przypadku wspólnot polegało to na przyjęciu dyrektywy określającej wymogi, jakie powinno przyjąć prawo krajowe w danej dziedzinie usług.
z drugiej strony przez stosowanie zasady wzajemnego uznania wzajemne uznanie - wprowadził Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygając spór międzynarodowy dotyczący wolności w handlu towarami. Była to słynna sprawa Cassis de Dijon z 1974r. w tej sprawie Trybunał orzekł, że towar legalnie wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w jednym z państw wspólnoty, powinien mieć wolny wstęp na inne rynki państw członkow. Zasada wzajemnego uznania leżąca u podstaw rozstrzygnięcia Cassis de Dijon została następnie rozszerzona na handel usługami.
Odpowiednikiem w handlu usługami jest zasada nadzoru kraju macierzystego - usługi legalne świadczone w danym kraju zgodnie z przepisami tego kraju powinny mieć wolny dostęp do rynków innych krajów członkow. Wspólnoty dokonały liberalizacji handlu usług gł. w oparciu o zasadę nadzoru kraju macierzystego, a w mniejszym stopniu dzięki harmonizacji
3)WSPÓLNY RYNEK PRACY - można uznać za zintegrowany, jeżeli: # panuje swoboda przemieszczania się osób zatrudnionych - pracowników najemnych i osób samozatrudniających się (na własny rachunek i na własną odpowiedzialność) # ma miejsce koordynacja albo harmonizacja polityki krajów członkowskich dotyczącej rynku pracy i zatrudnienia
Traktat Rzymski przyjął zasadę swobody przemieszczania się pracowników najemnych i samo zatrudnających się. Zgodnie z nim rynek pracy WE w większości sfer działalności gospodarczej został zliberalizowany pod koniec okresu przejściowego, a w pozostałych dziedzinach związanych z wykonywaniem wolnych zawodów nastąpiła pełna liberalizacja dopiero po JAE. Obecnie przepływ siły roboczej wynosi 2%. Swoboda przemieszczania się pracowników rozszerzona została na wszystkie osoby na mocy umowy z Schengen podpisanej w 1985r., a wprowadzonej w życie w 1995r.
Główne założenia z Schengen:
# zniesienie kontroli osobowej na wewnętrznych granicach sygnatariuszy # wprowadzenie ściślejszej kontroli na granicach zewnętrznych obszaru Schengen
# wspólna polityka azylowa i wizowa # Schengenski System Informacyjny - komputerowy system policyjny, w którym znajdują się osoby niepożądane na rynku wspólnoty
trzy kraje mają okres przejściowy na wdrożenie tej umowy do 2004 r. (Wlk. Brytania, Irlandia, Dania)
4))WSPÓLNY RYNEK KAPITAŁÓW - jest zintegrowany gdy: # panuje swoboda przemieszczania się kapitału między integrującymi się krajami, tj. usuwanie ograniczeń w wymianie dewiz, usuwanie dyskryminacyjnych instrumentów podatkowych i innych przeszkód
# koordynowanie i harmonizowanie przepisów, które rządzą funkcjonowaniem rynków kapitałowych w poszczeg. krajach. min.przepisów zabezpieczających interesy wierzycieli, kredytobiorców czy przepisów prawa o spółkach i prawa bankowego.
Swoboda przepływu kapitałów została zapisana w Traktacie z Mastridtch, który zabrania wszelkiego ograniczania przepływu materiału między krajami członkowskimi a krajami trzecimi. W zasadzie rynki krajów członkowskich są zliberalizowane od r. 1990
BUDOWA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ W Traktacie Rzymskim ustanawiającym WE nie było zapisu o budowie Unii Gospodarczej i Walutowej, tylko zapis o koordynowaniu polityki walutowej. Pod koniec lat '60, kiedy we wspólnotach udało się utworzyć Unię Celną, kiedy ujawniły się słabości Światowego Systemu Walutowego (Bretton Woods), postanowiono zbudować Unię Gospodarczą i Walutową.
