PRAWO WYKROCZEŃ
20.01 - egzamin (test)
Warto nosić - Kodeks wykroczeń i Kodeks karny
Wykroczenia w kodeksie wykroczeń
Przykłady:
art. 55 - kąpiel w miejscu niedozwolonym ,
art. 58 - żebractwo,
art. 79 - nieoświetlenie miejsc publicznych,
art. 140 - nieobyczajny wybryk (załatwianie potrzeb fizjologicznych w miejscu publicznym).
Kryterium, które pozwala odróżnić wykroczenie od przestępstwa:
kryterium formalne (kryterium sankcji karnej, czyli kary)
art. 32 Kodeksu Karnego karami za przestępstwa są: kara grzywny, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności;
art. 1 Kodeksu Wykroczeń wykroczenia: kara aresztu, kara ograniczenia wolności, kara grzywny do 5 tys. złotych, kara nagany;
kryterium społecznej szkodliwości czynu
art. 1 KK uznaje przestępstwem jedynie czyn, którego społeczna szkodliwość ma stopień wyższy niż znikomy;
art. 1 KW wymaga od wykroczenia jedynie społecznej szkodliwości czynu bez wskazania jej stopnia;
wniosek: wykroczeniem będzie czyn społecznie szkodliwy nawet w stopniu znikomym.
Zasady stosowania prawa wykroczeń
zasada określoności wykroczenia, tzn. że do odpowiedzialności za wykroczenie może być pociągnięty tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę w czasie jego popełnienia (ta zasada wymaga, aby zespół znamion został określony przez ustawę w sposób jasny i jednoznaczny);
zasada stosowania ustaw aktualnie obowiązujących - zgodnie art. 1 KW jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia stosuje się ustawę nową należy jednak zastosować ustawę poprzednio obowiązującą, gdy jest ona względniejsza (wniosek: zmiana ustawy nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji sprawcy - bierze się pod uwagę rodzaj i wysokość sankcji oraz możliwość złagodzenia i zawieszenia wykonania kary);
art. 2 §2 KW jeżeli wg nowej ustawy czyn nie jest już zabroniony, to ukaranie uważa się za niebyłe (jeżeli kara nie została jeszcze wymierzona, to nie można jej już wymierzyć)
czas popełnienia wykroczenia art. 4 § 1 KW wskazuje, że czasem popełnienia wykroczenia jest czas działania lub zaniechania (uwaga! Nie czas nastąpienia skutku; art. 101 § 3 KK w przypadku przestępstw materialnych bieg przedawnienia liczy się od momentu gdy Kutek nastąpił
zasada terytorialności art. 3 KW - odpowiedzialności na zasadach określonych w KW podlega każdy, kto popełni wykroczenie na terytorium RP jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym (w przeciwieństwie do KK obywatel Polski nie odpowie za wykroczenie popełnione za granicą, chyba że przepis szczególny przewiduje taką możliwość - art. 131 KW z przepisu tego wynika, że czynami za które obywatel RP odpowie za granicą są: kradzież, przywłaszczenie, niszczenie cudzej rzeczy, paserstwo (art. 119 KW) [czyny przypołowione, czyli liczy się kwota]);
uchwała SN z 2008 r., która mówi że czynem przypołowionym nie jest rozbój);
miejsce popełnienia wykroczenia art. 4 § 5 KW
miejsce, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania;
gdzie skutek nastąpił;
wg zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić;
Definicja wykroczenia
art. 1 KW, art. 47 KW - wykroczeniem jest czyn wypełniający znamiona zachowania zabronionego przez obowiązującą ustawę pod groźbą przynajmniej jednej z kar wymienionych w art. 1 KW przy czym czyn ten wykazuje społeczną szkodliwość, a jego sprawcy można przypisać winę.
Elementy art. 47 § 6 KW:
musi to być czyn zabroniony (taki, którego znamiona określone są w Ustawie Karnej,
czyn musi być czynem bezprawnym, czyli naruszać nakaz lub zakaz karny,
czyn musi być zawiniony, czyli jego sprawcy należy przypisać winę, w czasie jego popełnienia,
czyn musi być karygodny (inaczej społecznie szkodliwy),
czyn musi być czynem karalnym, czyli zagrożonym karą.
Ustawowe znamiona czynu zabronionego - zespół cech zawartych w dyspozycji przepisu. Ten zespół cech podlega udowodnieniu, brak jednej z tych cech nie pozwala na uznanie czynu za wykroczenie i powoduje umorzenie postępowania.