Plan Wernera przewidywał budowę Unii Gospod. i Walutowej w latach '71-'80 (nie został zrealizowany w pierwotnym kształcie, ale pewne elementy później weszły w życie) Jednym z elementów Planu Wernera, który doczekał się realizacji był: WĄŻ WALUTOWY - funkcjonował formalnie w 1972 - 1979r.; był pierwszą próbą stworzenia w ramach wspólnoty strefy stabilizacji walutowej. Rozwiązanie to opierało się na zasadzie ograniczania wahań kursów walut krajów członkow. do pasma o szerokości 2,25% (waluty mogły się wzajemnie odchylać o +/- 1,125%)
EUROP. SYSTEM WALUTOWY 1979-1998 - Funkcjonowanie ESW opierało się na trzech podstawowych elementach: * Europejska Jednostka Walutowa ECU * mechanizm kursowy
* mechanizm kredytowy ECU - waluta koszykowa; w skład koszyka wchodziły waluty krajów członkow WE; pieniądz bezgotówkowy o funkcji waluty międzynar.; mechanizm kursowy - w jego ramach każda waluta miała ustalony kurs centralny w stosunku do ECU; na których podstawie wyznaczone były stałe kursy centralne poszczeg walut w stosunku do siebie; wokół kursów centralnych oscylowały kursy rynkowe, ale wahania kursów rynkowych wokół centralnych musiały się mieścić w pewnych, z góry wyznaczonych granicach. Początkowo granice wynosiły +/- 2,25% pod koniec rozszerzone do +/-15%. W przypadku nadmiernego odchylenia się kursu rynkowego od centralnego, banki członkow miały obowiązek interweniowania na rynku walutowym. mechanizm kredytowy - miał za zadanie udzielanie krajom członkow pomocy finansowej na podejmowanie interwencji walutowych, a także na stabilizowanie gospodarek tych krajów.
Europejski System Walutowy okazał się skuteczny w stabilizowaniu kursów walut krajów członkow, a także przyczynił się do obniżenia inflacji w tych krajach i słabością systemu była silna dominacja marki niem. w systemie i utrzymująca się tendencja do wzrostu kursu marki w stosunku do innych walut krajów członkow. W warunkach swobodnych przepływów kapitałowych okazało się niezbędne posiadanie wspólnego pieniądza.
Przesłanki budowy Unii Gospodarczej i Walutowej
Ekonom. - zaliczamy do nich wnioski płynące z wcześniejszych doświadczeń krajów członkow w budowie strefy stabilności walutowej w warunkach swobodnych przepływów kapitałowych - okazało się niezbędne posiadanie wspólnego pieniądza, zbudowanie jednolitego rynku wewn. Wprowadzenie wspólnego pieniądza wydawało się logicznym funkcjonowaniem jednolitego rynku. polityczne - wspólna waluta europejska pojawiła się jako reakcja WE na zmiany, które pojawiły się na europejskiej scenie politycznej. -zjednoczenie Niemiec ale także transformacja ustrojowa i wyzwolenie spod wpływów radzieckich krajów Europy Środkowowschodniej. Dla Francji Unia Gospodarcza i Walutowa stanowiła zabezpieczenie interesu narodowego w stosunkach z potężnym zwłaszcza po zjednoczeniu sąsiadem.
Etapy budowy Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU) Decyzja o budowie unii została podjęta w ramach JAE (1987r.); w związku z tym zapisem został powołany Komitet Delorsa. Zadaniem komitetu było opracowanie planu jak zbudować EMU. W skład weszli gubernatorzy banków centralnych i niezależni fachowcy. W 1989r. raport Delorsa został przygotowany, w raporcie tym znalazł się plan budowy EMU i miało to nastąpić w trzech etapach. 1 etap (1990 - 1993)
# wprowadzono jednolity rynek wewnętrzny (1993); pełna swoboda przepływu towarów, usług, kapitałów(!), pracy # rozpoczęto tworzenie wspólnego obszaru finansowego, w ramach, którego instytucje finansowe(banki firmy ubezpieczeniowe, domy maklerskie) mają swobodę świadczenia swoich usług na terenie wszystkich krajów członkowskich # stworzenie podstaw prawnych EMU dzięki wynegocjowaniu, podpisaniu i wejściu w życie traktatu z Mastridtch. (1.11.1993 wszedł w życie) Wielka Brytania zapewniła sobie klauzulę wyjściową OPT OUT(czy wstąpić czy nie do unii) nie weszła Dania podobnie
2 etap (1994 - 1998) # powstał Europejski Instytut Walutowy, który przekształcił się w Europejski Bank Centralny # najważniejszym zadaniem tego etapu było osiągnięcie przez kraje członkow. konwergencji gospod. warunkujące przejście do ostatniego etapu budowy EMU.
Poziom konwergencji gospod. charakteryzowały następujące kryteria (tzw. kryteria z Mastridtch): Kryteria pieniężne:
# stabilne ceny - stopa inflacji nie przekraczająca o więcej niż 1,5 punktu procentowego przeciętnej stopy inflacji dla trzech krajów członkowskich o najlepszych wynikach pod tym względem
# stabilne stopy procentowe - długookresowe stopy procentowe nie mogły przekroczyć o więcej niż dwa punkty procentowe średniej stopy w trzech najlepszych pod tym względem krajach członkowskich # udział waluty danego kraju przez co najmniej dwa lata w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego Kryteria fiskalne
# deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB # dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB
- w 1998 ustalono listę państw, które zakwalifikowały się do trzeciego etapu; wszystkie kraje członkowskie oprócz Wielkiej Brytanii i Dani, które skorzystały z klauzuli OPT OUT; Szwecja i Grecja weszły dopiero od 2001; wcześniej nie spełniały wszystkich kryteriów konwergencji
-ustalono nieodwołalne wzajemne kursy wymiany między walutami strefy EURO (te kursy obowiązują do dziś) 3 etap (1999 - 2002)
- wprowadzono wspólną walutę EURO, która zastąpiła ECU w skali 1:1 Proces zastępowania walut krajowych przez EURO ma charakter stopniowy. Od 01.01.1999 EURO zaczęło uczestniczyć w rozliczeniach bezgotówkowych (czeki,
- polityka pieniężna krajów członkow będzie w całości prowadzona przez Europejski Bank Centralny. Poszczególne Banki Centralne tworzą tzw. System Banków Centralnych
- koordynowanie polityki gospodarczej przez rządy państw uczestniczących w strefie EURO dotyczy to głównie polityki budżetowej
EURO zostało wprowadzone z kilku powodów: krótka, łatwa do wymówienia nazwa w całej Europie, łatwa do zrozumienia; posiada odniesienie do Europy; jest wolna od złych skojarzeń z przeszłością Korzyści dla przedsiębiorców z wejścia euro: # pozwala zredukować koszty działalności o koszty transakcyjne (wymiana jednej waluty na drugą) # eliminuje ryzyko kursowe wynikające ze zmienności kursów między walutami krajów członkow
# eliminuje zjawisko konkurencyjnej deprecjacji walut - polega to na tym, że państwo stosuje politykę kursową sprzyjającą deprecjacji waluty krajowej; jest to traktowane jako protekcjonizm handlowy # wzrost przejrzystości rynku wynikająca z łatwiejszego porównywania kosztów i cen. Jest to dobre dla producentów i konsumentów; producentom pozwala podjąć decyzje o maksymalnej produkcji, a konsumentom o racjonalnym wyborze. Przejrzystość (wzrost lub spadek) cen na rynku jest wtedy nasilona konkurencja, to powinno działać antyinflacyjnie. Ceny tych samych towarów z różnych krajów będą się do siebie zbliżały
Polityka spójności ekonomicz. i społecznej w unii europejskiej
Koncepcja ta pojawiła się we wspólnotach europejskich, gdy kraje zdecydowały się pogłębić integrację, a konkretnie na utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej.