Podział znamion:
opisowe - zawierają opis zabronionego zachowania;
wartościujące - charakteryzują się następującymi zwrotami:
art. 140 KW - zwrot „nieobyczajny wybryk”,
art. 51 KW - zwrot „zgorszenie”;
II podział znamion:
ostre - nazwy o ustalonym znaczeniu w języku polskim, np. człowiek, zwierzę, samochód, jak również określenia wyrażone w sposób liczbowy, np. 250 zł z art. 119 KW;
nieostre - otwierają pole do różnych interpretacji;
Wyróżniamy także znamiona odsyłające - takie które odsyłają do innych przepisów prawa, np. art. 105 KW odsyła do Prawa rodzinnego
III podział znamion:
przedmiot ochrony - jest to dobro lub dobra chronione przez przepis karny - wyróżnia się rodzajowy (to dobra prawne chronione przez grupę przepisów; na rodzajowy przedmiot ochrony bardzo często wskazuje nam tytuł danego rozdziału) i indywidualny (jest to dobro prawne chronione przez jeden przepis) przedmiot ochrony. Określenie rodzajowego przedmiotu ochrony ma istotne znaczenie dla konstrukcji tzw. wykroczeń podobnych. Popełnienie bowiem wykroczenia podobnego do przestępstwa lub wykroczenia, za które sprawca był już karany wpływa na zaostrzenie wymiaru kary;
art. 47 § 2 KW wykroczenia podobnymi;
podmiot czynu zabronionego - określenie podmiotu pozwala wyróżnić
wykroczenia powszechne - to takie które może popełnić każdy. Przeważne rozpoczynają się od zaimka „kto” np. art. 50 KW - Kto nie opuszcza (…);
wykroczenia indywidualne - to takie, które może popełnić tylko osoba posiadająca cechy wskazane przez ustawodawcę, np. art. 93 KW - Prowadzący pojazd, który (…) - czasami zaczyna się od zaimka „kto”, ale dalsza dyspozycja przepisu wskazuje, że sprawcą może być wyłącznie określony podmiot, np. art. 72 KW - Kto wbrew swemu obowiązkowi nie (…);
przestępstwa indywidualne właściwe - to takie, których cecha sprawcy decyduje o bycie przestępstwa, np. art. 149 KK Dzieciobójstwo, którego dopuścić się może tylko matka;
przestępstwa indywidualne niewłaściwe - to ta cecha podmiotu decyduje o złagodzeniu bądź zaostrzeniu odpowiedzialności.
Tego podziału nie ma w przypadku wykroczeń.
strona przedmiotowa - zachowanie karalne, czyli czynność sprawcza, która może polegać na działaniu, czyli naruszeniu jakiegoś zakazu karnego lub na zaniechaniu, czyli naruszeniu nakazu; wykroczenia z zaniechania, można popełnić tylko ten na kim ciąży prawny obowiązek jakiegoś działania. Obowiązek ten może wynikać z przepisów prawa wykroczeń, przepisów prawa administracyjnego np. art. 56 KW, przepisów prawa cywilnego art. 125 KW, przepisów prawa rodzinnego np. art. 105 KW, ale może też wynikać z sytuacji, którą stworzył swoim zachowaniem sam sprawca np. art. 93 KW;
Strona przedmiotowa to także okoliczności dotyczące:
okoliczności czasu np. art. 51 KW - zakłócanie porządku publicznego
miejsca art. 49 - miejsce publiczne
sposób popełnienia wykroczenia art. 49 - demonstracyjnie
Strona przedmiotowa pozwala również określić:
wykroczenia skutkowe (materialne), czyli wykroczenia, których dokonanie uzależnione jest od zaistnienia określonego skutku, np. art. 51 KW - musi dojść do wywołania zgorszenia;
wykroczenia bezskutkowe (formalne) samo zachowanie jest czynem zabronionym np. art. 55 KW - kąpiel w miejscu niedozwolonym.
strona podmiotowa - pojęcie strony podmiotowej jest pojęciem odrębnym od pojęcia winy. Strona podmiotowa, to nic innego niż sposób popełnienia wykroczenia. Na ten sposób wskazują art. 5 i 6 KW. Te przepisy wprowadzają zasadę, że wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie jaki i nieumyślnie (wyjątki - są wykroczenia, które można popełnić wyłącznie umyślnie - art. 124 KW Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy (…); po drugie są wykroczenia, których ta istota zachowania karalnego sugeruje, że można je popełnić wyłącznie umyślnie - np. art. 119 KW kradzież). Zasada ta różni się od zasady przewidzianej w KK, albowiem w KK istnieje zasada, że zbrodnię można popełnić tylko umyślnie zaś występek umyślnie i nieumyślnie, ale ta nieumyślność musi wynikać z przepisu.