Z pogłębieniem integracji było nie do pogodzenia utrzymujące się zróżnicowanie dobrobytu ekonomicznego i społecznego między poszczeg. regionami i grupami społecznymi. Grupy społ. np. rolnicy są w gorszej sytuacji niż inne sektory, trzeba było niwelować te różnice. Polityka spójności ekon. i społecznej ma służyć zmniejszeniu dysproporcji między krajami, regionami i grupami społecznymi, a tym samym ma umożliwić harmonijny rozwój wszystkich części składowych wspólnot.
NARZĘDZIA POLITYKI:
Europejski fundusz rozwoju regionalnego - działalność i środki z niego przeznaczone są na niwelowanie różnic w rozwoju poszczególnych regionów. Dofinansowuje się biedniejsze regiony. Europejski fundusz orientacji i gwarancji rolnej - sektor orientacji wspiera przekształcenia strukturalne w regionach wiejskich. Uznawane są one za upośledzone, co do sektora miejskiego. Europejski fundusz socjalny - działający na rzecz wzrostu wykształcenia mobilności przestrzennej i zawodowej pracowników
Mobilność przestrzenna - możliwość podróżowania za pracą
Mobilność zawodowa - możliwość zmiany nawet zawodu, jeśli to konieczn. Są to tzw. fundusze strukturalne - ich zadaniem jest wspieranie przekształceń strukturalnych w wymiarze strukturalnym (1 fundusz), regionalnym (2 fundusz), społecznym (3 fundusz)
Cele realizowane przez fundusze strukturalne: # wspieranie rozwoju regionów słabiej rozwiniętych, szczególnie opóźnionych w rozwoju ;
# rekonwersja upadających regionów przemysłowych, charakteryzujących się zagęszczeniem tzw. schyłkowych gałęzi produkcji, np. region łódzki, tekstylny # walka z bezrobociem głównie wśród młodzieży
Po Traktacie z Mastridtch powstał jeszcze jeden Fundusz spójności - finansuje projekty w zakresie ochrony środowiska i projekty zw. z transeuropejską siecią transportową. Korzystają z tego cztery kraje: Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia
Stowarzyszenie polski ze wspólnotami europejskimi
Do 1989r. Polska a wspólnota to nie była zbyt dobra współpraca. Polska była krajem nierynkowym, krajem realnego socjalizmu. Stosunki RWPG i EWG nie unormowane, bo RWPG nie uznawała ponadnarodowych kompetencji EWG w handlu. To wszystko zmieniło się na przełomie 1989-1990r. w skutek zmian politycznych i ekonomicz., które rozpoczęły się w Polsce.
EWG chciała pomóc Polsce - zniosło dyskryminacyjne ograniczenia w handlu.
W 1990r. zostały podjęte negocjacje mające na celu zawarcie stowarzyszenia między Polską a EWG
1.12.1991r. podpisany został Układ Europejski określający stowarzyszenie między Polską a EWG. i
1.02.1994r. do układu weszły Polska i Węgry
1.02.1995r. weszły w życie układy z Czechami i Słowacją. Później Rumunia, Bułgaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia. Układ ma pomagać Polsce w przyszłym staraniu o członkostwo w EWG. nie ma jednak zapisu, że EWG ma przyjąć Polskę do WE
W 06.1993r. na szczycie Rady w Kopenhadze WE zgodnie stwierdziły, że zrzeszane kraje EŚW pragną uzyskać członkostwo przystąpić w przyszłości do EWG po spełnieniu wymaganych kryteriów politycznych i ekonom.
Kryteria zwane kopenhadzkimi są następujące: # Funkcjonujący system demokratyczny # Sprawna gospodarka rynkowa # Zdolność do przejęcia prawa wspólnotowego
04.1994r. Polska złożyła wniosek o przyjęcie do WE; w odpowiedzi w 12.1994r. na szczycie Rady Europ. w Essen przyjęto tzw. strategię przedakcesyjną, która objęła stowarzyszone kraje EŚW; ma to pomóc w przygotowaniu się do członkostwa.
W 03.1998 rozpoczęły się pierwsze negocjacje formalne z pierwszej grupy krajów - Polska, Czechy, Węgry, Słowenia, Estonia, Cypr, tzw. Grupa Luksemburska, bo decyzję o ich zaproszeniu podjęto w Luksemburgu. Pozostałe kraje negocjowały dwa lata później tzw. Grupą Helsińską: Rumunia, Litwa, Łotwa, Słowacja, Malta
CELE STOWARZYSZENIA:
# Ustanowienie odpowiednich norm dialogu politycznego # Popieranie handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych # Tworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej WE dla Polski # Stworzenie ram dla stopniowej integracji Polski ze WE # Popieranie współpracy w dziedzinie kultury # Wszystkie te cele mają być spełnione w ciągu 10 lat okresu przejściowego, czyli w 2003r. HANDLOWA CZĘŚĆ UKŁADU EUROPEJSKIEGO
weszła w życie 1.03.1992r. w niej są zawarte postanowienia dot. liberalizacji obrotu towarami między Polską a WE.
Stopniowe wprowadzenie strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi maks. w ciągu 10 lat licząc od daty wejścia w życie handlowego układu, a także zasada STAND STILL - żadne nowe cła i inne środki polityki handlowej nie będą wprowadzone a inne cła nie będą podwyższone.
Liberalizacja handlu towarami przemysłowymi została oparta o zasady asymetrii - polega to na tym, że WE jako silniejszy partner znosiły szybciej niż Polska bariery w handlu. W wyniku tej asymetrycznej zasady od 1998r. UE nie stosuje żadnych stałych ograniczeń w handlu towarami przemysłowymi z Polską. Polska natomiast zliberalizowała swój handel od 1999r. i też nie stosuje żadnych barier w handlu z UE, ale do 2002r. istnieją cła na import samochodów.
Z końcem roku kończy się strefa wolnego handlu między UE a Polską; nie obejmuje produktów rolnych w odniesieniu do nich układ wprowadzi jedynie częściową (obniżone cła, ale nie do końca) i selektywną liberalizację
Układ Europejski zawiera postanowienia pozwalające stronom w ściśle określonych sytuacjach na przywrócenie ograniczeń w handlu bądź wprowadzenie nowych środków ochronnych- są to tzw. Klauzule ochronne oparte na przepisach WTO. Większość tych postanowień ma charakter dwustronny, czyli mogą być stosowane przez obie strony Układu Europejskiego. Najważ. klauzule ochronne z układu europejskiego Kl. ochronna w handlu rolnym- pozwala na jednostronne zawieszenie postanowień układu i zastosowaniu niezbędnych środków dla ochrony własnego rynku rolnego Kl. antydumpingowa - pozwala ona stronom zastosować odpowiednie środki przeciwko importowi realizowanemu po cenach dumpingowych (wprowadza się cło antydumpingowe lub zobowiązania cenowe). Kl. o zapobieganiu niedoborom na rynku krajowym - można zastosować ograniczenia eksportu Jednostronna klauzula restrukturyzacyjna - Polska może podnieść stawki celne na towary pochodzące z UE, jeśli import tych towarów zagrażałby nowopowstającym przemysłom lub, które borykają się z problemami głównie społecznymi
Pozahandlowe postanowienia układu europejskiego w dziedzinie gospodarki i finansów