KW wyróżnia 2 postaci umyślności:
zamiar bezpośredni, który występuje, gdy sprawca chce popełnić dane wykroczenie;
zamiar ewentualny, gdy sprawca jedynie godzi się na popełnienie wykroczenia (ale jest mu obojętne czy popełni to wykroczenie).
Przy obu mamy do czynienia z umyślnością.
Nieumyślność - art. 6 par. 2 KW nieumyślność zachodzi wówczas, gdy sprawca nie ma zamiaru popełnienia wykroczenia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.
§ 2 art. 6 pozwala wyróżnić:
nieumyślność świadoma (lekkomyślność) - zachodzi gdy sprawca popełnia wykroczenie pomimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał i to przewidywanie wskazuje na świadome działanie sprawcy;
nieumyślność nieświadoma (niedbalstwo) - brak świadomości popełnienia wykroczenia.
Formy stadialne i zjawiskowe
Formy stadialne popełnienia wykroczenia - etapy popełnienia wykroczenia czynu. Wyróżnia się następujące formy stadialne:
zamiar popełnienia czynu - nie przez wszystkich uważany jest przez formę stadialną. Zamiar jest niekaralny;
przygotowanie - polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do usiłowania dokonania; w KW nie ma definicji przygotowania; przygotowanie jest zdefiniowane w art. 16 KK; w przypadku KW przygotowanie jest formą niekaralną; pośrednie zmierzanie do dokonania czynu;
usiłowanie - polega na tym, że sprawca swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do dokonania wykroczenia, które jednak nie następuje; art. 11 KW - możemy wyróżnić 3 elementy usiłowania:
zamiar popełnienia czynu - z usiłowaniem mamy do czynienia wyłącznie w przypadku wykroczeń umyślnych; art. 11 § 1 „kto w zamiarze” świadczy o tym, że usiłowanie jest możliwe zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym;
zachowanie, które polega na bezpośrednim zmierzaniu do dokonania czynu zabronionego (w odróżnieniu od przygotowania). SN - zachowanie, które polega na bezpośrednim zmierzaniu, to ostatnia czynność przed dokonaniem czynu zabronionego;
brak dokonania
Podział usiłowania:
ukończone - ma miejsce, gdy sprawca wykonał wszystkie czynności, które miały prowadzić do dokonania jednakże skutek nie nastąpił, np. art. 55 KW
nieukończone - ma miejsce, gdy sprawca nie wykonał wszystkich czynności niezbędnych do dokonania wykroczenia
Karalność usiłowania - na gruncie KK usiłowanie jest karalne i wymierza się karę jak za sprawstwo. Na gruncie KW usiłowanie jest co do zasady niekaralne, jednak ustawa może wskazywać na karalność usiłowania, np. art. 119 § 2 KW.
Na gruncie KK wyróżniamy:
usiłowanie udolne
usiłowanie nieudolne - art. 13 § 2 KK. Kodeks wykroczeń nie przewiduje usiłowania nieudolnego, stad wniosek, że jest ono niekaralne.
Art. 11 § 4 KW przewiduje 2 instytucje skutkujące wyłączeniem odpowiedzialności za usiłowanie:
odstąpienie od czynu - skutkuje niekaralnością, gdy jest dobrowolne, tzn. decyzja o odstąpieniu od dokonania nastąpiła z własnej woli sprawcy, a nie osób trzecich;
czynny żal - gdy sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępnemu (ustawa nie wymaga, aby odwrócenie skutku było wyłącznie wynikiem zachowania się sprawcy)
dokonanie
Formy zjawiskowe powodują, że odpowiedzialność karną poniesie nie tylko sprawca główny, ale również osoby, które popełniły czyn wspólnie z inną osobą, osoba nakłaniająca, pomocnik, współsprawca.
3 koncepcje sprawstwa:
udział w cudzym przestępstwie - opiera się na odpowiedzialności akcesoryjnej. Zgodnie z nią przestępstwo popełnia wyłącznie sprawca główny. Pozostałe osoby biorą udział w popełnieniu cudzego przestępstwa i ich odpowiedzialność jest uzależniona od odpowiedzialności sprawcy głównego;
jednolitego sprawstwa - każdy kto przyczynił się do popełnienia czynu zabronionego traktowany jest jak sprawca;
polska koncepcja odpowiedzialności za podżeganie i pomocnictwo -zgodnie z tą koncepcją osoby współdziałające popełniają własne przestępstwo i ich odpowiedzialność jest niezależna od odpowiedzialności sprawcy;
Formy zjawiskowe - na gruncie prawa wykroczeń, to rzadkość:
sprawstwo (art. 18 KK)
współsprawstwo (art. 18 KK)
sprawstwo kierownicze (art. 18 KK)
sprawstwo polecające (art. 18 KK)
podżeganie (art. 12 KW)
pomocnictwo (art. 13 KW)