PRZEPŁYW PRACOWNIKÓW - Układ Europejski nie ustanowił swobody przepływu pracowników między Polską a WE. Unia nie prowadzi wspólnej polityki zatrudnienia. O dostępie do swych rynków pracy decydują poszczeg. kraje członkow. Układ określił sytuację prawną zatrudnionych pracowników najemnych i nie najemnych. Zobowiązał obydwie strony do traktowania legalnie zatrudnionych pracowników drugiej strony niegorzej niż pracowników miejscowych (w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia, podstawowych prawa socjalnych) ZAKŁADANIE PRZEDSIĘBIORSTW - prawo do zakładania przedsiębiorstw dotyczy wszelkiej stałej działalności gospod. prowadzonej przez podmioty zagraniczne zarówno przez przedsiębiorstwa jak i osoby fizyczne. Podst. instrumentem znoszenia ograniczeń w prowadzeniu stałej działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne jest wprowadzenie zasady traktowania narodowego ( klauzula narodowa) - oznacza, że strony układu zobowiązują się do niegorszego traktowania podmiotów zagranicznych niż podmiotów krajowych prowadzących działalność gosp. w tej samej dziedzinie. Zasada ta jest asymetryczna: WE przyznały to prawo Polsce w momencie wejścia w życie Układu Europ. Polska czyni to stopniowo do końca okresu przejściowego (10 lat) PŁATNOŚCI BIEŻĄCE I PRZEPŁYW KAPITAŁÓW
Płatności bieżące - wszelkie płatności towarzyszące transakcją rejestrowanym na rachunku bieżącym bilansu płatniczego np. transakcje kupna-sprzedaży usług, towarów Przepływ kapitałów - przepływy finansowe związane z transakcjami międzynarodowymi, rejestrowane na rachunku kapitałowym bilansu płatniczego np. inwestycje bezpośrednie, portfelowe
Od dnia wejścia w życie Układu Europ. obowiązuje pełna liberalizacja płatności bieżących związanych z handlem między Polską a Unią. Obowiązuje też swobodny przepływ kapitałów związanych z inwestycjami bezpośrednimi. Pozostałe przepływy kapitałowe są stopniowo liberalizowane w ciągu okresu przejściowego. ZASADY KONKURENCJI I DOSTĘP DO RYNKU ZAMÓWIEŃ PUBLICZ.
- dotyczą z jednej strony zachowania przedsiębiorstw a z drugiej pomocy publicznej świadczonej przez rząd na rzecz przedsiębiorstw. Uznawano za niezgodne z Układem Europ. działanie firm polegające na zapobieganiu, zniekształcaniu, ograniczaniu konkurencji; nadużywaniu dominującej pozycji na rynku lub na stosowaniu pomocy publicznej (rządowej), która zniekształca konkurencję poprzez faworyzowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych towarów. Programy pomocy publicznej muszą być zgodne z wymogami prawa europejskiego. Zamówienia publiczne - związane z rolą rządu, które występuje jako konsument zamawiając usługi lub towary w firmach. Na mocy układu przedsiębiorstwa z obszaru UE i Polski uzyskały możliwość wzajemnego dostępu do zamówień publicznych (rządowych) Przedsiębiorstwa polskie mogą korzystać z tego prawa od momentu wejścia w życie Układu Europ., natomiast przedsiębiorstwa z krajów UE będą dopuszczone do rynku zamówień publicznych w Polsce najpóźniej pod koniec okresu przejściowego.
ZBLIŻANIE PRZEPISÓW PRAWNYCH:
Dostosowanie ustawodawstwa polskiego do ustawodawstwa obowiązującego we Wspólnotach Europejskich zwłaszcza w takich dziedzinach jak:
Prawo celne, prawo o spółkach, bankowe, podatkowe, ochrona środowiska, ochrona własności intelektualnej, ochrona konsumenta POMOC FINANSOWA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH DLA POLSKI
Celem jest przyspieszenie przemian gospod. i przezwyciężenie ujemnych skutków tych przemian. Pomoc UE dla Polski występuje w formie bezwrotnej i kredytów Europejskiego Banku Inwestycyjnego Pomoc bezzwrotna realizowana jest w ramach trzech programów pomocowych: PHARE - Poland Hungary Assistance for Restructuring their Economies
SAPARD - 2000r.program dla rolnictwa; Przedakcesyjny Instrument Wsparcia Rolnictwa i Obszarów Wiejskich ISPA - 2000r. instrument przedakcesyjny dla polityk strukturalnych CEFTA
Środkowoeuropejskie Porozumienie O Wolnym Handlu Układ CEFTA został podpisany 21.12.1992r. w Krakowie przez cztery państwa tworzące tzw. grupę wyszehradzką Polska, Czechy, Słowacja, Węgry
w kolejnych latach przyłączyły się: Słowenia, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja ZASADA CEFTA
Zbudowanie strefy wolnego handlu w okresie przejściowym trwającym 8 lat. W zasadzie od 1997r. nie ma ceł na towary przemysłowe w układzie CEFTA; artykuły rolne - CEFTA przewiduje częściową i selektywną liberalizację. Przyczyną jest podobna struktura rolnictwa w CEFTA dlatego rolnictwo zostało potraktowane gorzej trudno jest przeprowadzić liberalizację. Najważniejsze pozaeuropejskie ugrupowania integracyjne NAFTA Północnoamerykańska strefa wolnego handlu Podpisana w 1992r. między USA, Kanadą, Meksykiem. Wszedł w życie w 1994r. Jest to nietypowa strefa, ponieważ grupuje dwa kraje wysokorozwinięte i jeden rozwijający się. Oczekiwania związane z nafta Wg USA (biznesu amerykańskiego) - miało służyć zwiększonej ekspansji eksportowej na rynek meksykański, eksportu towarowego i kapitałowego
konsumenci amerykańscy - niższe ceny towarów importowanych z Meksyku
rząd amerykański - liczył na to, że gdy rozpocznie się wolny handel z Meksykiem, ustanie nielegalna emigracja do USA, nielegalny napływ pracowników
Wg Kanady - wymiana kanadyjsko - meksykańska niewielka, zgodziła się na wejście w strefę wolnego handlu, ponieważ była wcześniej podpisana strefa wolnego handlu z USA, nie chciała się odcinać od tendencji w przyszłości utworzenia strefy wolnego handlu z dwoma „kontynentami” amerykańskimi
POSTANOWIENIA NAFTA:
-przewiduje liberalizację wzajemnych obrotów towarowych; w ciągu 15 lat od wejścia w życie ma nastąpić zniesienie wszelkich barier między krajami członkow. (wszystkie towary nie tylko przemysłowe); w specjalny sposób zostały potraktowane trzy grupy tzw. wrażliwych towarów:
tekstylia - handel będzie wolny, ale od ceł i innych barier tylko towary całkowicie wytworzone na obszarze NAFTA (kryterium całkowitego wytworzenia) samochody - na obszarze NAFTA handel samochodami jest bardzo intensywny, odgrywa dużą rolę i jest całkowicie wolny od cła USA - Kanada prawie 40 lat, dla Meksyku niedługo również będzie wolny (zasada pochodzenia) kryterium procentowe w NAFTA 62,5% wartości gotowego wyrobu samochodowego musi pochodzić z obszaru NAFTA artykuły rolne - powstanie strefy wolnego handlu, odrębne porozumienia (USA-Kanada, USA- Meksyk, Meksyk- Kanada), liberalizacja tych towarów potrwa dłużej niż innych towarów usługi - NAFTA rozciąga zasady wolnego handlu na sferę usług zobowiązując uczestniczące państwa do traktowania usługobiorców z obszaru NAFTA nie gorzej niż usługobiorców krajowych; zastosowano zasadę traktowania narodowego, wyłączono z niej telekomunikację i transport lotniczy inwestycje - NAFTA likwiduje bariery przepływu inwestycji i zapewnia ochronę inwestorom państwa członkowskie zobowiązują się do traktowania inwestorów na zasadzie narodowej ochrona środowiska - układ NAFTA zmierza do harmonizacji norm ochrony środowiska w krajach członkowskich i to na wysokim poziomie SKUTKI NAFTA (przez 8 lat) # nasilone obroty towarowe (Meksyk zwiększył eksport do USA) # zwiększony napływ kapitałów do krajów NAFTA # w trudnym dla Meksyku okresie (kryzys walutowy) USA pospieszyła z pomocą finansową
MERCOSUR (Wspólny Rynek Południa) - ugrupowanie najważniejsze w Ameryce Łacińskiej, powstało w 1991r. grupuje cztery kraje: Brazylia, Argentyna, Urugwaj, Paragwaj; strefa wolnego handlu, która tworzy Unię Celną - źródło kłopotów Argentyny
40